Chinantec, Palantla (Historias del Antiguo Testamento)

Chinanteco de Palantla ... alguna por cualquier uso que se le de a la presente publicación. ..... calle'lih13 dsaº héi tsalhniu Job nang' jºgº hi2 re2dsadsag.
6MB Größe 0 Downloads 2 vistas
HISTORIAS DEL ANTIGUO TESTAMENTO

Chinanteco de Palantla

1 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Historias del Antiguo Testamento en el chinanteco de Palantla Liga Bíblica Internacional 3C primera edición 1990 [cpa] Liga Bíblica Internacional versión electrónica 2010 Publicado por © Liga Bíblica Internacional 2010

Se permite copiar, distribuir y comunicar públicamente esta obra bajo las siguientes condiciones: Reconocimiento. Reconozca a la Liga Bíblica los derechos que tiene en la impresión o distribución de esta obra, deslindándola de responsabilidad alguna por cualquier uso que se le de a la presente publicación. No comercial. No puede utilizar esta obra para fines lucrativos. Sin obras modificadas. No se puede alterar, transformar o generar una obra a partir de ésta.

2 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹can² Job Jmø³uai¹² Job 1.1–2.10

Mi³chian² jan² dsa² chi² cog³ ma²lǿih², dsa² mi³tsen² Job. Dsa² dsiog¹ báh³ héi². Di³ ca¹jmo¹dsa hi² dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog² dsa² ti²ŋié². Ca¹lah¹jin³ cu²rón² tsa¹ca¹mi¹gan¹²dsa dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹²dsa. Cøng² jmai³ ca¹dsi¹lé² ca¹lah¹já¹ ángeles ŋi¹juǿi¹ ja³guǿ¹³ Diú¹³. Jøa³ ángeles héi² mi³hiúg³ dsa² hlanh³, dsa² tsen² Satanás. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² hlanh³: —¿He² dsø²jiagh¹² hoh¹²hning quianh¹³ Job? Di³ hiug¹² dsiog¹ dsa² héi² ja³cog² jní² cónh² jín³ ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² dsa² hlanh³, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Hi² jøng² lán¹² Job dsa² dsiog¹ ja³tø¹neih¹hning. Di³ ma²ca¹cuøh³hning ca¹lah¹jǿ¹ hi² chi² quiah¹²dsa. Ju³ná³ jŋiíh¹³hning ca¹lah¹jǿ¹ hi² ma²chi² quiah¹²dsa, juúh²dsa jǿg³ hlaih¹³ hia¹²dsa hning² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² hlanh³: —Ju³li¹ne¹³ di³ cøng² ju³ná³ dsøg¹² jǿg³ juúh²hning. Cuø¹²jni jǿg³ hi² hénh¹hning ca¹lah¹jǿ¹ hi² ma²chi² quiah¹² Job. Hi² jøng² ma²léi¹³ báh³ ha¹chi² dsøg¹² jǿg³ quiánh²hning. Ha¹chi² cuø¹²jni jǿg³ hénh¹hning jmi²dsí² quiah¹²dsa. Tsa¹tieh¹²hning dsa² gugh² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹u¹hái¹ dsa² hlanh³ ja³guǿ¹³ Diú¹³. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹jmo¹dsa hi² hlaih¹³ ja³cog² Job. Ca¹mi¹dsian¹²dsa ca¹lah¹já¹ jáh² quián¹²dsa ca¹lah¹quianh¹³ jong¹²dsa. Ca¹dsan¹ ca³ju², quianh¹³ búh³, quianh¹³ jah¹chih², quianh¹³ camello, quianh¹³ ca¹lah¹i³ ni³ jáh² mi³tiogh³ quián¹²dsa. Jø¹² bíh³ ca¹dsan¹ ca¹lah¹já¹ dsa² mi³ti³jmo¹² ta³ quiah¹²dsa. Ma²jan²dsa ca¹lúg² lah¹cøng² lah¹cøng² ja³mi³tiogh³dsa. Ca¹ŋi¹cáng¹²dsa jǿg³ ja³guǿ¹³ Job hi² ma²na²dsan¹ dsa² quianh¹³dsa quianh¹³ jáh² quián¹²dsa quianh¹³ jong¹²dsa. Hlaih¹³ ca¹jính² Job mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Ni³ jøng² ca¹juúh²dsa: —Ha¹chi² hi² mi³quieng³jni jmai³ ca¹guøn¹jni jmøi¹guǿi¹. Ta¹ma¹ŋo¹² báh³ jní² ca¹lø¹chián¹jni. Tsa¹lé² cáng¹²jni hi² chi² ni³ jmøi¹guǿi¹ na³ma²tǿ² ja³jón²jni. Hŋiah¹² báh³ Diú¹³ ma²ca¹cuø¹ ca¹lah¹jǿ¹ hi² ca¹lø¹chí² quieg¹. Jø¹² bíh³ hŋiah¹² Diú¹³ ma²ca¹cuø¹ jǿg³ hi² tsa¹ma¹chi² hi² jøng². Dsio¹ báh³ hi² mi³juanh¹³ jniang³ Diú¹³, dsa² hiug¹² dsiog¹ —ca¹juúh² Job. Ha¹chi² jǿg³ hlaih¹³ ca¹juúh² Job mi³ca¹ŋi¹ŋë²́ dsa lah¹jøng². Jøng² jmai³ siíh³ ca¹dsi¹lé² ángeles calah ja³guǿ¹³ Diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹dsiég¹ dsa² hlanh³ quianh¹³ ángeles héi². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² hlanh³: 1 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Ha¹chi² jǿg³ hlaih¹³ ca¹juúh² Job hi² ca¹hei¹dsa jní² mi³ca¹hénh¹hning ca¹lah¹jǿ¹ hi² chi² quiah¹²dsa quianh¹³ jong¹²dsa, quianh¹³ jáh² quián¹²dsa. Cøng² hi² mi²juanh¹² báh³ dsa² jní² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² dsa² hlanh³, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Cøng² hi² mi²juanh¹²dsa hning². Di³ dsio¹ báh³ hei¹² dsǿa¹²dsa hŋiah¹²dsa. Jøng² ju³ná³ cuøh³hning jǿg³ hi² cán²dsa jmø³uai¹², lah¹dsóh² juúh²dsa jǿg³ hlaih¹³ hia¹²dsa hning² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² hlanh³: —Cuø¹² báh³ jní² jǿg³ hi² jmóh³hning hi² cán²dsa jmø³uai¹². Conh¹jøng² tsa¹cuø¹²jni jǿg³ hi² jŋëh¹²hning dsá¹ —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² hlanh³ hi² ca¹lø¹dsoh¹ Job. Ca¹jenh²dsa dsag³ hmih¹² ca¹lah¹ta³jan²dsa. Ca¹can² hlaih¹³ dsa² jmø³uai¹². Jøng² ca¹juúh² hio¹³ quián¹² Job, ca¹tsáih¹dsa ji²gug²dsa: —¿He² løa¹ tsa¹juøi² hoh¹²hning? Cøng² hi² mi²juanh²hning Diú¹³. Jǿg³ hlaih¹³ juøh² quiah¹² dsá¹. Jøng² tí³ta³ jonh²hning —ca¹juúh² hio¹³. Jøng² ca¹juúh² Job, ca¹tsáih¹dsa hio¹³ quián¹²dsa: —¿He² løa¹ juúh²hning jǿg³ ná¹²? Hløah³hning ju³lah hløah³ dsa² tsa¹gan¹ Diú¹³. ¿He³ hi² dsio¹ jmó³ jniang³? ¿Dsio¹ hi² li¹chian² jniang³ jmáh¹lah ju²hiúg¹ dsǿa¹² quianh¹³ hi² dsio¹ cuø¹² Diú¹³? Hniuh¹² hi² quin³ jniang³ ju²hí³ dsǿa¹² quianh¹³ jmø³uai¹² ju³ná³ lah¹jøng² hniu¹ Diú¹³ —ca¹juúh² Job. Hi² jøng² ha¹chi² jǿg³ hlaih¹³ ca¹juúh² Job hi² hia¹²dsa Diú¹³. Ca¹dsii¹ Job Jǿg³ Quianh¹³ Úg² Dsa² Jenh² Quianh³dsa Job 2.11–14.21

Mi³chian² úg² dsa² jenh² quianh¹³ Job, dsa² tsen² Elifaz, quianh¹³ Bildad, quianh¹³ Zofar. Ca¹lø¹ŋi¹²dsa ha²lah dsø¹ŋë²́ Job. Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa ja³guǿ¹³ Job hi² cuø¹²dsa ju²hiúg¹ dsǿa¹². Mi³ca¹dsi¹lé²dsa ja³quiah¹³ Job, jøng² ca¹túgh² dsa² huø¹ ja³tø¹ni¹ Job cøng² sø²ma³¹. Ha¹chi² jǿg³ ca¹dsii¹dsa jin³ hei². Di³ ca¹jái¹dsa hiug¹² ma²dsio¹² jmø³uai¹² quin¹² Job. Mi³ca¹tsø³jue¹³ cøng² sø²ma³¹ jøng², jøng² ca¹hløah¹ Job, ca¹juúh²dsa: —Hiug¹² jín³ hi² dsio¹ ju³jøng² tsa¹ca¹lø¹chián¹jni. Jø¹² bíh³ dsio¹ ju³ná³ jón²jni. Di³ hiug¹² ma²dsio¹² jmø³uai¹² quin³jni —ca¹juúh² Job. Jøng² ca¹juúh² Elifaz, ca¹tsáih¹dsa Job: —Mi³cuøh³hning dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹²hning ju²hiúg¹ dsǿa¹² jmai³ ja³quin¹²dsa jmø³uai¹². Conh¹jøng² tsa¹li¹bí² hoh¹²hning. Di³ ma²quinh³ jmø³uai¹² hŋiah¹hning. Ju³dsiagh² hoh¹²hning. Jmáh¹lah hi² dsio¹ báh³ jmo¹² Diú¹³ ja³cog² dsa² dsiog¹. Jøng² hi² hlaih¹³ jmo¹²dsa ja³cog² dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³. Ma²léi¹³ hi² ca¹jmoh³hning hi² hlaih¹³. Hi² jøng² ma²quinh³hning jmø³uai¹². Ju³dsø²jiagh¹² hoh¹²hning hi² møh²hning ju³hén² dsag³ ja³cog² Diú¹³. Di³ jøng² jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ ja³cogh²hning calah siíh² —ca¹juúh² Elifaz. Jøng² ca¹juúh² Job, ca¹tsáih¹dsa Elifaz: —Jai³lah. Ma²dsio¹² jmø³uai¹² quin³jni. ¿He² løa¹ tsa¹cuøh³hning jní² ́ ²hning re²jni dsag³. Jøng² dsio¹ juúh²hning he² hi² ju²hiúg¹ dsøa¹? Lëh 2 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹jni. Dsio¹ báh³ ju³jón²jni. ¿Di³ he² løa¹ cøng² hi² quin³jni jmø³uai¹²? ¿He² løa¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² chian² dsa² jmøi¹guǿi¹, ju³ná³ cøng² hi² cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² cán²dsa ma²dsio¹² jmø³uai¹²? Ju³hén² Diú¹³ dsag³ quieg¹jni ju³ná³ ma²ca²ta³canh¹³jni ja³cog² Diú¹³ —ca¹juúh² Job. Jøng² ca¹juúh² Bildad, ca¹tsáih¹dsa Job: —Ma²ne³ jniang³ jmáh¹lah hi² dsio¹ báh³ jmo¹² Diú¹³ ja³cog² dsa² jmo¹² hi² dsio¹. Cuø¹² báh³ Diú¹³ jmø³uai¹² quiah¹² dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³ — ca¹juúh² Bildad. Jøng² ca¹juúh² Job, ca¹tsáih¹dsa Bildad: —Tsa¹ti² dsøa¹jni dsii¹²jni jǿg³ quianh¹³ Diú¹³. Tsa¹ŋai¹dsa jǿg³ quieg¹. Ma²guiang³ báh³ jní² ha¹chi² dsag³ re²jni. Hi² jøng² ma²léi¹³ tsa¹quien¹² ja³cog² Diú¹³ hi² lán¹²jni dsa² dsiog¹. Jmóh² Diú¹³ jní² ju³lah jmóh²dsa dsa² re² dsag³. ¿He² løa¹ tsa¹ca¹juúh² Diú¹³ he² dsag³ re²jni? Tsa¹guiang³jni he² løa¹ hiug¹² ma²dsio¹² jmø³uai¹² quin³jni —ca¹juúh² Job. Jøng² ca¹juúh² Zofar, ca¹tsáih¹dsa Job: —Hiug¹² ma²dsio¹² jǿg³ juúh²hning, juaih¹²hning jniih³. Ma²na²juøh²hning ha¹chi² dsag³ reh²hning. ¡Ju³juúh² Diú¹³ ha²cónh² té¹² dsag³ reh²hning! Ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ hein² dsa² re² dsag³, hein² dsa² tsa¹re² dsag³. Ma²léi¹³ hi² reh²hning dsag³. ¡Ju³jeinh¹³ hoh¹²hning! ¡Ju³tiuh²hning hi² hlaih¹³! Jøng² hlanh¹³hning Diú¹³. Hi² jøng² lé² hi² dsio¹ ja³cogh²hning —ca¹juúh² Zofar. Jøng² ca¹juúh² Job, ca¹tsáih¹dsa dsa² jenh² quianh³dsa: —A¹jáng¹ ju³ jmáh¹lah hniah¹² dsa² ŋi¹² ha²lah lǿa¹². Tiog¹³ báh³ guiang³jni mih² jǿg³. Cu²jmáh¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ ju³lah la² tsa¹re²jni dsag³. Cué¹² báh³ jní² dsa² jmøi¹guǿi¹ ju³lah dsa² ti³re² dsag³. Ha¹chi² jmø³uai¹² ni²quín²dsa jin³ he², dsa² re² dsag³. Ma²dsio¹² jǿg³ juaih¹² hniah¹² jní². Conh¹jøng² tsa¹ŋih³ hniah¹² ha²lah lǿa¹² quieg¹jni. Ma²guiang³jni hi² tiúh¹ Diú¹³ ca¹lah¹jǿ¹. Jø¹² bíh³ ma²guiang³jni ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ca¹juøh³ hniah¹². Tsa¹na²tseih¹³ hniah¹² jní² jǿg³ dsio¹. Jmáh¹lah jǿg³ tø³jǿg³ dsiih² hniah¹², jǿg³ ha¹chi² ta³ li¹jmo¹, hi² cuøh³ hniah¹² jní² dsag³ tsa¹re²jni. Tsa¹mi³hogh¹³ hniah¹² Diú¹³ quianh¹³ jǿg³ jøng². ¿Ho¹ ju³ tsa¹ganh¹ hniah¹² Diú¹³ Juanh¹²? Dsio¹ báh³ nang¹ Diú¹³ jǿg³ quieg¹. Juúh¹ Diú¹³ ha¹chi² dsag³ re²jni ju³jøng² hi² hløah¹²dsa. ¡Ju³juúh² Diú¹³ hi² re²jni dsag³ ju³ná³ ma²ca¹jmo¹jni hi² hlaih¹³! Di³ tsa¹guiang³jni he² dsag³ re²jni ja³cog² Diú¹³. Tsa¹guiang³jni he² løa¹ quin³jni ma²dsio¹² jmø³uai¹². Jø¹² bíh³ tsa¹guiang³jni he² hi² dsio¹ jmo¹³jni —ca¹juúh² Job. Dsa² Mi³jenh² Job Quianh¹³ Ca¹dsii¹dsa Jǿg³ Calah Siíh² Job 15–21

Jøng² ca¹juúh² Elifaz calah siíh², ca¹tsáih¹dsa Job: —Tsa¹ŋih³hning ha²lah lǿa¹². Di³ ma²na²tseih²hning ju³lah lø³liúh² dsa² tsa¹ŋi¹². Tsa¹mi²juanh²hning Diú¹³ quianh¹³ jǿg³ jøng². Hi² jøng² ma²léi¹³ hi² reh² báh³ hning² dsag³. Dsa² ma²canh¹³ báh³ jniih³ cónh² jín³ hning². 3 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ma²ne³ báh³ jniih³ ha²lah lǿa¹² jǿg³ jmøi¹guǿi¹. Ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ ti³re² dsag³ ja³cog² Diú¹³. Jøng² juǿi²jni hning² calah siíh²: Jmáh¹lah dsa² re² dsag³ cán² jmø³uai¹² —ca¹juúh² Elifaz. Jøng² ca¹juúh² Job: —¡Ju³li¹tsë¹³ jǿg³ quián² jniang³! Jní² cuø¹³ ju²hiúg¹ dsǿa¹² ja³cogh² hniah¹². Tsa¹dsi¹² juu¹² cuøh¹³jni hniah¹² dsag³. Hiug¹² jín³ dsio¹ cuøh¹² jniang³ dsa² ju²hiúg¹ dsǿa¹². Ta³hoh¹² hniah¹² juúh² hniah¹² hi² lanh¹² hniah¹² dsa² jenh² quian¹jni. Jmáh¹lah dsag³ báh³ cuøh³ hniah¹² jní². ’Quin³jni jmø³uai¹². Hi² jøng² jmo¹² dsa² hiag¹³ ue¹² dsǿa¹²dsa ja³cog²jni. Tsa¹ŋi¹² dsa² dsiog¹ he² løa¹ quin³jni jmø³uai¹². ¿Tsa¹lé² li¹juaih² hniah¹² jní² jǿg³ quien¹² hi³méh¹ cónh² jín³ jǿg³ ma²na²juøh³ hniah¹²? Ju³ne¹³ di³ cøng² chi²júh² lah¹dsóh² lanh¹² hniah¹² dsa² canh¹³, dsa² ŋi¹² —ca¹juúh² Job. Jøng² ca¹juúh² Bildad calah siíh², ca¹tsáih¹dsa Job: —¿He² løa¹ juúh²hning jmáh¹lah jǿg³ ŋai¹³? Tsa¹ŋih³hning ha²lah lǿa¹² jmøi¹guǿi¹. Jmáh¹lah dsa² re² dsag³, dsa² cán² jmø³uai¹² —ca¹juúh² Bildad. Jøng² ca¹juúh² Job: —Jmáh¹lah jǿg³ tsa¹quien¹² ma²na²juøh³ hniah¹². Cuøh³ hniah¹² jní² dsag³ tsa¹re²jni. Tsa¹guiang³jni he² løa¹ hne² Diú¹³ quianh¹³ jní². Quin³jni jmø³uai¹². Tsa¹ma¹hniu¹ dsa² tiogh³ quianh¹³ hi² cán²dsa ju²hiíh¹. Jmóh³ hniah¹² juanh¹² hoh¹². Tsa¹ma¹cuøh³ hniah¹² jní² dsag³. Ma²guiang³ báh³ jní² hi² chian² Diú¹³. Jmo¹² báh³ dsa² héi² hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² jní² hiá¹ hiég¹ —ca¹juúh² Job. Jøng² ca¹juúh² Zofar calah siíh², ca¹tsáih¹dsa Job: —Hiug¹² ma²dsio¹² ju²hí³ dsǿa¹² ca¹cán¹jni huu¹³ quiánh² hning². Tsa¹li¹bí² dsøa¹jni hi² tsa¹hlanh¹²jni hning² jin³ cu²rón². Ha¹chi² ca¹lah¹já¹ dsa² ti³re² dsag³ ni³quin³ jmø³uai¹². Tiog¹³ báh³ cán²dsa jmø³uai¹² ja³na¹ bíh³ já¹² —ca¹juúh² Zofar. Jøng² ca¹juúh² Job: —Nøngh²hning cøng² jǿg³ juǿi²jni hning². Mi³jøng² cuøh³ hniah¹² jní² ju²hiúg¹ dsǿa¹². Mi²cue¹³ báh³ jní² jan² og¹ dsa² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³. Ca¹lah¹jin³ he² jmø³uai¹² tsa¹ca¹can²dsa. Mi³lán¹²dsa dsa² chi² cog³. Ca¹dsan¹dsa mi³ma²guiugh²dsa. Ha¹chi² jmø³uai¹² ca¹can²dsa jin³ he². Conh¹jøng² tsa¹mi³lë²dsa hi² chian² Diú¹³. ’Juúh²hning ta¹canh¹³ jong¹²dsa dsag³ huu¹³ dsøg³ mi³re² hlai³ ti³jmi²dsa. Hiug¹² jín³ dsio¹ hi² cán² dsa² re² dsag³ jmø³uai¹² hŋiah¹²dsa. Cøng² ni³ dsan¹ dsa² dsiog¹ quianh¹³ dsa² ni³re² dsag³. Ca¹dsan¹dsa ta¹og¹dsa. Tsa¹quien¹² hi² mi³lán¹²dsa dsa² dsiog¹ mi³ca¹jon¹dsa. Jø¹² bíh³ tsa¹quien¹² hi² mi³lán¹²dsa dsa² hlanh³ jmai³ ca¹jon¹dsa. Tsa¹té¹² jǿg³ ca¹juøh³hning. Ma²guiang³ báh³ jní² siíh² báh³ lǿa¹² quianh¹³ dsa² jmøi¹guǿi¹ —ca¹juúh² Job. 4 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Dsa² Mi³jenh² Quianh¹³ Job Quianh¹³ Ca¹dsii¹dsa Jin³ Cu²rón² Jǿg³ Job 22–31

Jøng² ca¹juúh² Elifaz calah siíh², ca¹tsáih¹dsa Job: —Lah¹dsóh² juǿi²jni hning². Tø¹canh¹³hning dsag³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Jmáh¹lah dsa² re² dsag³ dsa² chian² ju²hí³ dsǿa¹², dsa² quín² jmø³uai¹². ¡Ju³jeinh¹³ hoh¹²hning! ¡Ju³jmóh³hning hi² dsio¹, hi² hniu¹ Diú¹³! Hi² jøng² jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ ja³cogh²hning calah siíh² —ca¹juúh² Elifaz. Jøng² ca¹juúh² Job, ca¹tsáih¹dsa Elifaz: —Tsa¹ma¹nang¹ Diú¹³ jǿg³ quieg¹jni. Ma²guiang³ báh³ jní² hi² ha¹chi² dsag³ re²jni. Chian² báh³ dsa² quín² jmø³uai¹² huu¹³ hi² re²dsa dsag³. Siíh² báh³ lǿa¹² quieg¹jni. Di³ ha¹chi² dsag³ re²jni —ca¹juúh² Job. Jøng² ca¹juúh² Bildad calah siíh², ca¹tsáih¹dsa Job: —Hiug¹² chi² bí³ quiah¹² Diú¹³. Ha¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹ lán¹² dsa² ti³ja¹ ja³tø¹ni¹ Diú¹³ —ca¹juúh² Bildad. Jøng² ca¹juúh² Job, ca¹tsáih¹dsa Bildad: —Ha¹chi² ta³ jmo¹ jǿg³ juaih¹²hning jní². Hiug¹² báh³ juanh¹² Diú¹³. Hiug¹² chi² bí³ quiah¹²dsa. Conh¹jøng² cuøh¹² Diú¹³ jní² dsag³, dsag³ tsa¹re²jni. Jǿg³ té¹² juǿi²jni hning². Tsa¹té¹² jǿg³ juǿi²jni hning² ju³ná³ juøh¹²jni hi² re²jni dsag³. Ca¹dsiog¹² báh³ dsa² quín² jmø³uai¹² huu¹³ dsag³ ni³re²dsa. Siíh² báh³ lǿa¹² quieg¹jni. Di³ ha¹chi² dsag³ re²jni. ’Ma²ne³ jniang³ ja³chi² hi² dsio¹ jmøi¹guǿi¹ la², ju³lah cog³ teg², cog³ niáng¹³, hi² jláh³. Conh¹jøng² tsa¹ne³ jniang³ ha²lah lén² jniang³ dsa² chian² dsǿa¹². Tsa¹lé² lá¹² dsa² quianh¹³ cog³ hi² lé² hi² li¹chian² dsǿa¹². Jan² Diú¹³ báh³ dsa² lah¹dsóh² chian² dsǿa¹². Ma²ca¹juúh² Diú¹³ hi² lén² jniang³ dsa² chian² dsǿa¹² ju³ná³ mi³juanh¹³ jniang³ Diú¹³, ju³ná³ tsa¹jmo³ jniang³ hi² hlaih¹³. ’Dsagh² báh³ dsøa¹jni ha²lah mi³lǿ¹² lah¹jiá¹². Mi³lán¹²jni dsa² quin¹² ni³ juøi². Ca¹mi¹juanh¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹³jni jní². Ca¹jmo¹jni hi² dsio¹ dsøa¹jni mi³ca¹chi³quian¹³ dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹³jni jmai³. ’Conh¹jøng² cu²jmáh²dsa jní², dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹³jni jmai³ na¹. Ca¹tǿ² dsa² lø³hiug¹³ cu²jmáh²dsa jní². Hi² jøng² chian²jni ju²hí³ dsǿa¹². Di³ tsa¹ma¹tanh² Diú¹³ jní² juu¹² ja³tǿ²ŋøa¹²jni. Cuøh¹²dsa jní² ju²líh¹³ dsǿa¹². Tsa¹nang¹dsa jǿg³ ca¹juǿi²jni dsa². Ca¹mi²ho²jni dsa² ti²ŋié² lah¹jiá¹². Tsa¹lǿih² jmai³ hi² ca¹mi²gan¹³jni dsa². Tsa¹ca¹ŋi¹jiag² dsøa¹jni hi² hlaih¹³ ja³ca¹jan¹³jni tsih²mǿ². Ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ ha¹chi² dsag³ re²jni. ¡Ju³ta²canh²jni ja³tø¹ni¹ Diú¹³ ju³ná³ re²jni dsag³! Ca¹nang² báh³ jní² gøg² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Di³ hiug¹² juanh¹² báh³ dsá¹. Li¹hne²dsa ju³ná³ jmo¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ hi² hlaih¹³. Ha¹chi² ca¹ŋøa¹²jni rú²jni huu¹³ hi² mi³chi² cog³ quieg¹jni. Tsa¹lǿih² jmai³ ca¹hlanh¹³jni diú¹³ siáh², ju³lah hieg², ju³lah tsøh². Ca¹lø¹chian²jni ju²hí³ dsǿa¹² jmai³ ca¹can² dsa² hiag¹³ jmø³uai¹². Hno¹jni mi³tseih² Diú¹³ jní² he² løa¹ jmo¹²dsa hi² hlaih¹³ ja³cog²jni. Ha¹chi² dsag³ re²jni mi³né³. Cu¹ná¹² jǿg³ —ca¹juúh² Job. 5 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² tsa¹ma¹ca¹dsii¹ dsa² jenh² quianh¹³ Job jǿg³ quianh¹³dsa. Di³ ca¹lø¹lih¹³ dsa² héi² tsa¹hniu¹ Job nang¹ jǿg³ hi² re²dsa dsag³. Ca¹hlanh¹ Eliú Job Job 32–37

Mi³nang¹ dsa² tsen² Eliú jǿg³ ca¹dsii¹ Job quianh¹³ dsa² úg² héi², dsa² jenh² quianh¹³dsa. Tsa¹tøa¹² dsǿa¹²dsa jǿg³ ca¹dsii¹ Job quianh¹³ dsa² héi². Lë²́ dsa ca¹hia¹ Job Diú¹³ quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Jø¹² bíh³ tsa¹tøa¹² dsǿa¹²dsa jǿg³ ca¹juúh² dsa² úg² héi² calah. Di³ tsa¹ca¹tsáih¹dsa Job cu²rø² ha²lah lǿa¹² jǿg³. Jøng² ca¹juúh² Eliú, ca¹tsáih¹dsa Job: —Ma²lán¹²jni dsa² meh² cónh² jín³ hning², cónh² jín³ dsa² jenh²hning quianh¹³. Hi² jøng² tsa¹tí² dsøa¹jni hlanh¹²jni hning². A¹jáng¹ ju³ jmáh¹lah dsa² guiugh² ŋi¹² ha²lah lǿa¹² jmøi¹guǿi¹. Di³ jøng² juǿi²jni hning² ton¹ hnøa¹² jǿg³. ’Ma²na²nang¹jni jǿg³ dsiih²hning quianh¹³ dsa² jenh²hning quianh¹³. Tsa¹tiúh¹ dsa² jenh² quianh¹³hning tsaih¹²dsa hning² jǿg³ dsøg¹². Jø¹² bíh³ ma²na²nang¹jni jǿg³ quiánh² hning² hŋiah¹. Jǿg³ la² juǿi²jni hning². Hiug¹² juanh¹² Diú¹³. Jøng² ha¹chi² ta³ jmo¹ hi² cuúh³hning Diú¹³ dsag³. Dsi¹² báh³ juu¹² hi² cuøh¹² Diú¹³ jmø³uai¹² quianh¹³ dsa² jmøi¹guǿi¹. Di³ jøng² li¹gán²dsa Diú¹³. ’Ma²na²juøh²hning tsa¹quien¹² hi² mi¹ti¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Mi³hmah¹³ báh³ ca¹lah¹já¹ dsa² ja³cog² Diú¹³ cónh² té¹² hi² ca¹jmo¹dsa lah¹jan² lah¹jan²dsa. Tsa¹lǿih² jmai³ jmo¹ Diú¹³ hi² hlaih¹³ hi² tsa¹dsio¹. Ta ¹canh¹³ báh³ hning² dsag³. Di³ cuúh³hning Diú¹³ dsag³. ’Tsa¹nang¹ Diú¹³ jǿg³ quiah¹² dsa² ŋøa¹ rú². Dsio¹ báh³ jeinh¹³ hning² hoh¹². Ma²na²ta¹canh¹³hning dsag³ huu¹³ jǿg³ hlaih¹³ ma²na²juøh²hning. Ma²guiang³jni té¹² jǿg³ juǿi²jni hning². Jmo¹ Diú¹³ hi² can¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jmø³uai¹², dsa² ma²ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³. Jøng² jeính² dsǿa¹²dsa. Mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. ’Hiug¹² báh³ juanh¹² Diú¹³. Hiug¹² báh³ ué² jǿg³ quiah¹²dsa. Tsa¹ne³ jniang³ ha²lah jmo¹²dsa. Cu¹ná¹² báh³ jǿg³ —ca¹juúh² Eliú. Jǿg³ Dsii¹² Diú¹³ Quianh¹³ Job Job 38–42

Jøng² ca¹guøn¹ Diú¹³ ja³guǿ¹³ Job. Jøng² ca¹hǿi² cøng² dsí² tí². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Job: —Tsa¹ŋi¹² dsa² jenh² quianh¹³ hning² ha²lah lǿa¹² jǿg³ quieg¹jni. Tsa¹té¹² jag³dsa. Jø¹² bíh³ tsa¹ŋih³hning cu²rø² ha²lah lán¹²jni. Tsa¹mi³chianh²hning cónh² jmai³ ca¹jmo¹jni jmøi¹guǿi¹. Hliú² jǿg³ tsa¹ŋih³hning quianh¹³ hi² chi² jmøi¹guǿi¹. Guiang³ báh³ jní² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ jøng². Jø¹² bíh³ tsa¹chi² bí³ quiánh²hning ju³lah chi² bí³ quieg¹jni. Hi² jøng² tsa¹dsio¹ cuøh³hning jní² dsag³ —ca¹juúh² Diú¹³. 6 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹juúh² Job, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Dsøg¹² báh³ jǿg³ juúh²hning. Jin³ cøng² jǿg³ tsa¹ma¹juøh³jni ja³cogh²hning —ca¹juúh² Job. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Job. Ca¹hǿi² calah dsí² tí². Ca¹juúh²dsa: —Lah¹dsóh² lán¹²jni dsa² hiug¹² dsiog¹. Cu²rø² jmo¹³jni héh¹ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹ —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Job, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Ca¹lø¹léi¹³jni jǿg³ hi² tiah¹ báh³ hning² jmóh² ca¹lah¹jǿ¹. Na²dsii¹³jni jǿg³ tsa¹quien¹² hi² na²hia²jni hning². Mi³guiang³jni mih² jǿg³ ha²lah lanh¹²hning. Na¹ jinh³ ma²léi¹³jni ha²lah lah¹dsóh² lanh¹²hning. Jø¹² bíh³ ma²léi¹³ jní² re²jni dsag³ huu¹³ jǿg³ hlaih¹³ ca¹hia²jni hning². Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Henh¹³hning dsag³ quieg¹ —ca¹juúh² Job. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Elifaz: —Tsa¹tøa¹² dsøa¹jni jǿg³ ca¹juøh³hning quianh¹³ dsa² quianh¹³hning. Di³ ma²ca¹heih² hniah¹² jní² quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Rø² hi³méh¹ jǿg³ juaih¹²hning Job hi² hlanh¹²dsa jní² ni³ huu¹³ quiánh² hniah¹² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹mi¹ti¹ Elifaz héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Ni³ jøng² ca¹hén² Diú¹³ dsǿg³dsa quianh¹³ dsǿg³ dsa² quianh³dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² Job. Ca¹lán¹dsa dsa² chi² cog³ calah siíh². Ca¹lø¹chí² ma²dsio¹² cog³ quiah¹²dsa cónh² jín³ hi² mi³chi² lah¹jiá¹². Hiug¹² ca¹tǿ² dsǿa¹² ju²roh¹³ Job quianh¹³ dsa² jenh² quianh³dsa. Jøng² ca¹lø¹chián¹ jin² guia¹ jong¹²dsa. Hi² uú² ca¹can²dsa ju²hiúg¹ dsǿa¹² ni³ jmøi¹guǿi¹. Cu¹ná¹² jǿg³. Ca¹jmóh¹ Dsa² Chian² Egipto Quiah¹² Tsø²jong¹³ Quián¹³ Hlai³ Israel Exodo 1

Ca¹dsan¹ ca¹lah¹já¹ ja³ŋiúh³ hlai³ Israel, dsa² ca¹dsi¹lé² huø¹ Egipto. Jue¹² hlaih¹³ tsø³jong¹³dsa ma²lǿa¹² mi³ca¹dsan¹dsa, dsa² tiogh³ huø¹ jøng². Cøng² hi² ca¹ŋi¹jué²dsa lah¹cøng² lah¹cøng² ji²ŋi². Jøng² ca¹lán¹ dsa² siáh² rai¹³ huø¹ jøng². Tsa¹cue¹² rai¹³ héi² hlai³ José. Jøng² tsa¹ca¹tǿ² dsǿa¹² rai¹³ héi². Di³ jue¹² hlaih¹³ dsa² israel tiogh³ huø¹ jøng². Jøng² goh² rai¹³. Di³ lë²dsa jmo¹² dsa² israel héh¹ ja³cog² dsa² egipcio jmai³ siíh². Hi² jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héi² ue¹² dsǿa¹² ja³cog² dsa² israel. Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² la²jmo¹² dsa² israel ca¹lah¹i³ ni³ ta³ juøi². Ca¹jmo¹dsa hliú² tséh¹ dsa² israel ca¹løa¹. Quianh¹³ ma²jan² dsa² egipcio dsa² jmo¹² héh¹ ja³jmo¹²dsa ta³ lah¹cu²tséh¹dsa. Ca¹jmo¹ dsa² israel ton¹ hnøa¹² jøa³juøi² ja³ti³tǿng² hniú¹² ca¹tioh¹² dsa² egipcio loh² cuøi² hi³ŋíh¹ quiah¹²dsa. Cøng² hi² jmo¹² Diú¹³ hí³ ja³cog² dsa² israel. Cøng² hi² dsø²jué²dsa. Jøng² hiug¹² jín³ ma²dsio¹² ca¹lø¹hian² dsa² egipcio quianh¹³ dsa² israel. Hiug¹² jín³ ca¹jmo¹dsa ue¹² dsǿa¹²dsa ja³cog² dsa² héi². 7 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹juúh² rai¹³ Egipto, ca¹tsáih¹dsa hio¹³ jmo¹² hí³ hio¹³ dsa² israel dsa² mi³chian² guing². Ca¹juúh²dsa: —Dsio¹ hniuh¹² mi³dsianh¹³ hniah¹² guing² dsa² ŋioh¹² jmai³ na²ca¹lø¹chián¹ guing² —ca¹juúh² rai¹³. Tsa¹ca¹mi¹ti¹ hio¹³ héi² héh¹ ca¹jmo¹ rai¹³. Di³ hniu¹dsa mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹tǿ² báh³ dsǿa¹² Diú¹³ ha²lah ca¹jmo¹ hio¹³ héi². Ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² hio¹³ héi². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ calah siíh² ja³cog² dsa² israel hi² dsø²tión²dsa lah¹jan² lah¹jan² guing² dsa² ŋioh¹² chi³jmøi² juøh¹² na³ma²ca¹lø¹chián¹ guing². Di³ jøng² dsián² guing². Ca¹lø¹chián¹ Moisés Exodo 2.1-22

Ni³ jøng² ca¹lø¹chián¹ jan² guing² dsa² ŋioh¹² quián¹² jan² dsa² israel. Tsø³jong¹³ hlai³ Leví, ja³ŋiúh³ hlai³ Israel báh³ dsa² lán¹² chiég³ jmi² guing² héi². Dsio¹ báh³ jŋiá² guing². Hi² jøng² tsa¹hiug¹² dsǿa¹² mi³chiég³ guing² hi² dsø²tiag¹² guing² jmøi². Úg² tsøh² jøng² ca¹jma¹dsa guing² dsi²néi² ja³quiah¹³dsa. Chian²dsa ju²hí³ dsǿa¹² ju³ná³ ca¹ŋi¹quian² dsa² hiag¹³ guing². Jøng² ca¹jmo¹ mi³chiég³guing cøng² møh² lǿa¹² ju³lah lǿa¹² barco mih². Ca¹tsǿng²dsa jmøah¹³chih² coh¹³ møh² jøng². Di³ jøng² tsa¹ŋø² jmøi² ja³hiúg² guing². Ca¹tián²dsa guing² niúh¹ møh². Jøng² ca¹ŋi³can²dsa møh² chi³jmøi² juøh¹². Ca¹hǿi² møh² ni³ jmøi² jøa³ hma² tah² dsi¹² chiuh³ jmøi². Jøng² ca¹jmo¹ hio¹³ roh¹³guing hí³. Ca¹nung²dsa tø¹cøg¹². María mi³tsen² tsih²mǿ² héi². Ca¹can² tsih²mǿ² héi² jǿg³ dsøg¹² ha²lah lé² quiah¹² guing². Ni³ jøng² ca¹dsiég¹ ja³mái¹³ rai¹³ Egipto chi³jmøi². Ca¹ŋi¹lioh¹²dsa. Jøng² ca¹jái¹dsa møh² hei¹² ni³ jmøi². Jøng² ca¹tse²dsa hio¹³ dsa² mi²ti¹ ni³dsa. Jøng² ca¹ŋi³quín³dsa møh². Jøng² ca¹jnih³ hag³ møh². Jøng² ca¹jë²́ dsa guing² hiúg² niúh¹. Mi³ho¹² guing². Jøng² ca¹ŋi¹ŋiu³ dsǿa¹² ja³mái¹³ rai¹³ guing². Ca¹tai¹dsa guing². Jøng² ca¹juúh² María, ca¹tsáih¹dsa ja³mái¹³ rai¹³: —Cuúh³hning jǿg³ hi² ŋi¹tei²jni jan² hio¹³ israel dsa² cuúh² guing² ná¹² dsiuh³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuøh¹² ja³mái¹³ rai¹³ jǿg³. Jøng² ca¹ŋáh¹ María. Ca¹ŋi¹tei³dsa mi³chiég³guing. Jøng² ca¹juúh² ja³mái¹³ rai¹³, ca¹tsáih¹dsa mi³chiég³guing: —Taih¹²hning guing² lang¹². Jøng² mi²cónh²hning guing². Di³ jøng² cøa¹²jni quiánh²hning na³ma²ca¹tiú² guing² dsiuh³ —ca¹juúh²dsa. Mi³ma²juanh¹ guing², jøng² ca¹ŋi¹júg²dsa guing² ja³quiah¹³ ja³mái¹³ rai¹³. Jøng² ca¹tai¹ ja³mái¹³ rai¹³ guing². Ca¹tǿh²dsa guing² Moisés. 8 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Mi³ca²juanh¹² Moisés, jøng² ca¹ŋøa¹dsa pa²sie¹³ huø¹ Egipto. Ca¹jái¹dsa hiug¹² huh² ta³ jmo¹² dsa² go²dsa, dsa² israel. Jøng² ca¹can²dsa ju²hí³ dsǿa¹² huu¹³ jmø³uai¹² quín³ dsa² go²dsa. Ca¹jái¹dsa. Mi³jnáng² jan² dsa² egipcio quiah¹² jan² dsa² israel. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Moisés. Ca¹jái¹dsa lah¹jin² lah¹lǿih¹. Tsa¹chian² dsa² siáh² chian² ti³jái¹. Jøng² ca¹jŋëh¹ Moisés dsa² egipcio. Ca¹hǿg²dsa jøa³tsai². Mi³ jøng² tsa¹jë² dsa² siáh². Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹ŋó¹ Moisés pa²sie¹³ huø¹ jøng². Ca¹jái¹dsa calah. Mi³tán¹² og¹ dsa² go²dsa. Jøng² ca¹jé² Moisés dsa² ca¹jmóh¹ roh¹³. Jøng² ca¹lø¹hné¹ dsa² héi². Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —¿Ho¹ ju³ lanh¹²hning dsa² dsen¹³, juu¹³ jniang³? ¿Ho¹ ju³ mi³jŋaih¹hning jní² ju³lah ca¹jŋëh²hning dsa² egipcio dsiég²? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹goh² Moisés. Ca¹lø¹lih¹³dsa ma²ŋi¹² jue¹² dsa² hi² ca¹jŋëh¹dsa dsa² egipcio héi². Jøng² mi³jŋaih¹ rai¹³ quiah¹² Moisés huu¹³ hi² ca¹jŋëh¹dsa dsa² go²dsa. Jøng² ca¹cuøin¹ Moisés. Ca¹u¹hái¹dsa huø¹ Egipto. Ca¹ŋó¹dsa huø¹ tsen² Madián. Ca¹ŋi³gú²dsa ja³quiah¹³ jan² jmi²dsa² quián¹² Diú¹³. Ca¹jia¹²dsa ja³mái¹³ dsa² héi², hio¹³ tsen² Séfora. Jøng² ca¹lø¹chián¹ jan² guing² dsa² ŋioh¹² quián¹² Moisés. Ca¹tǿh²dsa guing² Gersón. Ca¹tsei² Diú¹³ Moisés Huø¹ Egipto Exodo 2.23–4.31

Ma²ni³ŋó¹³ jmai³ jøng² ca¹jon¹ rai¹³ Egipto. Dsa² siáh² ca¹lán¹ ta³ huø¹ jøng². Jøng² ca¹mi¹liág¹ Diú¹³ liúg² dsa² israel, dsa² quín³ jmø³uai¹² huø¹ Egipto. Di³ dsa² quián¹² Diú¹³ dsa² israel héi². Ca¹nǿng² Diú¹³ jǿg³ ca¹hlanh² dsa² héi² ta¹lah¹quín³dsa jmø³uai¹². Jøng² ca¹tsei² Diú¹³ Moisés huø¹ Egipto. Mi³jøng² liúg²dsa dsa² israel. Lah¹la ca¹løa¹ quiah¹²dsa. Mi³hiúg²dsa máh². Mi³jmo¹²dsa hí³ jah¹chih² quián¹² dsu²jmi²dsa. Mi³hiúg²dsa cøg¹² máh² tsen² Horeb. Jøng² ca¹jái¹dsa cøng² hma²høg² píh³, mi³hiúh² si². Ha¹chi² ma²ca¹cøgh² hma². Jøng² ca¹ŋó¹ Moisés tø¹cøg¹² hi³méh¹. Di³ tsa¹ma²ca¹jái¹dsa si² lah¹jøng². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Moisés —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Moisés: —He³ jní² tsenh³ la² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Dsí³ løg² dsø²taih³. Di³ ja³han¹³ báh³ la² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Diú¹³ Juanh¹² lán¹²jni, Diú¹³ mi³hlanh¹ hlai³ Abraham, quianh¹³ hlai³ Isaac, quianh¹³ hlai³ Jacob, dsa² hóg¹ quiánh²hning. Ma²guiang³ báh³ jní² ha²lah ca¹jmóh¹ dsa² egipcio quianh¹³ dsa² goh²hning. Ca¹tǿ² ja³lóg²jni 9 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

dsa². Jmo¹jni hi² huan² dsa² huø¹ Egipto. Ŋi³jia¹²jni dsa² juu¹² huø¹ tsen² Canaán, ja³mi³tiogh³ dsa² hóg¹ quiánh² ma²lǿih². Dsio¹ báh³ huø¹ jøng². Jøng² li¹chian² dsa² go² ju²hiúg¹ dsǿa¹² ja³jøng². ’Jøng² juǿi²jni hning²: Goh²hning huø¹ Egipto. Gu³hlanh²hning rai¹³. Hning² báh³ lénh² dsa² dsen¹³ goh²hning ja³log²jni dsa² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Tsa¹tiág³jni hi² lán¹²jni lah¹jøng². Di³ tsa¹quien² jní² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Tiágh² báh³ hning². Di³ quianh¹³ báh³ hning² jní² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Tsa¹ŋi¹² dsa² go² he² tsenh²hning, dsa² jmo¹² héh¹ hi² lén²jni dsa² dsen¹³. ¿He² mi²juǿi²jni dsa²? ¿Ha²lah tsenh²hning? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Gu³juaih¹²hning dsa² hi² tsen²jni Diú¹³ Juanh¹², dsa² chian² tiá². Lán¹²jni Diú¹³ ca¹hlanh² dsa² hóg¹ quiánh² ju³lah hlai³ Abraham, quianh¹³ hlai³ Isaac, quianh¹³ hlai³ Jacob. ’Gu³tseih³hning dsa² quin¹² ni³ juøi² Israel jǿg³ hi² ca¹juǿi²jni hning². Jøng² gu³noh¹² hniah¹² cu¹dsie¹² ja³tø¹ni¹ rai¹³ Egipto. Gu³møah¹² hniah¹² dsa² jǿg³ hi² dsa²lé² dsa² Israel cónh² hnøa¹² jmai³ dsi²juu¹² jøa³hŋa³, ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. Di³ hniuh¹² hlanh¹³ hniah¹² jní² ja³jøng². Hniuh¹² dsiih² hniah¹² ŋǿ¹² ne²jni. ’Ma²guiang³jni hi² tsa¹cuø¹² rai¹³ jǿg³ hi² dsa²lé² dsa² israel ja³jøng². Conh¹jøng² jmo¹³jni hi² quien² dsa² egipcio hiug¹² jmø³uai¹². Jmai³ chi³quë¹́ ca¹lah¹hiug¹² dsǿa¹²dsa tsei¹²dsa dsa² israel —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Tsa¹hé² dsa² quín² ni³ juǿi² Israel jøg³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Téngh²hning hma² hø¹³ quiánh² huø¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹téng²dsa hma² hø¹³ huø¹. Jøng² ca¹løa¹ chi²møh² cagh² hma² jøng². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Gu³chính²hning cong¹²jah —ca¹juúh² Diú¹³. Mi³ca¹chính²dsa cong¹²jah, ca¹lán¹ jáh² hma² calah. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ti² Moisés gug² ni³dsǿa¹² tsǿnh³dsa. Jøng² ca¹li¹dsa gug²dsa mi³hiúg² ni³dsǿa¹² tsǿnh³dsa. Hmih¹² tsa¹jŋi¹² mi³løa¹ gug²dsa. Jøng² ca¹ti¹dsa calah siíh² ni³dsǿa¹² tsǿnh³dsa. Jøng² báh³ ca¹jŋi¹ hi² mi³løa¹ gug²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Jøng² gu³heh²hning dsa² juu¹² juøh¹² jøng², dsa² quin¹² ni³ juøi² Israel. Hé² báh³ dsa² jǿg³ quiánh²hning. Ju³jøng² hi² tsa²hé²dsa jǿg³ quiánh² jøng² gu³heh²hning dsa² jin³ cøng² juu¹² juøh¹². ’Gu³quinh²hning ca²juuh³ mih² jmøi² chi³jmøi² juøh¹². Jøng² téngh² jmøi² huø¹ ja³tø¹ni¹ dsa² héi². Di³ jøng² lé² jmø² jmøi² jøng² —ca¹juúh² Diú¹³. 10 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Tiog¹³ ca¹lø¹goh² Moisés dság¹dsa juu¹² Egipto ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Tsa¹të²jni hlanh¹² dsa². Tsa¹hløah¹²jni cu²rø² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Gu³jmóh²hning ju³lah lǿa¹² jǿg³ ca¹juǿi²jni hning². Mi²hog²jni hning². Mi³jøng² hlanh²hning dsa² cu²rø² —ca¹juúh² Diú¹³. Tiog¹³ tsa¹hiei¹ Moisés hi² dság¹dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Dsio¹ báh³ dság¹ dsa² siáh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ Moisés. Di³ hi² hniu¹dsa dság¹ dsa² siáh². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Dsio¹ dság¹ Aarón, rúh²hning quianh¹³ hnéng¹. Jøng² juaih²hning dsa² ju³lah jǿg³ juǿi²jni hning². Mi³jøng² hlanh¹² Aarón dsa² goh²hning quianh¹³ rai¹³ Egipto. ’Jøng² goh²hning juu¹² Egipto. Jah¹hning Aarón héi² dsi²juu¹² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹ŋáh¹ Moisés juu¹² ja³quiah¹³ dsu²jmi²dsa, dsa² tsen² Jetro. Ca¹møa¹dsa jǿg³ ni³ dsa² héi² hi² dság¹dsa juu¹² huø¹ Egipto, ja³tiogh³ ju²roh¹³dsa. Jøng² ca¹cuø¹ Jetro jǿg³. Jøng² ca¹ŋáh¹ Moisés huǿ¹ Egipto. Quianh¹³dsa hio¹³ quián¹²dsa quianh¹³ jong¹²dsa. Jøng² ca¹jenh²dsa Diú¹³ dsi²juu¹². Mi³jŋaih¹ Diú¹³ Moisés huu¹³ hi² tsa¹ca¹jmo¹dsa circuncisión quiah¹² ja³ŋiúh³dsa. Jøng² ca¹jmo¹ hio¹³ circuncisión cøng²ŋi³juú¹³ tsih² héi². Jøng² tsa²ma¹ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ Moisés. Ca¹cuó¹²dsa jǿg³ dság¹dsa huø¹ Egipto. Ma²ca¹heh¹ Diú¹³ jǿg³ quiah¹² Aarón hi² na² bíh³ jiúgh² Moisés. Jøng² ca¹heh¹ Moisés jǿg³ quiah¹² roh¹³dsa, ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ma²ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹tǿh² Moisés quianh¹³ Aarón dsa² quín² ni³ juǿi² Israel. Ca¹heh¹ Moisés quianh¹³ Aarón jǿg³ quiah¹² dsa² héi², jǿg³ ma²ca¹juúh² Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa juu¹² juøh¹² quiah¹² hma² ca¹løa¹ møh². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa juu¹² juøh¹² quiah¹² gug² Moisés ca¹løa¹ hmih¹² tsa¹jŋi¹². Jøng² ca¹hé² dsa² quin¹² ni³ juøi² jǿg³ ca¹juúh² Moisés quianh¹³ Aarón hi² liúg² Diú¹³ dsa² go²dsa. Ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Huh² Ca¹løa¹ Dsǿa¹² Rai¹³ Egipto Exodo 5–10

Jøng² ca¹ŋi¹lé² Moisés quianh¹³ Aarón ja³quiah¹³ rai¹³ Egipto, dsa² tsen² Faraón. Ca¹møah¹²dsa rai¹³ jǿg³ hi² dsa²lé² dsa² israel juu¹² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. Hi² jøng² jmo¹dsa jmai³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³ ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹dsa. Jøng² ca¹juúh² Faraón, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Tsa¹cué²jni Diú¹³ quiánh² hniah¹². Jøng¹ tsa¹cuø¹jni jǿg³ hi² gu³noh¹² hniah¹². Cuøh¹³ hniah¹² jní² ju¹méh³ dsøa¹² huu¹³ jøng². Hi² jøng² tsa¹hiug¹² dsǿa¹² dsa² goh² hniah¹² hi² jmo¹²dsa ta³ cu²rø² —ca¹juúh²dsa. 11 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹jmo¹ Faraón héh¹ hi² hiug¹² hi³méh¹ ta³ jmo¹² dsa² israel. Tsa¹ma¹cuø¹dsa jin³máh² quing² ja³jmo¹²dsa hieh². Tsa¹cuø¹²dsa jǿg³ siog² cónh² té¹² hieh² jmo¹²dsa cøng² jmai³. Jøng² ca¹juúh² Faraón: —Jueh² dsa² israel. Di³ hniu¹dsa dsa²lé²dsa ja³ha¹chian² dsa² tiogh³ ja³dsa²hlanh¹²dsa Diú¹³ quián¹²dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹qui² ca¹jnáng² dsa² dsen¹³ quiah¹² dsa² israel. Di³ tsa¹ca¹tiúh¹dsa cónh² té¹² hieh² hi² mi³jmo¹²dsa lah¹jía¹². Di³ hniuh¹² hi² dsa¹quín²dsa jin³máh² quing² ja³jmo¹²dsa hieh². Jøng² ca¹lø¹hné¹ dsa² israel quianh¹³ Moisés quianh¹³ Aarón. Di³ hiug¹² hi³méh¹ ta³ ma²ca¹jmo¹dsa. Tsa¹ca¹liúg² Moisés quianh¹³ Aarón roh¹³dsa. Jøng² ca¹hlanh² Moisés Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: —¿He² løa¹ ca¹jmóh³hning lah¹jøng²? Hiug¹² jín³ ué² ca¹løa¹ quianh¹³ dsa² go² jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Mi³bih²hning hoh¹². Na¹ bíh³ lé² cónh² jǿg³ ma²ca¹juǿi²jni hning². Cuø¹² Faraón jǿg³ hi² dsa²lé² dsa² goh²hning. Ŋi³jia¹²jni dsa² juu¹² huø¹ Canaán, huø¹ ja³tén¹²dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹heh¹ Moisés quianh¹³ Aarón quianh¹³ dsa² canh¹³ dsa² israel jǿg³ jøng². Cu¹dsie¹² tsa¹ca¹hé² dsa² canh¹³ jǿg³. Jøng² ca¹ŋi¹lé² Moisés quianh¹³ Aarón ja³tø¹ni¹ Faraón. Ca¹jmo¹ Aarón juu¹² juøh¹² quianh¹³ hma² hø¹³ ca¹løa¹ møh². Cu¹dsie¹² tsa¹ca¹tónh² Faraón juu¹². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² dsa²lé² Moisés quianh¹³ Aarón juu¹² chi³jmøi² juøh¹². Ca¹ŋi¹bá²dsa hma² hø¹³ chi³jmøi². Ca¹løa¹ jmø² jmøi² jøng². Ca¹jmo¹dsa ju³lah lǿa¹² héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹dsan¹ jáh² tiogh³ chi³jmøi². Ca¹dság¹ jmøi¹. Ha¹chi² jmøi² ma²chi², jmøi² hi² hǿnh² dsa² egipcio. Tiog¹³ tsa¹ca¹cuø¹ Faraón jǿg³ hi² dsa²lé² dsa² israel. Mi³jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹já² hliú² ni³ hi² hlaih¹³ ja³cog² dsa² egipcio. Ca¹lø¹chián¹ jue¹² chi²jeh¹². Mi³ca¹jŋiah¹ chi²jeh¹² jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹lø¹chián¹ jue¹² hløah¹². Ni³ jøng² ca¹lø¹chián¹ jue¹² chi²jǿ³. Ma¹quién¹ mi³tiogh³ dsa² israel, ja³tsen² Gosen. Ha¹chian² chi²jǿ³ ma²chian² ja³tiogh³ dsa² héi². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹lø¹dsogh² jáh², jáh² mi³mi²con¹² dsa² egipcio. Ca¹dsan¹jah. Ha¹chi² ca¹jenh² jáh² mi²con¹² dsa² israel. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹lø¹dsogh² dsa² egipcio. Ca¹lah¹ta³jan²dsa ca¹hian¹ hmih¹². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹quia¹ mǿi² dsǿa¹² cah³ huø¹ Egipto. Ma²dsio¹² hlaih¹³ cu²té¹² ca¹løa¹ jøa³nung² quiah¹² dsa² egipcio. Ha¹chi² ca¹jenh¹ dsa² israel ca¹lah¹jin³ hei². Ha¹chi² dsǿa² ca¹quia¹ ja³tiogh³ dsa² héi². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹u¹lé² jue¹² chi³nøh² huø¹ Egipto. Ca¹hén²jah ca¹lah¹jǿ¹ hi² ha¹chi² ca¹løa¹ ja³ca¹quia¹ dsǿa¹². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹neng² huø¹ Egipto hnøa¹² jmai³, hnøa¹² huu². Ha¹chi² ca¹jenh¹ dsa² tiogh³ ma¹quién¹, dsa² israel. Ca¹løa¹ ŋiu¹ ni³ hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³cog² dsa² egipcio. 12 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Lah¹cøng² lah¹cøng² hi² hlaih¹³ jøng² ca¹jéinh² dsøa¹² rai¹³ Faraón. Ta³dsóa¹²dsa ca¹jmo¹dsa. Mi³cuø¹²dsa jǿg³ hi² dsa²lé² dsa² israel ja³ca¹já² hi² hlaih¹³. Jøng² tsa¹ca¹cuø¹dsa jǿg³ mi³ca¹jŋi¹ hi² hlaih¹³. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa Faraón: —Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² lanh¹²hning rai¹³ huø¹ Egipto. Hi² jøng² li¹ŋi¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ hiug¹² juanh¹² hŋiah¹² Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Ca¹huah² Dsa² Israel Huø¹ Egipto Exodo 11.1–13.16

Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ jin² cøng² hi² hlaih¹³ ja³cog² dsa² egipcio. Di³ tsa¹ca¹cuø¹ rai¹³ Faraón jǿg³ hi² dsa²lé² dsa² israel. Ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹dsan¹ lah¹jan² lah¹jan² guing² ne² quián¹²dsa, guing² dsa² ŋioh¹². Jø¹ bíh³ ca¹dsan¹ guing² ne² quián¹² jáh² mi²con¹² dsa² egipcio. Ca¹lah¹jin³ jan² guing² tsa¹ca¹jon¹ quián¹² dsa² israel. Niúh¹ jín³ hi² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹dsan¹ guing² ca¹he²dsa jǿg³. Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ he² hniuh¹² hi² jmo¹² dsa² israel hi² tsa¹dsian¹ guing² quián¹²dsa. Lah¹jøng² báh³ ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Lah¹jøng² báh³ héh¹ ca¹jmo¹jni ja³cog² dsa² israel: Hniuh¹² hi² hia¹ dsa² tiogh³ lah¹jøng² lah¹cøng² hniú¹² jan² jah¹chih² ma¹cøng² ŋih¹² ho¹ ju³ jan² chiang³ løg² ma²cøng² ŋih¹², jáh² dsú². Hniuh¹² hia¹²dsa jáh² ja³guie¹ tsøh². Hniuh¹² hi² jǿi²dsa jáh² cónh² ma²quiún² jmai³. Hniuh¹² can¹dsa jǿg³ dsøg¹² chi²júh² lah¹dsóh² dsiog¹ jáh² héi². Mi³ca¹tsø³jue¹³ quiún² jmai³ jøng², dsio¹ mi³jŋaih¹dsa jáh³ ca¹lah¹cónh² ca¹tsøa¹ jmai³ ja³guie¹quiún² tsøh². Tiúh¹ báh³ jan² jáh² quián¹² dsa² ton¹ hniú¹² ja³tiogh³ mih² dsa². Hniuh¹² báh³ hi² tsøng²dsa ca²juuh³ jmø²jah guiuh¹³ hag³hniú¹³ quianh¹³ jag¹³ ca²ton² ca²ton². Jøng² hniuh¹² mi³jŋi¹ dsa² tiogh³ dsi²néi² ca¹tǿ² jmai³ siíh². Jøng² hniuh¹² jmo¹²dsa má¹ ŋǿ³jah quianh¹³ høg² jinh² quianh¹³ hi³ŋíh¹ tsa¹quianh¹² chiúh³. Dsio¹ báh³ tsa¹jue²dsa mu²jah. Ju³ná³ ca¹chiág¹ ŋǿ¹² mi³jøng² jøn¹dsa ca¹lah¹quianh¹³ si². Dsio¹ báh³ mi³tiogh³dsa ti³gøah¹² cónh² tsa¹ju²jŋia¹². Mi³ti³quín²dsa løg² dsø²tai³dsa hi² hiúg²dsa juu¹². Jøng² juaih²hning dsa² jǿg³ la² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹heh¹ Moisés quianh¹³ Aarón jǿg³ jøng² quianh¹³ dsa² israel. Jøng² ca¹mi¹ti¹ dsa² israel ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ca¹juúh² Diú¹³. Ja³neng² jøng² ca¹dsan¹ ca¹lah¹já¹ guing² dsa² ŋioh¹², guing² ne² quián¹² dsa² egipcio. Ca¹jon¹ ma²jan² guing² lah¹cøng² lah¹cøng² hniú¹² ja³tiogh³ dsa² héi². Jø¹² bíh³ ca¹dsan¹ guing² ne² quián¹² jáh² mi³con¹² dsa² egipcio. Jøng² ca¹jái¹ Diú¹³ rø²tsøn¹ jmø²jah lah¹cøng² lah¹cøng² hag³hniú¹³ ja³tiogh³ dsa² israel. Hi² jøng² tsa¹ca¹mi¹dsian¹²dsa guing² quián¹² dsa² héi². Ja³neng² jøng² ca¹lø¹tsén² Jmai³ Ta²høa³. Cónh² dsi²neng² jøng² ca¹dsan¹ jue¹² hlaih¹³ guing² dsa² ŋioh¹² chian² huø¹ Egipto. Jø¹² bíh³ ca¹jon¹ ja³ŋiúh³ dsa² ma²juanh¹² quián¹² hŋiah¹² rai¹³ Faraón. Ca¹huah² Faraón dsa² israel ja³neng² jøng². Ca¹cuøin¹ dsa² israel cøng² gu¹hei¹². Ti³quín²dsa can² hi³ŋíh¹ hi² tsa¹quianh¹² chiúh³ quianh¹³ 13 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

lio¹³ quiah¹²dsa. Ca¹møah¹²dsa dsa² egipcio hi² cuø¹²dsa cog³ niáng¹² quianh¹³ cog³ teg² quianh¹³ hmøah¹² tsǿnh³dsa. Ca¹cuø¹ báh³ dsa² hi² jøng². Ca¹huah²dsa huø¹ Egipto. Ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² jøa³juøi² Sucot. Mi³tiogh³ jŋiéng² ŋi²lǿg² mei¹³ dsa² ŋioh¹². Quianh¹³dsa hio¹³ quianh¹³ tsih² guing² quianh¹³ jáh² quián¹²dsa. Mi³tiogh³ tsø³jong¹³ hlai³ Israel huø¹ Egipto quiún² ŋi²lǿg² rø²dsǿ² guieg²guí² ji²ŋi² jmai³. Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² jmo¹² dsa² israel cøng² jmai³ juøh¹² lah¹cøng² lah¹cøng² ji²ŋi² jmai³ guie¹quiún² tsøh² jøng². Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² jŋaih¹dsa ja¹chih² jmai³ jøng² ju³lah ma²ca¹jmo¹dsa ja³neng² cónh² jmai³ lah¹ni³. Dsio¹ tsa¹tioh¹² chiúh³ hi³ŋíh¹ dsi²néi² cónh² cøng² sø²ma³¹ ja³jmo¹²dsa jmai³ jøng². Hniuh¹² gøah¹²dsa hi³ŋíh¹ hi² tsa¹quianh¹² chiúh³ jmai³ jøng². Hi² jøng² dsiágh² dsǿa¹²dsa ha²lah ca¹cuøin¹dsa huø¹ Egipto ja³neng² jøng². Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² ti³jmo¹² ca¹lah¹já¹ dsa² israel jmai³ jøng². Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² heh²dsa tsø³jong¹³dsa jǿg³ quiah¹² jmai³ jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² jënh²dsa jáh², jáh² juanh¹², jáh² ca¹lø¹chián¹ lah¹ni³ ja³cog² Diú¹³. Jø¹² bíh³ quián¹² Diú¹³ guing² dsa² ŋioh¹² juanh¹² quián¹² lah¹jan² lah¹jan² dsa² israel. Di³ ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ca¹lúg² guing² héi². Hniuh¹² hi² dsii¹²dsa ŋǿ³ jáh² ti³jan¹ ni³ Diú¹³. Ho¹ ju³ lé² báh³ dsii¹²dsa ŋǿ³ jah¹chih², ho¹ ju³ ŋǿ³ chiang³ løg² ju³ná³ tsa¹hiei¹dsa hi² jŋaih¹dsa jáh² héi². Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² jŋaih¹dsa jah¹chih² ho¹ ju³ chiang³ løg² dsié¹² guing² dsa² ŋioh¹² ma²juanh¹² quián¹² dsa. Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² heh² dsa² israel jong¹²dsa jǿg³ quiah¹² Jmai³ Ta²høa³. Di³ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² guing² ma²juanh¹² jmai³ jøng². Ca¹han¹² Dsa² Israel Jmø³ŋih¹³ Guiéng² Exodo 13.17–15.21

Ha¹chi² ca¹ŋi¹lé² dsa² israel juu¹² cu²dsøg¹². Ju³jøng² ŋi¹lé²dsa cu²dsøg¹² mi³ŋi²nio³dsa ju¹² go² dsa² filisteos. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² dsa²lé²dsa juu¹² siíh². Di³ tsa¹hniu¹ Diú¹³ hi² tá¹² dsa² israel quianh¹³ dsa² tsøg² dsǿa¹² héi². Di³ jøng² tah² dsǿa¹² dsa² israel ja³jmo¹²dsa hning². Ca¹ŋi²nio³dsa juu¹² ca¹jag¹³ juu¹² ja³neng¹² Jmø³ŋih¹³ Guiéng². Mi³ca¹tsø³jue¹³dsa jøa³juøi² Sucot ca¹jmo¹ Diú¹³ léi¹². Di³ mi³quianh¹³dsa Diú¹³. Ca¹hǿ² cøng² jneng¹² guiuh¹². Ca¹jni¹ jneng¹² jøng² ju³lah jní² hma² pa³, hma² juøh¹². Hi² jøng² jní² juu¹² ja³ŋi²nio³ dsa² israel hi² jmø². Ca¹taih¹ jneng¹² ja³neng² ju³lah lǿa¹² si² juøh¹². Hi² jøng² taih² juu¹² ja³ŋi²nio³dsa ja³neng². Ti³quín² dsa² israel mu² hlai³ José, dsa² ma²ca¹jon¹ ma²lǿih², ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ hlai³ jmai³ mi³chian²dsa. Mi³húg²dsa hlai³ huø¹ Canaán. Jøng² ca¹dsi¹lé² dsa² israel jøa³juøi² tsen² Etam. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² jŋi¹ dsa² israel chiuh³ jmø³ŋih¹³. Di³ hniu¹ Diú¹³ dsa²hén² dsa² egipcio quiah¹² dsa² israel. Ca¹ŋi¹jŋi¹ dsa² israel chiuh³ jmø³ŋih¹³. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² egipcio. Jøng² ca¹juúh² rai¹³ Faraón: 14 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—¡He² báh³ tsa¹juøi² dsǿa² jniang³ ca¹cuø² jniang³ jǿg³ hi² huanh² dsa² israel! —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹túgh² Faraón jue¹² hlég² chian² Egipto. Ca¹ŋi¹lé² gu¹hei¹² quianh¹³ hma²lǿh². Quín² hŋiah¹² rai¹³ Faraón ni³ hlég² héi². Ca¹ŋi¹hein¹³dsa dsa² israel. Jøng² ca¹dsogh²dsa chiuh³ Jmø³ŋih¹³ Guiéng², ja³jŋi¹dsa. Jøng² ca¹lø¹goh¹² dsa² israel mi³ca¹ja¹lé² dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Ca¹møah¹²dsa Diú¹³ jǿg³ hi² liúg²dsa. Jø¹² bíh³ ca¹hia¹dsa Moisés quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Hiug¹² jín³ dsio¹ ju³jøng² tsa¹ca¹cuøin¹ jniang³ huø¹ Egipto —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Tsa¹jmó³ ganh¹. Ju³ne³ he² juu¹² juøh¹² jmo¹ Diú¹³ hi² lég² jniang³. Na¹ bíh³ dsian² hlég² quián¹² dsa² hiag¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ jmo¹² dsa² israel ju²jŋia¹² dsi²juu¹² ja³ŋi¹lé²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² chio¹² Moisés hma² hø¹³ ni³ jmøi². Ca¹ná² dsi²jo² jmøi². Ca¹løa¹ ton¹ dsoh¹³ jmøi². Ca¹hei¹² jag¹³ ca²ton² ca²ton². Ca¹lø¹quing¹ jmøi² dsi²jo². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹ŋøa¹ jneng¹² ta¹lah¹cah³ ja³ca¹tóh² jø². Ca¹dsiágh² jneng¹² dsi²jo² jøa³ ja³tiogh³ dsa² egipcio, dsa² hiag¹³. Tsa¹ma¹jnia¹ dsa² israel. Di³ jneng¹² ma²tiúh². Jøng² ca¹neng² tu¹heg². Ca¹neng² ta³cøng² huu² ca¹hǿi² cøng² dsí² tí² ni³ jmøi². Di³ jøng² ca¹løa¹ ton¹ dsoh¹³ jmøi². Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² israel juu¹² ja³quing² dsi²jo² jmøi². Ca¹løa¹ jnǿ³ jmøi² jag¹³ ca²ton² ca²ton². Jøng² ca¹jái¹ dsa² egipcio ma²løa¹ juu¹² dsi²jo² jmøi². Ca¹ŋi¹hein¹³dsa dsa² israel cøng² gu¹hei¹² juu¹² jøng². Tsa¹ŋøa¹² hma²lǿh². Di³ ca¹løa¹ jen¹² juu¹². Mi³tiogh³ ca¹lah¹já¹ hlég² dsa² hiag¹³ dsi²jo² jmøi². Conh¹jøng² ma²ca¹lúg² ca¹lah¹já¹ dsa² israel mi³ca¹han¹²dsa jmøi². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² chio¹² Moisés hma² hø¹³ ni³ jmøi² calah siíh². Jøng² ca¹løa¹ jmøi² ju³lah mi³løa¹. Ca¹jnøa¹ juu¹². Jøng² ca¹dsan¹ ca¹lah¹já¹ hlég² dsa² egipcio jmai³ jøng². Di³ jøng² ca¹lúg² dsa² israel quianh¹³ juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹ Diú¹³. Dsogh¹² dsǿa¹² dsa² israel ca¹løa¹ mi³ca¹jái¹dsa he² ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³cog²dsa. Di³ hiug¹² chi² bí² quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹nǿng²dsa gøg² jǿg³ quiah¹² Moisés. Jø¹² bíh³ ca¹hé¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹hǿ² dsa² israel cøng² son¹³. Ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Lah¹la² jǿg³ ca¹hǿ²dsa: —Mi³juanh² jniang³ Diú¹³. Di³ ca¹lég²dsa jniang³. Ma²ca¹dsan¹ dsa² hiag¹³ quián² jniang³ ni³ jmøi². Jan² báh³ Diú¹³ quián² jniang³ tiúh¹ jmo¹ lah¹jøng². Qui²jiag¹² báh³ dsa² jniang³ dsi²juu¹² juu¹² huø¹ Canaán —ca¹hǿ²dsa. 15 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹ŋi¹lé² Dsa² Israel Juu¹² Máh² Tsen² Sinaí Exodo 15.22–17.16

Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² israel juu¹² huø¹ quing². Ma²hnøa¹² jmai³ ca¹ŋi¹lé²dsa. Tsa¹ca¹dsóh¹dsa ja³hii¹² jmøi². Jøng² ca¹dsi¹lé²dsa ja³tsen² Mara. Hii¹² báh³ jmøi² dsih² ja³jøng². Tsa¹hiug¹² dsǿa¹² dsa² israel. Jǿg³ hlaih¹³ ca¹hia¹dsa Moisés huu¹³ tsa¹chi² jmøi² dsio¹. Jøng² ca¹heh¹ Diú¹³ jǿg³ quianh¹³ Moisés. Ca¹téng² Moisés cøng² hma² dsi²jmøi². Jøng² ca¹løa¹ dsio¹ jmøi² jøng². Jøng² ca¹hǿnh² dsa² israel jmøi² jøng². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Ju³ná³ mi²ti² dsa² israel jǿg² quieg¹, jøng² tsa¹can²dsa jmø³uai¹² ju³lah ca¹can² dsa² egipcio —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹dsi¹lé²dsa ja³tsen² Elim. Mi³ho² guia²tón² tøg² ja³hii¹³ jmøi² ja³jøng². Ca¹tógh²dsa ja³jøng². Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² israel juu¹² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. Tsa¹ca¹tǿ² dsǿa¹²dsa. Ca¹hia¹dsa Moisés quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Hiug¹² jín³ dsio¹ tiagh³ jniang³ huø¹ Egipto. Di³ mi³chi² hi² cøgh², hi² hønh²dsa ja³jøng². Dsiag¹ jniang³ ja³ha¹chian² dsa² tiogh³, ja³tsa¹chi² hi² li¹gǿh² dsa² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Héi¹ ju³ jní² hiah¹ hniah¹² jǿg³ hlaih¹³. Diú¹³ báh³ hiah¹ hniah¹² quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Cuø¹² báh³ Diú¹³ hi² quie¹³ jniang³ —ca¹juúh² Moisés. Jøng² ca¹ja¹lé² jue¹² hmáh² jáh² jŋia¹² ju³lah lo¹² píh³. Ca¹lǿh² dsa² israel jáh² héi². Ca¹lø¹chí² ma²dsio¹² hlaih¹³ ŋǿ¹² quiah¹² jáh² héi². Ca¹u¹lé² jáh² cónh² ca¹tsøa¹. Mi³ca¹jni² jøng² ca¹jái¹ dsa² israel cah² hniú¹². Ti³gah² hi² teg² ni³ huø¹. Jní² ju³lah jní² hmung². Léi¹² hi² jøng² na³ma²quing² huø¹. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² israel jian¹²dsa: —Hi² ná¹² lǿa¹² ju³lah lǿa¹² hi³ŋíh¹ ma²ca¹cuø¹ Diú¹³. Li¹chi² hi² ná¹² tu¹heg² lah¹cøng² lah¹cøng² jmai³. Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² ta¹ dsa² ma²quiún² litro hi³ŋíh¹ lah¹jan² lah¹jan² dsa² israel. Tsa¹dsio¹ chiág¹dsa hi³ŋíh¹ quiah¹² hiá¹. Hén² hi³ŋíh¹ ju³ná³ chiág²dsa quiah¹² hiá¹. Hén² jah³ hi³ŋíh¹. Jøng² tsa¹li¹chi² hi³ŋíh¹ jmai³ sa³¹, jmai³ ja³jŋi¹ dsa² israel. Jøng² hniuh¹² dsa¹quín²dsa ma²dsio¹² jmai³ viernes. Tsa¹chian² jah³ li¹chian² jøa³hi³ŋíh¹ jmai³ sa³¹ ja³ca¹chiág¹ —ca¹juúh² Moisés. Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² israel. Ca¹ŋi¹quín³dsa hi³ŋíh¹. Cu²rø² báh³ hi³ŋíh¹ ca¹ŋi¹quín³dsa lah¹jan² lah¹jan²dsa. Tsa¹ca¹nang¹ ca¹dsiog¹²dsa jǿg³ quiah¹² Moisés. Ca¹chiág¹dsa hi³ŋíh¹ quiah¹² hiá¹. Ca¹i¹tógh² jah³ hi³ŋíh¹. Ca¹løa¹ ju². Jø¹² bíh³ ca¹ŋi¹lé² ca¹dsiog¹²dsa jmai³ sa³¹. Mi³dsa¹quín²dsa hi³ŋíh¹ jmai³ jøng². Ha¹chi² hi³ŋíh¹ ma²chi². Di³ hi² hniu¹ Diú¹³ mi³jŋi¹dsa jmai³ sa³¹. Jøng² ca¹mi²tan² dsa² israel jǿg³ quiah¹² hi³ŋíh¹ ca¹cuø¹ Diú¹³. Jøng² ca¹tǿh²dsa hi³ŋíh¹ jøng² maná. Lǿa¹² hi³ŋíh¹ jøng² ju³lah lǿa¹² mǿi² hi³ŋíh¹ 16 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

jmo¹² dsa² quianh¹³ jmø³tah². Ca¹jmo¹ hio¹³ hi² ca¹jnáng²dsa hé¹² quiah¹² hi³ŋíh¹ jøng². Jø¹² bíh³ ca¹tsǿg² ca¹dsiog¹²dsa hi² jøng². Jøng² ca¹chiág¹ Moisés cónh² quiún² litro hi³ŋíh¹ niúh¹ tøh¹² ju³lah lǿa¹² héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Hi² jøng² li¹ŋë²́ tsø³jong¹³dsa ha²lah lǿa¹² hi³ŋíh¹ jøng². Jøng² ca¹tioh¹² Moisés hi³ŋíh¹ ja³han¹³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Jøng² ca¹cuø¹ Diú¹³ maná hi³ŋíh¹ jøng² ca¹tǿ² jmai³ ja³ca¹dsi¹lé² dsa² israel ŋi¹juǿi¹ huø¹ Canaán. Jøng² ca¹dsi¹lé² dsa² israel ja³tsen² Refidim. Ca¹jŋi¹dsa ja³jøng². Tsa¹chi² jmøi² chi² ja³jøng². Jøng² ca¹hia¹dsa Moisés quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Ca¹juúh²dsa: —Dsiag² báh³ jniang³. Di³ tsa¹chi² jmøi² chi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Tsa¹hiah¹ hniah¹² Diú¹³ quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³ —ca¹juúh² Moisés. Jøng² ca¹jmo¹ Moisés ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Ca¹bá²dsa cøng² cang³ pa³ quianh¹³ hma² hø¹³. Ca¹hii¹² jmøi² cang³ jøng² quianh¹³ juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹ Diú¹³. Ti³jái¹ dsa² canh¹³ juøi² Israel. Jøng² ca¹lø¹chí² ma²dsio¹² jmøi² hǿnh² dsa² juøi². Jøng² ca¹jmo¹ dsa² chian² huø¹ Amalec hning² quianh¹³ dsa² israel. Tsø³jong¹³ hlai³ Esaú, roh¹³ hlai³ Israel dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹lán¹ Josué juu¹³ hlég² dsa² israel ja³jmo¹²dsa hning². Jøng² ca¹tiúh¹ dsa² israel quianh¹³ dsa² hiag¹³. Di³ ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa. Tsa¹ca¹tǿ² dsǿa¹² Diú¹³ quianh¹³ dsa² chian² huø¹ Amalec. Ca¹jmo¹dsa jǿg³ mi²dsian²dsa dsa² hiag¹³ héi² jmai³ chi³quë¹́ . Ca¹jmo¹ Diú¹³ Jǿg³ Quianh¹³ Dsa² Israel Máh² Tsen² Sinaí Exodo 19.1–20.20

Jøng² ca¹dsi¹lé² dsa² israel máh² Sinaí. Jøng² ca¹uǿi² Moisés máh² jøng². Jøng² ca¹hlanh² Diú¹³ Moisés. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Hniuh¹² hi² dsiagh² dsǿa¹² dsa² israel ha²lah ca¹lúg²dsa quianh¹³ juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹jni. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹jni hí³ quiah¹² dsa² héi² ca¹tǿ² jmai³ na¹. Hno¹jni jmo¹jni cøng² jǿg³ quianh¹³ dsa² héi². Lén²dsa dsa² quián¹jni ju³ná³ mi¹ti¹dsa jǿg³ quieg¹jni. Lán¹²jni dsa² jmo¹ héh¹ ca¹lah¹ta³cøng² jmøi¹guǿi¹. Di³ jøng² lén² dsa² israel dsa² quián¹jni cónh² jín³ dsa² siáh². Dsa² héi² hniuh¹² jmo¹² tsø²ja¹² jǿg³ quieg¹ —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹sióg² Moisés máh². Jøng² ca¹heh¹dsa dsa² israel jǿg³ ma²ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹tǿ² dsǿa¹² dsa² juøi² quianh¹³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Mi³hniu¹dsa mi³mi¹ti¹dsa héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹uǿi² Moisés máh² jøng² calah siíh². Ca¹tsáih¹dsa Diú¹³ ju³lah ca¹juúh² dsa² juøi². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Gu³jmó³ jnǿ³ lah¹jin² lah¹lǿih¹ máh² jøng². Hi² jøng² tsa¹dsa²lé² dsa² siáh² máh². Hniuh¹² mi²dsianh²hning dsa² dsa²lé² máh² jøng². Hniuh¹² qui²tág¹²dsa cang³ quiah¹² dsa² héi². Hniuh¹² rang¹² dsa² juøi² tsǿnh³dsa. Hniuh¹² tsa¹hlanh²dsa hio¹³. Di³ jan²jni hning² ja³hnøa¹² jmai³ na¹. Di³ jøng² hlanh²jni dsa² juøi² jmai³ jøng² —ca¹juúh² Diú¹³. 17 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹sióg² Moisés máh². Ca¹heh¹dsa dsa² israel ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ca¹juúh² Diú¹³. Mi³ca¹dsiég¹ jmai³ jøng² ca¹tógh² jneng¹² máh². Ca¹løa¹ si² ŋíh¹ jøa³jneng¹². Tí² ca¹hein² ŋíh¹. Jøng² ca¹hǿi² jmi²ŋi². Jøng² ca¹hein² løg¹². Ca¹lø¹goh¹² dsa² juøi². Jøng² ca¹tógh² Moisés dsa² juøi² ca¹lah¹jin² lah¹lǿih¹ máh². Jøng² ca¹uǿi² Moisés máh² calah, ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Gu³tseih³ dsa² juøi² hi² tsa¹dsa²lé²dsa máh². Hniuh¹² hi² tiogh³dsa ta¹lah¹coh¹³ jnǿ³ —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹sióg² Moisés máh² calah. Jøng² ca¹hlanh² Diú¹³ dsa² juøi² mi³tiogh³ coh¹³ jnǿ³. Hiúg² Diú¹³ guiuh¹³ máh² jøng². Ca¹juúh²dsa: —Lán¹²jni Diú¹³ hi² ca¹log²jni hniah¹² jmai³ mi³tiogh³ hniah¹², mi³quinh² hniah¹² jmø³uai¹² huø¹ Egipto. ’Tsa¹hlanh² hniah¹² diú¹³ siáh³. ’Tsa¹jmóh³ hniah¹² diú¹³ lan³ hi² mi²juanh¹² hniah¹² diú¹³ héi². Di³ hno¹jni mi²juanh¹² hniah¹² jmáh¹lah jní². ’Tsa¹hiah² hniah¹² jní² quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Can³jni jǿg³ dsøg¹² ja³cog² dsa² jmo¹ lah¹jøng². ’Tiog¹³ janh² hniah¹² jmai³ sa³¹. Lé² báh³ jmóh² hniah¹² ta³ jmai³ siíh². Hniuh¹² janh² hniah¹² jmai³ sa³¹ quianh¹³ dsa² tiogh³ dsi²néi² quiánh² quianh¹³ jáh² quiánh². Di³ jŋiéng² jmai³ ca¹jmo¹jni jmøi¹guǿi¹ quianh¹³ ŋi¹juǿi¹. Jøng¹ ca¹jan²jni jmai³ ja³ma²guio¹. Hi² ca¹løa¹ jmai³ han¹³ jmai³ ja³ma²guio¹ jøng², jmai³ sa³¹. ’Hniuh¹² mi²juanh² hniah¹² chiégh² ŋieih¹² hniah¹². Hi² jøng² úu² jmai³ li¹chianh² hniah¹² jmøi¹guǿi¹ huø¹ Canaán tanh² hniah¹². ’Tsa¹jŋaih¹ hniah¹² dsa². ’Tsa¹hlanh² hniah¹² hio¹³ siáh². ’Tsa¹høinh² hniah¹² hi² chi² quiah¹² dsa². ’Tsa¹cuøh³ hniah¹² dsa² dsag³, hi² tsa¹re²dsa. ’Tsa¹jmóh³ hniah¹² hen² hoh¹² hi² chi² quiah¹² dsa² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹lø¹goh¹² dsa² israel mi³ca¹nǿng² ca¹hløah¹ Diú¹³. Cu¹dsie¹² tsa¹ma¹hnio¹dsa hlanh² Diú¹³ dsa². Mi² jøng² tsa¹dsian²dsa ja³hløah¹² Diú¹³. Ca¹møah¹²dsa Moisés hi² heh² Moisés dsa² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² israel: —Tsa¹jmóh³ ganh¹. Hniu¹ báh³ Diú¹³ hi² nǿngh² hniah¹² gøg² jǿg³ quiah¹²dsa. Hi² jøng² tsa¹ta²canh¹³ hniah¹² dsag³ —ca¹juúh² Moisés. Jǿg³ Ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés Exodo 20.21–23.33

Jøng² ca¹uǿi² Moisés máh² Sinaí jín³ cu²rón². Hiúg² Diú¹³ jøa³jneng¹² guiuh¹³ máh². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: 18 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Jǿg³ juǿi²jni hning² hniuh¹² heh³hning dsa² goh²hning. Di³ ma²ŋi¹² báh³ dsa² ma²ca¹hlanh¹jni dsa² juu¹² ŋi¹juǿi¹. Tsa¹dsio¹ jmo¹²dsa diú¹³ lan³ hi² lǿa¹² cog³ niáng¹³ cog³ teg² hi² mi²juanh¹²dsa diú¹³ héi². Hniuh¹² hi² jmo¹²dsa cøng² ni³hiég² ja³hlanh²dsa jní². Hniuh¹² jmo¹²dsa hi² jøng² quianh¹³ guøh³ huø¹ ho¹ ju³ quianh¹³ cang³. Conh¹jøng² tsa¹dsio¹ jmo¹²dsa ta³ jøng² quianh³ ŋí³ hi² tiu²dsa cang³. Tsa¹dsio¹ jmo¹²dsa ta¹² ca¹jag¹³ ni³hiég² jøng² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ siíh² ja³cog² dsa² lán¹² juu¹³ dsa². Jø¹² bíh³ ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés jǿg³ quiah¹² dsa² møa¹² dsag³. Lah¹jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Ju³ná³ hi² lán¹²dsa dsa², dsa² jmo¹² ta³ quiah¹²dsa, lán¹² dsa² héi² dsa² quián¹²dsa cónh² jŋiéng² ji²ŋi². Ja³ma²guio¹ ji²ŋi² mi³jøng² liúg²dsa. Tsa¹liúg² hio¹³ quián¹²dsa, hio¹³ ca¹cuan¹²dsa juu¹³dsa. Jø¹² bíh³ tsa¹liúg² guing² quián¹² dsa² héi². Ju³ná³ ca¹tǿ² dsǿa¹²dsa juu¹³dsa quianh¹³ hio¹³ quianh¹³ guing² quián¹²dsa, hi² jøng² ma²lé² cøng² hi² jmo¹²dsa ta³ quiah¹² juu¹³dsa. Jøng² jmo¹²dsa léi¹² lø²guø² dsa² héi². Ti²dsa ŋí³ lø²guø³dsa. ’Ju³ná³ lán¹² jan² dsa² hio¹³ hi² jmo¹²dsa ta³, ju³ná³ jia¹² dsa² juu¹³ hio¹³ héi², hi² jøng² lán¹² hio¹³ héi² hio¹³ quián¹²dsa lah¹dsóh². Hniuh¹² hi² cuøh¹²dsa hio¹³ he² hi² hniuh¹² quiah¹²dsa, ju³lah cu²tsǿnh³dsa, ju³lah má¹ hi² gøah¹²dsa. Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² hlanh¹²dsa hio¹³ héi² ju³jøng² ma²ca¹jia¹²dsa hio¹³ siáh². ’Ju³ná³ ca¹lán¹ jan² dsa² hio¹³ hi² jmo¹²dsa ta³ quiah¹² dsa², ju³ná³ la²cuan²dsa hio¹³ ja³cog² ja³ŋiúh³dsa, jøng² lán¹² hio¹³ héi² ju³lah lán¹² lo¹² dsa² héi². ’Tsa¹cuø¹jni jǿg³ hi² jŋaih¹ juu¹³dsa dsa² jmo¹² ta³ quiah¹²dsa. Ju³ná³ ca¹hén² ca¹mǿi² mø³ni³dsa ho¹ ju³ ju³ná³ ca¹u¹hái¹ ca¹mǿi² jan³dsa, dsa² jmo¹² ta³ quiah¹²dsa, di³ ca¹bá² juu¹³dsa, jøng² liúg² dsa² mi³jmo¹² ta³ huu¹³ hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹ juu¹³dsa. ’Hniuh¹² hi² jŋaih¹ dsa² ta³ dsa² ca¹jŋëh¹ roh¹³. Ju³ná³ ca¹jŋëh¹ jan² dsa² roh¹³ cónh² tsa¹ju²jŋia¹², lé² báh³ cuøin²dsa juu¹² juøi² siíh². Na¹ bíh³ chi² jǿg³ quiah¹² juøi² jøng². Conh¹jøng² ju³ná³ hein² dsa² ca¹jŋëh¹dsa dsa² huu¹³ hi² hiag¹²dsa tsa¹liúg²dsa. Tsa¹liúg² dsa² héi² ju³ca¹cuøin¹dsa juu¹² guøh¹², ju³ ca¹chính²dsa tí² ni³hiég². Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² jŋaih¹ dsa² ta³ dsa² jnáng² chiég³ jmi²dsa, ho¹ ju³ dsa² hia¹ chiég³ jmi²dsa quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² jŋaih¹ dsa² ta³ dsa² ca¹hën² dsa². ’Ju³ná³ ca¹hën² dsa² ca³ju² dsú² quiah¹² dsa², hniuh¹² jainh¹²dsa hŋia² jáh² lah¹jan² lah¹jan² jáh² ca¹hën²dsa ho¹ ju³ jáh² ca¹jŋëh¹dsa. Hniuh¹² hi² jainh¹² dsa² høin² quión² jah¹chih² lah¹jan² lah¹jan² jáh² ca¹hën²dsa ho¹ ju³ jáh² ca¹jŋëh¹dsa. Ju³ná³ tsa¹ca¹hnë²dsa, ju³ná³ ca¹jŋëh¹dsa jáh², hniuh¹² hi² jainh¹²dsa jin³ jan² jáh² quianh¹³ jáh² ca¹hën²dsa. ’Hniuh¹² qui² dsa² ca¹hiúh² si² ju³ná³ ca¹ŋó¹ si² lah¹jin² lah¹lǿih¹ hi² ca¹hén² hi² chi² jøa³nung² quiah¹² dsa². Hniuh¹² qui² dsa² huu¹³ hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹dsa ja³cog² roh¹³dsa. 19 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Hniuh¹² hi² jŋaih¹ dsa² ta³ dsa² ca¹jŋëh¹ roh¹³. Ju³ná³ jan² dsa² ca¹hén² mø³ni³ ho¹ ju³ mu²jan³ dsa² roh¹³, jø¹² bíh³ dsa²hén² mø³ni³dsa ho¹ ju³ jan³ dsa² ca¹jmo¹ calah —ca¹juúh² Diú¹³. Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ jøng². Hi² jøng² lǿ² tei³ jǿg³ ja³tiogh³ dsa² israel. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ ha²lah dsio¹ mi²juanh² dsa² israel hŋiah¹² báh³ Diú¹³. Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Hniuh¹² hi² mi²juanh² dsa² israel jmáh¹lah jní². Hniuh¹² hi² jŋaih¹ dsa² ta³ dsa² ca¹dsii¹ ŋǿ³jah ni³ diú¹³ siáh². Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² jŋaih¹ dsa² ta³ dsa² dsi² jǿg³ quiah¹² dsa² hlanh³. ’Hniuh¹² hi² jŋi¹ dsa² israel jmai³ sa³¹. Jø¹² bíh³ tsa¹dsio¹ ja³jmo¹²dsa ta³ jøa³nung² ji²ŋi² ja³ma²guio¹. Hniuh¹² tógh² dsa² ŋioh¹² ca¹lah¹já¹ ja³tø¹ne¹jni, hi² hlanh²dsa jní². Hnaih² rón² cøng² ŋí³ hniuh¹² hi² tógh² dsa² héi² ja³jmo¹²dsa jmai³ ja³cog²jni. ’Hniuh¹² hi² jmó³ dsa² israel juanh¹² dsǿa¹² ja³cog² dsa² chian² ja³siíh³. Di³ mi³lán¹² dsa² israel dsa² chian² ja³siíh³ jmai³ mi³tiogh³dsa huø¹ Egipto. ’Tsa¹dsio¹ cán¹²dsa lǿa¹² hi³méh¹ ja³cog² dsa² ti²ŋié². Tsa¹dsio¹ jmo¹²dsa ue¹² dsǿa¹²dsa ja³cog² dsa² hnǿi². Tsa¹dsio¹ hia¹²dsa dsa² ta³ quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Tsa¹dsio¹ chi²hia¹dsa jní² quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. ’Tsa¹dsio¹ cøgh² høgh² dsa² israel ŋǿ³ jáh² ca¹jon¹ cu²hŋiah¹². Dsio¹ báh³ tsa¹hiei¹ dsi³máh² cog³ mi³cuø¹² dsa² møa¹² dsag³ —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³ calah siíh², ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Tsei²jni jan² ángel quián¹jni ja³tiogh³ dsa² israel. Quianh¹³ dsa² héi² dsa² juøi² ja³ca¹ŋi²nio³dsa juu¹² huø¹ Canaán, huø¹ ca¹jmo¹jni jǿg³ hi² ta¹ dsa² héi². Hniuh¹² mi¹ti¹ dsa² israel héh¹ jmo¹² dsa² héi². Jøng² mi²hog²jni dsa² ja³tán²dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³, dsa² tiogh³ huø¹ jøng². Mi³jøng² dsian² dsa² hiag¹³ ma²ju³ ma²méh¹. Di³ jøng² ta¹ dsa² israel ta³cøng² huø¹ jøng². Tsa¹dsio¹ jmo¹²dsa jǿg³ quianh¹³ dsa² hiag¹³. Tsa¹dsio¹ hlanh²dsa diú¹³ hlanh² dsa² héi². Hniuh¹² hi² hlanh²dsa jmáh¹lah jní². Hniuh¹² hi² gúg²dsa ni³hiég² quiah¹² diú¹³ siáh³ quianh¹³ guøh¹². Hniuh¹² dsian² ca¹lah¹já¹ dsa² hiag¹³ tiogh³ huø¹ jøng². Hi² jøng² ha¹chi² rø²canh² dsa² israel dsag³ hi² hlanh²dsa diú¹³ hlanh¹² dsa² héi² —ca¹juúh² Diú¹³. Ca¹jmo¹ Diú¹³ Cøng² Jǿg³ Quianh¹³ Dsa² Israel Exodo 24

Jøng² ca¹heh¹ Moisés dsa² israel ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés guiuh¹³ máh². Jøng² ca¹juúh² dsa² juøi²: —Mi³ti³ báh³ jniih³ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ná¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tiun¹ Moisés jǿg³ jøng² ni³ si², jǿg³ ca¹juúh² Diú¹³. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹tsih¹ Moisés cøng² ni³hiég² cøg¹² máh² Sinaí. Jøng² ca¹jmo¹ Moisés héh¹ hi² mi²mi²dsian² tsih² dsa² juøi² ca³ju² dsú². Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³jah ni³ Diú¹³ ni³hiég² jøng². Ca¹jøn¹dsa ŋǿ¹². Ca¹téng² Moisés cónh² ton¹ dsoh¹³ jmø³jah ni³hiég². Ton¹ dsoh¹³ jmø² ca¹chiág¹. Ca¹tieh² niúh¹ hǿ¹². Jøng² ca¹hǿ²dsa si² rø²juúh² jǿg³ ca¹jmo¹ dsa² juøi² quianh¹³ 20 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Diú¹³. Jøng² ca¹mi²dsǿg²dsa jǿg³ hi² mi¹ti¹dsa jǿg³ jøng². Jøng² ca¹séi² Moisés jmø³jah ni³ dsa² juøi². Ca¹cuø¹ léi¹³ hi² ca¹lø¹dsǿg² jǿg³ jøng². Jøng² ca¹uǿi² Moisés máh² jøng². Quianh¹³dsa Aarón, dsa² ca¹ŋo² quián¹²dsa, quianh¹³ Nadab quianh¹³ Abiú, ja³ŋiúh³ Aarón, quianh¹³ ton¹lug²guián¹ rø²dsǿ² guióg² dsa² canh¹³. Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² uǿi² dsa² siáh². Jøng² ca¹jnia¹ Diú¹³ jøa³ ja³tiogh³ dsa² héi² dsi²juu¹² tsag². Jøng² ca¹gǿh¹dsa ja³tø¹ni¹ Diú¹³ máh² jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² uǿi² Moisés ca¹tǿ² guiuh¹³ máh³. Di³ mi³jéinh²dsa cang³ rø²ton¹² lei¹³. Jøng² ca¹uǿi² Moisés máh². Jøng² ca¹hlanh² Diú¹³ Moisés jøa³jneng¹². Mi³hiúg² Moisés jøa³jneng¹² máh² cónh² ton¹lág¹ jmai³. Ca¹lán¹ Aarón quianh¹³ jan² dsa² tsen² Hur ta³ ni³ quiah¹² Moisés ta³lah¹tsa¹chian²dsa. Ca¹jmo¹ Diú¹³ Héh¹ Hi² Tsih¹² Dsa² Israel Guøh¹² Quiah¹²dsa Exodo 25.1–31.11; Levítico 24.1-9

Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹, ca¹tsáih¹dsa Moisés, ha²lah hniuh¹² jmo¹² dsa² juøi² cøng² guøh¹² ja³hlanh²dsa Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: —Hniuh¹² hi² dsii¹² dsa² juøi² loh² ca¹lah¹jǿ¹ he² hi² hniuh¹² jmo¹² cøng² guøh¹² quiah¹² lǿa¹² tsø³hmøah¹² quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ he² hi² hniuh¹² dsi²néi² jøng². Hniuh¹² jmo¹²dsa cu²rø² ca¹lah¹jǿ¹ ju³lah lǿa¹² hi² ca¹hé¹jni hning². ’Ha²lah cónh² té¹² ja³dsi¹² guøh¹² cónh² guiég²hŋí² metro ta¹lah¹hǿg², ton¹lug²guí² metro ta¹lah¹cug², jag¹³ ca²ton² ca²ton². Hniuh¹² lé² hag³hniú¹³ quiah¹² guøh¹² ta¹lah¹cug², juu¹² ja³hian² hieg². ’Hniuh¹² hei¹² hmøah¹² tég¹, hmøah¹² jláh³, lah¹jin² lah¹lǿih¹ ja³dsi¹² jøng². Hniuh¹² tsih¹²dsa hma² ja³he¹²dsa hmøah¹² jøng². ’Jøng² hniuh¹² jmo¹²dsa cøng² tsø³hmøah¹² lǿa¹² hŋí² metro ta¹lah¹hǿg², guie¹hŋí² metro ta¹lah¹cug². Hniuh¹² jmo¹²dsa jag¹³hma² jne²dsa hniú¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹, jag¹³hma² ti³tǿng². Hniuh¹² guieg²dsa huø¹ ja³hi² hma² cog³ teg². Mi²jøng² tsih¹² tí² jag¹³hma² jøng² ta¹lah¹huø¹. Jø¹² ti³qui² ti³tiúh¹ hma² chie² hniú¹². Mi³jøng² ca¹ti¹dsa ŋí³ lǿa¹² cog³ niáng¹³. Jøng² ca¹tsøh¹ tí² hniú¹². ’Jøng² rø²jlái² quiún² ni³ hmøah¹² guiuh¹³ hniú¹². Lah¹ni³ hniuh¹² hai²dsa hmøah¹² jláh³. Lai³ ángeles tsen² querubines ja³ta¹²dsa tá². Jøng² hniuh¹² hai²dsa hmøah¹² hi² lǿa¹² jŋiú³ chiang³ løg². Ni³ jøng² hniuh¹² hai²dsa lag² chiang³ løg². Jøng² ja³ca¹tóh² jø² hniuh¹² hi² hai²dsa hi² lǿa¹² lag³ quiú¹². ’Jøng² hniuh¹² hi² jmo¹²dsa ma¹quién¹ dsi²néi² jøng². Hniuh¹² hai²dsa hmøah¹² dsi²jo², hmøah¹² chi²ton¹ ju³lah hmøah¹² ca¹hai²dsa lah¹ni³ guiuh¹³ hniú¹². Cøng² jag¹³ ta¹lah¹guiég² lǿa¹² ja³han¹³ hiug¹². Dsi²néi² jøng² hniuh¹² tsih¹²dsa cøng² gog¹² han¹³ lǿa¹² jag¹³hma² rø²jlái¹ cog³ niáng¹³. Hniuh¹² ti²dsa cang³ rø²ton¹² lei¹³ niúh¹ gog¹² jøng². Ni³ gog¹² hniuh¹² jmo¹²dsa cøng² hag³ ja³jnái². Hniuh¹² hi² lǿa¹² hi² jøng² jag¹³hma² rø²jlái¹ cog³ niáng¹³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² jmo¹²dsa og¹ ángeles lǿa¹² cog³ niáng¹³, hi² tsen² querubines. Hniuh¹² jǿi² ángeles roh¹³. Hniuh¹² hi² ja¹lái¹ láh² tsø³cog² ángeles tsø³cog² roh¹³. 21 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Hi² jøng² hiúg²jni dsi²jo² jøng² jøa³ ángeles héi². Ja³jøng² hlanh²jni dsa² israel. Jmo¹jni héh¹. ’Hniuh¹² hi² tsih¹²dsa cøng² mesa jag¹³ ta¹lah¹cug². Hniuh¹² hi² jmo¹²dsa mesa jøng² jag¹³hma² rø²jlái¹ cog³ niáng¹³. Hniuh¹² hi² tóh²dsa hi³ŋíh¹ han¹³ ni³ mesa jøng². Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² tsih¹²dsa cøng² ja³hiúh³ si² ja³ta¹lah¹cug² guøh¹² jøng². Ma²lǿa¹² hi² jøng² ja³hiúh² si² ju³lah lǿa¹² cøng² hma² ca¹ŋó¹ lí³. Hi² jøng² lǿa¹² cog³ niáng¹³. Hi² jøng² ti³hai¹² guio¹ ja³ŋó¹ si². Jag¹³ ta¹lah¹cug² hniuh¹² tsih¹²dsa cøng² ni³hiég² ja³jmo¹²dsa jmi²ŋi² chiun². Ni³hiég² jøng² lǿa¹² jag¹³hma² rø²jlái¹ cog³ niáng¹³. Ti³dsǿa¹³ hi² lǿa¹² mu²júu²jah hi² lǿa¹² quianh¹³ cog³ niáng¹³ ta²quiún² quiu² ni³hiég² jøng². ’Hniuh¹² hi² dsii² jmi²dsa² guie¹tǿn¹ hi³ŋíh¹ han¹³ ni³ mesa lah¹cøng² lah¹cøng² jmai³ sa³¹. Hniuh¹² tí²dsa ca²jneh³ chiun² ni³ hi³ŋíh¹ jøng². Hniuh¹² dsii¹²dsa ma¹méh¹ jag¹³ ca²ton² ca²ton². ’Lé² báh³ gøah¹² jmi²dsa² hi³ŋíh¹ ca¹dsii¹dsa ma²cøng² sø²ma³¹. Tsa¹cuø¹jni jǿg³ hi² gǿh² dsa² siáh² hi³ŋíh¹ jøng². ’Hniuh¹² hi² jmo¹² jmi²dsa² hí³ ja³hiúh² si² jøng². Hniuh¹² taih² si² ju³lah ja³neng² ju³lah lǿa¹² hi²jmø². ’Lah¹jøng² báh³ hniuh¹² hi² jmo¹²dsa ja³dsi¹² guøh¹² jøng². Hniuh¹² hi² jmo¹²dsa cøng² ni³hiég² juøh¹². Ti³dsǿa¹³ hi² lǿa¹² mu²juú²jah ta¹lah¹quiún² quiu² ni³hiég² jøng², hi² lǿa¹² ŋí³ bronce. Hniuh¹² jmo¹²dsa ni³hiég² ca¹lah¹quianh¹³ jag¹³hma² rø²jlái¹ ŋí³ bronce. Hniuh¹² hi² dsii¹² jmi²dsa² ŋǿ³jah ne²jni ni³hiég² jøng². ’Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² jmo¹²dsa ja³rang¹²dsa gug²dsa, ja³rang²dsa hi² mi³dsii¹²dsa ne²jni. Hniuh¹² jmo¹²dsa ji² jøng² hi² lǿa¹² ŋí³ bronce. Hniuh¹² hi² jmo¹²dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² lǿa¹² dsi²néi² guøh¹² quianh¹³ hi² lǿa¹² ja³dsi¹² hi² lé² dsa¹quín²dsa ja³siíh³. Hniuh¹² hi² chi²ton¹ ŋí³ lǿh² ja³lah²ton¹ jag¹³ ja³dsa²tí²dsa hma² jain¹. Hi² jøng² can¹dsa juu¹² guiuh¹²cog²dsa. ’Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² jmo¹²dsa hliú² ni³ ŋí³ ju³lah uøin¹², ju³lah dsøg³, ju³lah ŋí³ jlø² ju³lah ŋí³ hniuh¹² ja³jmo¹² jmi²dsa² ta³ ni³hiég² juøh¹² — ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés jǿg³ ha²lah jmo¹²dsa chiun² hi² jøn¹dsa guøh¹². Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² jøn¹ dsa² siáh² chiun² jøng². Jmáh¹lah jmi²dsa² báh³ jøn¹ chiun² jøng². Jøng² ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés jǿg³ quiah¹² jmi²dsa². Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² lén² Aarón quianh¹³ tsø³jong¹³dsa jmi²dsa² quián¹² dsa² israel, dsa² neng¹² gug² tai³ ta³ guøh¹² quiah¹² Diú¹³ jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ ha²lah lǿa¹² tsǿnh³dsa cáih³ jmi²dsa². Hniuh¹² hi² caih¹dsa hmøah¹² tég¹. Jøng² lán¹² Aarón juu¹³ jmi²dsa². Hniuh¹² hi² ti²dsa hmøah¹² jláh³ dsi³dsa. Jøng² hniuh¹² caih¹ Aarón cøng² hmøah¹² mi²chiún². Jø¹² bíh³ caih¹dsa cøng² hmøah¹² hiúg²dsa, hmøah¹² jláh³. Hniuh¹² ta³ton¹ cang³ sih¹² ni¹² guiuh¹²cog² hmøah¹² hiúg²dsa. Rø²ton¹² jŋiéng² jmai³ ni³ cang³, jmai³ ja³ŋiúh³ hlai³ Israel, dsa² hóg¹ quián¹² dsa² juøi² lah¹cøng² lah¹cøng² cang³ jøng². 22 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ni³dsǿa¹² hmøah¹² hiúg² hi² caih¹ juu¹³ jmi²dsa² cøng² tsø²cuúh² jláh³ mi³ta³ton¹ cang³ sih¹² nih¹². Rø²ton¹² jmai³ dsa² hóg¹, ja³ŋiúh³ hlai³ héi² lah¹cøng² lah¹cøng² cang³ jøng². Jøng² ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés jǿg³ ha²lah hniuh¹² jmo¹²dsa cøng² nang³ ma²juøi² hi² séi²dsa ni³ dsa² ca¹të²́ ta³ jmi²dsa². Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² ca¹jmo¹ dsa² siáh² nang³ ma²juøi² jøng². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ ha²lah hniuh¹² jmo¹²dsa jmai³ ja³ta² Aarón quianh¹³ ja³ŋiúh³dsa jmi²dsa² guøh¹² jøng². Jøng² ca¹hia¹ Diú¹³ jan² dsa² tsen² Bezaleel, dsa² lén² tøa¹² dsa² dsen¹³ ja³ca¹jmo¹dsa guøh¹². Ca¹hia¹ Diú¹³ jan² dsa² ca¹mi¹hag¹² dsa² dsen¹³ héi². Aholiab tsen² dsa² ca¹mi¹hag¹² héi². Ca¹tsih¹ Dsa² Israel Diú¹³ Lan³ Exodo 31.18–34.35

Mi³hiúg² Moisés máh² jøng² ton¹lág¹ jmai³. Mi³he² Diú¹³ hliú² ni³ jǿg³ jmai³ jøng². Tsa¹hiug¹² dsǿa¹² dsa² tiogh³ jøa³juøi² Israel. Di³ ma²ni³ŋó¹³ tsa¹chian² Moisés jøa³jøng². Lë² dsa² juøi² tsa¹ma¹jiúgh² dsá¹. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Aarón: —Jmóh²hning diú¹³ lan³ dsa² quín² ni³ quián² jniang³ ja³ŋi¹niang³ jniang³ juu¹² huø¹ Canaán —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Aarón, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Gu³quinh² ŋí³ lǿa¹² cog³ niáng¹³ ti²hai¹² lø³guø³ hio¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng¹ ca¹ŋi³quín³dsa ŋí³ jøng². Jøng² ca¹tógh² Aarón hi² jøng² ni³ si². Ca¹jmo¹dsa diú¹³ lan³ hi² lǿa¹² ca³ju² dsú², jáh² meh². Jøng² ca¹juúh² Aarón: —Diú¹³ lang¹² dsa² ca¹lég² jniang³ ja³mi³tiagh³ jniang³ huø¹ Egipto. Dsio¹ jmó³ jniang³ cøng² jmai³ juøh¹² ni³ diú¹³ lan³ jmai³ hiá¹ —ca¹juúh² Aarón. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹jmo¹ dsa² juøi² Israel cøng² jmai³ juøh¹² ja³cog² diú¹³ lan³. Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³jah ni³ diú¹³ héi². Ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ Juanh¹² he² mi³ti³jmo¹² dsa² juøi². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —¡Hiugh¹²! Siogh² máh² ná¹². Di³ ma²ca¹jmo¹ dsa² juøi² hi² hlaih¹³. Ma²ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³. Tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quieg¹. Dsio¹ báh³ mi²dsian²jni dsa² juøi². Jøng² lén² tsø³jongh¹²hning dsa² quián¹jni dsié¹² dsa² hlanh³ tiogh³ tø²huǿi². Hiug¹² hné²jni quianh¹³ dsa² héi² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Tsa¹lé² jmóh²hning lah¹jøng². Di³ ma²ca¹jmóh³hning jǿg³ quianh¹³ hlai³ Abraham, quianh¹³ hlai³ Isaac, quianh¹³ hlai³ Israel hi² jmóh²hning hi² dsio¹ ja³cog² tsø³jong¹³ dsa² héi². ’Jø¹² bíh³ tsa¹dsio¹ mi²dsianh²hning dsa². Di³ li¹juúh² dsa² egipcio hi² ma²ca¹logh²hning dsa² hi² jmóh²hning dsa² calah siíh³. Jǿg³ hlaih¹³ hia¹ dsa² héi² hning² ju³jøng² hi² dsianh²hning dsa² —ca¹juúh² Moisés. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² Diú¹³. Tsa¹ca¹mi¹dsian¹²dsa jø² dsa² israel. 23 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹sióg² Moisés máh². Quieng¹²dsa ton¹ cang³ rø²ton¹² lei¹³ ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹jái¹ Moisés ha²lah ti³hlanh² dsa² israel diú¹³ lan³. Jan³ mi³jmo¹² dsa² héi². Jøng² ca¹lø¹hné¹ Moisés. Jøng² ca¹téng²dsa cang³ jøng² huø¹. Cu¹dsie¹² ca¹jue². Ca¹løa¹ ti³jneh³ cang³ jøng². Jøng² ca¹hén² Moisés diú¹³ lan³ mi³lǿa¹² ca³ju² dsú². Jøng² ca¹jé²dsa quiah¹² Aarón. Jøng² ca¹juúh² Aarón, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —A¹jáng¹ ju³ jní² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³ jøng². Dsa² mi³can¹ ju²hí³ dsǿa¹². Ca¹tógh²jni ŋí³ cog³ niáng¹³ ni³ si². Hi² la²ca¹løa¹ cu²hŋiah¹² diú¹³ lan³ mi³lǿa¹² ca³ju² dsú² —ca¹juúh²dsa. Tsa¹té¹² jǿg³ quiah¹² Aarón ca¹hlanh²dsa Moisés. Ma²léi¹² tsa¹ca¹mi¹ti¹ dsa² juøi² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Ju³ná³ hein² dsa² hniu¹ chính²dsa tí² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ju³tsenh² dsa² héi² quianh¹³ jní² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹nung² ca¹lah¹já¹ tsø³jong¹³ quiah¹² hlai³ Leví. Ca¹chính²dsa tí² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹mi¹dsian¹² dsa² héi² cónh² hnøa¹² mei¹³ dsa² juøi², dsa² mi³hniu¹ jǿg³ quiah¹² diú¹³ lǿa¹² ca³ju² dsú². Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Hénh²hning dsǿg³ dsa² israel —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Hén¹³jni dsǿg³dsa. Conh¹jøng² tsa¹ma¹can²jni ni³ quiah¹² dsa² juøi² — ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Jmo³ juanh¹² hoh¹². Ŋǿh²hning quianh¹³ dsa² juøi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² ŋøa¹²dsa quianh¹³ dsa² juøi² juu¹² huø¹ Canaán. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² jmóh² Moisés calah siíh² ton¹ jag¹³ cang³. Mi³jøng² tiun¹ Diú¹³ lei¹³ cang³ jøng². Jøng² ca¹uǿi² Moisés máh². Ca¹can²dsa ton¹ jag¹³ cang³ jøng². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Tsa¹dsio¹ ti² dsa² israel gug² tai³dsa jǿg³ quiah¹² dsa² chian² huø¹ Canaán. Tsa¹dsio¹ hlanh²dsa diú¹³ hlanh² dsa² héi² —ca¹juúh² Diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés jǿg³ ha²lah lǿa¹² lei¹³ quiah¹² Diú¹³. Mi³hiúg² Moisés guiuh¹³ máh² ton¹lág¹ jmai³ calah siíh². Ca¹tiun¹ Diú¹³ lei¹³ quiah¹² dsa² ton¹ jag¹³ cang³. Jøng² ca¹sióg² Moisés máh². Sih¹² ma²løa¹ ni³ Moisés. Di³ uú² hi² ca¹dsii¹dsa jǿg³ quianh¹³ Diú¹³. Tsa¹ca¹lø¹lih¹³dsa hi² mi³lǿa¹² ni³dsa. Ca¹lø¹goh² Aarón quianh¹³ dsa² juøi² mi³ca¹jái¹dsa ni³ Moisés. Jøng² ca¹jlǿ² Moisés ni³ quianh¹³ hmøah¹². Ca¹jŋih²dsa hmøah¹² jmai³ ca¹dsii¹dsa jǿg³ quianh¹³ Diú¹³. Jøng² ca¹jlǿ²dsa ni³ calah siíh² mi³ca¹jái¹ dsa² juøi² hi² sih¹² ni³dsa. Jøng² ca¹tsáih¹ Moisés dsa² juøi² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ma²ca¹juúh² Diú¹³. 24 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹jmo¹ Dsa² Israel Cøng² Guøh¹² Lǿa¹² Tsø³hmøah¹² Exodo 35–40

Jøng² ca¹túgh² Moisés dsa² israel. Ca¹heh¹dsa dsa² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ quiah¹² guøh¹² ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Ca¹jmo¹ Moisés héh¹ mi³dsii¹²dsa loh² he² hi² hniuh¹² quiah¹² guøh¹² jøng², hi² la²cuø¹ dsa² juøi². Jø¹² bíh³ ca¹ŋǿh²dsa dsa² israel jǿg³ hi² lán¹² Bezaleel tøa¹² dsa² dsen¹³ ta³ jøng². Aholiab lán¹² dsa² mi³mi²hag² dsa² héi². Jøng² ca¹tǿ² dsǿa¹² dsa² juøi². Ca¹ŋi³quín²dsa he² hi² hniuh¹². Jue¹² dsa² ca¹neng² gug² tai³ ta³ jøng², ca¹løa¹ hiug¹² dsǿa¹²dsa. Ma²dsio¹² hlaih¹³ ca¹dsii¹dsa loh². Hi² jøng² ca¹jmo¹ Moisés héh¹ tsa¹ma¹hniuh¹² dsa¹quín²dsa lio¹³ quiah¹² guøh¹². Jøng² ca¹jmo¹ tøa¹² ca¹lah¹jǿ¹ quiah¹² guøh¹² ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés guiuh¹³ máh². Ca¹jmo¹dsa jag¹³hma² quianh¹³ hmøah¹² ti²hai¹² quianh¹³ hi² ti³tǿng² dsi²néi² guøh¹² quianh¹³ ja³dsi¹², quianh¹³ nang³ ma²juøi² quianh¹³ chiun². Jøng² ca¹dság¹ jø² lio¹³ mi³quín² dsa² juøi² quianh¹³ cog³ ca¹can² Moisés quianh¹³ lah¹jan² lah¹jan² dsa² juøi² héi². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa hmøah¹² cáih³ jmi²dsa². Jøng² ca¹can² Moisés jǿg³ dsøg¹² ta³ ma²ca¹jmo¹ tøa¹². Dsio¹ báh³ ta³ ca¹løa¹. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tsih¹²dsa guøh¹² lǿa¹² tsø³hmøah¹². Jøng² ca¹séi² Moisés jmøi² ma²juøi² ni³ guøh¹² jøng². Jøng² ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² mi¹liág¹² Aarón quianh¹³ ja³ŋiúh³dsa ta³ quiah¹² jmi²dsa² guøh¹² jøng². Ca¹mi¹ti¹ Moisés ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Mih² tsa¹ca¹dsiég¹ cøng² ŋi² jmai³ ma²ca¹huøh²dsa huø¹ Egipto jmai³ ja³tsih¹²dsa guøh¹² jøng². Jøng² ca¹jlai¹ guøh¹² quianh¹³ jneng¹² mi³quin¹² ni³ juøi² ja³ca¹ŋi²nio³dsa. Hi² jøng² ca¹cuø¹ léi¹³ hiúg² báh³ Diú¹³ jøa³ quiah¹² dsa² juøi². Ca¹jmo¹ Diú¹³ léi¹³ quianh¹³ jneng¹² jøng² ha²lǿih² dsa²lé² dsa² israel juu¹² ja³siíh³, ha²lǿih² mi³jŋi¹dsa ja³tiogh³dsa jøng². Di³ ŋøa¹² jneng¹² jmai³ ja³dsa²lé²dsa. Hi² Hniuh¹² Dsii¹²dsa Ni³ Diú¹³

Levítico 1–7; Números 5; 15.1-31; 28.1-15

Jøg³ ná¹² ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés ha²lah hniuh¹² dsii¹² dsa² israel ni³ Diú¹³ guøh¹². Cónh² hŋí² ni³ jøng² hniuh¹² dsii¹²dsa. Lah¹ni³ ca¹héh¹ Diú¹³ Moisés jǿg³ quiah¹² ja³dsii¹²dsa ta³jan² jáh² ni³ Diú¹³. Lé² báh³ dsii¹²dsa ŋǿ³ quiah¹² ca³ju² dsú² ho¹ ju³ jah¹chih² dsú², ho¹ ju³ chiang³ løg² dsú², ho¹ ju³ jug² tiug² ho¹ ju³ jug² bøa¹². Jmáh¹lah jáh² dsiog¹, jáh² dsú² lé² dsii¹²dsa ŋǿ³ quiah¹²jah. Ju³ná³ hein² dsa² ca¹jia¹² jan² ca³ju² dsú² guøh¹² jøng² hniuh¹² hi² ti²dsa gug² dsi³jah. Jøng² hniuh¹² hi² jŋaih¹dsa jáh². Jøng² hniuh¹² séi² jmi²dsa² jmø³jah ni³ ni³hiég² juøh¹². Jøng² hniuh¹² dsii¹²dsa ca¹lah¹jǿ¹ ŋǿ³jah ni³ ni³hiég² jøng². Mi³jøng² jøn¹dsa ŋǿ³jah. 25 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Tøa¹² báh³ dsǿa¹² Diú¹³ ja³ca¹dsii¹ dsa² juøi² ca¹lah¹jǿ¹ ŋǿ³jah ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹dsa. Hén² Diú¹³ dsǿg³ dsa² héi². Hi² ja³ma²ton¹ hi² dsii¹²dsa ni³ Diú¹³ hi² lǿa¹² møi¹jon¹ høg² nung², ju³lah cuøi² hi³ŋíh¹. Lé² báh³ dsii¹²dsa can³ hi³ŋíh¹ lǿa¹² juu³ hi³ŋíh¹ rø²guian¹² nang³ aceite. Jø¹² bíh³ lé² dsii¹²dsa møi¹jon¹ hi² toh²dsa dsi²si² rø²guian¹² nang³ aceite. Hniuh¹² hi² ti²dsa ca²jneh³ chiun² ni³ can³ hi³ŋíh¹ ho¹ ju³ ni³ møi¹jon¹ toh²dsa ni³ si². Jø¹² bíh³ lé² dsii¹²dsa hi² lǿa¹² mǿi² hi³ŋíh¹ ni³ Diú¹³. Lé² dsii¹²dsa hi² lǿa¹² juu³ hi³ŋíh¹ to²dsa ni³ hie² ho¹ ju³ niúh¹ hǿ¹². Ca¹lah¹i³ ni³ møi¹jon¹ ho¹ ju³ hi³ŋíh¹ hniuh¹² séi²dsa mih² ŋi³ quianh¹³ nang³ aceite hi² dsii¹²dsa ni³ Diú¹³. Tsa¹cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² ti²dsa chiúh³ hi³ŋíh¹ ho¹ ju³ jmø³tah² hi² jøng². Ju³ná³ hein² dsa² la²cuø² hi³ŋíh¹ jøng² ja³cog² Diú¹³ hniuh¹² jøn¹ jmi²dsa² ca²jneh³ hi² jøng² ni³hiég². Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² jøn¹dsa chiun² calah. Jøng² lé² báh³ gǿh² jmi²dsa² hi³ŋíh¹ ca¹chiág¹ jøng². Ju³ná³ la²cuø² hŋiah¹² jmi²dsa² hi³ŋíh¹ jøng² hniuh¹² jøn¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² jøng². Cøng² ni³ hi² dsii¹²dsa ni³ Diú¹³ lé² báh³ gǿh² jmi²dsa² quianh¹³ dsa² la²cuø² hi² jøng² mih² hi² lǿa¹² ŋǿ³jah. Lé² báh³ cuø¹²dsa ŋǿ³ ca³ju², ho¹ ju³ ŋǿ³ ja¹chih², ho¹ ju³ nǿ³ chiang³ løg². Ju³ná² hein² dsa² ca¹jia¹² jáh² héi² guøh¹² hniuh¹² ti²dsa gug² dsi³jah. Jøng² hniuh¹² hi² jŋaih¹dsa jáh². Hniuh¹² séi² jmi²dsa² jmø³jah ni³hiég². Hniuh¹² hi² jøn¹ jmi²dsa² mǿi² jnéng³jah quianh¹³ ca²jneh³ møah¹²jah quianh¹³ nang³ quiah¹²jah ni³hiég² quiah¹² Diú¹³. Jøng² tan¹ jmi²dsa² mu² ni³dsǿa¹²jah quianh¹³ cøng² ŋǿ³ quiu²jah jag¹³ tø¹guia¹jon¹³ ta³lah¹ja³tag²jah. Lé² báh³ gǿh² jmi²dsa² hi² jøng². Jøng² tan¹ hŋiah¹² dsa² ca¹cuø¹ hi² jøng² hi² ca¹chiág¹. Quianh¹³ hi² jøng² cuø¹²dsa di³hmah³ ja³cog² Diú¹³. Hniuh¹² hi² cuø¹² dsa² héi² hliú² ni³ hi³ŋíh¹ hi² quianh¹³ chiúh³, hi² tsa¹quianh¹² chiúh³ quianh¹³ ŋǿ³jah héi². Hniuh¹² hi² gǿh² dsa² héi² quianh¹³ jmi²dsa² ŋǿ³ jøng² jmai³ ja³ca¹jŋëh¹dsa jáh². Jø¹² bíh³ lé² mi¹ti¹ jan² dsa² jǿg³ ca¹jmo¹dsa ni³ Diú¹³ quianh¹³ jáh² lah²héi². Jø¹² bíh³ lé² hi² la²cuø² hi² jøng². Lé² báh³ gøah¹²dsa ŋǿ³jah quianh¹³ jmai³ ca¹jŋëh¹dsa jáh² quianh¹³ jmai³ hía¹ ju³ná³ mi¹ti¹dsa jǿg³ hi² ca¹jmo¹dsa quianh¹³ Diú¹³ ho¹ ju³ ja³la²cuø²dsa hi² jøng². Jmáh¹lah dsa² ti³jan¹ ja³cog² Diú¹³, dsa² lé² gǿh² ŋǿ³ quiah¹² jáh² héi². Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² gǿh² dsa² israel nang³ jáh³ ho¹ ju³ jmø³jah. Hniuh¹² hi² jŋaih¹dsa jáh² guøh¹² jmai³ hniu¹dsa gǿh² ŋǿ³jah. Hniuh¹² hi² jøn¹ jmi²dsa² nang³jah quianh¹³ mǿi² jnéng²jah quianh¹³ ca²jneh³ møah¹²jah. Tan¹ báh³ jmi²dsa² mu² ni³dsǿa¹²jah quianh¹³ cøng² ŋǿ³ tai³jah. Ju³ná³ hein² dsa² gǿh² ŋǿ³ tan¹² hniuh¹² téng²dsa jmø³jah huø¹. Hniuh¹² jlai¹dsa jmø³jah quianh¹³ guøh³. Cøng² ni³ siíh² ja³dsii¹² dsa² israel ni³ Diú¹³ hi² cuø¹² dsa² re² dsag³. Ju³ná³ ca¹ta²canh² jmi²dsa² dsag³ dsa¹jian¹²dsa ca³ju² dsú² guøh¹². Hniuh¹² ti²dsa gug² dsi³jah niúh¹ jín³ hi² jŋaih¹dsa jáh². Hniuh¹² séi²dsa ca²jneh³ 26 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

jmø³jah dsi²néi² guøh¹² ta¹quiún² quiu² ni³hiég² ja³jøn¹dsa chiun² quianh¹³ niúh¹ ja³hai¹² hmøah¹² dsi²jo² guøh¹². Jøng² hniu¹² téng²dsa jmø² ca¹chiág¹ jøng² niúh¹ ni³hiég² juøh¹² ja³dsi¹² guøh¹². Jøng² hniuh¹² hi² jøn¹dsa nang³jah quianh¹³ mǿi² jnéng²jah quianh¹³ ca²jneh³ møah¹²jah ni³hiég². Jøng² hniuh¹² can¹dsa hi² ca¹chiág¹ quiah¹²jah juu¹² chiuh³ juøi². Hniuh¹² hi² jøn¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² jøng² chiuh³ juøi² jøng². Ju³ná³ ca¹ta²canh² ca¹lah¹já¹ dsa² juøi² dsag³ hniuh¹² dsa¹jian¹² dsa² canh¹³ jan² ca³ju² dsú² guøh¹². Hniuh¹² ti² dsa² canh¹³ héi² gug² dsi³jah niúh¹ jín³ hi² jŋaih¹dsa jáh². Jøng² hniuh¹² jmo¹² jmi²dsa² quianh¹³ jáh² ju³lah hniuh¹² jmo¹²dsa ju³ná³ ca¹ta²canh²dsa hŋiah¹²dsa dsag³. Ju³ná³ ca¹ta²canh² jan² dsa² canh¹³ dsag³ hniuh¹² dsa¹jian¹²dsa jan² chiang³ løg² dsú² guøh¹². Ju³ná³ ca¹ta²canh² jan² dsa² juøi² dsag³ hniuh¹² hi² dsa¹jian¹²dsa jah¹chih² mǿ² ho¹ ju³ jan² chiang³ løg² mǿ². Ju³ná³ dsa² ti²ŋié², dsa² ca¹ta²canh² dsag³ lé² báh³ cuan²dsa og¹ jug² bøa¹² ho¹ ju³ og¹ jug² tiug². Di³ tsa¹tiúh¹dsa lan²dsa jah¹chih² ho¹ ju³ chiang³ løg². Jøng² hniuh¹² jøn¹ jmi²dsa² ta²ma¹jan² jug². Jøng² hniuh¹² jŋaih¹dsa jin² jan² jáh² lah¹héi² huu¹³ hi² rø²canh²dsa dsag³. Ju³ná³ tsa¹tiúh¹dsa hi² lan²dsa jáh² píh³ héi², dsa² rø²canh² dsag³ lé² báh³ cuø¹²dsa mih² juu³ hi³ŋíh¹ tsa¹rø²guian¹² nang³ aceite, tsa¹rø²guian¹² chiúh³. Jøng² hén² báh³ Diú¹³ dsǿg³ dsa² héi². Ju³ná³ ca¹séi² jmi²dsa² jmø³jah dsi²néi² guøh¹² jøng² hniuh¹² hi² jøn¹dsa ta³jan² jáh² héi². Ju³ná³ tsa¹ca¹séi²dsa jmø³jah ja³jøng² lé² gøh² jmi²dsa² ŋǿ³jah. Cónh² calah siíh² lǿa¹² jin² cøng² ni³ hi² lé² dsii¹² dsa² israel ni³ Diú¹³. Jøng² cuø¹² dsa² ca¹ta²canh² dsag³ cónh² tsa¹ju²jŋia¹². Hniuh¹² dsa¹jian¹² dsa² héi² jan² jah¹chih² dsú² guøh¹² huu¹³ hi² ta¹canh¹³dsa dsag³. Ta¹canh¹³ dsa² dsag³ dsa² ca¹hia¹ Diú¹³ jǿg³ tsa¹té¹² hi² ca¹mi²gan²dsa roh¹³. Hniuh¹² hi² dsa¹jian¹² dsa² héi² jan² jah¹chih² dsú² guøh¹² huu¹³ hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹dsa. Jøng² hniuh¹² séi² jmi²dsa² jmø³jah ni³hiég². Jø¹² bíh³ hniuh¹² jøn¹ jmi²dsa² nøng³jah quianh¹³ mǿi² jnéng²jah quianh¹³ ca²jneh³ møah¹²jah. Lé² báh³ gǿh² jmi²dsa² hi² ca¹chiág¹ quiah¹²jah. Ju³ná³ ca¹mi²gan² dsa² ca¹can²dsa lio¹³ quiah¹² roh¹³dsa jøng² hniuh¹² jeinh² lio¹³ jøng² rø²dsǿ² guiég² jmai³ ja³cuan²dsa jáh² ja³cog² Diú¹³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² ŋǿ³jah ni³ Diú¹³ lah¹cøng² lah¹cøng² jmai³. Hniuh¹² dsii¹²dsa ta²cøng² jan² og¹ jah¹chih² dsú², jáh² ma²ton¹ ŋih¹². Hniuh¹² dsii¹²dsa ŋǿ³ quiah¹² jan² jáh² héi² cøng² tu¹heg². Jøng² hniuh¹² dsii¹²dsa ŋǿ³ quiah¹² jáh² roh¹³ cónh² ca¹tsøa¹. Jø¹² bíh³ hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² hi³ŋíh¹ quianh¹³ jmøah¹³ møi¹gu²jøah¹³. Hniuh¹² hi² dsii¹²dsa ŋø³ quiah¹² og¹ jah¹chih² tu¹heg² jmai³ sa³¹ quianh¹³ og¹ jáh² cónh² ca¹tsǿa¹ jmai³ jøng². Ma²cøng² jmai³ lah¹jan² lah¹jan² tsøh² hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² ŋǿ³ quiah¹² jan² chiang³ løg² dsú² huu¹³ hi² ta¹canh¹³ dsa² juøi² dsag³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² ta³jan² og¹ ca³ju² dsú², jáh² meh², ni³ Diú¹³ quianh¹³ jan² jah¹chih² dsú² quianh¹³ guiog¹ jah¹chih² dsú², jáh² ma²cøng² ŋih¹². 27 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹mi¹liág¹ Jmi²dsa² Jmo¹ Ta³ Guøh¹² Levítico 8–9

Jøng² ca¹jmo¹ Moisés jmai³ ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ guiuh¹³ máh² Sinaí. Ca¹jmo¹dsa jmai³ ja³ca¹mi¹liág¹ jmi²dsa² jmo¹² ta³ guøh¹². Ca¹túgh² Moisés ca¹lah¹já¹ dsa² juøi² cøg¹² ja³dsi¹² guøh¹². Jong² ca¹loh¹ Aarón quianh¹³ ja³ŋiúh³dsa. Jøng² ca¹caih¹ Aarón hmøah¹² jláh² cáih³ juu¹³ jmi²dsa². Ca¹caih¹ ja³ŋiúh³ Aarón hmøah¹² cáih³ jmi²dsa². Jøng² ca¹séi² Moisés jmøi² ma²juøi² ni³ jmi²dsa² quianh¹³ guøh¹² quianh¹³ hi² tioh¹³ guøh¹² quianh¹³ hi² tioh¹³ ja³dsi¹². Jøng² ca¹ti² Aarón quianh¹³ ja³ŋiúh³dsa gug² dsi³ jan² ca³ju² dsú². Jøng² ca¹jŋëh¹ Moisés jáh² héi². Ca¹jmo¹dsa quianh¹³ jáh² ju³lah hniuh¹² jmo¹²dsa quianh¹³ jáh² cuan² dsa² ca¹ta²canh² dsag³. Ca¹jøn¹dsa nøng³jah ni³hiég². Jøng² ca¹jøn¹ ŋǿ³ ca¹chiág¹ chiuh³ juøi². Jøng² ca¹dsii¹dsa ta³jan² jah¹chih² dsú² ni³ Diú¹³ ni³hiég². Jøng² ca¹jŋëh¹dsa jin³ jan² jah¹chih² dsú² huu¹³ hi² ca¹mi¹liág¹ jmi²dsa² ta³. Jøng² ca¹tsǿng²dsa jmø² jáh² héi² lø³guø³ jmi²dsa² ta¹lah¹huø¹ quianh¹³ chi²gog²dsa juøh¹² quianh¹³ chi²tai³dsa juøh¹² jmáh¹lah jag¹³ ta¹lah¹guia¹jon¹³. Jøng² ca¹téng² Moisés jmø³jah hi² ca¹chiág¹ niúh¹ ni³hiég² juøh¹². Jøng² ca¹jmo¹ Moisés lio¹³ hi² ca¹chiog² jmi²dsa². Lah¹jøng² báh³ ca¹løa¹ lio¹³ jøng²: Ca¹løa¹ mǿi² jnéng²jah quianh¹³ ca²jneh³ møah¹²jah quianh¹³ nøng³jah quianh¹³ cøng² ŋǿ² tai³jah ta¹lah¹ja³tag²jah jag¹³ tø¹guia¹jon¹³ quianh¹³ hi³ŋíh¹ tsa¹quianh¹² chiúh³. Ca¹chio¹ jmi²dsa² ca¹lah¹jǿ¹ hi² jøng² ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Jøng² ca¹jøn¹dsa lio¹³ jøng². Jø¹² bíh³ ca¹chio¹ hŋiah¹² Moisés ŋǿ¹² ni³dsǿa¹²jah ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Jøng² ca¹tsǿg²dsa hi² ca¹chiág¹ quiah¹²jah. Jøng² mi²ti³gøah¹² jmi²dsa² ŋǿ³ jøng² quianh¹³ hi³ŋíh¹. Cøng² sø²ma³¹ ca¹jmo¹dsa jmai³ jøng². Mi³ca¹tsø³jue¹³ cøng² sø²ma³¹ jmai³ jøng² ca¹dsii¹ Aarón hliú² ni³ ŋǿ³jah quianh¹³ hi³ŋíh¹ ni³ Diú¹³. Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³ quiah¹² jan² jáh² ni³ Diú¹³ huu¹³ hi² re²dsa dsag³. Jø¹² bíh³ ca¹dsii¹dsa og¹ úg² jáh² ni³ Diú¹³, jáh² ca¹cuan¹²dsa hŋiah¹². Jø¹² bíh³ ca¹dsii¹dsa ŋǿ¹² quiah¹² og¹ úg² jáh² ni³ Diú¹³ huu¹³ hi² re² dsa² juøi² dsag³. Ca¹dsii¹ Aarón hi³ŋíh¹ quianh¹³ ŋǿ³jah ni³ Diú¹³. Ca¹gǿh¹ jmi²dsa² hi² ca¹chiág¹ quiah¹² jáh² héi². Ca¹dsii¹dsa hi² jøng² ni³ Diú¹³ huu¹³ quiah¹² dsa² juøi². Ca¹mi¹ti¹ dsa² israel ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Hi² jøng² ca¹sióg² si² ŋi¹juǿi¹ quianh¹³ juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹ Diú¹³. Ca¹hiúh²dsa si² ŋǿ¹² ni³ Diú¹³. Jøng² ca¹jøn¹dsa jø² hi² mi³neng¹² ni³ Diú¹³. Jøng² ti³jái¹ dsa² juøi² juu¹² juøh¹² jøng². Ca¹lø¹ŋi¹²dsa hi² lán¹² Diú¹³ dsa² hiug¹² juanh¹². Héh¹ Ca¹jmo¹ Diú¹³, Ca¹tsáih¹dsa Jmi²dsa² Levítico 21–22

Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ ha²lah hniuh¹² jmo¹² jmi²dsa². Tsa¹quien² jǿg³ jøng² quianh¹³ dsa² tsa¹lán¹² jmi²dsa². Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² mi²hog²dsa 28 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

dsa² ja³hóg² dsa² hlai³. Lé² báh³ mi²hog²dsa dsa² ja³hóg²dsa hlai³ chiég³ jmi²dsa ho¹ ju³ dsa² ŋioh¹² roh¹³dsa ho¹ ju³ hio¹³ roh¹³dsa tsa¹ca¹jian¹² dsa² ŋioh¹². Tsa¹lé² dsa² ti³jan¹ ju³jøng² ca¹mi²hog²dsa dsa² héi². Tsa¹ma¹lé² jmo¹²dsa ta³ guøh¹² ju³jøng². Lé² báh³ jia¹² jmi¹²dsa² tsih²mǿ², tsih² më²́ ho¹ ju³ hio¹³ hnǿi². Hiug¹² hi² ué² héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹tsáih¹dsa juu¹³ jmi²dsa² cónh² jín³ jmi²dsa² jian¹²dsa. Tsa¹lé² mi²hog²dsa ja³húg²dsa hlai³ ca¹lah¹jin³ jan². Ca¹tǿ² chiég³ jmi²dsa tsa¹lé². Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² jia¹²dsa hio¹³ hnǿi². Jø¹² bíh³ tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ lán¹² dsa² jmi²dsa² ju³ná³ lǿa¹² jin³ he² quiah¹²dsa. Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² gǿh² jmi²dsa² ŋǿ³jah ca¹dsii¹dsa ni³ Diú¹³ ju³ná³ tsa¹ti³jan¹dsa. Lé báh³ gǿh² dsa² tiogh³ dsi²néi² quiah¹² jmi²dsa² ŋǿ³ jøng². Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tsa¹hiei¹ jmi²dsa² jáh² tsa¹dsiog¹, jáh² mi³cuan² dsa² juøi² ja³cog² Diú¹³. Ca¹dsan¹ Og¹ Ja³ŋiúh³ Aarón Levítico 10.1-7

Ja³ŋiúh³ Aarón dsa² ma²juanh¹² mi³tsen² Nadab quianh¹³ Abiú. Tsa¹ca¹can²dsa hí³ héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa jmi²ŋi² chiun² ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa hi² jøng² quianh¹³ si² tsa¹ca¹já² ŋi¹juǿi¹. Hi² jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³. Ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹quia¹ si² guiuh¹³ jmói¹guǿi¹. Ca¹quiúh¹ Diú¹³ dsa² og¹ héi² quianh¹³ si² jøng². Ca¹dsan¹ dsa² héi² guøh¹². Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa Aarón: —Hniuh¹² mi³ti³ jniang³ ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ —ca¹juúh² Moisés. Jøng² ca¹jmo¹ Moisés héh¹ hi² dsa¹jian¹² ju³roh¹³dsa hlai³. Ca¹ŋi³hóg²dsa hlai³ chiuh³ juøi². Tsa¹ca¹cuø¹ Moisés jǿg³ dsa²lé² Aarón quianh¹³ ja³ŋiúh³dsa, dsa² tsen² Eleazar quianh¹³ Itamar huu¹³ hi² ca¹dsan¹ dsa² héi². Di³ ma²ca¹séi² jmi²dsa² héi² jmøi² ma²juøi² hi² mi¹ti¹dsa ni³ Diú¹³ guøh¹² jøng². Jøng² ca¹mi¹ti¹ jmi²dsa² héh¹ ma²ca¹jmo¹ Moisés. Jǿg³ Quiah¹² Ŋǿ³jah Tsa¹lé² Gǿh² Dsa² Israel Levítico 11

Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés quianh¹³ Aarón: —Lé² báh³ gǿh² dsa² israel ŋǿ¹² quiah¹² hliú² ni³ jáh². Conh¹jøng² tsa¹cuø¹jni jǿg³ gǿh²dsa ŋǿ¹² hliú² ni³ jáh². Lé² báh³ gǿh²dsa jáh² ŋi²nio³ huø¹, jáh² cøgh² høgh² hi² ron²jah huø¹. Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² lǿa¹² ton¹ mu² chi²jah. Jáh² lah¹héi² lé² gǿh² dsa² israel, ju³lah ca³ju², ju³lah jah¹chih², ju³lah chiang³ løg², ju³lah cuø³ nung². Tsa¹cuø¹jni jǿg³ hi² gǿh² dsa² israel ŋǿ¹² quiah¹² jáh² siáh² ju³lah ŋié¹², ju³lah lø²cuø¹², ju³lah camello. Tsa¹dsio¹ láh²dsa jmø²ŋǿ¹² jáh² héi². Jáh² héi² lán¹² jáh² tsa¹ti³jan¹ ja³cog² dsa² israel. ’Cuø¹ báh³ jní² jǿg³ cogh² dsa² israel jáh² tiogh³ jmøi² quien²jah mu² tang¹² ti³dsǿa¹³ cah³jah quianh¹³ dsǿa¹²jah. Jø¹² bíh³ hniuh¹² ron¹²dsa tsǿ³ quiah¹² jáh². Tsa¹cuø¹jni jǿg³ cogh² dsa² israel jáh² siáh² tiogh³ jmøi². 29 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Lé² báh³ cogh²dsa jáh² han¹³. Tsa¹lé² cogh²dsa jáh² ju³lah jáh² tsøah¹² quiah¹². ’Ju³ná³ ca¹jon¹ jan² jáh² tsa¹ti³jan¹ hi² ca¹táh²jah ni³ quiah¹² lio¹³ quiah¹² dsa², ca¹løa¹ tsa¹ti³jai¹ lio¹³ jøng². Hniuh¹² hi² rang¹²dsa hi² tsa¹ti³jai¹ ju³lah ŋí³. Hniuh¹² hi² hén²dsa hi² tsa¹ti³jan¹ ju³lah hǿ¹² ju³lah tøh¹², hi² lǿa¹² guøh³ —ca¹juúh² Diú¹³. Jǿg³ Quiah¹² Dsa² Ti³jan¹, Dsa² Tsa¹ti³jan¹ Levítico 12–15; Números 19

Jøng² ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés ha²lah lǿa¹² quiah¹² dsa² tsa¹ti³jan¹ ja³cog² Diú¹³. Tsa¹lé² gú² dsa² héi² jøa³ ja³tiogh³ dsa². Hniuh¹² hi² gú²dsa ta¹lah¹chiuh³ juøi². Tsa¹lé² dság¹dsa guøh¹². Ju³ná³ hein² dsa² ca¹láh² dsa² tsa¹ti³jan¹ héi², ca¹lán¹ dsa² héi² tsa¹ti³jan¹ calah. Hniuh¹² hi² loh¹ dsa² héi², dsa² tsa¹ti³jan¹. Hi² jøng² lén² dsa² ti³jan¹ calah. Jø¹² bíh³ hniuh¹² rang¹² dsa² héi² tsǿnh³dsa. Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² dsii¹² ca²dsiog³dsa hi² dsio¹ ni³ Diú¹³ ho¹ ju³ mi²ti² cøng² jǿg³ ca¹hé¹ jmi²dsa². Jø¹² bíh³ ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés jǿg³ quiah¹² hi² hniuh¹² quiah¹² hio¹³ ju³ná³ ma²lø¹chián¹ guing² quián¹²dsa. Hniuh¹² hi² dsii¹²dsa mih² ni³ Diú¹³. Lán¹² hio¹³ héi² dsa² tsa¹ti³jan¹ ja³cog² Diú¹³ cónh² ton¹lág¹ jmai³ huu¹³ hi² ca¹lø¹chián¹ jan² guing² dsa² ŋioh¹² quián¹²dsa. Hniuh¹² hi² jmo¹² jmi²dsa² circuncisión quiah¹² guing² héi² jmai³ ja³ma²jŋie¹². Na³ma²ca¹tsø³jue¹³ ton¹lág¹ jmai³ tsa¹ti³jan¹ hio¹³ hniuh¹² hi² dsii¹²dsa ta³jan² jah¹chih² dsú² ni³ Diú¹³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² cuanh²dsa jan² jug² tiug² ho¹ ju³ jan² jug² bøa¹² huu¹³ hi² re²dsa dsag³. Hi² jøng² lén² dsa² ti³jan¹ calah. Ju³ná³ ti²ŋié²dsa, tsa¹tiúh¹dsa cuan²dsa ja¹chih², lé² báh³ cuan²dsa og¹ jug² tiug² ho¹ ju³ og¹ jug² bøa¹² dsié¹² jah¹chih² héi². Ju³ná³ ca¹lø¹chián¹ jan² guing² mǿ² lán¹² mi³chiég³guing dsa² tsa¹ti³jan¹ ja³cog² Diú¹³ cónh² ochenta jmai³. Mi³jøng² hniuh¹² hi² dsii¹² hio¹³ héi² ŋǿ³jah ni³ Diú¹³ ju³lah mi³chiég³ guing² dsa² ŋioh¹². Mi³jøng² lén²dsa dsa² ti³jan¹ calah. Jøng² ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés jǿg³ quiah¹² dsa² ca¹jenh² hmih¹² quiah¹²dsa. Siíh² báh³ lǿa¹² quiah¹² hmih¹² tsa¹jŋi¹². Hniuh¹² hi² can¹ jmi²dsa² jǿg³ dsøg¹² quiah¹² dsa² ca¹jenh² hmih¹² chi²júh² jŋi¹ hmih¹² jøng². Ju³ná³ hmih¹² tsa¹jŋi¹² lán¹²dsa lán¹²dsa dsa² tsa¹ti³jan¹ ja³cog² Diú¹³. Hniuh¹² hi² gú² dsa² tsa¹ti³jan¹ chiuh³ juøi². Tsa¹lé² dság¹ dsa² ti³jan¹ ja³guǿ¹³ dsa² héi². Conh¹jøng² ju³ná³ ca¹jŋi¹ hi³méh¹ hmih¹² lé² báh³ can² jmi²dsa² jǿg³ dsøg¹² calah. Ju³ná³ lah¹dsóh² jŋi¹ hmih¹² jøng², jøng² dsø²jiag² jmi²dsa² dsa² mi³dsoh³ juu¹² chiuh³ juøi² ja³hiu³ jmøi². Jøng² hniuh¹² jŋaih¹ jmi²dsa² jan² tan¹² píh³ chi³jmøi² jøng². Jøng² hniuh¹² téng²dsa jmø³jah niúh¹ hǿ¹². Jøng² hniuh¹² séi² jmi²dsa² jmø³jah quiah¹² dsa² mi³dsoh³ héi² cónh² guio¹ rón². Jøng² hniuh¹² tián²dsa roh¹³ tan¹² niúh¹ ja³ha³ jmø² jøng². Mi³jøng² lúg²dsa jáh². Jøng² hniuh¹² rang¹² dsa² mi³dsoh³ tsǿnh³. Hniuh¹² tiu²dsa 30 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

ni³dsa ca¹lah¹quianh¹³ dsi³dsa. Jø¹² bíh³ hniuh¹² loh¹²dsa. Ma²jŋiéng² jmai³ hniuh¹² tiu²dsa ni³dsa quianh¹³ dsi³dsa calah siíh². Jø¹² bíh³ hniuh¹² loh¹²dsa calah. Jøng² hniuh¹² cuan²dsa og¹ jah¹chih² dsú² quianh¹³ jan² jah¹chih² mǿ² ho¹ ju³ jan² jah¹chih² dsú² quianh¹³ og¹ jug² tiug² ho¹ ju³ og¹ jug² bøa¹² quianh¹³ juu³ hi³ŋíh¹ quianh¹³ nang³ aceite. Hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² ta³jan² jan² jáh² héi² ni³ Diú¹³. Hniuh¹² dsii¹²dsa ŋǿ³ jáh² siáh² ni³ Diú¹³ huu¹³ hi² ca¹ta²canh²dsa dsag³. Jøng² hniuh¹² tsøng² jmi²dsa² ca²jneh³ jmø² jáh² héi² ni³ lø³guø³ dsa² mi³dsoh³ ta¹lah¹huø¹ quianh¹³ chi²gog²dsa juøh¹² quianh¹³ chi²tai³dsa juøh¹² jag¹³ tø¹lah¹guia¹jon¹³. Jøng² hniuh¹² séi² jmi²dsa² mih² nang³ aceite ni³hiég² juøh¹² quianh¹³ ja³ca¹tsǿng²dsa jmø³jah ni³ quiah¹² dsa² mi³dsoh³. Jøng² ca¹lán¹ dsa² héi² dsa² ti³jan¹ calah. Tsa¹ti³jan¹ dsa² ja³cog² Diú¹³ dsa² ca¹jenh² hmih¹² tøng² juúh². Jø¹² bíh³ tsa¹ti³jai¹ hi² ca¹láh²dsa. Tsa¹ti³jan¹ dsa² láh² hi² tsa¹ti³jai¹ jøng². Hniuh¹² rang¹²dsa tsǿnh³ dsa² ca¹láh² hi² tsa¹ti³jai¹. Hniuh¹² loh¹²dsa. Jøng² lén²dsa dsa² ti³jan¹ cónh² ca¹tsøa¹ jmai³ jøng². Mi³ca¹jŋi¹ hmih¹² jøng² hniuh¹² cuan²dsa og¹ jug² bøa¹² ho¹ ju³ og¹ jug² tiug². Jøng² hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² ta³jan² jan² jáh² ni³ Diú¹³. Jøng² hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² ŋǿ¹² quiah¹² roh¹³jah ni³ Diú¹³ huu¹³ hi² re²dsa dsag³. Jøng² lén² dsa² héi² dsa² ti³jan¹ ja³cog² Diú¹³ calah. Tsa¹ti³jan¹ dsa² ŋioh¹² ja³ca¹hlanh²dsa hio¹³. Jø¹² bíh³ tsa¹ti³jan¹ hio¹³ calah. Hniuh¹² loh¹²dsa ta³og¹dsa. Jøng² lén²dsa ti³jan¹ cónh² ca¹tsøa¹ jmai³ jøng². Tsa¹ti³jan¹ hio¹³ ja³cog² Diú¹³ ja³lán¹²dsa dsag³ ton¹. Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ dsa²lé² dsa² tsa¹ti³jan¹ guøh¹². Jø¹² bíh³ tsa¹ti³jan¹ dsa² ja³cog² Diú¹³ dsa² ca¹láh² quiah¹² hlai³ ho¹ ju³ ca¹ŋié² ja³ron² hlai³. Cónh² cøng² sø²ma³¹ lán¹² dsa² héi² dsa² tsa¹ti³jan¹. Hniuh¹² hi² séi² jan² dsa² ti³jan¹ jmøi² ni³ dsa² tsa¹ti³jan¹ jmai³ ja³ma²hnøa¹² quianh¹³ jmai³ ja³ma²guio¹. Jmøi² jøng lǿa¹² jmøi² guúh² rø²guian¹² juu³ ja³ca¹jën²dsa chi²ca³ju² guión². Hniuh¹² loh¹² dsa² héi² jmai³ ja³ma²guio¹. Hniuh¹² rang¹²dsa tsǿnh³dsa. Jøng² lén²dsa dsa² ti³jan¹ ja³cog² Diú¹³ cónh² ca¹tsøa¹ jmai³ jøng². Héh¹ Siíh² Ca¹jmo¹ Diú¹³ Levítico 18–20

Jøng² ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés jǿg³ hi² hniuh¹² jmo¹² dsa² israel. Lé² báh³ dsio¹ quiah¹² dsa² mi²ti¹ jǿg³ jøng². Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² jia¹² dsa² ŋioh¹² hio¹³ roh¹³dsa. Tsa¹lé² cu²jmáh¹ dsa² dsa² ŋioh¹² jian¹²dsa lah¹lǿ² dsǿa¹²dsa. Jø¹² bíh³ tsa¹lé² cu²jmáh¹ hio¹³ hio¹³ jian¹²dsa. Tsa¹dsio¹ hlanh² dsa² juøi² jáh² ju³lah dsa² hlanh¹² hio¹³. Tsa¹dsio¹ ja³hlanh² dsa² ŋioh¹² hio¹³ lán¹² dsag³ ton¹. Ca¹lah¹jǿ¹ hi² hlaih¹³ jøng² jmo¹² dsa² chian² huø¹ Canaán. Hi² jøng² na¹ bíh³ huanh² dsa² hlanh³ héi² huø¹ jøng² hi² tan² dsa² israel. Hniuh¹² hi² mi¹ti¹ dsa² israel jǿg³ jøng². Hi² jøng² tsa¹ta²canh¹³dsa dsag³ ja³cog² Diú¹³. 31 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Hniuh¹² hi² lán¹² dsa² israel dsa² ti³jan¹, dsa² mi²ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Di³ hiug¹² dsiog¹ báh³ Diú¹³. Hniuh¹² mi²juanh¹²dsa chiég³ jmi²dsa. Hniuh¹² jŋi¹dsa jmai³ sa³¹. Tsa¹dsio¹ ja³tsih¹²dsa diú¹³ lan³. Tsa¹dsio¹ høin¹dsa hi² chi² quiah¹² dsa². Tsa¹dsio¹ mi²gan²dsa roh¹³. Tsa¹dsio¹ hia¹²dsa Diú¹³ jǿg³ ta²jǿg³. Dsio¹ báh³ dsø¹juu¹² qui¹²dsa quiah¹² dsa² jmo¹² ta³ quiah¹²dsa. Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² hniuh¹² jmo¹² dsa² israel juanh¹² dsǿa¹² ja³cog² dsa² guai³ quianh¹³ dsa² teg³ quianh¹³ dsa² ti²ŋié² quianh¹³ dsa² chian² ja³siíh³. Tsa¹dsio¹ jmo¹²dsa hian³dsa roh¹³ ju³lah dsa² go²dsa. Tsa¹dsio¹ jmo¹²dsa hi² hlaih¹³ ja³cog² dsa² hiag¹³. Hniuh¹² hi² jmo¹² dsa² israel ja³cog² dsa² roh¹³dsa ju³lah mi²hniu¹dsa hi² jmo¹² roh¹³dsa ja³cog²dsa guiog³dsa. Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ ti² dsa² israel gug²dsa jǿg³ dsi²dsa quianh¹³ dsa² hlanh³. Hniuh¹² hi² dsii¹²dsa héh¹ cu²rø² ja³la²dsa lio¹³, ja³hnaih¹dsa lio¹³. Hniuh¹² jŋaih¹ dsa² ta³ dsa² ca¹jŋëh¹ jong¹²dsa hi² dsii¹²dsa ŋǿ³dsa ni³ diú¹³ siáh². Hniuh¹² mi¹ti¹ dsa² israel ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ jøng². Mi³jøng² uú² li¹chian²dsa huø¹ Canaán. Jǿg³ Quiah¹² Jmai³ Jmo¹² Dsa² Israel Ja³cog² Diú¹³ Levítico 16; 23; Números 28.16–29.40

Jøng² ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés jǿg³ quiah¹² jmai³ hniuh¹² jmo¹² dsa² israel ja³cog²dsa. Hniuh¹² hi² jŋi¹ dsa² juøi² lah¹cøng² lah¹cøng² jmai³ sa³¹. Lé² báh³ jmo¹²dsa ta³ jŋiéng² jmai³ jmai³ siíh². Hniuh¹² dsa²lé²dsa guøh¹² jmai³ sa³¹, ja³hlanh²dsa Diú¹³. Hniuh¹² jmo¹² dsa² israel cøng² jmai³ juøh¹² ja³guie¹quiún² tsøh² marzo, Jmai³ Ta²hǿa³. Hniuh¹² hi² jmo¹²dsa jmai³ jøng². Hi² jøng² dsiagh² dsǿa¹²dsa ha²lah ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³ca¹huah² dsa² israel huø¹ Egipto quianh¹³ juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² hniuh¹² hi² jmo¹²dsa jmai³ quiah¹² hi³ŋíh¹ tsa¹quianh¹² chiúh³. Jmai³ jøng² hniuh¹² jmo¹²dsa ja³guie¹hŋí² tsøh² tǿ² ja³guiég²cøng² tsøh² marzo. Hniuh¹² jŋi¹ dsa² jmai³ ja³guie¹hŋí² tsøh² quianh¹³ jmai³ ja³guiég²cøng² tsøh². Gǿh² dsa² juøi² jmáh¹lah hi³ŋíh¹ tsa¹quianh¹² chiúh³ ta³lah¹neng¹² jmai³. Hniuh¹² hi² dsii¹² jmi²dsa² ta³jan² ŋǿ³ og¹ ca³ju² dsú² meh² quianh¹³ jan² jah¹chih² dsú² quianh¹³ guiog¹ jah¹chih² dsú², jáh² ma²cøng² ŋih¹², ni³ Diú¹³ lah¹cøng² lah¹cøng² jmai³ jøng². Hniuh¹² mi²dsii¹²dsa hi³ŋíh¹ ni³ Diú¹³ quianh¹³ lah¹jan² lah¹jan² jáh². Jø¹² bíh³ hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² ŋǿ¹² quiah¹² jan² chiang³ løg² dsú² ni³ Diú¹³ lah¹cøng² lah¹cøng² jmai³ jøng² huu¹³ hi² re² dsa² juøi² dsag³. Hiug¹² juøh¹² jmai³ du²mei³¹ ta³lah¹neng¹² jmai³ quiah¹² hi³ŋíh¹ tsa¹quianh¹² chiúh³. Hniuh¹² dsa¹quín²dsa cuøi² hi³ŋíh¹ ca¹huøi²dsa lah¹ni³. Dsa²cán²dsa guøh¹² hi² cuø¹²dsa ja³cog² Diú¹³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² cuø¹²dsa juu³ hi³ŋíh¹ quianh¹³ jmøah¹³ møi¹gu²jøah¹³. Hniuh¹² hi² cuan²dsa jan² jah¹chih² dsú² ja³cog² Diú¹³. Jøng² hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² ta³jan² jáh² héi² ni³ Diú¹³. Jøng² ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ gǿh² dsa² juøi² hi² ca¹lø¹chí² jøa³nung² 32 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

quiah¹²dsa na³ma²na²cuø¹²dsa hi² jøng². Tsa¹ca¹jmo¹ dsa² juøi² jmai³ jøng² ja³ŋi²nio³ ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. Ca¹mi¹liág¹dsa ca¹jmo¹dsa jmai³ jøng² mi³ca¹túgh²dsa huø¹ Canaán. Ja³ton¹lug²guí² jmai³ jmai³ du²mei³¹ jøng² hniuh¹² jmo¹² dsa² israel jmai³ hi² tsen² Jmai³ Ton¹lug¹guí². Hniuh¹² hi² cuø¹²dsa mih² hi² ca¹løa¹ jøa³nung² quiah¹²dsa ja³cog² Diú¹³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² cuan²dsa guiog¹ jah¹chih² ma²cøng² ŋih¹² quianh¹³ jan² ca³ju² dsú² quianh¹³ og¹ jah¹chih² dsú². Jøng² hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa ta²jan² jáh² héi² ni³ Diú¹³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² cuan² dsa² juøi² héi² jan² chiang³ løg² dsú² huu¹³ hi² re²dsa dsag³. Hniuh¹² cuan²dsa og¹ jah¹chih² ma²cøng² ŋih¹² ja³cog² Diú¹³ hi² dsiúh²dsa ŋǿ¹² quianh¹³ jmi²dsa². Hniuh¹² hi² jŋi¹² dsa² israel jmai³ jøng². Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ huøi²dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² ca¹løa¹ jøa³nung². Tsa¹dsio¹ chiágh¹dsa ju³ná³ ca¹táh² hi² jøng² huø¹. Hi² jøng² li¹chi² quiah¹² dsa² ti²ŋié², dsa² tsa¹chi² huø¹ quiah¹². Hniuh¹² jmo¹² dsa² israel cøng² jmai³ juøh¹² ja³ton¹dsoh¹³ tsøh² septiembre. Hniuh¹² hi² jiég²dsa løg¹² jmai³ jøng². Hniuh¹² jŋi¹dsa jmai³ jøng². Hniuh¹² dsa²lé²dsa guøh¹². Hniuh¹² hi² dsii¹² jmi²dsa² ŋǿ³jah quianh¹³ hi³ŋíh¹ ca¹cuø¹ dsa² juøi² ni³ Diú¹³. Hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² ta³jan² jan² ca³ju² dsú² meh² quianh¹³ jan² jah¹chih² dsú² quianh¹³ guiog¹ ja¹chih² dsú² ma²cøng² ŋih¹² ni³ Diú¹³. Quianh¹³ ŋǿ³ jáh² jøng² hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² juu³ hi³ŋíh¹ lah¹jan² lah¹jan² jáh² héi². Jø¹² bíh³ hniuh¹² cuan²dsa jan² chiang³ løg² ja³cog² Diú¹³ huu¹³ hi² re² dsa² israel dsag³. Ja³ŋiu¹ jmai³ jøng² hniuh¹² hi² jmo¹²dsa jin³ cøng² jmai³ juøh¹². Jmai³ jøng² tsen² Jmai³ Ja³hén² Diú¹³ Dsǿg³ Dsa² Israel. Jmai³ Yom Kipur tsen² jmai³ jøng² jmai³ na¹. Hiug¹² juøh¹² jmai³ jøng² quianh¹³ dsa² israel. Hniuh¹² hlanh² dsa² israel Diú¹³ ca¹lah¹já¹dsa. Hniuh¹² hi² møah¹²dsa Diú¹³ hi² hén² Diú¹³ dsǿg³dsa. Hniuh¹² jéinh² dsǿa¹² dsa² juøi² huu¹³ quiah¹² hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹dsa lah¹jiá¹². Hniuh¹² hi² jŋi¹dsa jmai³ jøng². Hniuh¹² møa¹² jmi²dsa² jǿg³ ni³ Diú¹³ hi² hén²dsa dsǿg³ dsa² juøi². Jmáh¹lah jmai³ jøng² lé² ŋai¹ juu¹³ jmi²dsa² jag¹³ tø¹lah¹guiég² dsi²néi² guøh¹², ja³ron² gog¹². Tsenh² Diú¹³ ni³ gog¹² jøng². Hniuh¹² mi¹ti¹ juu¹³ jmi²dsa² cu²rø² ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Di³ jøng² tsa¹jon¹dsa. Hniuh¹² loh¹²dsa cónh² lah¹ni³. Jøng² hniuh¹² caih¹dsa cøng² hmøah¹² jláh³, hmøah¹² ti³jai¹ dsio¹. Jøng² hniuh¹² hi² cuan²dsa jan² ca³ju² dsú², jáh² meh², ja³cog² Diú¹³ huu¹³ hi² re² dsag³ hŋiah¹²dsa quianh¹³ jmi²dsa² jian¹²dsa. Jø¹² bíh³ hniuh¹² cuan² juu¹³ jmi²dsa² og¹ chiang³ løg² dsú² ja³cog² Diú¹³ huu¹³ hi² re² dsa² juøi² dsag³. Hniuh¹² cuan²dsa jan² jah¹chih² dsú² huu¹³ quiah¹² dsa² juøi². Jøng² hniuh¹² dsi² juu¹³ jmi²dsa² jǿg³ quiah¹² og¹ chiang³ løg² héi². Jan² jáh² ta¹ hi² jón¹jah. Jan² jáh² ta¹ hi² liúg²jah chiuh³ juøi². Jøng² hniuh¹² can¹ juu¹³ jmi²dsa² cøng² ŋí³ lǿa¹² uøin¹² juu¹² ja³ron² gog¹². Niúh¹ uøin¹² ŋí³ jøng² neng¹² si². Hniuh¹² can² jmi²dsa² ca²jneh³ chiun². 33 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Hniuh¹² tógh²dsa chiun² ni³ si². Jøng² hniuh¹² can¹dsa mih² jmø² ca³ju² dsú² niúh¹ uøin¹². Hniuh¹² séi²dsa jmø² jøng² ni³ ja³chi²jnái¹ gog¹². Jøng² hniuh¹² dság¹dsa ja³dsi¹² ja³jŋaih¹dsa chiang³ løg². Jøng² hniuh¹² can¹dsa si² quianh¹³ chiun² juu¹² ja³han¹³ hiug¹², ja³ron² gog¹². Jø¹² bíh³ hniuh¹² séi²dsa mih² jmø² chiang³ løg² ni³ ja³chi²jnái¹ gog¹². Hniuh¹² séi²dsa mih² jmø³jah guøh¹² jag¹³ tø¹lah¹cøg¹². Jø¹² bíh³ hniuh¹² séi²dsa mih² jmø³jah ni³hiég² ja³dsi¹² guøh¹². Jøng² hniuh¹² ti² juu¹³ jmi²dsa² gug² dsi³ chiang³ løg², jáh² ta¹ liúg². Hniuh¹² hlanh²dsa Diú¹³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹ dsa² juøi² ja³ma²ca¹já². Jøng² hniuh¹² jian¹² jan² dsa² jáh² héi² juu¹² niúh¹ núng². Mi³jøng² liúg²jah ja³jøng². Jøng² ca¹can² jáh² héi² dsag³ mi³re² dsa² juøi². Jøng² hniuh¹² li² juu¹³ jmi²dsa² tsǿnh³dsa hmøah¹² jláh³. Hniuh¹² caih¹dsa hmøah¹² siog¹ hmah³ caih¹dsa ja³jmo¹²dsa ta³ guøh¹² lah¹cøng² lah¹cøng² jmai³. Jøng² hniuh¹² dsii¹²dsa ta³jan² jáh¹chih² dsú² ni³ Diú¹³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² dsii¹²dsa nang³ quiah¹² jáh² ca¹jŋëh¹dsa huu¹³ hi² re² dsa² juøi² dsag³. Jøng² hniuh¹² jøn¹ jan² dsa² siáh² ŋǿ³ jáh² héi² chiuh³ juøi². Jø¹² bíh³ hniuh¹² cuan² dsa² juøi² jan² ca³ju² dsú² meh² quianh¹³ jan² jah¹chih² dsú², quianh¹³ guiog¹ jah¹chih² dsú², jáh² ma²cøng² ŋih¹². Hniuh¹² jøn¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ ŋǿ³ jáh² héi². Quianh¹³ lah¹jan² lah¹jan² jáh² héi² hniuh¹² dsii¹²dsa juu³ hi³ŋíh¹ ni³ Diú¹³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² jŋaih¹dsa jan² chiang³ løg² dsú² huu¹³ hi² re² dsa² juøi² dsag³. Ja³ca¹dsa² tsøh² septiembre hniuh¹² jmo¹²dsa cøng² jmai³ juøh¹². Hniuh¹² jmo¹²dsa jmai³ jøng² ta³cøng² sø²ma³¹. Tsen² jmai³ jøng² Jmai³ Ja³jmo¹²dsa Cøng² Hniú¹² Píh³ Goh² Hma². Hniuh¹² jŋi¹ dsa² israel jmai³ lah¹ni³ jøng² quianh¹³ jmai³ ja³ca¹tóh³ jø². Hniuh¹² dsa²lé²dsa guøh¹² ton¹ jmai³ jøng². Hniuh¹² tsih¹²dsa hniú¹² píh³ goh² hma² jmai³ lah¹ni³. Hniuh¹² túgh²dsa hniú¹² píh³ jøng² ta³lah¹neng¹² jmai³. Di³ jøng² dsiagh² dsǿa¹² dsa² israel jmai³ ja³ca¹túgh²dsa hniú¹² píh³ ja³ca¹huah²dsa huø¹ Egipto, ja³ca¹ŋi²nio³dsa juu¹² huø¹ Canaán. Hioh¹² jénh² dsa² israel ja³jmo¹²dsa jmai³ jøng². Cuø¹²dsa Diú¹³ di³hmah³ huu¹³ hi² dsio¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ quianh¹³ hi² dsio¹ ca¹løa¹ jøa³nung². Hniuh¹² dsii¹²dsa ta³jan² jáh² mi²dsian²dsa ni³ Diú¹³ jmai³ jøng². Jø¹² bíh³ hniuh¹² cuan²dsa jáh² ja³cog² Diú¹³ huu¹³ hi² re²dsa dsag³. Jǿg³ Quiah¹² Dsa² Ca¹hia¹ Diú¹³ Quianh¹³ Jǿg³ Hlaih¹³ Levítico 24.10-23

Cøng² jmai³ ca¹tán² og¹ dsa² jøa³juøi² ja³tiogh³ dsa² israel. Mi³chiég³ jan² dsa² lán¹² hio¹³ go² dsa² israel. Ti³jmi² dsa² héi² dsa² chian² huø¹ Egipto. Ta²lah¹tán² dsa² og¹ héi² ca¹hia¹ ja³ŋiúh³ dsa² egipcio héi² Diú¹³ quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Hniuh¹² jiag¹² dsa² ta³ dsa² héi² juu¹² chiuh³ juøi². Quianh¹³ dsa², dsa² ti³nǿng² jǿg³ hlaih¹³ jøng². Hniuh¹² ti² dsa² ti³nǿng² gug² dsi³ dsa² héi². 34 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² hniuh¹² jŋaih¹ dsa² tiogh³ dsa² qui²tág¹²dsa cang³. Lah¹jøng² báh³ hniuh¹² jmo¹² dsa² israel quianh¹³ dsa² ca¹hia¹ jní² quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³ — ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹mi¹ti¹ dsa² israel héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Ca¹jon¹ dsa² héi² chiuh³ juøi². Lei¹³ Quiah¹² Huø¹ Levítico 25

Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ ha²lah hniuh¹² jmo¹² dsa² israel quiah¹² huø¹ ta¹dsa. Hniuh¹² jŋi¹ huø¹ ji²ŋi² ja³ma¹guio¹. Lé² báh³ jmo¹²dsa ta³ jøa³nung² jŋiéng² ji²ŋi². Tsa¹ca¹cuǿ¹ Diú¹³ jǿg³ jmo¹²dsa ta³ jøng² jin³ he² ji²ŋi² ja³ma²guio¹. Lé² báh³ dsa²lé² dsa² ti²ŋié² jøa³nung² ji²ŋi² jøng² hi² dsa¹quín²dsa hi² lé² gøah¹²dsa jmai³ jóng². Tsa¹lé² dsii¹²dsa loh² hi² jøng² hi² gøah¹²dsa jmai³ hiá¹ hiég¹. Mi³ca¹tsø³jue¹³ ton¹lág¹ rø²dsǿ² ŋiu¹ ji²ŋi² hi² li¹juúh² guio¹ ji²ŋi² ja³ma²guio¹, jøng² ji²ŋi² ja³ma²ton¹lug²guí¹ lǿa¹² cøng² ji²ŋi² juøh¹², jmai³ ja³jŋi¹ dsa² israel. Ji²ŋi² jøng² tsen² Ji²ŋi² Hioh¹² Jénh²dsa. Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² jmo¹² dsa² israel ta³ jøa³nung² ji²ŋi² jøng². Huø¹ ca¹hnai¹ jan² dsa² israel lah¹jiá¹² hniuh¹² jéinh² dsa² la² huø¹ jøng² ji²ŋi² jøng². Mi³jøng² lé² huǿ¹ quiah¹² dsa² ca¹ta¹ huø¹ jmai³ ca¹dsiúh¹ dsa² ta³ huø¹ tsen² Canaán. Jøng² ta¹ tsø³jong¹³ dsa² héi² huø¹ ju³ná³ ma²ca¹jon¹ dsa² héi². Jǿg³ hi² jéinh²dsa huø¹ tsa¹quien² quiah¹² hniú¹² ti³tǿng² joa³juøi² juøh¹² ja³tsih¹³ cøng² jnǿ³ ŋieing¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹. Quien² báh³ jǿg³ jøng² jøa³nung² quianh¹³ hniú¹² ti³tǿng² juøi² ja³tiogh³ mih² dsa². Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² liúg² juu¹³dsa dsa² jmo¹ ta³ quiah¹²dsa ji²ŋi² jøng², dsa² jmo¹² ta³ jøng² huu¹³ hi² lán¹²dsa dsa² ti²ŋié². Jǿg³ Quiah¹² Hi² La²cuø¹² Dsa² Israel Ja³cog² Diú¹³ Levítico 27

Lé² báh³ hi² la²cuø¹² dsa² israel hi² chi² quiah¹²dsa ja³cog² Diú¹³. Jø¹² bíh³ lé² hi² la²cuan²dsa hŋiah¹² ho¹ ju³ jáh² quián¹²dsa. Ju³ná³ hein² dsa² jënh¹² hŋiah¹²dsa ja³cog² Diú¹³ jøng², can² jmi²dsa² cog³ cónh² té¹² ji²ŋi² hiúg²dsa. Hi² siíh² báh³ can²dsa quianh¹³ hio¹³. Ju³ná³ hein² dsa² la²cuan² jan² jáh² ti³jan¹, jøng² hniuh¹² jŋaih¹dsa jáh². Hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² ŋǿ³jah ni³ Diú¹³. Ju³ná³ hein² dsa² la²cuan² jan² jáh² tsa¹ti³jan¹ ja³cog² Diú¹³, jøng² hniuh¹² hnë²dsa jáh². Hniuh¹² jéinh²dsa cog³ quiah¹² jáh² ja³cog² jmi²dsa². Jø¹² bíh³ lé² cuø¹²dsa cog³ cónh² té¹² can²dsa jáh² rø²dsǿ² guiég² ju³ná³ tsa¹hiei²dsa hnë²dsa jáh². Mi³jøng² jáh² quián¹²dsa jáh² héi². Ju³ná³ hein² dsa² la²cuø¹² hniú¹² ja³cog² Diú¹³, jøng² lé² báh³ hnai¹dsa hniú¹². Mi³jøng² jéinh²dsa cog³ quiah¹² hniú¹² ja³cog² jmi²dsa². Ju³ná³ 35 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

tsa¹hiei¹dsa hnai¹dsa hniú¹² lé² jéinh²dsa cónh² té¹² quien² hniú¹² rø²dsǿ² guiég² ja³cog² jmi²dsa². Ju³ná³ hein² dsa² la²cuø¹² ca²jneh³ huø¹ ja³cog² Diú¹³, hniuh¹² dsa¹jái¹ jmi²dsa² huø¹ jøng². Jøng² juúh² jmi²dsa² ha¹cónh² quien² huø¹ jøng² quianh¹³ hi² li¹chi² lah¹cøng² lah¹cøng² ji²ŋi² ca¹tǿ² Ji²ŋi² Hioh¹² Jénh²dsa. Jøng² jéinh² juu¹³ huø¹ jøng² ju³lah cónh² té¹² cog³ ca¹juúh² jmi²dsa. Can² báh³ jmi²dsa² cøng² rø²dsǿ² guiég² cog³ quiah¹² huø¹ jøng². Jøng² jéinh²dsa huø¹ jøng² juu¹³ huø¹ Ji²ŋi² Hioh¹² Jénh²dsa. Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² la²cuan²dsa guing² jáh² ma²juanh¹². Di³ quián¹² báh³ Diú¹³ jáh² héi² jmai³ ca¹lø¹chián¹ jáh². Jø¹² bíh³ tsa¹lé² la²cuø¹²dsa cog³ can² Diú¹³ ju³lah cónh² quien² hi² chi² jøa³nung² quianh¹³ jáh² mi³cón¹ dsa² héi². Can² Diú¹³ cøng² dsoh¹³ ju³lah ca¹dsiúh¹dsa guie¹ dsoh¹³ hi² jøng². Jø¹² bíh³ tsa¹lé² la²cuø¹² cog³ hi² liúg² jan² dsa² ca¹ta²canh² dsag³ hi² jón¹dsa. Hniuh¹² jón¹ dsa² héi². Tsa¹lé² cuan²dsa jáh² dsié¹² dsa² héi². Ca¹hë²́ Dsa² Ta³ Dsa² Israel Números 1–2

Ma²cøng² ŋi² ca¹huah² dsa² israel huø¹ Egipto. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² hia¹ Moisés quianh¹³ Aarón cónh² té¹² dsa² israel lǿ², ju³lah tsø³jong¹³ lah¹jan² lah¹jan² ja³ŋiúh³ hlai³ Israel. Jøng² ca¹hia¹ Diú¹³ jan² dsa² tsø³jong¹³ lah¹jan² lah¹jan² ja³ŋiúh³ hlai³ héi². Ca¹hë²́ dsa ca¹lah¹já¹ dsa² ŋioh¹² ma²guiég² ŋih¹² ta¹lah¹guiuh¹³. Ca¹hë²́ dsa tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Rubén, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Simeón, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Isacar, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Zabulón, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Efraín, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Manasés, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Benjamín, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Dan, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Aser, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Gad, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Neftalí. Tsa¹ca¹hë²́ dsa tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví. Cónh² jøng² báh³ té¹² dsa² ŋioh¹² héi², jŋiéng² ŋi²lǿg² rø²dsǿ² hnøa¹² mei¹³ rø²dsǿ² hŋí² ŋi²lúg² rø²dsǿ² ton¹lug¹guián¹ dsa². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ ha²lah hniuh¹² tógh² dsa² lah¹cøng² lah¹cøng² chiúh³dsa, tsø³jong¹³ dsa² héi². Hniuh¹² hi² tsih¹²dsa guøh¹² lǿ¹² tsø³hmøah¹² dsi²jo² juøi². Hag³ guøh¹² chi²jai¹ ta¹lah¹ja³hian² hieg². Jøng² hniuh¹² tógh² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Isacar, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Zabulón jag¹³ ja³hian² hieg². Quín² dsa² héi² ni³ ja³hiúg²dsa juu¹². Ta¹lah¹sur ja³tsih¹³ guøh¹² hniuh¹² tógh² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Rubén quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Simeón, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Gad. Hniuh¹² ŋi²nio³ dsa² héi² dsi³cah³ dsa² quín² ni³ héi². Jag¹³ ta¹lah¹ta¹dsë³́ hieg² hniuh¹² tógh² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Efraín, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Manasés, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Benjamín. Hniuh¹² ŋi²nio³ dsa² héi² dsi³cah³ dsa² tógh² ta¹lah¹sur. 36 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ja³ca¹tóh³ jø² ŋi²nio³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Dan, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Aser, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Neftalí, dsa² hniuh¹² tógh² jag¹³ ta¹lah¹norte. Ta³ Ca¹të²́ Tsø³jong¹³ Quián¹² Hlai³ Leví Números 3–4; 7–8

Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² lán¹² ca¹lah¹já¹ dsa² ŋioh¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví dsa² quián¹² Diú¹³. Mi³lán¹² ca¹lah¹já¹ guing² dsa² ŋioh¹², guing² ne² dsa² quián¹² Diú¹³ huu¹³ hi² ca¹lúg² Diú¹³ guing² ne² jmai³ ja³ca¹huan² dsa² israel huø¹ Egipto. Ca¹dsan¹ báh³ guing² ne² quián¹² dsa² egipcio jmai³ jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² lán¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví dsa² quián¹² Diú¹³ dsié¹² guing² ca¹lúg² héi². Tsen² dsa² héi² dsa² levita. Lán¹² Moisés quianh¹³ Aarón tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ héi². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² mi²hog² dsa² levita quianh¹³ Aarón quianh¹³ jmi²dsa² jian¹² Aarón. Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² ti²dsa gug² ta³ dsii¹²dsa hi² dsio¹ ni³ Diú¹³, ta³ ca¹të²́ jmáh¹lah jmi²dsa². Ca¹të²́ dsa² levita ta³ hi² quín²dsa lio¹³ quiah¹² guøh¹² ja³hiúg²dsa juu¹². Jø¹² bíh³ ca¹të²́ dsa ta³ mi²ho¹dsa jmi²dsa² guøh¹². Mi³lǿa¹² hnøa¹² tséh¹ dsa² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví, ju³lah tsø³jong¹³ úg² ja³ŋiúh³ hlai³ héi². Tsø³jong¹³ hlai³ Coat lán¹² Moisés quianh¹³ Aarón quianh¹³ jmi²dsa² jian¹² Aarón. Ca¹të²́ tsø³jong¹³ hlai³ héi², dsa² tsa¹lán¹² jmi²dsa² ta³ hi² quín²dsa hi² tsih¹² dsi²néi² guøh¹² quianh¹³ ja³dsi¹² ju³lah ni³hiég², ju³lah mesa, ja³hiúg²dsa juu¹². Jøng² ca¹të²́ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Gersón ta³ quín²dsa ca¹lah¹jǿ¹ hmøah¹² ti²hai¹² guøh¹². Jøng² ca¹të²́ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Merari ta³ quín²dsa ca¹lah¹jǿ¹ jag¹³hma² quianh¹³ hma²ba¹². Jan² dsa² can² ni³ lah¹cøng² lah¹cøng² chiuh³ dsa² israel ju³lah tsø³jong¹³ quián¹² dsa² guie¹tón¹ ja³ŋiúh³ hlai³ Israel. Jøng² ca¹jéinh² dsa² can² ni³ héi² jŋiéng² hma²lǿh² quiún² tsøi² quín² guie¹tón¹ ca³ju² dsú² ja³cog² dsa² levita hi² mi²ho¹dsa ja³quín²dsa lio¹³ quiah¹³ guøh¹². Jøng² ca¹të²́ tsø³jong¹³ hlai³ Merari quiún² hma²lǿh² jøng². Di³ hii¹² lio¹³ ti³quín²dsa. Ca¹të²́ tsø³jong¹³ hlai³ Gersón ton¹ hma²lǿh². Tsa¹ca¹të²́ tsø³jong¹³ hlai³ Coat hma²lǿh². Di³ hi² han¹³ hi² ti³quín² dsa² héi². Hniuh¹² hi² ti³quín²dsa hi² tsih¹² dsi²néi² guøh¹² guiuh¹²cog²dsa quianh¹³ hma²ba¹² jain¹³. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ he² hniuh¹² jmo¹² jmi²dsa² ja³ca¹lán¹ dsa² levita dsa² ti³jan¹. Ca¹dsii¹dsa ta³jan² jan² ca³ju² dsú² ni³ Diú¹³ huu¹³ quiah¹² dsa² héi². Jø¹² bíh³ ca¹jŋëh¹dsa jan² ca³ju² dsú² huu¹³ hi² mi³re² dsa² héi² dsag³. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² hniuh¹² tógh² dsa² levita lah¹jin² lah¹lǿih¹ ja³dsi¹² guøh¹². Ca¹tógh² Moisés quianh¹³ Aarón quianh¹³ jmi²dsa² jian¹²dsa jag¹³ tø¹lah¹ja³hian² hieg². Ca¹tógh² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Coat, dsa² tsa¹lán¹² jmi²dsa² jag¹³ tø¹dsë³́ hieg². Ca¹tógh² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Gersón jag¹³ ta¹lah¹sur. Ca¹tógh² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Merari jag¹³ ta¹lah¹norte. 37 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jǿg² Quiah¹² Dsa² Nazareo Números 6; 30

Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ ha²lah hniuh¹² jmo¹² dsa² hniu¹ jéinh²dsa gug² tai³dsa ja³cog² Diú¹³ ju³lah dsa² hniu¹ jéinh²dsa ca¹tí² ho¹ ju³ dsa² jéinh² tiá². Tsen² dsa² jéinh² héi² dsa² nazareo. Tsa²ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² hǿnh² dsa² héi² jmøah¹² møi¹gu²jøah¹³. Tsa¹lé² gǿh² dsa² møi¹gu²jøah¹³. Jø¹² bíh³ tsa²lé² tiu²dsa dsi³dsa. Tsa¹lé² láh²dsa hlai³ ca¹tǿ² chíeg³ jmi²dsa. Di³ ju³ná³ jmo¹²dsa lah¹jøng² quiah¹² hlai³ lén²dsa tsa¹ti³jan¹ ja³cog² Diú¹³. ́ h²dsa ja³cog² Diú¹³. Ju³ná³ Hniu¹² lán¹²dsa dsa² ti³jan¹ ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ ca¹jën ca¹lán¹dsa dsa² tsa¹ti³jan¹ cónh² tsa¹ju²jŋia¹² ca¹hén² jǿg³ hi² lán¹²dsa dsa² nazareo. Na³ma²ca¹dság¹ jǿg³ hi² ca¹jmo¹ dsa² nazareo quianh¹³ diú¹³ hniuh¹² hi² cuan²dsa og¹ ja¹chih² dsú², quianh¹³ jan² jah¹chih² mǿ², quianh¹³ hi³ŋíh¹. Jøng² hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² ta³jan² jan² jah¹chih² dsú² ni³ Diú¹³. Hniuh¹² jŋaih¹ jmi²dsa² jah¹chih² mǿ² huu¹³ hi² re² dsa² nazareo dsag³. Jøng² dsiúh² jmi²dsa² ŋǿ¹² quiah¹² jah¹chih² dsú² ja³ma¹og¹ quianh¹³ Diú¹³ quianh¹³ hŋiah¹² jmi²dsa² quianh¹³ dsa² nazareo héi². Jøng² hniuh¹² tiu² dsa² mi³lán¹² dsa² nazareo dsi³dsa hag³ guøh¹². Hniuh¹² jøn¹dsa jŋiú³ dsi³dsa quianh¹³ ŋǿ³jah ca¹të²́ Diú¹³. Jøng² hniuh¹² chio¹² dsa² mi²lán¹² dsa² nazareo guiuh¹²cog² quiah¹² jah¹chih² dsú² ŋǿ¹² ca¹dsiúh¹ jmi²dsa², quianh¹³ hi³ŋíh¹. Hniuh¹² dsii¹² dsa² héi² hi² jøng² ni³ Diú¹³. Ca¹të²́ jmi²dsa² cøng² ŋǿ³ tai³jah jag¹³ tø¹guia¹jon¹³ jag¹³ tø¹la²ja³tag²jah quianh¹³ mu² ni³dsǿa¹²jah ju³lah ca¹dsiúh¹ jmi²dsa². Jøng² lé² hǿnh² dsa² héi² jmøah¹² møi¹gu²jøah¹³ mi³ca¹mi¹ti¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ jøng². Ma²ca¹hén² jǿg³ hi² lán¹² dsa² héi² dsa² nazareo. Hniuh¹² jmo¹² dsa² nazareo ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Dsa² rø²canh² dsag³ dsa² tsa¹ca¹mi¹ti¹ héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Ju³ná³ hein² hio¹³ mi²lán¹² dsa² nazareo, ju³ná³ tsa¹cuø¹² ti³jmi²dsa ho¹ ju³ ji²gug²dsa jǿg³ hi² mi¹ti¹dsa jǿg³ jøng², tsa¹ta²canh²dsa dsag³ hi² tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³. Hniuh¹² mi²ti² hio¹³ jǿg³ jøng² ju³ná³ ca¹cuø¹ ti³jmi²dsa ho¹ ji²gug²dsa jǿg³ jmo¹²dsa lah¹jøng². Quien² báh³ jǿg³ mi²jmo¹² hio¹³ ja³cog² Diú¹³ ju³ná³ tsa¹ca¹jé² ti³jmi²dsa ho¹ ju³ ji²gug²dsa, dsa² ma²ŋi¹² jǿg³ hi² mi³jmo¹² hio¹³. Rø²canh² hio¹³ dsag³ ju³ná³ tsa¹mi²ti²dsa jǿg³ ca¹jmo¹dsa ni³ Diú¹³. Ca¹hiúg² Dsa² Israel Juu¹² Huø¹ Canaán Números 9.15–10.36

Mi³hei¹² jneng¹² hi²jmø² guøh¹² lǿa¹² tsø³hmøah¹² ma²tsih¹² dsi²jo² ja³tiogh³ dsa² israel. Mi³hei¹² si² taih² ja³neng² ja³tsih¹³ guøh¹² jøng². Ma²ŋi¹² dsa² israel hniuh¹² jŋi¹²dsa ja³jøng² ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ hei¹² jneng¹² jøng². 38 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹jŋǿ² jneng¹² ca¹tǿ² guiuh¹³ cøng² jmai³ tsøh² mayo. Ca¹cuø¹ Diú¹³ léi¹³ ca¹dsiég¹ hora ja³dsa²lé² dsa² israel juu¹² huø¹ Canaán. Ca¹tsø³jue¹³ ma²cøng² ŋi² ca¹huah²dsa huø¹ Egipto. Ca¹can² ni³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Isacar, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Zabulón. Dsi³cah² dsa² héi² ca¹ŋi¹lé² dsa² levita, dsa² ti³quín² jag¹³hma² quianh¹³ hma²ba¹² quianh¹³ hmøah¹² ti²hai¹² guøh¹². Jøng² ca¹ŋi¹lé² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Rubén, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Simeón, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Gad. Dsi³cah² dsa² héi² ca¹ŋi¹lé² dsa² levita, dsa² ti³quín² hi² mi³tsih¹² dsi²néi² guøh¹² quianh¹³ ja³dsi¹². Jøng² ca¹ŋi¹lé² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Efraín, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Manasés, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Benjamín. Dsi³cah² dsa² héi² ca¹ŋi¹lé² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Dan, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Aser, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Neftalí. Dsa² Juøi² Ca¹jé² Diú¹³ Tanh¹ Rón² Números 11

Jøng² ca¹jí² dsa² israel Diú¹³ huu¹³ hi² quín²dsa jmø³uai¹² dsi²juu¹². Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ dsa² héi². Ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹cúg² quianh¹³ si² ca²dsiog³ dsa² héi². Ca¹dsan¹dsa. Jøng² ca¹møah¹² dsa² juøi² Moisés hi² iég² Diú¹³ si² jøng². Jøng² ca¹hlanh² Moisés Diú¹³. Ca¹øg² si² jøng². Cøng² jmai³ siíh² tsa¹ma¹hniu¹ dsa² israel hi³ŋíh¹ maná ca¹cuø¹ Diú¹³. Ca¹møa¹dsa má¹ mi³chi² huø¹ Egipto. Jǿg³ hlaih¹³ ca¹juúh²dsa hi² hia¹²dsa Diú¹³. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ dsa² héi². Jø¹² bíh³ ca¹lø¹hné¹ Moisés quianh¹³ dsa² héi². Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Tsa¹ma¹tiág²jni lán¹²jni dsa² dsen¹³ quián¹² dsa² jue¹², dsa² israel. Ju³mi²hogh²hning jní² —ca¹juúh² Moisés. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Hniuh¹² hi² jmóh²hning héh¹ hi² túgh² ton¹lug²guián¹ rø²dsǿ² guiúg² dsa² canh¹³ ja³tø¹ne²jni. Jmo¹³jni hi² li¹ŋi¹² dsa² canh¹³ jǿg³ hi² mi²ho¹dsa hning². ’Jø¹² bíh³ jmo¹³jni li¹chi² ŋǿ³jah hi² gǿh² dsa² israel jan² tsøh² jmai³ ca¹tǿ² tsa¹ma¹hniu¹dsa ŋǿ¹² jøng² —ca¹juúh² Diú¹³. Tsa¹ca¹hé² Moisés jǿg³ ma²ca¹juúh² Diú¹³ hi² li¹chi² ma²dsio¹² ŋǿ³jah. Di³ jue² hlaih¹³ dsa² israel tiogh³, cónh² jŋiéng² ŋi²lǿg² mei¹³ dsa² ŋioh¹². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Tiág¹ báh³ jní² jmo¹ ca¹lah¹jǿ¹. Na¹ bíh³ jaih²hning juu¹² juøh¹² jmo¹³jni —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹tógh² Moisés dsa² canh¹³ héi². Ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹lø¹ŋi¹² dsa² héi² jǿg³. Ca¹mi²hog²dsa quiah¹² Moisés. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹ja¹lé² jue¹² hlaih¹³ lo¹². Ca¹ŋi²nio³jah dsi²guøi² cøg¹² huø¹. Ca¹ŋi¹chiánh² dsa² israel jáh² héi². Ca¹jŋëh¹dsa jáh². Ca¹jmo¹dsa ŋǿ¹² ti²ŋi¹² quiah¹² lo¹², jáh² ca¹lǿh²dsa. 39 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ dsa² israel huu¹³ ca¹juúh²dsa jǿg³ hlaih¹³. Ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹lø¹dsogh² jue¹² dsa² héi². Ca¹dsan¹ báh³ jue¹² dsa² dsoh³ héi². Ca¹hia¹ María Quianh¹³ Aarón Moisés Quianh¹³ Jǿg³ Hlaih¹³ Números 12

Cøng² jmai³ mi³ca¹tsø³jue¹³ jǿg³ quiah¹² jue¹² lo¹², ca¹jé² Aarón quianh¹³ María Moisés, roh¹³dsa. Tsa¹ca¹tǿ² dsǿa¹²dsa hio¹³ lianh², hio¹³ ca¹jian¹² Moisés héi². Jø¹² bíh³ ca¹juúh²dsa hi² ca¹jmo¹ Moisés hŋiah¹² hi² lán¹²dsa dsa² juanh¹². Tsa¹té¹² jǿg³ jøng², jǿg³ ca¹juúh² María quianh¹³ Aarón. Di³ ca¹jmo¹ Moisés tsa¹quien²dsa. Ŋi¹² báh³ Diú¹³ he² jǿg³ hlaih¹³ ca¹juúh² dsa² héi². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés, quianh¹³ Aarón, quianh¹³ María: —Ma¹dsǿg³ guøh¹² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa ja³dsi¹² guøh¹². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa María quianh¹³ Aarón: —Tsa¹dsio¹ hiah² hniah¹² Moisés quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Ca¹hia¹jni dsa² hi² lán¹²dsa dsa² quián¹jni. Dsii¹²jni jǿg³ quianh¹³ dsa² héi² ti³ne¹³ jniih³ ni³ roh¹³dsa —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹lán¹ María hmih¹² tsa²jŋi¹² hi² ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹møah¹² Moisés Diú¹³ hi² hliú²dsa dsag³ hi² lán¹²dsa. Ca¹jŋi¹ báh³ dsag³ jøng², hi² ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² dság¹ María juu¹² chiuh³ juøi². Hniuh¹² hi² jŋi¹dsa ja³jøng² cøng² sø²ma³¹ huu¹³ hmih¹² tsa¹jŋi¹² mi³lán¹²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Guie¹tón¹ Dsa² Ca¹ŋi¹lé² Huø¹ Canaán Ca¹tí² Números 13–14

Mi³ca¹tsø³jue¹³ jmai³ ca¹gú² María chiuh³ juøi² ca¹ŋi¹lé² dsa² israel ja³tsen² Parán. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tsei² Moisés guie¹tón² dsa² ŋioh¹² juu¹² huø¹ Canaán hi² ŋi²nio³dsa ja³jøng². Hniuh¹² hi² tsei² Moisés jan² dsa² lah¹cøng² chiuh³ dsa² juøi². Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² can² dsa² guie¹tón² héi² jǿg³ dsøg¹² quiah¹² huø¹ jøng² quianh¹³ dsa² tiogh³ ja³jøng². Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² héi². Ca¹ŋi²nio³dsa huø¹ jøng² ton¹lág¹ jmai³. Jøng² ca¹dsi¹lia¹dsa ja³tiogh³ dsa² israel. Jøng² ca¹heh¹dsa dsa² juøi² jǿg³ ha²lah lǿa¹² huø¹ jøng². Ca¹juúh²dsa: —Dsio¹ báh³ huø¹ jøng². Conh¹jøng² tiogh³ dsa² hiag¹³, dsa² bé² ta³cøng² huø¹ jøng². Jue¹² dsa² canh¹³, dsa² cug² tiogh³ huø¹ jøng². Ŋieing¹² jnǿ³ tsih¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹ juøi² —ca¹juúh²dsa. Ca¹ŋi¹lé² Josué tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Efraín quianh¹³ Caleb, tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá jøa³ quiah¹² dsa² guie¹tón² héi² ja³ca¹ŋié²dsa huø¹ Canaán. Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: 40 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Tiúh¹ báh³ jniang³ jmo¹² hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³ tiogh³ huø¹ Canaán. Mi²hag² báh³ Diú¹³ ja³jmo² jniang³ hning² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² dsa² guián¹, dsa² ca¹ŋié² huø¹ Canaán quianh¹³ dsa² og¹ héi²: —Cu¹dsie¹² tsa¹tiúh¹ jniang³ jmo² hning² ja³jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹chính² dsa² israel tí² jǿg³ quiah¹² dsa² guián¹ héi². Tsa¹ca¹nǿng²dsa jǿg³ ca¹juúh² Josué quianh¹³ Caleb. Ca¹hia¹dsa Moisés quianh¹³ Aarón quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Ca¹juúh²dsa: —Dsio¹ hi³méh¹ ju³jøng² tsa¹ca¹huaih¹ jniih³ huø¹ Egipto. Dsio¹ hia² jniang³ jan² dsa² lán¹² dsa² dsen¹³ ja³dsǿgh³ jniih³ huø¹ jøng² —ca¹juúh² dsa² juøi². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Dsio¹ mi²dsian²jni dsa² juøi² Israel. Mi³jøng² lén² tsø³jongh¹²hning dsa² quián¹jni. Di³ tsa¹hé²dsa jǿg³ quieg¹jni hi² tiág¹²jni mi²hog²jni dsa² ja³tán²dsa quianh¹³ dsa² chian² huø¹ Canaán. Tsa¹dsagh² dsǿa¹²dsa juu¹² juøh¹² ma²ca¹jmo¹jni ja³cog² dsa² héi² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Tsa¹jmóh²hning lah¹jøng². Di³ li¹ŋi¹² dsa² egipcio hi² jøng². Li¹léi¹² báh³ dsa² tsa¹tiágh²hning jmo¹ hi² tan¹ dsa² israel huø¹ Canaán. Hi² jøng² li¹juúh² dsa² egipcio ca¹mi¹dsianh¹²hning dsa² juøi². Ju³hénh²hning dsǿg³ dsa² israel jin³ cu²rón² —ca¹juúh² Moisés. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Hén¹³jni dsǿg³dsa. Conh¹jøng² hniuh¹² la²ŋi²nio³dsa huø¹ la², ja³ha¹chian² dsa² tiogh³, cónh² ton¹lág¹ ji²ŋi². Jøng² dsian² báh³ ca¹lah¹já¹ dsa² tsa¹ca¹hé² jǿg³ hi² tiág¹²jni mi²hog²jni dsa² ja³jmo¹²dsa hning² huø¹ Canaán. Jmáh¹lah Josué quianh¹³ Caleb li¹chian² jmai³ tan¹ dsa² israel huø¹ jøng² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹heh¹ Moisés dsa² israel jǿg³ jøng². Ca¹tah² dsǿa¹²dsa mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Jøng² ca¹ŋi¹lé² hlég² juu¹² huø¹ Canaán. Ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² chian² ja³jøng². Tsa¹ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹² dsa² héi². Ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³. Hi² jøng² ma²léi¹² héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ŋi²nio³ dsa² israel ton¹lág¹ ji²ŋi² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. Ca¹hia¹ Úg² Dsa² Diú¹³ Quianh¹³ Jǿg³ Hlaih¹³ Números 16–17

Jan² dsa² ju²roh¹³ Moisés dsa² tsen² Coré, tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Coat. Jøng² ca¹jmo¹ Coré jǿg³ hi² tsa¹ma¹nang¹dsa jǿg³ quiah¹² Moisés héi². Jøng² ca¹túgh² og¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Rubén cøng² jǿg³ quianh¹³ Coré. Tsen² dsa² héi² Datán quianh¹³ Abiram. Jø¹² bíh³ quianh¹³ dsa² héi² ton¹ ŋi²lúg² rø²dsǿ² ton¹lug¹guián² dsa² canh¹³. Jøng² ca¹juúh²dsa jǿg³ hlaih¹³ hia¹²dsa Moisés quianh¹³ Aarón huu¹³ hi² lán¹²dsa dsa² quin¹² ni³ juøi². Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: 41 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Ŋi³ calah hiá¹. Jøng² he² báh³ Diú¹³ hein² dsa² ca¹të²́ ta³ lán¹²dsa dsa² dsen¹³ quianh¹³ dsa² ca¹të²́ ta³ jmi²dsa² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa Coré: —Lanh¹²hning dsa² ca¹të²́ ta³ hi² quinh²hning hi² tsih¹² dsi²néi² guøh¹² quianh¹³ ja³dsi¹² ja³dsa²lé² dsa² israel ja³siíh³. Tsa¹tøa¹² hoh¹²hning ta³ ná¹². Di³ mi²lanh¹²hning jmi²dsa² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Moisés héh¹ hi² ji¹lé² Datán quianh¹³ Abiram. Tsa¹ca¹hiei¹dsa ji¹lé²dsa. Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Ca¹mi²gagh²hning jniih³. Di³ tsa¹ca¹tai¹ jniang³ huø¹ dsio¹. Jmáh¹lah jøa³hŋa³ ŋi¹niang³ jniang³. Hŋiah¹ báh³ hning² dsa² ma²ca¹jmo² hi² lanh¹²hning ta³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Moisés héh¹ hi² tógh² ca¹lah¹já¹ dsa² tsa¹tøa¹² dsǿa¹², dsa² jag¹³ quiah¹² Coré hag³ guøh¹². Hniuh¹² hi² quín² lah¹jan² lah¹jan² dsa² ŋí³ ja³jmo¹²dsa jmi²ŋi² chiun². Mi³ca¹jni² jmai³ siíh³ ca¹túgh² dsa² héi² ja³jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² cuøin² dsa² juøi² ma¹quién¹ juu¹² ja³tiogh³dsa. Jøng² jmo¹²dsa tø¹cøg¹² dsa² tsa¹tøa¹² dsǿa¹² héi². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹ní¹ guøh³ huø¹ jøng² ja³mi³tiogh³ dsa² quianh¹³ Coré. Cu¹dsie¹² guiég² ni³tsǿ² ni³ja¹²dsa. Ca¹dsan¹ dsa² héi². Ca¹hén² ca¹lah¹jǿ¹ hi² mi²chi² quiah¹²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹cúg² dsa² ti³chính² ŋí³ ja³jmo¹²dsa jmi²ŋi² chiun². Ca¹dsan¹ ton¹ ŋi²lúg² rø²dsǿ² ton¹lug¹guián² dsa² héi². Hi² jøng² ma²léi¹² ca¹të²́ Aarón ta³ juu¹³ jmi²dsa². Mi³ca¹jni² jøng² ca¹hia¹ dsa² juøi² Moisés quianh¹³ Aarón quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Ca¹juúh²dsa: —Ta¹canh² hniah¹² dsag³ huu¹³ ca¹dsan¹ dsa² dsiog¹ quián¹² Diú¹³ dsiég² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ dsa² juøi². Ca¹mi¹liág¹dsa ca¹mi¹dsian¹²dsa dsa² héi². Jøng² ca¹jmo¹ Moisés héh¹ hi² ŋǿa¹² Aarón cøng² gu¹hei¹² jøa³ ja³tiogh³ dsa² juøi². Quín²dsa ŋí³ ja³jmo¹²dsa jmi²ŋi² chiun². Ca¹jmo¹dsa hi² jøng² hi² liúg² ca²dsiog³ dsa² israel. Ca¹liúg² ca²dsiog³dsa. Di³ ma²ca¹dsan¹ cónh² guie¹quiún² mei¹³ dsa². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² dsa¹quín² dsa² can² ni³ lah¹cøng² lah¹cøng² chiuh³ juøi² ni³ dsa² israel hma² tíg², ma²cøng² hma² lah¹cøng² lah¹cøng² chiuh³ dsa². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tiun¹dsa jmai³ dsa² quín² ni³ lah¹cøng² lah¹cøng² chiúh³ dsa² ni³ hma² ca¹can² dsa² héi². Jmai³ Aarón ca¹tiun¹dsa ni³ hma² quiah¹² tsø³jong¹³ quiáh¹² hlai³ Leví. Jøng² ca¹tioh¹²dsa hma² jøng² dsi²néi² guøh¹² jag¹³ tø¹lah¹guiég². Jøng² li¹léi¹³ hein² dsa² tan¹ ta³ lé² juu¹³ jmi²dsa². Di³ hma² quiah¹² dsa² héi² ti³dsóa¹³ moh¹³ høg². Ca¹mi¹ti¹ dsa² juøi² jǿg³ jøng². Mi²ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹can² Moisés jǿg³ dsøg¹² hma² jøng². Ca¹hii¹² moh¹³ høg² hma² quiah¹² Aarón. Ca¹cuø¹ lí³. Ca¹hǿi² mǿi². Jøng² ca¹heh¹ Moisés dsa² juøi² hma² jøng². Di³ ma²léi¹² ca¹të²́ Aarón ta³ juu¹³ jmi²dsa². Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tioh¹² Moisés hma² jøng² dsi²néi² guøh¹² jag¹³ 42 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

tø¹lah¹guiég². Hi² jøng² dsiagh² dsǿa¹² dsa² israel hein² ca¹të²́ ta³ jøng². Jøng² ca¹mi¹ti¹ Moisés héh¹ jøng². Hi² Hlaih¹³ Ca¹jmo¹ Moisés Quianh¹³ Aarón Números 20.1-13, 22–29

Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² israel juu¹² ja³siíh³, ja³tsen² Cades. Tsa¹chi² jmøi² guúh² chi² ja³jøng². Jøng² ca¹juúh² dsa² israel jøg³ hlaih¹³ hia¹²dsa Moisés quianh¹³ Aarón. Ca¹juúh²dsa: —Hiug¹² jín³ dsio¹ ju³mi²ca¹dsiag¹ Diú¹³ jniih³ cu¹dsie¹² quianh¹³ Coré quianh¹³ Datán, quianh¹³ Abiram. Hlaih¹³ ca¹løa¹ ja³ca¹huai¹² jniih³ huø¹ Egipto. ¡He² báh³ quing² huø¹ la²! Tsa¹hii¹² høg² nung² ja³la². Tsa¹chi² jmøi² guúh² chi² huø¹ la² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi²nio³ Moisés quianh¹³ Aarón juu¹² hag³ guøh¹². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³ ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Jmoh³hning héh¹ tiogh³ dsa² juøi² chiuh³ juøi². Canh¹hning hma² hø¹³ ja³jøng². Jøng² hlanh²hning cøng² cang³ pa³ ja³jøng². Mi³jøng² hii¹² jmøi² ja³ron² cang³ pa³ jøng² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹tógh² dsa² juøi² chiuh³ juøi² jøng². Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —¡He² lah¹hiug¹² hian¹ hoh¹² hniah¹²! Tiog¹³ báh³ hniuh¹² hi² jmo² jniih³ hii¹² jmøi² ja³ron² cang³ ná¹² —ca¹juúh²dsa. Di³ hné²dsa. Jøng² ca¹bá²dsa cang³ ton¹ rón² quianh¹³ hma² hø¹³. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹hii¹² jmøi² cang³ jøng². Ca¹hǿnh² dsa² israel jmøi² jøng² quianh¹³ jáh² quián¹²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ Moisés quianh¹³ Aarón. Di³ tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³. Tsa¹ca¹hé²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ja³tø¹ni¹ dsa² juøi². Di³ mi³hlanh²dsa cang³. Ca¹bá²dsa cang³ quianh¹³ hma² hø¹³. Ca¹jé²dsa dsa² israel. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés quianh¹³ Aarón: —Tsa¹tøa¹² dsǿa¹jni hi² jøng². Hi² jøng² tsa¹cuø¹ni jǿg³ gu³noh¹² hniah¹² huø¹ Canaán. Dsianh² hniah¹² huø¹ ja³tsa¹chian² dsa² tiogh³ —ca¹juúh² Diú¹³. Cónh² tsa¹hai² jøng² ca¹jon¹ Aarón. Ca¹lán¹ Eleazar ja³ŋiúh³ dsa² juanh¹² quián¹² hlai³ Aarón ta³ juu¹³ jmi²dsa² dsié¹² hlai³ héi². Ca¹juúh² Dsa² Israel Jǿg³ Hlaih¹³ Hia¹²dsa Moisés Números 20.14-21; 21.4-9

Ma²ton¹lág¹ ji²ŋi² jmai³ ca¹huah² dsa² israel huø¹ Egipto ca¹juúh² dsa² juøi² jǿg³ hlaih¹³ hia¹²dsa Moisés quianh¹³ Diú¹³. Mi³ca¹ŋi²nio³dsa juu¹² huø¹ ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. Ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² huø¹ Canaán. Tsa¹chi² ca¹ŋi¹lé²dsa cu²dsøg¹². Di³ tsa¹ca¹cuø¹ dsa² tiogh³ huø¹ Edom jǿg³ hi² tsø²jué²dsa huø¹ go² dsa² héi². Tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Esaú, dsa² ca¹ŋo² quián¹² hlai³ Israel dsa² tiogh³ huø¹ Edom. 43 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Tsa¹ma¹hiug¹² dsǿa¹² dsa² israel juu¹² ja³ŋi²nio³dsa. Tsa¹ma¹hniu¹dsa hi³ŋíh¹ maná ca¹cuø¹ Diú¹³. Hi² jøng² ca¹juúh²dsa jǿg³ hlaih¹³ hia¹²dsa Diú¹³ quianh¹³ Moisés. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ dsa² héi². Ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹túgh² jue¹³ møh² jøa³ ja³tiogh³dsa. Ca¹cagh²jah quiah¹² dsa². Jue¹² dsa² ca¹dsan¹. Jøng² ca¹lø¹lih¹³ dsa² israel ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² jøng² huu¹³ hi² ca¹juúh²dsa jøg³ hlaih¹³ jøng². Ca¹jéinh² dsǿa¹²dsa. Ca¹møah¹²dsa Moisés jǿg³ hi² hlanh²dsa Diú¹³. Jøng² ca¹møah¹² Moisés Diú¹³ hi² tsa¹ma¹cagh²jah quiah¹² dsa² israel. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Hniuh¹² tsøh²hning cøng² møh² lai³ hi² lǿa¹² ŋí³ bronce ni³ hma² jain¹ ja³ti³jái¹ dsa² jue¹². Hi² jøng² ju³ná³ hein² dsa² ca¹cagh²jah, dsa² héi² liúg² ju³ná³ ca¹jë²́ dsa jáh² lan³ héi² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹mi¹ti¹ Moisés jǿg³ jøng². Jøng² ca¹liúg² ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹jë²́ jáh² héi², dsa² ca¹cagh² møh². Ca¹tiúh¹ Dsa² Israel Quianh¹³ Ton¹ Juøi² Números 21.21–35

Jøng² ca¹dsianh² dsa² israel si², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ quián¹² dsa² amorita, dsa² tiogh³ huø¹ jag¹³ ja³hian² hieg² chi³jmøi² Jordán. Lah¹jøng² rø²juúh² si² jøng²: —Jmoh³ juanh¹² hoh¹². Cuúh³hning jǿg³ tsø²jué² jniih³ juu¹² goh²hning. Tsa¹cuøh¹³ jniih³ ju¹méh³ dsǿa¹², rø²juúh² si². Tsa¹ca¹cuø¹ rai¹³ héi² jǿg³. Ca¹tógh²dsa hlég². Ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² israel. Jøng² ca¹tán² dsa² israel quianh¹³ dsa² hiag¹³ héi². Ca¹tiúh¹ dsa² israel. Ca¹mi¹dsian¹²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² amorita héi². Ca¹tan¹dsa huø¹ jøng². Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² israel juu¹² huø¹ tsen² Basán. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ chian² huø¹ jøng² hning² quianh¹³ dsa² israel. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² israel: —Tsa¹jmóh³ ganh¹. Di³ ca¹túgh² dsa² hiag¹³. Mi²hog²jni hniah¹² ja³jmóh² hniah¹² hning² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹tiúh¹ dsa² israel quianh¹³ dsa² chian² huø¹ Basán. Ca¹mi¹dsian¹²dsa dsa² héi². Ca¹tan¹dsa huø¹ jøng². Jǿg³ Quiah¹² Balaam, Dsa² Dsi² Jǿg³ Quiah¹² Dsa² Hlanh³ Números 22.1–25.31

Mi³ca¹tiúh¹ dsa² israel quianh¹³ dsa² hiag¹³ dsa² amorita quianh¹³ dsa² mi³chian² huø¹ Basán, jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa huø¹ Moab. Ron² huø¹ jøng² tø¹hŋoh¹³ chi³jmøi² Jordán, ta³lah¹ ja³hian² hieg². Jøng² ca¹lø¹goh² dsa² chian² Moab. Di³ jue¹² hlaih¹³ dsa² israel ca¹dsi¹lé² go²dsa. Jø¹² bíh³ goh¹²dsa, di³ ca¹tiúh¹ dsa² israel quianh¹³ ton¹ juøi² dsa². Jøng² ca¹tsei² rai¹³ chian² huø¹ Moab dsa² quián¹²dsa quianh¹³ dsa² canh¹³ chian² huø¹ Madián juu¹² ja³quiah¹² Balaam, dsa² dsi² jǿg³ quiah¹² dsa² hlanh³. Lah¹la² ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa Balaam: 44 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—¿Tsa²goh²hning juu¹² huø¹ Moab? ¿Tsa²gu³hlanh²hning Diú¹³ hi² tiáh² dsa² israel juu¹² hlaih¹³? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Balaam, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Janh¹² hniah¹² ja³la² ca¹tí². Ma²ne¹³ chi²júh² cuø¹² Diú¹³ jǿg³ nei³jni —ca¹juúh²dsa. Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ dság¹dsa juu¹² huø¹ Moab jøng². Tsa¹hniu¹ Diú¹³ tianh² dsa² israel juu¹² hlaih¹³. Di³ jmo¹² Diú¹³ jmáh¹lah hi² dsio¹ ja³cog² dsa² héi². Jøng² ca¹juúh² Balaam, ca¹tsáih¹dsa dsa² ca¹u¹lé²: —Ha¹chi² nei³jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tsei² rai¹³ dsa² chian² Moab dsa² siáh², dsa² ma²canh¹³ hi³méh¹ cónh² jín³ dsa² ca¹tsei²dsa lah¹ni³. Quianh¹³ hi² tiog¹³ ca¹møa¹dsa dság¹ Balaam huø¹ Moab. Ca¹juúh²dsa mi³cuø¹² rai¹³ chian² Moab hi² dsio¹, hi² jláh³ chi²júh² hiei¹²dsa dság¹dsa huø¹ jøng², hi² hlanh²dsa Diú¹³ hi² tianh² dsa² israel juu¹² hlaih¹³. Jøng² ca¹hlanh² Balaam Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: —¿Cuúh³hning jǿg³ nei³jni quianh¹³ dsa² jnung²? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Balaam: —Ju³ná³ tøh²dsa hning² hía¹ tu¹heg², lé² báh³ goh²hning quianh¹³ dsa² héi². Conh¹jøng² hniuh¹² mi³tih³hning héh¹ jmo¹³jni ja³jøng² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² mi³ca¹jni² jmai³ siíh² cøng² tu¹heg² ha¹chi² ca¹juúh² dsa² ca¹u¹lé². Ca¹ŋíe² hŋiah¹² Balaam. Ca¹ŋó¹dsa quianh¹³ dsa² héi². Hi² jøng² tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³ hi² ma²ca¹jmo¹ Balaam. Ca¹tsei²dsa jan² ángel. Ca¹jenh²dsa dsi²juu¹². Ca¹jné² ángel juu¹². Mi³guǿ¹³ Balaam cah³ chi³búh³. Ca¹jë²́ jah ángel. Tsa¹ca¹jë²́ Balaam dsa² héi². Jøng² ca¹ŋó¹jah tø¹lah¹cøg¹² juu¹². Jøng² ca¹bá² Balaam quiah¹² jáh². Jøng² ca¹ŋó¹ ángel juu¹² ja³siíh³ dsi²juu¹² jøng² cøng² juu¹² tí². Mi³tsih¹² jnǿ³ ta³ton¹ jag¹³ juu¹². Ca¹jë²́ jah ángel. Ca¹ŋó¹jah juu¹² cøg¹² jnǿ³ jøng². Ca¹jŋiáh² tai³ Balaam jnǿ³ jøng². Jøng² ca¹bá²dsa quiah¹² jáh² calah siíh². Jøng² ca¹ŋó¹ ángel juu¹² ja³siíh³. Juu¹² jøng² ja³ti² juu¹². Jøng² ca¹jë²́ jáh² ángel. Tsa¹hiei¹jah dság¹ juu¹² jøng². Ca¹quieg¹jah huø¹. Jøng² hiug¹² ca¹lø¹hné¹ Balaam quianh¹³ chi³búh³ héi². Ca¹qui² ca¹jnó²dsa jáh². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ cøng² juu¹² juøh¹². Ca¹hlanh² chi³búh³ Balaam, juu¹³jah. Ca¹juúh²jah: —¿He² løa¹ qui²búh²hning jní² hma²? —ca¹juúh² chi³búh³. Jøng² ca¹juúh² Balaam, ca¹tsáih¹dsa chi³búh³: —Ca¹qui² ca¹bá²jni hning². Di³ ca¹cu² ca¹jmógh²hning jní² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² jáh², ca¹tsáih¹jah Balaam: —Jáh² huø³ dsøa¹ báh³ jní². Tsa¹lǿih¹ jmai³ ma²ca¹jmo¹jni lah¹ná¹² ju³lah ma²ca¹jmo¹jni —ca¹juúh²jah. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹jnia¹ ángel quián¹² Balaam. Tsenh² ángel dsi²juu¹². Chính²dsa ŋí³ hmo¹. 45 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹juúh² ángel: —Tsa¹dsio¹ ca¹jmoh¹³hning jáh². Tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³ goh²hning ja³guǿ¹³ rai¹³ quián¹² dsa² chian² Moab. Hi² jøng² ca¹jmo¹jni ca¹jné² juu¹² ja³ŋih¹²hning —ca¹juúh² ángel. Jøng² ca¹juúh² Balaam, ca¹tsáih¹dsa ángel: —Dsio¹ báh³ neh¹³jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² ángel, ca¹tsáih¹dsa Balaam: —Cuø¹² báh³ Diú¹³ jǿg³ goh²hning ja³jøng². Jøng² juaih²hning dsa² jmáh¹lah jǿg³ ca¹hé² Diú¹³ quiánh²hning —ca¹juúh² ángel. Jøng² ca¹dsiég¹ Balaam ja³guǿ¹³ rai¹³ Moab. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹huanh¹²dsa cøng² máh² ŋieing¹². Quianh¹³dsa rai¹³ héi². Ma²jni¹ ta³cøng² ja³tiogh³ dsa² israel. Jøng² ca¹jmo¹ Balaam héh¹ jmo¹² rai¹³ guio¹ ni³hiég². Ca¹juúh²dsa hi² hniuh¹² dsii¹² rai¹³ ŋǿ¹² quiah¹² jan² ca³ju² dsú², quianh¹³ jan² jah¹chih² dsú² ni³ Diú¹³ lah¹cøng² lah¹cøng² ni³hiég² jøng². Jøng² ca¹mi¹ti¹ rai¹³ jǿg³ jøng². Jøng² ca¹juúh² Balaam, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Janh¹²hning ca¹tí² ja³la². He² jní² nei³ ca¹tí² tø¹cøg¹². Hlanh²jni Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹dsa tø¹cøg¹². Jøng² ca¹heh¹ Diú¹³ Balaam cøng² jǿg³. Jøng² ca¹juúh² Balaam, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Ca¹teh²hning jní² hi² hia¹jni dsa² israel quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³, hi² tianh²dsa juu¹² hlaih¹³. Tsa¹tiág²jni jmo¹² lah¹jøng². Jmáh¹lah hi² dsio¹ jmo¹² Diú¹³ ja³cog² dsa² héi². Ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹túgh² jue¹² hmáh² dsa² héi² ja³jøng². Tsa¹tiágh² hiah²hning dsa² héi². Tøa¹² báh³ dsøa¹jni hi² lén²jni jan² dsa² héi², dsa² israel —ca¹juúh² Balaam. Jøng² ca¹lø¹hné¹ rai¹³ mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Di³ jmáh¹lah jǿg³ dsio¹ ca¹juúh² Balaam quiah¹² dsa² israel. Jøng² ca¹juúh² Balaam, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Jmáh¹lah jǿg³ ca¹hé¹ Diú¹³ juǿi²jni hning² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² máh² siíh². Ca¹jmo¹ rai¹³ jin³ guio¹ ni³hiég². Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³ ca³ju² dsú² quianh¹³ jah¹chih² dsú² ni³ Diú¹³ ni³hiég² jøng². Jøng² ca¹juúh² Balaam, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Tsa¹jéinh² dsǿa¹² Diú¹³ ju³lah jmo¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Ma²ca¹juúh² Diú¹³ jmo¹² báh³ dsa² hi² dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog² dsa² israel. Mi²ti² báh³ Diú¹³ jǿg³ jøng². Ma²ca¹heh¹ Diú¹³ jní² jǿg³ jøng². Tsa¹lé² juǿi²jni hning² jǿg³ siíh². Tsa¹re² dsa² israel dsag³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Qui²jiag¹² Diú¹³ dsa² héi². Ha¹chi² ta³ li¹jmo¹² ja³møa¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ hi² jmo¹² Diú¹³ hi² hlaih¹³ ja³cog² dsa² héi² —ca¹juúh² Balaam. Jøng² ca¹lø¹hné¹ rai¹³ mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Balaam: —Dsio¹ tsa¹hiah²hning dsa² israel jǿg³ dsio¹, ju³ná³ tsa¹hiah²hning dsa² quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³ —ca¹juúh² rai¹³. 46 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa jin³ cøng² máh². Ca¹jmo¹ rai¹³ guio¹ ni³hiég² ja³jøng². Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³ ca³ju² dsú² quianh¹³ jah¹chih² dsú² ni³ Diú¹³ ja³jøng². Jøng² ca¹lø¹lih¹³ Balaam ha¹chi² ta³ li¹jmo¹ hi² hlanh² Diú¹³ calah siíh² hi² møah¹²dsa Diú¹³ jǿg³ hi² jmo¹²dsa hi² hlaih¹³ ja³cog² dsa² israel. Ca¹jái¹ Balaam ja³tiogh³ dsa² héi². Jøng² ca¹heh¹ jmi²dsí² quiah¹² Diú¹³ Balaam jǿg³. Ca¹juúh²dsa: —Ma²ca¹hé¹ Diú¹³ jǿg³ cu²rø² ha²lah lǿa¹² quiah¹² dsa² israel. Jøng² li¹chi² bí² quiah¹² dsa² héi². Di³ qui²jiag¹² báh³ Diú¹³ dsa² héi². Tiúh¹dsa quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² hiag¹³. Jmo¹³ Diú¹³ hi² hlaih¹³ ja³cog² dsa² hiag¹³. Conh¹jøng² jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² dsio¹ ja³cog² dsa² jénh² quianh¹³ dsa² israel —ca¹juúh² Balaam. Jøng² cu¹dsie¹² ca¹lø¹hné¹ rai¹³ quianh¹³ Balaam mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Balaam: —¡Guønh²! Mi³jmo¹²jni hi² lenh¹²hning dsa² juanh¹², ju³ná³ hiah²hning dsa² israel quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Siíh² báh³ ca¹jmoh²hning. Hi² jøng² tsa²jmo¹²jni hi² dsio¹ ja³cogh²hning —ca¹juúh² rai¹³. Jøng² ca¹juúh² Balaam, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Ma²ca¹juǿi²jni hning² hi² tsa¹lé² juúh¹jni jǿg³ tsa¹ca¹he² Diú¹³. Na¹ bíh³ neh¹³jni. Nǿngh²hning cøng² jǿg³ ca¹hé¹ Diú¹³. Ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹lø¹guiang²jni cu²rø² hi³méh¹ ha²lah lé² quiah¹² dsa² israel. Li¹chian² jan² dsa² israel jmai³ chi³quë¹́ . Tiúh¹ dsa² héi² quianh¹³ dsa² hiag¹³ tiogh³ huø¹ Moab, quianh¹³ dsa² tiogh³ huø¹ Edom, quianh¹³ dsa² tiogh³ huø¹ Amalec, quianh¹³ dsa² ceneo —ca¹juúh² Balaam. Jøng² ca¹ŋáh¹ dsa² héi². Jøng² ca¹juúh² Balaam, ca¹tsáih¹dsa dsa² chian² Moab quianh¹³ dsa² chian² Madián: —Chi² báh³ mai³¹ siíh² quinh² hniah¹². Hi² jøng² lé² hi² hlaih¹³ quianh¹³ dsa² israel: Dsio¹ dsa²lé² hio¹³ goh² hniah¹² jøa³ ja³tiogh³ dsa² héi². Jøng² jmo¹²dsa lø³hiug¹²dsa quianh¹³ dsa² ŋioh¹² chian² Israel —ca¹juúh² Balaam. Jóng² ca¹ŋi¹lé² hio¹³ jøa³ ja³tiogh³ dsa² israel. Ca¹tǿh²dsa dsa² ŋioh¹² chian² Israel ja³jmo¹² dsa² chian² Moab quianh¹³ dsa² chian² Madián jmai³ ja³cog² diú¹³ lan³, ja³ca¹dsii¹dsa ŋǿ³jah ni³ diú¹³ lan³ héi². Jøng² ca¹ŋi¹lé² jue¹² dsa² ŋioh¹² ja³neng¹² jmai³ jøng². Ca¹jmo¹dsa lø³hiug¹²dsa quianh¹³ hio¹³ héi². Ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ dsa² ŋioh¹² héi². Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² mi²dsian² dsa² ta³ ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹jmo¹ lø³hiug¹², dsa² ca¹hlanh² diú¹³ siáh². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ jmo¹² dsa² israel hning² quianh¹³ dsa² chian² huø¹ Madián huu¹³ ca¹mi²gag² hio¹³ lø³hiug¹² héi². Jøng² ca¹túgh² hlég² dsa² israel. Ca¹tán²dsa quianh¹³ dsa² chian² huø¹ Madián. Ca¹tiúh¹dsa quianh¹³ dsa² héi². Ca¹mi¹dsian¹²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² ŋioh¹². Ca¹jŋëh¹dsa hŋiah¹² Balaam. Jøng² ca¹jiag¹ hlég² dsa² israel ca¹lah¹já¹ hio¹³ quianh¹³ guing² juu¹² ja³tiogh³ dsa² juøi². Jø¹² bíh³ ca¹can²dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² mi³chi² quiah¹² 47 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

hlai³. Ca¹jian¹²dsa jáh² mi³mi²con¹² dsa² héi². Ca¹ŋi¹lia¹dsa ja³tø¹ni¹ Moisés quianh¹³ Eleazar, dsa² lán¹² juu¹³ jmi²dsa². Jøng² ca¹lø¹hné¹ Moisés quianh¹³ hlég² héi² huu¹³ tsa¹ca¹mi¹dsian¹²dsa hio¹³ chian² huø¹ Madián. Di³ ni³ huu¹³ quiah¹² hio¹³ héi² ma²ca¹ta¹canh¹³ dsa² israel dsag³ ja³cog² Diú¹³. Jøng² ca¹mi¹dsian¹² hlég² ca¹lah¹já¹ hio¹³ dsa² ca¹jia¹² dsa² ŋioh¹² quianh¹³ guing² dsa² ŋioh¹². Jmáh¹lah tsih²mǿ² tsa¹ca¹jenh² gug² ca¹liúg². Jøng² ca¹jmo¹ Moisés héh¹ hi² hniuh¹² jmo¹² hlég² hi² lán¹²dsa dsa² ti³jan¹ ja³cog² Diú¹³. Di³ tsa¹ti³jan¹ hlég² huu¹³ ca¹láh²dsa hlai³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² jmo¹² ti³jai¹ hi² ca¹lǿh² hlég² ja³ca¹jmo¹dsa hning². Hniuh¹² hi² ti²dsa hi² jøng² dsi²si² ju³lah hi² tsa¹hén² si². Jø¹² bíh³ hniuh¹² rang¹²dsa hi² jøng² ju³lah hi² hén² quianh¹³ si². Jøng² ca¹dsiúh¹ Moisés quianh¹³ Eleazar ca¹lah¹jǿ¹ hi² ca¹lǿh² hlég². Jøng² ca¹të²́ hlég² quianh¹³ dsa² levita quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² juøi² hi² jøng². Ca¹hë²́ Moisés Dsa² Israel Calah Siíh² Números 26

Jmai³ ja³tiogh³ dsa² israel huø¹ Moab cøg¹² chi³jmøi² Jordán, ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² hia¹ Moisés quianh¹³ Eleazar dsa² israel. Di³ ma²ton¹lág¹ ji²ŋi² ca¹hë²́ dsa dsa² jmai³ lah¹ni³. Jøng² ca¹hë²́ dsa dsa². Conh¹jøng² báh³ té¹² dsa² ŋioh¹² hiug¹² guieg² ji²ŋi² ta²lah²guiuh¹³: lǿa¹² jŋiéng² ŋi²lǿg² rø²dsǿ² cøng² mei¹³ rø²dsǿ² guiog¹ ŋi²lúg² rø²dsǿ² guiug²guián² dsa². Ca¹hë²́ dsa dsa² mi³tiogh³ lah¹cøng² lah¹cøng² guie¹tǿn² chiuh³ dsa² israel. Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tan² lah¹cøng² lah¹cøng² juøi² dsa² huø¹ Canaán ju³lah cónh² té¹² dsa² juøi¹² héi². Cónh² jøng² báh³ huø¹ tan¹ dsa² juøi² héi². Ma¹quién¹ ca¹hë²́ dsa dsa² levita. Di³ tsa¹tan¹ dsa² héi² huø¹ Canaán. Mi³tiogh³ guiég²hnøa¹² mei¹³ dsa² levita, jmáh¹lah dsa² ŋioh¹² quianh¹³ guing² dsa² ŋioh¹² hiug¹² jan² tsøh² ta¹lah¹guiuh¹³ jøng². Jmáh¹lah úg² dsa² dsa² rø²ton¹² jmai³dsa ni³ si² ja³ca¹hë²́ dsa dsa² ma²ton¹lág¹ ji²ŋi² tsa¹ca¹dsan¹ jmai³ ca¹hë²́ dsa dsa² calah siíh². Josué quianh¹³ Caleb quianh¹³ hŋiah¹² Moisés báh³ héi². Jmáh¹lah dsa² héi² rø²ton¹² jmai³dsa ta³ton¹ si². Ca¹dsan¹ báh³ dsa² siáh² huø¹ ja³ha¹chian² dsa² tiogh³ ju³lah jǿg³ ca¹jmo¹ Diú¹³. Di³ tsa¹ca¹hé²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³, jǿg³ hi² tan¹ dsa² héi² huø¹ Canaán. Jǿg³ Ca¹møa¹ Dsa² Hnøa¹² Juøi² Israel Números 32

Jøng² ca¹tǿ² dsǿa¹² tsø³jong¹³ hlai³ Rubén quianh¹³ tsø³jong¹³ hlai³ Gad quianh¹³ huø¹ ca¹lǿh² dsa² israel ja³ca¹tán²dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³ huø¹ neng¹² jag¹³ tø¹ja³hian² hieg² chi³jmøi² Jordán. Dsio¹ huø¹ ja³mi²con¹²dsa jáh². Di³ jue¹² jáh² mi²con¹² dsa² héi². 48 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹møah¹²dsa Moisés jǿg³ hi² tan¹dsa huø¹ jøng². Tsa¹hniu¹dsa tan¹dsa huø¹ neng¹² tø¹hŋoh¹³ chi³jmøi² jøng², huø¹ Canaán. ́ ² Moisés dsa² héi². Di³ lë² Moisés tsa¹hiei² dsa² siáh² dsa²lé² Jøng² ca¹jëh tø¹hŋoh¹³ jmøi² jøng². Lë²dsa hi² lé² ju³lah ca¹løa¹ ma²lǿih² mi³ca¹nǿng² dsa² israel jǿg³ hlaih¹³ ca¹juúh² dsa² ca¹ŋi¹jái¹² huø¹ Canaán. Jøng² ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Dsio¹ báh³ dsa²lé² dsa² ŋioh¹² dsa² go² jniih³ huø¹ Canaán quianh¹³ hniah¹². Di³ hniuh¹² jmó³ jniang³ hniú¹² quianh¹³ jnǿ³ ŋieing¹² lah¹jin² lah¹lǿih² lah¹cøng² lah¹cøng² juøi² tiogh³ hio¹³ quianh¹³ tsih² guing² niúh¹ jín² hi² dsǿg² jniih³ quiánh² hniah¹². Dsio¹ mi²hog² jniih³ hniah¹² ja³jmóh² hniah¹² hning² tø¹hŋoh¹³ chi³jmøi² jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Moisés: —Dsio¹ báh³ jǿg³ jøng². Di³ hniuh¹² mi²ti² hniah¹² jǿg³ hi² mi²hogh² hniah¹² jniih³ —ca¹juúh² Moisés. Jøng² ca¹dsiúh¹ Moisés huø¹ ron² jag¹³ ta¹lah¹ja³hian² hieg² chi³jmøi² Jordán quianh¹³ dsa² héi². Ca¹të²́ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Rubén, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Gad, quianh¹³ cu²tséh¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Manasés huø¹ jøng². Héh¹ Ca¹jmo¹ Diú¹³ He² Hniuh¹² Jmo¹² Dsa² Israel Ja³dsiúh²dsa Huø¹ Canaán Números 27.1-11; 34-36

Jøng² ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés jǿg³ ha²lah lé² ŋi¹juǿi¹ quianh¹³ huø¹ Canaán, huø¹ tan¹ dsa² israel. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² jmo¹²dsa guie¹ dsoh¹³ huø¹ Canaán. Jøng² hniuh¹² dsi² dsa² canh¹³ jǿg³ he² juøi² dsa² israel tan¹ lah¹cøng² lah¹cøng² dsoh¹³ huø¹ jøng². Ca¹jmo¹ Moisés héh¹ hi² lán¹² Josué quianh¹³ Eleazar dsa² neng¹² gug² tai³ ta³ ja³dsiúh²dsa huø¹ jøng². Jø¹² bíh³ ca¹hia¹ Moisés jan² dsa² lah¹cøng² lah¹cøng² juøi² jøng², juøi² tan¹ huø¹ Canaán. Hniuh¹² mi²hog² dsa² héi² Josúe quianh¹³ Eleazar ta³ jøng². Jøng² ca¹heh¹ Diú¹³ Moisés jǿg³ he² hi² hniuh¹² jmo¹²dsa ju³ná³ tsa¹ca¹lø¹chián¹ ja³ŋiúh³dsa dsa² mi²tan¹² huø¹ ja³ca¹jon¹ ti³jmi²dsa. Tan¹ báh³ ja³mái¹³dsa huø¹ jøng². Hniuh¹² jia¹² ja³mái¹³dsa dsa² ŋioh¹² dsa² go²dsa, dsa² cøng² chiuh³ juøi². Hi² jøng² tan¹ dsa² juøi² jøng² tiá² huø¹ jøng². Tsa¹tan¹ dsa² levita huø¹. Jøng² hniuh¹² jéinh² dsa² israel ton¹lág¹ rø²dsǿ² jŋie¹ jøa³juøi² quianh¹³ jøa³nung² chiuh³ lah¹cøng² lah¹cøng² juøi² jøng². Juøi² ca¹të²́ ma²dsio¹² huø¹ hniuh¹² jéinh² ma²dsio¹² juøi² ja³cog² dsa² levita. Jøng² hniuh¹² lé² jŋiéng² jøa³juøi² jøng² ja³lé² cuøin² dsa² ca¹jŋëh¹ roh¹³ cónh² tsa¹ju²jŋia¹². Ja³jøng² lé² gú² dsa² cuøin² héi². Jøng² tsa¹lé² jŋëh² ju²roh³ hlai³ quianh¹³ dsa² ca¹cuøin¹ héi², dsa² guǿ¹³ juøi² jøng². Ju³ná³ ca¹cuøin¹ jan² dsa² ca¹jŋëh¹dsa dsa², dsa² mi²ŋi¹jŋaih¹dsa dsa², tsa¹liúg² dsa² héi². Jŋaih¹ dsa² ta³ juøi² jøng² dsa² lah¹héi². Hniuh¹² gú² dsa² ca¹cuøin¹ 49 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

jøa³juøi² ca¹tǿ² jmai³ ca¹jon¹ juu¹³ jmi²dsa². Mi³ca¹jon¹ juu¹³ jmi²dsa², jøng² lé² dsánh² dsa² ca¹cuøin¹ juu¹² go²dsa. Ju³ná³ ca¹hua²dsa juøi² jøng² niúh¹ jín³ hi² ca¹jon¹ juu¹³ jmi²dsa² dsi¹² báh³ juu¹² hi² jŋaih¹ ju²roh¹³ hlai³ dsa² ca¹cuøin¹ héi². Ha¹chi² ca¹ta²canh²dsa dsag³ ja³jŋaih¹dsa dsa² ca¹cuøin¹ ju³ná³ ca¹huah²dsa jøa³juøi² jøng². Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² hia¹ dsa² canh¹³ hnøa¹² jøa³juøi² neng¹² jag¹³ ca²ton² ca²ton² chi³jmøi² Jordán, ja³lé² cuøin² dsa² héi². Ca¹hlanh² Moisés Dsa² Israel Deuteronomio 1–11

Ma²ton¹lág¹ ji²ŋi² jmai³ ca¹huah² dsa² israel huø¹ Egipto. Ca¹tǿgh²dsa cøg¹² ŋi¹juǿi¹ huø¹ Canaán. Ma¹ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ hi² tan¹ dsa² israel huø¹ jøng². Ma²ŋi² Moisés hi² jón¹dsa niúh¹ jín³ dsa²lé² dsa² juøi² huø¹ Canaán. Jøng² hniu¹ Moisés hi² hlanh²dsa dsa² juøi¹ jin³ cu²rón² niúh¹ jín³ hi² jón¹dsa. Mi³jøng² dsiagh² dsǿa¹² dsa² israel héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ ma²lǿih² ja³cog² dsa² israel ja³mi³tiogh³dsa lah¹jin² lah¹lǿih¹ máh² Sinaí, jmai³ mi³meh² dsa² chian² na¹. Ma²ca¹dsan¹ dsa² canh¹³ mi³chian² jmai³ jøng². Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Mi³hniu¹ Diú¹³ hi² tan¹ chiégh² ŋieih¹² hniah¹² huø¹ Canaán. Ca¹ŋi¹lé² guie¹tón² dsa² huø¹ jøng¹ jmai³ mi³tiogh³ dsa² juøi² ja³tsen² Cades. Ca¹ŋi¹quín³ dsa² héi² jǿg³ ha²lah lǿa¹² huø¹ Canaán. Huu¹³ jǿg³ hlaih¹³ ca¹juúh² dsa² héi² tsa¹ca¹hiei¹ chiégh² ŋieih¹² hniah¹² dsa²lé² huø¹ jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹ŋi²nio³dsa juu¹² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³ ton¹lág¹ ji²ŋi² jmai³. Ma²ca¹dsan¹ ca¹lah¹já¹ chiégh² ŋieih¹² hniah¹² dsi²juu¹² jøng². ’Jmáh¹lah ǿg² jniih³ báh³ chian², hŋiéng¹ jní² quianh¹³ Josué quianh¹³ Caleb. Ma²ca¹ŋié² Josué quianh¹³ Caleb huø¹ Canaán quianh¹³ dsa² guie¹tón² héi². Ca¹juúh²dsa tiúh² dsa² israel ja³tán²dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³ tiogh³ huø¹ jøng². Jøng² ma²chian²dsa huu¹³ hi² ca¹hé¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jmai³ ma²lǿih² jøng². ’Ma²ca¹tiúh² jniang³ quianh¹³ dsa² amorita quianh¹³ dsa² huø¹ Basán. Ca¹të²́ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Rubén quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Gad, quianh¹³ cu²tséh¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Manasés huø¹ jøng². ’Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ nei³jni quianh¹³ hniah¹² juu¹² huø¹ Canaán. Jøng² lén² Josué dsa² dsen¹³ dsié¹² jní² na³ma²jón²jni. ’Jøng² hniuh¹² mi³tih³ hniah¹² ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ jmai³ ja³tógh² hniah¹² huø¹ jøng². Hniuh¹² hi² heh² hniah¹² tsø³jongh¹² jǿg³ jøng². Tsa¹dsio¹ hlanh¹³ hniah¹² diú¹³ siáh², diú¹³ lan³. ’Tsa¹jniá² Diú¹³ jmai³ ca¹hé¹dsa jǿg³ máh² Sinaí. Tsa¹jní² nióh² hi² lai³. Hi² jøng² tsa¹dsio¹ hlanh¹³ hniah¹² nióh² jøng² ho¹ ju³ diú¹³ lan³. Tsa¹dsio¹ hlanh¹³ hniah¹² hieg² ho¹ ju³ tsøh² ho¹ ju³ chi³neng¹². ’Jé² báh³ Diú¹³ quiánh² hniah¹² ju³ná³ hlanh¹³ hniah¹² diú¹³ lan³. Jmo¹ báh³ Diú¹³ huah² dsa² israel huø¹ Canaán ju³ná³ hlanh²dsa diú¹³ lan³ héi². Jéinh² báh³ dsǿa¹²dsa ju³ná³ ma²ca¹huah²dsa huø¹ jøng². 50 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hliú² hi² dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cogh² hniah¹². Ca¹hlanh² báh³ Diú¹³ jmáh¹lah guiag¹² jniang³. Tsa¹ca¹liúg² Diú¹³ dsa² siáh² ja³tiogh³dsa jøa³ dsa² hiag¹³ ju³lah ca¹jmo¹dsa ja³cog² jniang³. ’Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ cøng² jǿg³ quianh¹³ hlai³ chiégh² ŋieih¹² hniah¹². Quien² báh³ jǿg³ quiánh² hniah¹² jmai³ na¹. Di³ jǿg³ jøng² ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² israel —ca¹juúh² Moisés. Jøng² ca¹heh¹ Moisés dsa² israel tiogh³ ha²lah lǿa¹² lei¹³ quiah¹² Diú¹³ rø²ton¹² jag¹³ cang³, hi² ca¹tiun¹ Diú¹³ ma²lǿih². Jø¹² bíh³ ca¹he²dsa ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ jmai³ ja³tiogh³ dsa² israel máh² Sinaí ma²lǿih². Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² israel calah siíh³: —Hliú² rón² ma²ca¹jmó³ jniang³ ue¹² dsǿa² jniang³ ja³cog² Diú¹³ ja³ca¹ŋi¹niang³ jniang³ juu¹² ja³ha¹chian¹ dsa² tiogh³. Dsio¹ tsa¹ma¹jmóh² hniah¹² ue¹² hoh¹² hniah¹². Tsa¹dsio¹ cuøh¹² hniah¹² Diú¹³ ju¹méh³ dsøa¹². Ma²ca¹can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quián² jniang³ jmai³ ja³ca¹ŋi¹niang³ jniang³ juu¹² jøng² ton¹lág¹ ji²ŋi² chi²júh² hé² jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa. Ca¹løa¹ lø¹i³conh¹² jniang³ hi² ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ma²ca¹cuø¹ Diú¹³ hi³ŋíh¹ maná hi² quie¹³ jniang³. Hi² jøng² ca¹lø¹ne¹³ jniang³ jǿg³ a¹jáng¹ jmáh¹lah hi² quie¹³ jniang³ jmo¹² hi² chiang² jniang³, dsa² jmøi¹guǿi¹. Tiog¹³ báh³ hniuh¹² mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. ’Nǿngh² hniah¹², dsa² juøi² Israel, jǿg³ quieg¹. Hŋiah¹² Jehová lán¹² Diú¹³ quián² jniang³. Jøng² mi³hnoh¹³ hniah¹² Diú¹³ quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ hoh¹² hniah¹². Hniuh¹² dsiag² dsǿa² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹lah¹jǿ¹ jmai³. Hniuh¹² heh² jniang³ tsih² guing² jǿg³ jøng². Hniuh¹² dsii¹² jniang³ jǿg³ jøng² ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ ja³tiagh³ jniang³, ja³ŋi¹niang³ jniang³. ’Jø¹² bíh³ hniuh¹² li¹jŋio¹²dsa jneh³ quiah¹² si² niúh¹ gog¹² píh³, mi³jŋiang²dsa gug²dsa quianh¹³ dsi³qui²dsa, si² rø²juúh² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² tiun¹²dsa jǿg³ jøng² jag¹³ ca²ton² ca²ton² hag³hniú¹³ quián² jniang³ quianh¹³ hag³jnǿ³ tsih¹² chiuh³ juøi² —ca¹juúh² Moisés. Jøng² ca¹jmo¹ Moisés héh¹ hi² hniuh¹² mi²dsian² dsa² israel ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ huø¹ Canaán. Di³ jmáh¹lah mai³¹ hlaih¹³ quín² dsa² héi². Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² jmo¹² dsa² israel jǿg³ quianh¹³ dsa² héi². Tsa¹lé² jenh² dsa² israel gug² quianh¹³ tsih²mǿ² chian² ja³jøng². Hi² jøng² tsa¹ta²canh² dsa² israel dsag³. Tsa¹can²dsa mai³¹ hlaih¹³ quín² dsa² chian² huø¹ Canaán jøng². Hniuh¹² dsa²hén² dsa² israel ni³hiég² quianh¹³ diú¹³ lan³ ti³tǿng² huø¹ jøng². Tsa¹lé² jmo¹² dsa² israel diú¹³ ho¹ ju³ ni³hiég² jøng². Hniuh¹² hlanh²dsa jmáh¹lah Jehová, Diú¹³ lah¹dsóh². Jøng¹ ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² israel: —Ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ ja³cog² dsa² israel huu¹³ jǿg³ ma²ca¹jmo¹dsa quianh¹³ hlai³ Abraham, quianh¹³ hlai³ Isaac, quianh¹³ hlai³ Jacob, dsa² hóg¹ quián² jniang³. Hniang¹ Diú¹³ jniang³. A¹jáng¹ jniang³ ca¹ŋi¹niang³ hi² dsio¹. 51 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Tsa¹dsiagh² hoh¹² hniah¹² Diú¹³ jmai³ ja³ca¹tëh² hniah¹² huø¹ Canaán, jmai³ ja³lénh² hniah¹² dsa² chi² cog³. Na¹ bíh³ tanh² hniah¹² huø¹ Canaán huu¹³ hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹ dsa² tiogh³ ja³jøng². A¹jáng¹ ju³ hi² tanh² hniah¹² huø¹ huu¹³ dsio¹ ca¹jmó³ jniang³. Hliú² rón² ca¹jmó³ jniang³ ue¹² dsǿa² jniang³ ja³ca¹ŋi¹niang³ jniang³ ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. ’Hniuh¹² mi³ti³ jniang³ cónh² ton¹ hnøa¹² héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Hniuh¹² mi²juanh² jniang³ Diú¹³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² mi³ti³ jniang³ héh¹ ma²ca¹jmo¹dsa. Hniuh¹² hnio¹ jniang³ Diú¹³. Hniuh¹² ŋi¹niang³ jniang³ juu¹² quiah¹² Diú¹³ quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ dsǿa² jniang³. Dsio¹ báh³ jǿg³ jøng². Dsio¹ báh³ lé² quián² jniang³ ju³ná³ mi³ti³ jniang³ jǿg³ jøng². ’Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ jmøi¹guǿi¹ quianh¹³ ŋi¹juǿi¹. Diú¹³ héi² ca¹hia¹ dsa² hóg¹ quián² jniang³. Hi² jøng² lán² jniang³ juøi² quiah¹² Diú¹³. ’Ju³ná³ mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jmo¹² Diú¹³ huanh² dsa² tiogh³ Canaán. Jøng² tan² jniang³ huø¹ jøng². Jmo¹² báh³ Diú¹³ tiíh¹ jmǿa¹² huø¹ jøng². Hi² jøng² lé² dsio¹ jøa³nung² quián² jniang³ —ca¹juúh² Moisés. Ca¹heh¹ Moisés Dsa² Israel Ha²lah Lǿa¹² Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Deuteronomio 12–26

Jøng² ca¹heh¹ Moisés dsa² israel ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, jǿg³ hniuh¹² mi²ti² dsa² héi². Ca¹hé¹dsa jǿg³ ma²ca¹heh¹ Diú¹³ dsa² máh² Sinaí ma²lǿih². Jø¹² bíh³ ca¹hé¹dsa jǿg³ siíh², jǿg³ tsa¹ca¹hé² dsa² hóg¹ héi². Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² israel: —Lah¹jøng² hniuh¹² jmóh² hniah¹² ju³ná³ hiah² hniah¹² dsa² lén² rai¹³ quiánh² hniah¹² ju³lah jmo¹² dsa² siáh². Hniuh¹² hiah² hniah¹² jan² dsa² goh² hniah¹² ta³ jøng². Tsa¹dsio¹ ju³ná³ jue¹² cuø³ quián¹² rai¹³ héi². Tsa¹dsio¹ jia¹² rai¹³ héi² jue¹² hio¹³. Tsa¹dsio¹ dsii¹² rai¹³ loh² cog³ ma²dsio¹². Tsa¹dsio¹ jiag¹² rai¹³ dsa² juøi² huø¹ Egipto calah siíh². Hniuh¹² høa¹²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jmai³ ca¹lah¹jǿ¹. ’Tsa¹nǿngh² hniah¹² jǿg³ quianh¹³ dsa² dsi² jǿg³ quianh¹³ dsa² hlanh³, ju³lah jmo¹² dsa² chian² ja³siíh³. Jé² Diú¹³ quiánh² hniah¹² ju³ná³ jmóh² hniah¹² lah¹jøng². ’Jií¹ báh³ jan² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ju³lah ca¹hǿ²jni. Heh²dsa dsa² israel jǿg³ hi² hniuh¹² jmo¹² dsa² juøi² ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Ta¹canh¹³ dsag³ dsa² tsa¹nang¹ jǿg³ hǿ² dsa² héi². ’Hniuh¹² canh² hniah¹² jǿg³ dsøg¹² quiah¹² dsa² juúh² hǿ²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ju³ná³ ca¹lø¹ti¹ jǿg³ hǿ² dsa² héi², dsa² ca¹hia¹ Diú¹³ báh³ héi². Ju³ná³ tsa¹ca¹lø¹ti¹ jǿg³ jøng² dsa² ca¹la²lø²liúh² báh³ héi². Ta¹canh¹³ báh³ dsa² lah¹héi² ja³tø¹ni¹ Diú¹³, dsa² juúh² hǿ²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³, dsa² ca¹mi²gag² héi². Jø¹² bíh³ ta¹canh¹³dsa dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² diú¹³ siáh². Jón² báh³ dsa² héi². ’Ha¹chi² ta¹canh¹³ jan² dsa² dsag³ ju³ná³ chian² jmáh¹lah jan² dsa² cuúh²dsa dsag³. Ju³ná³ og¹ dsa² cuúh²dsa dsag³ ja³cog² jan² dsa², dsi¹² báh³ juu¹² hi² ta¹canh¹³ dsa² héi². 52 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Hniuh¹² húg² dsa² ta³ hlai³ jmai³ jøng², dsa² ca¹hëh²dsa guiuh¹³ hma², hlai³ dsa² ca¹ta²canh² dsag³. Di³ ue¹² dsǿa¹² Diú¹³ ja³cog² dsa² ca¹hë²́ dsa guiuh¹³ hma². ’Ju³ná³ ca¹jë²́ jan² dsa² chiég³ tan¹² quianh¹³ guing²jah ho¹ ju³ jlai³jah, tsa¹dsio¹ lǿh²dsa chiég³jah. Lé² báh³ líh²dsa guing²jah ho¹ ju³ jløi². ’Tsa¹cuø¹² Diú¹³ jǿg³ tógh² dsa² amonita ho¹ ju³ dsa² chian² huø¹ Moab jøa³ ja³tǿgh² hniah¹² huu¹³ hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹dsa. Di³ ca¹møah¹²dsa hlai³ Balaam hi² hia¹²dsa jniang³ quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. ’Ju³ná³ jan² dsa² ŋøa¹² jøa³uøin¹² gu²jøah¹³ quiah¹² dsa², lé² báh³ cøn²dsa mih² mǿi² jøng² hi² cøgh²dsa ja³jøng². Ha¹chi² ta¹canh¹³dsa dsag³ jmo¹²dsa lah¹jøng². Ta¹canh¹³ báh³ dsa² dsag³ tioh¹²dsa mǿi² mu²ra³ ho¹ ju³ møh² quiah¹²dsa. Cu²rø² báh³ jǿg³ jøng² quianh¹³ dsa² ŋøa¹² jøa³ cuøi² hi³ŋíh¹ quiah¹² dsa². ’Ju³ná³ tsa¹ma¹tøa¹² dsǿa¹² jan² dsa² ŋioh¹² quianh¹³ hio¹³ quián¹²dsa, lé² báh³ tióg²dsa hio¹³. Hniuh¹² jmo¹ dsa² ŋioh¹² si² hi² tsog¹dsa quianh¹³ hio¹³. Hi² jøng² tióg²dsa hio¹³. ’Ta¹canh¹³ báh³ dsa² hŋiah¹², dsa² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³. Ha¹chi² ta¹canh¹³dsa huu¹³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹ chiég³ jmi²dsa ho¹ ju³ tsø³jong¹³dsa. ’Ta¹canh¹³ dsa² ta³ hi² bá² dsa² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³ ju³ná³ ca¹tsø³jue¹³ ton¹lág¹ dsǿ². ’Tsa¹cǿinh³ hag³ ca³ju² ŋøa¹² ta³ jmo¹²jah dsio¹ møi¹cuøi² hi³ŋíh¹. Lé² báh³ gøh²jah mǿi² neng¹² huø¹ ju³ná³ lø¹i³conh¹²jah. ’Ju³ná³ jan² dsa² ca¹jon¹, chian² báh³ hio¹³ quián¹²dsa, ha¹chian² guing² ma²chian² quián¹²dsa, jøng² hniuh¹² hi² jian¹ roh¹³ hlai³, dsa² ma²jon², hio¹³ héi². Mi³ca¹lø¹chián¹ guing² ne² quián¹² dsa² héi², guing² héi² lén² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³. Dsa² héi² tan¹ huø¹ quiah¹² hlai³ héi² —ca¹juúh² Moisés. Jǿg³ Ca¹hé¹ Moisés, Ca¹tsáih¹dsa Dsa² Israel Deuteronomio 27–30

Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² israel: —Canh² hniah¹² hí³ hi² mi³tih³ hniah¹² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ta¹canh¹³ dsa² dsag³ ja³cog² Diú¹³ ju³ná³ tsa¹mi²ti²dsa jǿg³ jøng². ’Hniuh¹² jmóh² hniah¹² cøng² jmai³ juøh¹² máh² Ebal na³ma²ca¹túgh² hniah¹² huø¹ Canaán tø¹hŋoh¹³ chi³jmøi² Jordán. Hniuh¹² tióh²dsa cang³ ja³jøng². Jøng² hniuh¹² tsǿng²dsa jen¹² lag³ ni³ cang³ jøng². Hniuh¹² tiun¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ ni³ cang³ jøng². ’Jø¹² bíh³ hniuh¹² tsih¹²dsa cøng² ni³hiég². Jøng² hniuh¹² dsii¹²dsa ŋǿ³jah ni³ Diú¹³ ni³hiég² jøng². Lé² báh³ dsiúh² jmi²dsa² ŋǿ¹² quiah¹² jáh² ca¹jŋëh¹dsa. Hi² jøng² tan¹ ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ ja³jøng² ŋǿ¹² jøng². Hniuh¹² dsii¹² jmi²dsa² ca¹lah¹jǿ¹ ŋǿ¹² quiah¹² og¹ úg² jáh² ni³ Diú¹³. Jmóh² hniah¹² hióh² ja³jøng². ’Jmáh¹lah hi² dsio¹ jmo¹² Diú¹³ ja³cog² dsa² mi²ti¹ héh¹ quiah¹²dsa. Hliú² ni³ hi² hlaih¹³ jmo¹² Diú¹³ ja³cog²dsa tsa¹mi²ti² héh¹ jøng². Dsio¹ báh³ lé² 53 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

quiah¹² jøa³nung² quiah¹² dsa² ca¹mi¹ti¹ héh¹ quiah¹² Diú¹³. Dsio¹ báh³ lé² quiah¹² jáh² quián¹²dsa quianh¹³ tsih² guing² quián¹²dsa. Tiúh¹ báh³ dsa² lah¹héi² quianh¹³ dsa² hiag¹³. ’Ju³ná³ tsa¹ca¹mi¹ti¹ dsa² héh¹ jøng², hliú² ni³ hi² hlaih¹³ lé² quiah¹²dsa. Li¹dsogh²dsa. Tsa¹dsio¹ lé² jøa³nung² quiah¹²dsa huu¹³ tsa¹ca¹táh² jmǿa¹². Hén² jáh² píh³ jøa³nung² quiah¹²dsa. Lé² hag³cón² quiah¹²dsa. Tsa¹tiúh¹ dsa² lah¹héi² quianh¹³ dsa² hiag¹³. Jøng² huah² dsa² huø¹ Canaán, hi² huanh²dsa dsa² hiag¹³. Dsa² ni³tsǿ² ni³ja¹² lén² dsa² héi². Tsa¹dság¹ tei³ jǿg³ quiah¹² dsa² héi² juøi² ja³tiogh³ dsa². ’Jmo¹² báh³ Diú¹³ cøng² jǿg³ quiah¹² dsa² israel. Hlaih¹³ lǿ² ju³ná³ hlanh²dsa diú¹³ lan³, ju³ná³ ca¹tiu³dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hi² jøng² ma²léi¹² quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ ta¹canh¹³ dsa² israel ju³ná³ hlaih¹³ ca¹løa¹ quiah¹²dsa. Di³ ca¹tiu³dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³. ’Ju³ná³ ca¹jéinh² hoh¹² hniah¹² hi² mi³tih³ hniah¹² calah héh¹ quiah¹² Diú¹³, jøng² jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cogh² hniah¹². Tanh² hniah¹² huø¹ Canaán calah siíh³. Lé² hi² dsio¹ quiánh² hniah¹². ’Tsa¹ué² jǿg³ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Dsi¹² báh³ juu¹² hi² nøngh² hniah¹² jǿg³, hi² mi³tih³ hniah¹² jǿg³. ’Dsi¹² báh³ juu¹² li¹chian² hniah¹² dsio¹ ju³ná³ ca¹jmóh² hniah¹² hi² dsio¹, hi² hniu¹ Diú¹³. Jø¹² bíh³ dsi¹² juu¹² dsiagh² hniah¹² ju³ná³ jmóh² hniah¹² hi² hlaih¹³. Dsio¹ báh³ gu³noh¹² hniah¹² juu¹² dsio¹. Mi³hnoh¹³ hniah¹² Diú¹³. Dsio¹ báh³ mi³tih³ hniah¹² héh¹ quiah¹² dsa² héi² —ca¹juúh² Moisés. Ca¹lán¹ Josué Ta³ Israel Dsié¹² Hlai³ Moisés Números 27.12-23; Deuteronomio 31–34

Jøng² ca¹juúh² Moisés, ca¹tsáih¹dsa dsa² israel: —Cu¹ná¹² jǿg³ juǿi²jni hniah¹². Hiúgh²jni ŋi²lǿg² rø²dsǿ² guiég² ji²ŋi². Na¹ bíh³ jón²jni. Jøng² lén² Josué dsa² dsen¹³ dsié¹² jní². Can² dsa² héi² ni³ quiánh² hniah¹² ja³gu³noh¹² hniah¹² huø¹ Canaán. Jøng² mi³bih² hniah¹² hoh¹² quianh¹³ Josué, dsa² na¹ bíh³ lén² dsa² dsen¹³ —ca¹juúh² Moisés. Jøng² ca¹tiun¹ Moisés ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ ni³ si². Jøng² ca¹jéinh²dsa si² jøng² ja³cog² dsa² canh¹³ quianh¹³ dsa² levita. Jøng² ca¹jmo¹ Moisés héh¹ hi² høa¹² dsa² héi² si² jøng² ja³ti³nang¹ dsa² israel lah¹cøng² lah¹cøng² ji²ŋi² ja³jŋi¹dsa, jmai³ ja³tógh²dsa hniú¹² goh² hma² ja³dsi¹². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Moisés: —Ca¹tǿ² ja³jónh²hning. Goh²hning quianh¹³ Josué hag³ guøh¹² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa ja³jøng². Diú¹³ mi³hiúg² jøa³jneng¹². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Josué: —Tsa¹jmóh³ ganh¹. Bí² jmóh² hoh¹². Di³ quianh³hning jní². Mi²hagh²hning jní² ja³goh²hning huø¹ Canaán —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹quieg¹ Moisés gug² ni³ quiah¹² Josué. Ti³jái¹ ca¹lah¹já¹ dsa² israel. Jøng² ma²léi¹² ca¹lán¹ Josué ta³ quiah¹² dsa² juøi², ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. 54 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹høa¹ Moisés quianh¹³ Josué cøng² son¹³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹høa¹dsa jǿg³ hi² hiug¹² juanh¹² Diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹høa¹dsa jǿg³ hi² hlaih¹³ lǿ² quiah¹² dsa² tsa¹ca¹mi¹ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹cuø¹ Moisés jǿg³ dsio¹ ja³cog² lah¹cøng² lah¹cøng² chiuh³ dsa² israel. Jøng² ca¹uǿi² Moisés máh² tsen² Nebo. Ca¹jái¹dsa ja³uǿin², ja³neng¹² huø¹ Canaán. Jøng² ca¹jon¹dsa máh² jøng². Tsa¹ŋi¹² dsa² ha² tøah¹ rø²hog¹² hlai³. Dsa² hiug¹² juanh¹² mi³lán¹² hlai³ héi² cónh² jín³ ca¹lah¹já¹ dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, dsa² israel. Jøng² ca¹tø² ca¹ho¹ dsa² israel huu¹³ hi² ca¹jon¹ hlai³ Moisés. Mi³ca¹jŋi¹ ho¹²dsa, ca¹lán¹ Josué dsa² dsen¹³ quián¹² dsa² israel. Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹² dsa² héi². Ca¹lán¹ dsa² héi² dsa² chian² dsǿa¹². Ca¹dsi¹lé² Dsa² Israel Huø¹ Canaán Josué 1–5

Mi³ca¹jon¹ Moisés, ca¹lán¹ Josué dsa² dsen¹³ quián¹² dsa² israel. Ca¹tǿ² ja³dsa¹lé² dsa² israel tø¹hŋoh¹³ chi³jmøi² Jordán ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Di³ ma²ca¹juúh² Diú¹³ hi² tan¹ dsa² israel huø¹ Canaán, huø¹ neng¹² tø¹hŋoh¹³ chi³jmøi² jøng². Jø¹² bíh³ ma²ca¹juúh² Diú¹³ hi² mi²hog²dsa dsa² israel ja³tá¹²dsa quianh¹³ dsa² tiogh³ huø¹ jøng². Di³ jøng² lǿh²dsa huø¹ jøng². Jøng² ca¹juúh² Josué, ca¹tsáih¹dsa dsa² israel: —Canh² hniah¹² hí³ mi³tih³ hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² dsiagh² hoh¹² hniah¹² ha²lah lǿa¹² jǿg³ jøng². Hi² jøng² dsi¹² báh³ juu¹³ hi² mi²ho² Diú¹³ jniang³. Jøng² dsa¹jmó³ jniang³ ju²jŋia¹³ ja³dsa²hag² jniang³ chi³jmøi² Jordán —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Josué, ca¹tsáih¹dsa dsa² ŋioh¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Rubén, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Gad, quianh¹³ cu²tséh¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Manasés, dsa² ca¹të²́ huø¹ jag¹³ ja³tiogh³dsa: —Hniuh¹² hi² gu³noh¹² hniah¹² tø¹hŋoh¹³ jmøi² ná¹² hi² mi²hogh² hniah¹² rúh² ja³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² tiogh³ huø¹ Canaán —ca¹juúh² Josué. Jøng² ca¹tsë²́ Josué og¹ dsa² tø¹hŋoh¹³ jmøi² hi² dsa¹quín²dsa jǿg³ ha²lah lǿa¹² ja³tiogh³ dsa² hiag¹³ huø¹ Canaán. Ca¹ŋi¹lé²dsa jøa³juøi² Jericó. Ca¹jŋi¹dsa ja³quiah¹³ jan² hio¹³ lø³hiug¹², hio¹³ tsen² Rahab. Jøng² ca¹lø¹lih¹³ rai¹³ Jericó hiúg² dsa² israel ja³quiah¹³ hio¹³ héi². Ca¹tsei¹² rai¹³ hlég² ja³jøng² hi² hnah²dsa dsa² héi². Ma²ŋi¹² báh³ hio¹³ ji¹lé² hlég². Ca¹hmoh²dsa dsa² israel guiuh¹³ hniú¹² niúh¹ moh² høg² lino. Jøng² ca¹juúh² hio¹³, ca¹tsáih¹dsa hlég²: —Ha¹chian² dsa² chian². Hei³ dsa² ma²ŋi¹lia¹ juu¹² go²dsa —ca¹juúh² hio¹³. Jøng² ca¹ŋi¹lé² hlég² cøng²ŋi²juu³. Ca¹ŋi¹hen²dsa dsa² israel héi². Jøng² ca¹juúh² Rahab, ca¹tsáih¹dsa dsa² og¹ héi²: 55 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Ma²guiang³jni hi² jmo¹ Diú¹³ tan¹ dsa² goh² hniah¹² ta³cøng² huø¹ Canaán. Jmoh³ hniah¹² juanh¹² hoh¹² hniah¹² ju³lah ca¹jmo¹jni juanh¹² dsǿa¹ ja³cogh² hniah¹². Logh² hniah¹² jní² quianh¹³ ju²roh¹²jni na³ma²ca¹dsiég¹ jmai³ ja³jmoh³ hniah¹² hning² jøa³juøi² la² —ca¹juúh² Rahab. Jøng² ca¹juúh² dsa² og¹ héi²: —Dsio¹ báh³. Log² jniih³ hning² quianh¹³ ju²rúh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Rahab: —¡Hiugh¹²! Gu³noh¹² hniah¹² máh². Ja³hnøa¹² jmai³ jøng² gu³noh¹² hniah¹² tø¹hŋoh¹³ jmøi² ja³tiogh³ dsa² goh² hniah¹² —ca¹juúh² Rahab. Jøng² ca¹juúh² dsa² og¹ héi², ca¹tsáih¹dsa Rahab: —Hniuh¹² túgh² hning² quianh¹³ ju²rúh²hning hniú¹² la². Jøng² hniuh¹² hei¹² cøng² hnei¹³ guiéng² hag³tø²quig². Hi² jøng² cuø¹² léi¹³ naih¹ hniú¹² quiánh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹siug² dsa² og¹ héi² quianh¹³ hnei¹³ juu¹² hag³tø²quig² ca¹tǿ² huø¹ coh¹³ jnǿ³. Di³ tsih¹² hniú¹² quiah¹² Rahab cøg¹² jnǿ³ ŋieing¹² mi³tsih¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹ juøi². Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² máh². Ma²hnøa¹² jmai³ jøng² ca¹ŋi¹lia¹dsa juu¹² ja³tiogh³ dsa² go²dsa. Jøng² ca¹tsáih¹dsa Josué ha²lah goh² dsa² chian² huø¹ Canaán quianh¹³ dsa² israel. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² israel ju²jŋia¹³ ja³dsa²han²dsa jmøi² Jordán. Jøng² ca¹jmo¹ Josué héh¹ hi² can² jmi²dsa² ti³quín² gog¹² han¹³ ni³. Mi³ca¹ŋi¹tógh² jmi²dsa² héi² jmøi², jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ cøng² juu¹² juøh¹². Ca¹løa¹ ju³lah lǿa¹² jnǿ³ tø¹lah¹cøg¹² jmøi². Ca¹løa¹ huø¹ quing² dsi²jo² chi³jmøi² jøng². Jøng² ca¹han² dsa² israel juu¹² jøng². Mi³tsenh² jmi²dsa² héi² dsi²jo² jmøi² mi³ca¹han² ca¹lah¹já¹ dsa² juøi² chi³jmøi² jøng². Juøh¹² báh³ jmøi² jmai³ jøng². Di³ jin² jmǿa¹² báh³ jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Josué héh¹ hi² quin¹² dsa² canh¹³ guie¹tǿn² mǿi² cang³ pa³ mi³hiúg³ dsi²jmøi². Hi² jøng² ca¹løa¹ cøng² cang³ lah¹cøng² lah¹cøng² chiúh² dsa² israel. Ca¹ŋi¹quín²dsa mǿi² cang³ jøng² juu¹² ja³ca¹jŋi¹dsa ja³neng² jøng². Hi² jøng² dsiagh² dsǿa¹² dsa² israel juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹ Diú¹³ jmai³ jøng². Jøng² ca¹han² jmi²dsa² jmøi². Mi³ca¹han²dsa jmøi² juøh¹² jøng² ca¹lai¹ calah jmøi². Mi³ca¹dsi²lé² dsa² israel huø¹ Canaán, jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² jmo¹² Josué circuncisión quiah¹² ca¹lah¹já¹ dsa² ŋioh¹² tiogh³ juøi² jøng². Di³ ma²ni²ŋó¹³ tsa¹ca¹jmo¹ dsa² juøi² hi² jøng² quiah¹² guing² dsa² ŋioh¹² ma²jŋie² jmai³ ca¹lø¹chián¹ guing², ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa hlai³ Abraham. Jøng² ca¹jmo¹ Josué hi² jøng² ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Tsøh² marzo ca¹ŋi¹han¹² dsa² juøi² jmøi² Jordán. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² juøi² Jmai³ Ta²høa³ tsøh² jøng². Ca¹jmo¹dsa hi³ŋíh¹ tsa¹quianh² chiúh³ quianh¹³ cuøi² hi³ŋíh¹ chi² huø¹ Canaán, hi² ca¹gǿh¹dsa cøng² sø²ma³¹ mi³ca¹tsø³jue¹³ Jmai³ Ta²høa³. Tsa¹ma¹hniuh¹² hi³ŋíh¹ ca¹já² ŋi¹juǿi¹. Jøng² tsa¹ma¹cuø¹² Diú¹³ hi³ŋíh¹ jøng², hi³ŋíh¹ tsen² maná. 56 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹tiúh¹ Dsa² Israel Quianh¹³ Dsa² Tiogh³ Jøa³juøi² Jericó Josué 6

Hiug¹² goh² dsa² chian² jøa³juøijá¹ hlég². Jøng² gug¹ jnǿ³ ŋieing¹² quianh¹³ juu¹² juøh¹² hi² jmo¹ jní². Hniuh¹² dsianh² hlég² ca¹lah¹já¹ dsa² quianh¹³ ca¹lah¹já¹ jáh² tiogh³ jøa³juøi² jøng². Jø¹² bíh³ hniuh¹² dsii¹²dsa loh² ja³tø¹ne¹jni ca¹lah¹jǿ¹ hi² lǿa¹² cog³ teg², cog³ niáng¹³ quianh¹³ hi² lǿa¹² ŋí³ jøa³juøi² jøng². Jøng² hniuh¹² dsǿh² hlég² juøi² jøng². Tsa¹cuø¹jni jǿg³ cang² hlég² hi² chi² juøi² jøng² juu¹² ja³quiah¹³dsa —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹heh¹ Josué dsa² israel ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ma²ca¹juúh² Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² tsa¹mi²dsiag² hlég² Rahab quianh¹³ ju²roh¹³dsa huu¹³ hi² ca¹mi¹hag¹²dsa dsa² ca¹ŋie² ja³quiah¹³dsa, dsa² ca¹tsei¹² Josué. Jøng² ca¹mi¹ti¹ dsa² israel jǿg³ jøng². Ca¹ŋi³nio¹² hlég² quianh¹³ jmi²dsa² ca¹lah¹jin² lah¹lǿih¹ cu²rón² lah¹cøng² lah¹cøng² jmai³ jŋiéng² jmai³. Ca¹ŋi³nio¹²dsa ca¹lah¹jin² lah¹lǿih¹ juøi² guio¹ rón² jmai³ ja³ma²guio¹. Jøng² ca¹jiég² jmi²dsa² mu² juú²jah. Jøng² ca¹ho¹ hlég² tí². Jøng² ca¹gug¹ jnǿ³ ŋieing¹² ca¹lah¹jin² lah¹lǿih¹ jøa³juøi² Jericó. Jøng² ca¹ŋó¹ lah¹jan² lah¹jan² hlég² juu¹² cu¹dsøg¹² juu¹² jøa³juøi² jøng². Ca¹mi¹dsian¹²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² quianh¹³ ca¹lah¹já¹ jáh² tiogh³ juøi² jøng². Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² og¹ ca¹ŋie² ja³quiah¹³ Rahab lah¹jiá¹². Ca¹lúg²dsa hio¹³ héi² quianh¹³ ju²roh¹³dsa. Jøng² ca¹dsǿh² hlég² juøi² jøng². Jǿg³ Quiah¹² Acán Josué 7–8

Jan² hlég² dsa² israel, dsa² tsen² Acán. Tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa héh² ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³ca¹jmo¹ dsa² israel hning² jøa³juøi² Jericó. Di³ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tsa¹lé² cang² hlég² hi² chi² juøi² jøng² juu¹² ja³quiah¹³dsa. Jøng² ca¹jái¹ Acán hi² dsio¹ juøi² jøng². Ca¹hen² dsǿa¹²dsa hi² jøng². Jøng² ca¹can²dsa cog³ niáng¹³ quianh¹³ cog³ teg² quianh¹³ tsǿnh³ jláh³. Ca¹guieg²dsa dsi²néi². Ca¹tioh¹²dsa hi² jøng² tøg² jøng². Tsa¹ca¹jái¹ dsa² siáh² he² ca¹jmo¹ Acán. Jmai³ siíh² ca¹ŋi¹lé² cu²tséh¹ hlég² juu¹² jøa³juøi² Hai. Ha¹chi² ca¹ŋi¹lé² ca¹lah¹já¹ hlég² juøi² jøng². Di³ mih² dsa² tiogh³ juøi² Hai jøng². Jøng² tsa¹ca¹tiúh¹ hlég² quianh¹³ dsa² tiogh³ juøi² Hai. Jøng² ca¹can² dsa² israel ju²hí³ dsǿa¹² huu¹³ hi² tsa¹tiúh¹ hlég² ja³ca¹jmo¹dsa hning². Jøng² ca¹hlanh² Josué Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Josué: —Tsa¹ca¹tiúh¹ hlég² dsa² israel. Di³ ca¹jmo¹ jan² hlég² hi² hlaih¹³ ja³ca¹jmo¹dsa hning² jøa³juøi² Jericó. Ca¹ŋi¹quín²dsa hi² mi³chi² juøi² jøng² —ca¹juúh² Diú¹³. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹dsi² dsa² canh¹³ jǿg³ hein² dsa² ta¹canh¹³ dsag³ jøng². Quianh¹³ jǿg³ dsi²dsa ca¹jmo¹ Diú¹³ léi¹³ hein² dsa² ton¹dsóh² ta¹canh¹³ dsag³. Ca¹dsi¹dsa jǿg³ hi² lán¹² dsa² ta¹canh¹³ dsag³ jan² tsø³jong¹³ 57 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

hlai³ Judá. Mi³jøng² ca¹dsi¹dsa jǿg³ hnaih² rón². Ma²léi¹³ ta¹canh¹³ báh³ hŋiah¹² Acán. Jøng² ca¹juúh² Josué, ca¹tsáih¹dsa Acán: —¿He² hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmoh²hning? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹he¹ Acán jǿg³ hi² ca¹can²dsa hi² dsio¹ jøng². Jøng² ca¹jian¹² dsa² canh¹³ Acán juu¹² chiuh³ juøi². Ca¹ŋi¹quín²dsa hi² chi² quiah¹² dsa² héi² quianh¹³ hi² dsio¹ ca¹tioh¹²dsa tøg². Jøng² ca¹jŋëh¹dsa Acán. Ca¹qui² ca¹tág¹²dsa cang³. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² israel hning² calah siíh² quianh¹³ dsa² tiogh³ jøa³juøi² Hai. Ca¹jmo¹dsa ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Ca¹jmo¹ Josué ton¹ tséh¹ hlég². Ca¹ŋi¹lé² cu²tséh¹ hlég² juu¹² hag³jnǿ³, ja³jní². Ca¹jmo¹dsa ta³dsǿa¹²dsa ju³lah dsa² goh². Ca¹ti³cuøin¹dsa juu¹² niuh¹núng¹. Jøng² ca¹ti³hen² hleg² chian² jøa³juøi² Hai hlég² ca¹cuøin¹ héi². Jøng² cu²tséh¹ hlég² siáh² calah mi³tiogh³ ja³tsa¹jní² cøg¹² juøi² ja³quiunh². Ca¹ŋi¹lé²dsa cøng² gu¹hei¹². Ca¹hí²dsa niúh¹ jnǿ³. Ca¹dsǿh²dsa juøi². Jøng² ca¹jeinh² cu²tséh¹ hlég², dsa² ca¹cuøin¹ héi². Jøng² ca¹tán²dsa quianh¹³ hlég² dsa² chian² juøi² Hai. Ca¹tiúh¹ hlég² dsa² israel. Ca¹mi¹dsian¹² hlég² héi² ca¹lah¹já¹ dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² dsa¹quín² hlég² hi² chi² juøi² jøng². Jø¹² bíh³ ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² tai²dsa jáh² mi³cón² dsa² mi³tiogh³ jøa³juøi² jøng². Cøng² jmai³ siíh² ca¹ŋi¹lé² ca¹lah¹já¹ dsa² israel juu¹² máh² tsen² Ebal. Jøng² ca¹tsih² Josué cøng² ni³hiég² ja³jøng². Jøng² ca¹mi¹dsian¹² jmi²dsa² jue¹² jáh². Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³ jáh² héi² ni³ Diú¹³ ni³hiég² jøng². Jø¹² bíh³ ca¹dsiúh¹ jmi²dsa² mih² ŋǿ¹² quiah¹² jáh² héi². Jøng² ca¹tiun¹ Josué jǿg³ quiah¹² lei¹³ quiah¹² hlai³ Moisés ni³ cang³ ja³jøng². Jøng² ca¹hǿ²dsa jǿg³ ja³jmo¹² Diú¹³ hi² dsio¹ ja³cog² dsa² mi²ti¹ lei¹³ jøng². Jø¹² bíh³ ca¹hǿ²dsa jǿg³ ja³jmo¹² Diú¹³ hi² hlaih¹³ ja³cog² dsa² tsa¹mi¹ti¹ lei¹³ jøng². Lah¹jøng² ca¹jmo¹ Josué máh² jøng² ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ hlai³ Moisés jmai³ mi³chian²dsa. Ca¹mi²gan² Dsa² Chian² Huø¹ Gabaón Quianh¹³ Dsa² Israel Josué 9

Mi³neng¹² cøng² jøa³juøi² tsen² Gabaón ja³tén¹² Canaán. Ca¹lø¹goh¹³ dsa² tiogh³ juøi² jøng² quianh¹³ dsa² israel. Di³ ca¹nǿng² ha²lah ca¹tiúh¹ dsa² israel quianh¹³ dsa² tiogh³ hliú² juøi². Jøng² ca¹hnangh²dsa mai³¹ ha²lah mi³gagh²dsa quiah¹² dsa² israel héi². Ca¹caih¹ ca²dsiog³ dsa² héi² tsǿnh³dsa ca¹løa¹ moh²hǿg¹². Ca¹tioh¹² hi³ŋíh¹ ma²quing², hi³ŋíh¹ tsa¹ma¹jmá³ mu²ra³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² ja³tiogh³ dsa² israel. Ca¹jmo¹dsa ju³lah jmo¹ dsa² ma²ni³ŋó¹³ jmai³ hiúg³dsa juu¹². Ca¹møa¹dsa jǿg³ hi² tiogh³dsa cøng² jǿg³ quianh¹³ dsa² israel. Tsa¹ca¹hlanh² dsa² israel Diú¹³. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹jmo¹dsa jǿg³ quianh¹³ dsa² ca¹ja¹lé² hi² tsa¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² héi². 58 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ma²hnøa¹² jmai³ jøng² ca¹lø¹lih¹³ dsa² israel hi² lán¹² dsa² héi² dsa² chian² huø¹ Canaán. Tsa¹ma¹dsi¹² juu¹² hi² mi²dsian²dsa dsa² héi². Di³ ma²ca¹jmo¹dsa jǿg³. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² israel héh¹ hi² ca¹lán¹ dsa² chian² Gabaón mozo quián¹²dsa. Ca¹ŋi¹quín²dsa jmøi² ca¹lah¹quianh¹³ cuai³ quianh¹³ dsa² israel. Ca¹jmo¹ Dsa² Israel Hning² Quianh¹³ Hliú² Juøi² Josué 10–12

Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² rai¹³ guǿ¹² Jerusalén jǿg³ ma²ca¹jmo¹ dsa² chian² Gabaón quianh¹³ dsa² israel. Ca¹lø¹goh¹³dsa. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héi² jǿg³ quianh¹³ quión² rai¹³ jian¹²dsa, rai¹³ chian² jøa³juøi² siíh². Ca¹túgh² hlég² jøa³juøi² jøng² cu¹dsie¹² ca¹lah¹já¹ dsa². Ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² jøa³juøi² Gabaón. Mi³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² tiogh³ jøa³juøi² jøng². Jøng² ca¹møah¹ dsa² chian² Gabaón quianh¹³ dsa² israel hi² mi²hag²dsa. Di³ jue¹² dsa² hiag¹³ tiogh³. Di³ ma²ca¹jmo¹dsa jǿg³ quianh¹³ dsa² israel lah¹jiá¹². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Josué: —Tsa¹jmóh³ ganh¹. Mi²hog² dsa² israel ja³jmo¹²dsa hning² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹tógh² Josué ca¹lah¹já¹ hlég² dsa² israel. Ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² jøa³juøi² Gabaón. Jøng² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹² dsa² héi². Ca¹tiúh¹ báh³ dsa² israel quianh¹³ dsa² hiag¹³. Ca¹cuøin¹ jue¹² dsa² hiag¹³, dsa² ca¹chio¹² ja³ca¹jmo¹²dsa hning². Jøng² ca¹hen²dsa hlég² dsa² israel. Ca¹mi¹dsian¹² hlég² jue¹² dsa² hiag¹³ héi². Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quianh¹³ hlég². Ca¹quia¹ Diú¹³ dsǿa¹² ni³ hlég² dsa² hiag¹³. Jue¹² dsa² ca¹dsan¹ quianh¹³ dsǿa¹² jøng² cónh² jín³ dsa² ca¹mi¹dsian¹² hlég² dsa² israel. Cónh² mih² ma²hei¹² hieg² ca¹hlanh² Josué Diú¹³. Ca¹møa¹ Josué jǿg³ hi² tsa¹ŋøa¹² hieg² ca²tí². Hi² jøng² tsa¹liúg² hlég² dsa² hiag¹³ ja³neng². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ juu¹² juøh¹². Tsa¹ca¹ŋøa¹² hieg² ca²tí² jøng². Jøng² ca¹mi¹dsian¹² hlég² dsa² israel jue¹² hlég² dsa² mi³hiag¹³ huu¹³ hi² ca¹taih¹ jmøi¹guǿi¹ hi² uú². Jøng² ca¹jmo¹ hlég² dsa² israel hning² quianh¹³ hlég² chian² hliú² juøi² siíh². Ca¹mi¹dsian¹²dsa hlég² dsa² israel ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ jøa³juøi² jøng². Jøng² ca¹mi¹dsian¹²dsa ta³hŋiá² rai¹³, dsa² ma²ca¹jmo¹ hning² quianh¹³ dsa² chian² jøa³juøi² Gabaón. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ juøi² tsen² Hazor jǿg³ quianh¹³ jue¹² rai¹³ jian¹²dsa. Ca¹tógh²dsa jue¹² hlaih¹³ hlég². Ca¹ŋi¹lé²dsa ja³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ hlég² dsa² israel. Mi³tioh¹² ma²dsio¹² hma²lǿh² quianh¹³ jue¹² cuø³ ja³mi³tiogh³ hlég². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Josué: —Tsa¹jmóh³ ganh¹. Tiagh³ báh³ hniah¹² quianh¹³ dsa² hiag¹³ héi² cónh² hora la² hiá¹ —ca¹juúh² Diú¹³. 59 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹ŋi¹lé² hlég² dsa² israel ja³jmo¹²dsa hning². Ca¹qui² ca¹tán² hlég² héi² quianh¹³ dsa² hiag¹³ cónh² tsa¹ju²jŋia¹³. Ca¹tiúh¹ báh³ dsa². Ca¹mi¹dsian¹² hlég² dsa² israel ca¹lah¹já¹ hlég² dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹dsǿh² hlég² dsa² israel hma²lǿh² mi³quiah¹³ dsa² hiag¹³. Ca¹hii¹²dsa gug² tai³ cuø³, jáh² mi³quián¹² dsa² hiag¹³. Jøng² tsa¹ma¹lé² ŋøa¹²jah cøng² gu¹hei¹². Jøng² ca¹ŋi¹lé² hlég² dsa² israel quianh¹³ Josué juu¹² jøa³juøi² Hazor. Ca¹mi¹dsian¹²dsa dsa² tiogh³ juøi² jøng². Ca¹dsǿh²dsa juøi². Jø¹² bíh³ ca¹tiúh¹ dsa² israel quianh¹³ juøi² siíh² calah. Ca¹mi¹dsian¹²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ juøi² jøng². Ca¹dsǿh²dsa lah¹cøng² lah¹cøng² juøi². Ca¹can² hlég² hi² chi² juøi² jøng². Ca¹tai¹dsa jáh² mi³cón¹ dsa² hiag¹³. Lah¹jøng² báh³ ca¹løa¹. Ca¹lǿh² dsa² israel ma²dsio¹² huø¹ mi³quiah¹² dsa² mi³tiogh³ hliú² juøi² huø¹ Canaán. Ca¹dsiúh¹ Josué Huø¹ Ca¹líh² Dsa² Israel Josué 13–22

Mi³ma²ni³ŋó¹³ ji²ŋi² ja³ca¹jmo¹ hlég² dsa² israel hning² huø¹ Canaán. Ma²guiugh¹³ báh³ Josué. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² dsiúh² Josué huø¹ ca¹lǿh²dsa ja³ca¹jmo¹dsa hning². Tiog¹³ báh³ jue¹² dsa² hiag¹³ tiogh³ huø¹ Canaán. Jøng² tan¹ ŋiu¹ chiúh²dsa quianh¹³ cu²tséh¹ cøng² chiúh² juøi² dsa² israel huø¹ jøng². Juøi² jøng² tsa¹tén² huø¹ jag¹³ ca²ton² chi³jmøi² Jordán. Ca¹mi¹hag¹² Eleazar, dsa² lán¹² juu¹³ jmi²dsa², quianh¹³ dsa² canh¹³ lah¹cøng² lah¹cøng² chiúh² juøi² quianh¹³ Josué ta³ jøng². Ca¹dsi¹dsa jǿg³ naih² juøi² tan¹ lah¹cøng² lah¹cøng² dsoh¹³ huø¹ jøng². Caleb mi³lán¹² jan² dsa² ca¹ŋi³jái¹ huø¹ ma²lǿih², jmai³ mi³tiogh³ dsa² israel jøa³hŋa³. Ma²ca¹hé¹dsa jǿg³ hi² tiúh¹ dsa² israel quianh¹³ dsa² hiag¹³ tiogh³ huø¹ Canaán. Jøng² ma²ca¹juúh² hlai³ Moisés hi² tan¹ Caleb cøng² huø¹ Canaán jmai³ chi³quë¹́ . Hi² jøng² ca¹të²́ Caleb jøa³juøi² Hebrón. Ca¹tán² hŋiah¹² Caleb quianh¹³ dsa² tiogh³ juøi² jøng². Ca¹tiúh¹dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³. Ca¹gú² Caleb jøa³juøi² jøng². Neng¹² jøa³juøi² Hebrón ja³tén¹² huø¹ ca¹të²́ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá. Di³ lán¹² Caleb tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ héi². Neng¹² dsoh¹³ jøng² ta¹lah¹sur huø¹ Canaán. Jø¹² bíh³ neng¹² jøa³juøi² Jerusalén dsoh¹³ jøng². Tsa¹ca¹tiúh¹ tsø³jong¹³ hlai³ Judá quianh¹³ dsa² jebuseo, dsa² tiogh³ jøa³juøi² Jerusalén. Tiog¹³ báh³ tiogh³ dsa² jebuseo héi² jøa³ dsa² israel jøa³juøi² jøng². Ta¹lah¹norte neng¹² dsoh¹³ huø¹ Canaán ca¹të²́ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Efraín quianh¹³ cu²tséh¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Manasés. Ma²dsio¹² huø¹ mi²hniu¹dsa. Jøng² ca¹juúh² Josué, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: ́ ² hniah¹² huø¹ neng¹² máh² cøg¹² ju³ná³ ca¹tiagh² hniah¹² quianh¹³ —Tëh dsa² hiag¹³ tiogh³ máh² jøng² —ca¹juúh² Josué. 60 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹tsih² dsa² israel guøh¹² lǿa¹² tsø³hmøah¹² ja³tsen² Silo. Jøng² ca¹tsë²́ Josué dsa² ca¹ŋi³quín² héh¹ cónh² té¹² huø¹ Canaán, ja³tsa¹ca¹të²́ dsa² israel. Jøng² ca¹jmo¹ guio¹ dsoh¹³ huø¹ jøng². Jøng² ca¹dsi¹dsa jǿg³ ja³tsih¹³ guøh¹² naih² dsoh¹³ huø¹ tan¹ lah¹cøng² lah¹cøng² juøi² tsa¹ca¹të²́ dsa huø¹ lah¹jiá¹². Jøng² ca¹të²́ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Benjamín quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Simeón huø¹ rón² cøg¹² huø¹ ca¹të²́ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá. Ta¹lah¹norte rón² huø¹ ca¹të²́ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Zabulón quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Isacar, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Aser, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Neftalí, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Dan. Jøng² ca¹të²́ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví, dsa² ca¹të²́ ta³ quiah¹² guøh¹², ton¹lág¹ jŋie¹ juøi² jøa³huø¹ dsa² israel jian¹²dsa. Jŋiéng² juøi² jøng² ca¹løa¹ ja³lé² cuøin² dsa² ca¹jŋëh¹ roh¹³ cónh² tsa¹ju²jŋia¹³. Jøng² tsa¹lé² jŋaih¹ ju²roh¹³ quián¹² hlai³ dsa² ca¹cuøin¹ juøi² jøng². Mi³ca¹dsiúh¹ Josué ta³cøng² huø¹ Canaán, jøng² ca¹cuø¹dsa jǿg³ hi² dsa¹lia¹ hlég² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Rubén, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Gad, quianh¹³ cu²tséh¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Manasés. Di³ ca¹mi¹hag¹²dsa roh¹³dsa ja³ca¹jmo¹dsa hning² huø¹ Canaán. Jøng² ca¹jmo¹ Josué héh¹ hi² dsiag² dsǿa¹² hlég² héi² hi² hniuh¹² mi²ti²dsa ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² hno¹dsa Diú¹³. Hniuh¹² mi²ti²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³ quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ ju²bí² quiah¹²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ hlég² héi² juu¹² huø¹ ca¹të²́ dsa jag¹³ ca²ton² chi³jmøi² Jordán. Jǿg³ Ja³ca²tóh³ Jø² Ca¹juúh² Josué Josué 23–24

Mi³ma²guiugh¹³ Josué, ca¹tógh²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² canh¹³ juøi² Israel. Jøng² ca¹héh¹dsa dsa² jǿg³. Ca¹juúh²dsa: —Ma²léi¹³ hi² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ ja³cog² jniang³, mi³ca¹tøi² jniang³ huø¹ dsio¹, hi² ca¹cuø¹ Diú¹³. Jøng² hniuh¹² hi² cøng² hi² mi³ti³ jniang³ jǿg³ ca¹quieg² hlai³ Moisés. Dsio¹ báh³ tsa¹ti² jniang³ gug² tai³ jniang³ jǿg³ quiah¹² dsa² chian² huø¹ Canaán. Tsa¹dsio¹ jenh² gug² jong² jniang³ quianh¹³ dsa² chian² Canaán. Tsa¹dsio¹ hlanh² jniang³ diú¹³ hlanh² dsa² héi². ’Ju³ná³ jmo³ jniang³ hi² hlaih¹³ jøng², jøng² jmo¹ Diú¹³ hi² hlaih¹³ ja³cog² jniang³. Tsa¹ma¹mi²hag² Diú¹³ quián² jniang³ ja³jmo³ jniang³ hning² quianh¹³ dsa² tiogh³ huø¹ Canaán. Liúg² báh³ dsa² hiag¹³ héi². Cuø¹² dsa² ju¹méh³ dsǿa¹² jmai³ chi³quë¹́ . ’Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² jniang³. Conh¹jøng² tsa¹ma¹jmo¹dsa hi² dsio¹ jøng² ju³ná³ tsa¹ma¹mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa, ju³lah hlanh² jniang³ diú¹³ lan³. Li¹hné²dsa. Jmo¹dsa hi² huai² jniang³ huø¹ ma²ca¹cuø¹dsa. 61 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Hliú² hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³cog² dsa² hóg¹ quián² jniang³, ju³lah mi³løa¹ quiah¹² hlai³ Abraham. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa hi² dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog² jniang³. Dsio¹ tsa¹hlanh² jniang³ diú¹³ lan³. Dsio¹ hlanh² jniang³ jmáh¹lah Diú¹³, dsa² guǿ¹² guiuh¹³ —ca¹juúh² Josué. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² juøi² jǿg³ hi² cøng² hi² hlanh² dsa² Diú¹³. Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ dsa² juøi² juu¹² ja³quiah¹³dsa, huø¹ ca¹të²́ dsa. Ca¹të²́ dsa² israel huø¹ Canaán. Tsa¹ma¹tsen² huø¹ jøng² Huø¹ Canaán. Ca¹tǿh²dsa Huø¹ Israel. Ma²ni³ŋó¹³ mih² ca¹jon¹ Josué. Ca¹húg²dsa hlai³ huø¹ ja³ca¹të²́ dsa quianh¹³ dsa² go²dsa, tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Efraín. Ca¹hlanh² dsa² israel Diú¹³ Juanh¹² ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ mi³chian² Josué quianh¹³ dsa² canh¹³ mi³nang¹ jǿg³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹húg² dsa² juøi² hlai³ José, dsa² ma²ca¹jon¹ ma²lǿih² huø¹ Egipto. Ca¹ŋi¹jian¹²dsa hlai³ juu¹² huø¹ mi³tsen² Canaán. Ca¹húg²dsa hlai³ huø¹. Ca¹të²́ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ José héi². Tsa¹ca¹mi¹ti¹ Dsa² Israel Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Jueces 1.1–3.6

Ma²ni³ŋó¹³ jmai³ jøng² ca¹dsan¹ ca¹lah¹ja¹ dsa² canh¹³ dsa² israel, dsa² mi³ti³jái¹ hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³ca¹të²́ dsa huø¹ Canaán. Hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ héi². Tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Mi³neng¹² hliú² juøi² huø¹ Israel ja³tiogh³ dsa² hiag¹³. Tsa¹ca¹jmo¹ dsa² israel hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³ héi². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ dsa² israel jǿg³ quiah¹² dsa² tiogh³ hliú² juøi² jøng². Ca¹cágh²dsa cog³ juøi² jøng². Jøng² ca¹løa¹ hi² tiogh³ jue¹² dsa² chian² Canaán jøa³ dsa² israel. Jøng² ca¹hlanh² dsa² israel diú¹³ lan³ hlanh² dsa² chian² Canaán. Jø¹² bíh³ ca¹jenh² dsa² israel gug² quianh¹³ jong¹² dsa² héi². Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ dsa² israel huu¹³ hi² tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹²dsa. Mi³ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² mi²dsian²dsa dsa² hiag¹³ héi². Tsa¹ca¹cuø¹dsa jǿg³ hi² jmo¹² dsa² israel jǿg³ quianh¹³ dsa² hiag¹³, ju³lah hi² jia¹²dsa jong¹² dsa² héi², ju³lah hi² hlanh²dsa diú¹³ lan³ hlanh¹² dsa² héi². Cøng² jmai³ ca¹guøn¹ jan² ángel jøa³ ja³tiogh³ dsa² israel. Lah¹jøng² ca¹juúh² ángel: —Tsa¹ma¹mi²hog² Diú¹³ hniah¹² ja³jmoh² hniah¹² hning² quianh¹³ dsa² chian² Canaán. Quianh¹³ dsa² hiag¹³ héi² can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quiánh² hniah¹², chi²júh² lah¹dsóh² mi³tih³ hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lén² dsa² chian² Canaán dsa² hiag¹³ quiánh² hniah¹² —ca¹juúh² ángel. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² israel mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ ca¹juúh² ángel. Ca¹mi¹dsian¹²dsa jáh². Ca¹dsii¹dsa ŋǿ¹² quiah¹² jáh² héi² ni³ Diú¹³. Jøng² ca¹tógh² dsa² israel huø¹ mi³tsen² Canaán. Tiogh³ dsa² chian² Canaán jøa³ dsa² héi². Tsa¹hai² ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³ hlanh² dsa² hiag¹³ héi². Ca¹jenh²dsa gug² quianh¹³ jong¹² dsa² héi². 62 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ dsa² israel calah siíh². Ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² tiúh¹ dsa² hiag¹³ quianh¹³ dsa². Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² israel calah siíh². Ca¹møah¹dsa Diú¹³ hi² mi²hag²dsa quianh¹³dsa. Jøng² ca¹ŋi¹ŋiú² dsǿa¹² Diú¹³. Ca¹tsë²́ dsa jan² dsa² dsen¹³, dsa² ca¹can² ni³ ja³jmo¹²dsa hning². Ca¹mi¹ti¹ dsa² israel jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jmai³ mi³chian² dsa² dsen¹³ héi². Mi³ca¹jon¹dsa jøng² ca¹jéinh² dsa² juøi². Ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³ calah siíh². Ma²ni³ŋó¹³ ji²ŋi² ca¹jmo¹ dsa² israel lah¹jøng². Jǿg³ Quiah¹² Dsa² Dsen¹³ Ca¹lán¹ Ta³ Jmai³ Lah¹ni³ Jueces 3.7–5.31

Dsa² chian² Mesopotamia dsa² ca¹tiúh¹ quianh¹³ dsa² israel jmai³ lah¹ni³. Ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ ca¹tiúh¹ dsa² héi². Di³ ca¹jmo¹ dsa² israel hi² hlaih¹³. Ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³. Jøng² ca¹lán¹ rai¹³ chian² Mesopotamia ta³ huø¹ Israel cónh² jŋie¹ ji²ŋi² jmai³. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² israel. Ca¹hlanh²dsa Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Jøng² ca¹tsë²́ Diú¹³ jan² dsa² tsen² Otoniel, dsa² roh¹³ ja³ŋiúh³ hlai³ Caleb. Ca¹lán¹ Otoniel dsa² dsen¹³ quianh¹³ dsa² israel. Ca¹can²dsa ni³ ja³ca¹jmo¹ hlég² dsa² israel hning² quianh¹³ rai¹³ dsa² hiag¹³. Ca¹tiúh¹ hlég² dsa² israel héi². Ca¹lán¹ Otoniel ta³ huø¹ Israel cónh² ton¹lág¹ ji²ŋi². Mi³ca¹jon¹ Otoniel héi², ca¹jmo¹ dsa² israel hi² hlaih¹³ calah siíh². Jøng² ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ ca¹tiúh¹ dsa² chian² Moab quianh¹³ dsa² héi². Ca¹lán¹ rai¹³ chian² Moab ta³ huø¹ israel cónh² guie¹jŋie¹ ji²ŋi². Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² israel calah siíh². Ca¹møah¹dsa Diú¹³ jǿg³ hi² mi²hag² Diú¹³. Jøng² ca¹tsë²́ Diú¹³ jan² dsa² tsen² Aod. Ca¹jŋëh² Aod rai¹³ dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹can¹ Aod ni³ ja³ca¹jmo¹ dsa² israel hning² quianh¹³ dsa² chian² Moab. Ca¹tiúh¹ dsa² israel. Ca¹niu¹ tei³ jǿg³ quiah¹²dsa cónh² ton²lug²guí² rø²dsǿ² guieg²guí² ji²ŋi². Mi³chian² jin³ jan² dsa² dsen¹³ jmai³ jøng², dsa² tsen² Samgar. Ca¹mi¹dsian¹²dsa cónh² jŋiéng² ŋi²lúg² dsa² filisteo quianh¹³ hma² dsi² ŋi³ chiunh³ ni³ hi² quieng¹² juu³jah quianh¹³ ca³ju². Mi³ca¹jon¹ Aod, jøng² ca¹jmo¹ dsa² israel lah¹lǿa¹² dsǿa¹²dsa calah siíh². Jøng² ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ ca¹tiúh¹ rai¹³ chian² Canaán quianh¹³ dsa² héi². Juu¹³ hlég² dsa² hiag¹³ héi² dsa² tsen² Sísara. Ca¹qui² ca¹jmóh² hlég² quián¹² dsa² héi² quianh¹³ dsa² israel cónh² guiég² ji²ŋi². Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² israel calah siíh². Ca¹møa¹dsa hi² mi²hag² Diú¹³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹tsë²́ Diú¹³ jan² hio¹³ tsen² Débora, dsa² mi³rǿ² jǿg³ ja³tiogh³ dsa² israel. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² dsa¹tei² Débora jan² dsa² ŋioh¹² tsen² Barac. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ dsa¹tógh² Barac hlég² dsa² israel, hi² jmo¹²dsa hning² quianh¹³ hlég² quián¹² Sísara. Jøng² ca¹juúh² Débora, ca¹tsáih¹dsa Barac: —Mi²hag² báh³ Diú¹³ quián² hning² ja³jmoh²hning hning². Tianh² báh³ hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³ —ca¹juúh² Débora. Jøng² ca¹lø¹goh¹³ Barac. Ca¹juúh²dsa ca¹tsáih¹dsa Débora: 63 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Ha¹chi² nei³jni ju³ná³ tsa¹goh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Débora, ca¹tsáih¹dsa Barac: —Nei³jni quianh¹³ hnéng¹. Conh¹jøng² mi²juanh¹² dsa² israel jan² hio¹³ cónh² jín³ hning². Di³ jŋaih¹ hio¹³ héi² hŋiah¹² Sísara. Di³ tsa¹ti² hoh¹²hning canh²hning ni³ ja³jmo¹²dsa hning² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tógh²dsa hlég² dsa² israel. Ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² chian² Canaán. Ca¹tiúh¹ hlég² dsa² israel héi². Hŋiah¹² Sísara ca¹chio¹². Ca¹cuøin¹dsa juu¹² ja³tsih¹³ hniú¹² lǿa¹² tsø³hmøah³ quiah¹² jan² dsa² ceneo. Di³ lán¹² dsa² ceneo héi² dsa² jenh² quianh¹³ rai¹³ chian² Canaán, juu¹³ Sísara. Tsa¹chian² dsa² hniu³ chian². Jøng² ca¹juúh² hio¹³ quián¹²dsa, hio¹³ tsen² Jael, ca¹tsáih¹dsa Sísara: —Ŋë² tø¹dsi²néi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuøh³ hio¹³ Sísara cøng² cuøh³ dsiúh³jah. Ca¹hmoh²dsa dsi²néi², ja³tsa¹jní². Ta³dsǿa¹²dsa ca¹jmo¹dsa. Di³ jag¹³ dsa² israel lán¹² hio¹³. Mi³ca¹güé² Sísara, jøng² ca¹jŋëh² hio¹³ dsa² héi² quianh¹³ hma² chiunh³, hma² jmo¹²dsa tsih¹² tí² tsø³hmøah¹². Ca¹hí² hma² dsi³ Sísara. Jøng² ca¹guønh² Barac, hi² hnah²dsa Sísara. Jøng² ca¹héh¹ hio¹³ ja³ron² hlai³. Hi² jøng² ca¹tiúh¹ dsa² israel quianh¹³ dsa² hiag¹³ jmai³ jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Débora quianh¹³ Barac cøng² son¹³ ha²lah ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa ja³ca¹jmo¹dsa hning². Ca¹niu¹ tei³ jǿg³ quiah¹² dsa² israel cónh² ton¹lág¹ ji²ŋi² jmai³. Jǿg³ Quiah¹² Gedeón Jueces 6.1–8.29

Mi³ca¹jon¹ Débora jøng² ca¹jmo¹ dsa² israel hi² hlaih¹³ calah siíh². Jøng² ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² ca¹tiúh¹ dsa² chian² Madián quianh¹³ dsa² israel. Ca¹jmo¹ dsa² hiag¹³ héh¹ cónh² guio¹ ji²ŋi² jmai³. Cu¹dsie¹² ca¹hén² dsa² hiag¹³ hi² mi³chi² jøa³nung² quiah¹² dsa² israel. Jø¹² bíh³ ca¹hén² hi² jøng² dsa² amalecita quianh¹³ dsa² chian² ja³siíh³. Hi² jøng² ha¹chi² ma²chi² hi² li¹gǿh² dsa² israel. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² israel calah siíh². Ca¹møa¹dsa hi² mi²hag² Diú¹³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹tsë²́ Diú¹³ jan² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹²dsa. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² israel: —Canh² hniah¹² jmø³uai¹² huu¹³ hi² tsa¹ca¹mi³tih³ hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ma²ca¹hlanh² hniah¹² diú¹³ lan³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tsë²́ Diú¹³ jan² ángel ja³quiah¹³ jan² dsa² tsen² Gedeón. Lah¹jøng² ca¹juúh² ángel: —Hning² báh³ canh² ni³ ja³jmo¹² hlég² dsa² israel hning² quianh¹³ dsa² chian² Madián. Jø¹² bíh³ hniuh¹² gu³henh²hning ni³hiég² ma²ca¹tsih² ti³ŋieih¹²hning ja³dsii¹²dsa ŋǿ³jah ni³ diú¹³ lan³ tsen² Baal. Jøng² jmoh²hning cøng² ni³hiég² ja³cog² Diú¹³. Jøng² hniuh¹² jŋaih¹hning jan² 64 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

ca³ju² dsú². Jøng² hniuh¹² dsiih²hning ta³jan² jáh² héi² ni³ Diú¹³ ni³hiég² jøng² —ca¹juúh² ángel. Jøng² ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ja³neng² jøng². Tsa¹tí² dsǿa¹²dsa jmo¹²dsa hi² jøng² hi²jmø². Di³ goh²dsa quianh¹³ ti³jmi²dsa quianh¹³ dsa² juøi². Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹lø¹lih¹³ dsa² tiogh³ juøi² jøng² he² ma²ca¹jmo¹ Gedeón quiah¹² ni³hiég² quiah¹² ti³jmi²dsa. Mi³jŋaih¹dsa Gedeón. Jøng² ca¹juúh² ti³jmi² Gedeón, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Ju³jŋaih¹ hŋiah¹² Baal dsa² hiag¹³ quián¹², chi²júh² lah¹dsóh² lán¹²dsa diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Hi² jøng² ca¹lúg²dsa ja³ŋiúh³dsa. Jøng² ca¹túgh² jue¹² hlaih¹³ hlég² dsa² hiag¹³, ju³lah dsa² chian² Madián, ju³lah dsa² amalecita, ju³lah dsa² siáh² calah. Ca¹túgh² hlég² héi² huø¹ Israel. Quianh¹³ ju²bí² quiah¹² Diú¹³ ca¹tógh² Gedeón hlég² dsa² israel. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Gedeón: —Hiug¹² jue¹² hlég² dsa² israel ma²tiogh³. Dsio¹ báh³ hi² dsa¹lia¹ ca²dsiog³ dsa² héi² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹cuø¹ Gedeón jǿg³ hi² dsa¹lia¹ ca¹lah¹já¹ hlég² ti³goh². Jue¹² hlég² héi² ca¹ŋi¹lia¹. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Gedeón: —Tiog¹³ báh³ jue¹² hlég² tiogh³ quianh¹³ hning² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹jiag¹² Gedeón hlég² ja³hiu³ jmøi². Ca¹cuø¹dsa jǿg³ hi² hǿnh² hlég² jmøi². Hnøa¹² ŋi²lúg² hlég² ca¹chiuh² jmøi² quianh¹³ gug²dsa. Ca¹hǿnh²dsa. Hlég² jian¹²dsa ca¹chi²ŋiu²dsa jmøi² ni³dsa. Ca¹hǿnh²dsa. Jue¹² hlég² ca¹jmo¹ lah¹jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² dsa¹lia¹ dsa² ca¹chi²ŋiu² jmøi² ni³. Jøng² ma²tiogh³ hnøa¹² ŋi²lúg² hlég² quianh¹³ Gedeón. Jøng² ca¹cuøh³ Gedeón hlég² cøng² løg¹² jieg¹²dsa lah¹jan² lah¹jan² hlég². Jø¹² bíh³ ca¹cuøh³dsa hlég² ja³hiúh² si² quianh¹³ cøng² tøh¹² píh³ lah¹jan² lah¹jan² hlég². Ca¹tioh¹²dsa si² niúh¹ tøh¹². Jøng² ca¹ŋi¹lé² hlég² juu¹² ja³neng². Jøng² ca¹jiég² Gedeón løg¹². Jøng² ca¹jiég² ca¹lah¹já¹ hlég² løg¹² ti³quín²dsa. Ca¹jue²dsa tøh¹² lah¹jan² lah¹jan² hlég². Dsø¹juu¹² jøng² ca¹taih¹ si² jmøi¹guǿi¹. Ca¹tø² ca¹ho¹ hlég². Ca¹juúh²dsa tí²: —Ju³tiag¹ jniih³ quianh¹³ dsa² hiag¹³ quianh¹³ ju²bí² quiah¹² Diú¹³. Gedeón dsa² can² ni³ quianh¹³ jniih³ —ca¹juúh² hlég². La²ma²ti³tón¹ jøng² hlég² héi² lah¹jin² lah¹lǿih¹ ja³tiogh³ dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹lø¹goh¹³ dsa² hiag¹³. Ca¹cø² ca¹tán²dsa quianh¹³ roh¹³dsa. Jøng² ca¹cuøin¹ dsa² hiag¹³ cøng² gu¹hei¹². Di³ tsa¹ŋi¹²dsa he² ca¹løa¹. Jøng² ca¹hein¹² hlég² dsa² israel, dsa² siáh² quianh¹³ dsa² hiag¹³ dsa² ti³cuøin². Chi²jniang³ hlég² dsa² israel lah¹cøng² lah¹cøng² ja³mi³han² dsa² 65 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

hiag¹³ jmøi² Jordán ja³cuøin²dsa. Ca¹mi¹dsian¹² hlég² jue¹² hlég² dsa² hiag¹³ quianh¹³ og¹ rai¹³ chian² Madián jmøi² jøng². Jøng² ca¹ŋi¹lé² hlég² quianh¹³ Gedeón hŋoh¹³ chi³jmøi² Jordán ca²ton². Ca¹ŋi³chiánh²dsa rai¹³ chian² Madián. Ca¹mi¹dsian¹²dsa rai¹³ héi². Mi³ca¹tiúh¹ Gedeón quianh¹³ dsa² hiag¹³, ca¹møa¹ dsa² israel he² lén¹² Gedeón rai¹³ quián¹²dsa. Tsa¹ca¹hiei¹ Gedeón ta³ jøng². Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² israel: —Hŋiah¹² báh³ Diú¹³ lán¹² rai¹³ quián² jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹møa¹ Gedeón ŋí³ lǿa¹² cog³ niáng¹³ mi³quiah¹² dsa² hiag¹³, hi² ca¹lǿh² hlég² dsa² israel. Jøng² ca¹cuø¹ hlég² hi² jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Gedeón cøng² lah¹lǿa¹² tsǿnh³ jmi²dsa² quianh¹³ ŋí³ jøng². Jøng² ca¹niu¹ tei³ jǿg³ quiah¹² dsa² israel cónh² ton¹lág¹ ji²ŋi² jmai³ jøng² jmai³ mi³chian² Gedeón. Ca¹mi¹juanh¹² dsa² juøi² tsǿnh³ jmi²dsa² ma²ca¹jmo¹ Gedeón. Lah¹jøng² ca¹juúh² dsa² juøi²: —Diú¹³ quián² jniang³ tsǿnh³ jmi²dsa² lǿa¹² ŋí³ —ca¹juúh²dsa. Ca¹lán¹ Dsa² Siáh² Ta³ Huø¹ Israel Jueces 8.30–12.15

Ca¹lø¹chián¹ ton¹lug¹guián² rø²dsǿ² guiúg² ja³ŋiúh³ Gedeón. Di³ jue¹² hio¹³ ca¹jian¹² dsa² héi². Jø¹² bíh³ ca¹jian¹²dsa jan² hio¹³, dsa² jmo¹² ta³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹lø¹chián¹ jin² jan² guing² dsa² ŋioh¹² quianh¹³ hio¹³ héi². Ca¹tǿh²dsa guing² héi² Abimelec. Mi³ca¹jon¹ Gedeón ca¹mi¹liág¹ dsa² israel hlanh² diú¹³ lan³ calah siíh². Jøng² ca¹ŋó¹ Abimelec juu¹² jøa³juøi² Siquem, juu¹² go² mi³chiég³dsa. Jøng² ca¹jmo¹dsa jǿg³ quianh¹³ dsa² chian² juøi² jøng² hi² lén¹²dsa rai¹³ quián¹²dsa. Jøng² ca¹tógh²dsa cu²tséh¹ hlég² quián¹²dsa. Jøng² ca¹mi¹dsian¹² hlég² héi² ja³ŋiúh³ hlai³ Gedeón. Jøng² ca¹liúg² jan² ja³ŋiúh³ héi², tsih² tsen² Jotam. Jøng² ca¹uǿi² Jotam máh² cøg¹² jøa³juøi² Siquem. Ca¹hløah¹dsa tí², ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Hlaih¹³ ca¹jmoh² hniah¹² ja³cog² tsø³jong¹³ hlai³ Gedeón. Ju³canh² hniah¹² jmø³uai¹² ni³ huu¹³ hi² hlaih¹³ jøng², cu¹dsie¹² quianh¹³ rai¹³ quiánh² hniah¹², dsa² tsen² Abimelec —ca¹juúh²dsa. Ma²hnøa¹² ji²ŋi² ca¹jmo¹ Diú¹³ tsa¹ma¹tógh² dsa² juøi² Siquem cøng² jǿg³ quianh¹³ Abimelec, rai¹³ quián¹²dsa. Ca¹tán² Abimelec quianh¹³ dsa² juøi² héi². Ca¹tiúh¹ Abimelec quianh¹³ dsa² quianh³dsa quianh¹³ dsa² juøi² jøng². Ca¹dsǿh²dsa cøng² hniú¹² juøh¹² ja³mi³tiogh³ dsa² juøi², dsa² ca¹cuøin¹. Ca¹dsan¹ dsa² héi². Jøng² ca¹ŋó¹ Abimelec quianh¹³ dsa² quianh³dsa juøi² siíh². Ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² tiogh³ ja³jøng². Jøng² ca¹téng² jan² hio¹³ cang³ to² juøh¹² hag³tø²quig² guiuh¹³ hniú¹². Ca¹tǿ² dsi³ Abimelec. Jøng² ca¹jon¹dsa. 66 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Mi³ca¹jon¹ Abimelec, ca¹lán¹ jan² dsa² tsen² Tola dsa² dsen¹³ cónh² guiég²hnøa¹² ji²ŋi² jmai³. Ni³ jøng² ca¹lán¹ jan² dsa² tsen² Jair ta³ dsa² israel cónh² guiég²ton¹ ji²ŋi² jmai³. Jøng² ca¹tiúh¹ dsa² filisteo quianh¹³ dsa² amonita quianh¹³ dsa² israel. Ca¹jmo¹ dsa² hiag¹³ héh¹ huø¹ Israel cónh² guie¹jŋii¹ ji²ŋi². Ma²ca¹cuø¹ báh³ Diú¹³ jǿg³ hi² tiúh¹ dsa² hiag¹³ héi² huu¹³ hi² ca¹hlanh² dsa² israel diú¹³ lan³ calah siíh². Jøng² ca¹møa¹ dsa² israel hi² mi²hag² Diú¹³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² israel: —Gu³hlanh² hniah¹² diú¹³ lan³ quiánh² chi²júh² tiúh¹ diú¹³ héi² mi²hagh² hniah¹², liáh³ —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² israel. Ca¹hlanh²dsa Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Jøng² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa. Jan² dsa² tsen² Jefté mi³të² ta³ quiah¹² hlég². Ma²ca¹tég² roh¹³dsa dsa² héi². Di³ ja³ŋiúh³ jan² hio¹³ lø³hiug¹² mi³lán¹²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² amonita hning² quianh¹³ dsa² israel. Jøng² ca¹juúh² dsa² go², ca¹tsáih¹dsa Jefté: —¿Tsa¹dsio¹ canh²hning ni³ hlég² dsa² israel ja³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³? Lénh²hning dsa² dsen¹³ quián² jniang³ ju³ná³ tianh²hning quianh¹³ dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hiei¹ Jefté jǿg³ jøng². Ca¹lán¹dsa ta³ ja³jøng². Jøng² ca¹dsianh² Jefté cøng² si² ja³cog² rai¹³ dsa² amonita. Lah¹la² rø²juúh² si²: —¿He²løa¹ jmoh² hniah¹² hning² quianh¹³ jniih³?, rø²juúh² si². Jøng² ca¹ŋai¹ rai¹³ dsa² hiag¹³ héi²: —Di³ ma²ca¹jŋíh² dsa² goh² hniah¹² huø¹ mi³quián² jniih³ ma²lǿih² — ca¹juúh² rai¹³. Jøng² ca¹dsianh² Jefté jin³ cang² si², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi². Lah¹la² rø²juúh² si²: —A¹jáng¹ ju³ hi² ca¹jŋíh² dsa² go² jniih³ huø¹ jøng², rø²juúh² si². Conh¹jøng² tsa¹ca¹nǿng² rai¹³ dsa² amonita jǿg³ quiah¹² Jefté. Cøng² hi² ca¹jmo¹dsa hning². Jøng² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quianh¹³ dsa² israel. Ca¹tiúh¹ hlég² Jefté quianh¹³ dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹lø¹hné¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Efraín quianh¹³ Jefté. Di³ tsa¹ca¹tǿh²dsa dsa² héi² ja³ca¹jmo¹dsa hning². Jøng² ca¹tán² dsa² go² Jefté, dsa² lán¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Manasés quianh¹³ dsa² hné². Ca¹dsan¹ jue¹² tsø³jong¹³ hlai³ Efraín, dsa² mi³hné². Jøng² ca¹lán¹ Jefté ta³ huø¹ Israel cónh² jŋiéng² ji²ŋi². Mi³ca¹jon¹ Jefté, ca¹lán¹ jan² dsa² tsen² Ibzán ta³ guio¹ ji²ŋi². Jøng² ca¹lán¹ jan² dsa² tsen² Elón ta³ cónh² guie¹ ji²ŋi². Jøng² ca¹lán¹ jan² dsa² tsen² Abdón ta³ cónh² jŋie¹ ji²ŋi². 67 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jǿg³ Quiah¹² Sansón Jueces 13–16

Mi³ca¹jon¹ Abdón ca¹tiú² dsa² israel jǿg³ quiah¹² Diú¹³ calah siíh². Jøng² ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ ca¹tiúh¹ dsa² filisteo quianh¹³ dsa² israel héi². Cøng² jmai³ ca¹tsë²́ Diú¹³ jan² ángel juu¹² ja³quiah¹³ jan² hio¹³ dsa² israel, hio¹³ dsa² juu³. Jøng² ca¹juúh² ángel, ca¹tsáih¹dsa hio¹³ héi²: —Na¹ bíh³ li¹chian² guing² dsa² ŋioh¹² quiánh²hning. Tsa¹cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² høgh²hning jmøi². Di³ lén¹² jongh²hning dsa² nazareo, dsa² ca¹jënh² ja³cog² Diú¹³ jmai³ mi³chian²dsa jmøi¹guǿi¹. Tsa¹cuø¹² Diú¹³ jǿg³ tiuh³hning dsi³tsih. Tá¹²tsih quianh¹³ dsa² filisteo na³ma²juanh¹²tsih —ca¹juúh² ángel. Mi³ca¹ŋáh¹ ángel jøng² ca¹tsáih¹ hio¹³ ji²gug²dsa jǿg³ ma²na²juúh² ángel. Jøng² ca¹tsë²́ Diú¹³ ángel calah siíh² ja³quiah¹³ hio¹³ héi². Mi³quianh¹³ hio¹³ ji²gug²dsa. Hi² jøng² ca¹hé¹ dsa² ŋioh¹² héi² jǿg³ ma²ca¹juúh² ángel lah¹jiá¹². Jøng² ca¹lø¹chián¹ guing² dsa² ŋioh¹² quián¹² dsa² héi². Ca¹tǿh²dsa guing² Sansón. Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quianh¹³ tsih² héi². Ca¹lán¹dsa jan² dsa² bé² hiug¹². Ca¹mi¹dsian¹²dsa jue¹² dsa² hiag¹³, dsa² filisteo. Ca¹jǿn¹dsa jøa³nung² quiah¹² dsa² héi². Ca¹lán¹dsa ta³ dsa² israel cónh² guiég² ji²ŋi² jmai³. Lø¹i³jŋaih¹ dsa² filisteo quianh¹³ Sansón. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² canh¹³ quián¹² dsa² hiag¹³ héi² cøng² jǿg³ quianh¹³ jan² hio¹³ go²dsa tsen² Dalila. Di³ hno¹ báh³ Sansón hio¹³ héi². Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³ ca¹tsáih¹dsa hio¹³: —Hnangh²hning mai³¹ hi² tsaih² Sansón hning² jǿg³ he² løa¹ hiug¹² bé²dsa. Mi³hmah² jniih³ quiánh²hning ju³ná³ jmoh²hning jǿg³ ja³cog² jniih³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Dalila, ca¹tsáih¹dsa Sansón: —¿He² løa¹ hiug¹² béh²hning? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹mi²gag² Sansón hio¹³. Ca¹juúh²dsa: —Chi²júh² hŋieng²dsa jní² quianh¹³ guio¹ uøin² tsa¹li¹quing², jøng² tsa¹ma¹lén²jni dsa² hiug¹² bé² —ca¹juúh² Sansón. Jøng² ca¹tǿh² hio¹³ dsa² go²dsa hi² hŋieng²dsa quiah¹² Sansón ja³güé²dsa. Ca¹hmoh² dsa² hiag¹³ hniú¹² jøng². Jøng² ca¹ŋie² hio¹³ quianh¹³ Sansón. Jøng² ca¹juúh² hio¹³: —Ca¹tǿ² ja³chiángh² dsa² hiag¹³ quiánh² hning² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹nung² Sansón. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹gǿi²dsa uøin² jøng². Jøng² ca¹møa¹ Dalila calah siíh² hi² tsáih¹dsa he²løa¹ hiug¹² bé²dsa. Ca¹juúh² hio¹³: —Ma²ca¹mi²gagh²hning jní². Jmoh²hning juanh¹² hoh¹². Juúh³hning jǿg³ té¹² —ca¹juúh² hio¹³. Jøng² ca¹juúh² Sansón cøng² jǿg³ tsa¹té¹². Ca¹juúh²dsa: —Chi² ju³ná³ hŋieng²dsa jní² quianh¹³ hnei¹³ hmë²́ jøng² tsa¹ma¹lén²jni dsa² hiug¹² bé² —ca¹juúh²dsa. 68 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Mi³ca¹güé²dsa jøng² ca¹hŋieng² Dalila quiah¹²dsa quianh¹³ hnei¹³ jøng². Mi³tiogh³ dsa² hiag¹³ dsi²néi² jøng² ja³quiunh². Jøng² ca¹hlanh² hio¹³ Sansón. Ca¹juúh²dsa: —Ca¹tǿ² ja³chiángh² dsa² hiag¹³ quiánh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹nung² Sansón. Jøng² ca¹gë²dsa hnei¹³ jøng² cónh² hi² tsa¹ué². Jøng² ca¹møa¹ Dalila jǿg³ calah siíh² he² løa¹ hiug¹² bé² Sansón. Jøng² ca¹mi²gag² Sansón hio¹³ calah siíh². Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Chi²júh² jmoh²hning guio¹ jmei¹³ jŋiú³ dse²jni jøng² jmoh²hning jŋiú³ jøng² ja³ta²dsa tá¹², jøng² tsa¹ma¹lén²jni dsa² bé² hiug¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ hio¹³ hi² jøng² jŋiú³ dsi³ Sansón. Jøng² ca¹nung²dsa. Ca¹ŋáh¹dsa quianh¹³ ŋí³ ja³ta²dsa tá¹² ma²chính² jŋiú³ dsi³dsa. Tsa¹ca¹lǿh¹² dsa² hiag¹³ mi³ti³hma¹² dsi²néi² jøng². Jøng² ca¹juúh² Dalila, ca¹tsáih¹dsa Sansón: —Tsa¹hnoh²hning jní². Cøng² hi² juúh³hning jǿg³ tø³jǿg³ —ca¹juúh²dsa. Quianh¹³ hi² tiog¹³ ca¹møa¹ hio¹³ jǿg³ jøng². Tsa¹ma¹tí² dsǿa¹² Sansón mi¹gag¹²dsa hio¹³ calah siíh². Jøng² ca¹juúh²dsa jǿg³ té¹²: —Mi³lán¹²jni dsa² bí² hiug¹² huu¹³ hi² lán¹²jni dsa² quián¹² Diú¹³. Tsa¹ca¹tiu¹jni dse²jni cónh² mi³ca¹lø¹chián¹jni. Ju³ná³ tiu²jni dse² hi² jmo¹³jni mu²cuh² dse²jni, jøng² tsa¹ma¹lé²jni dsa² bé² hiug¹² —ca¹juúh² Sansón. Jøng² ca¹tǿh² Dalila dsa² canh¹³ go²dsa. Jøng² ca¹tiu¹ dsa² dsi³ Sansón ja³rø²güe¹dsa. Jøng² ca¹hlanh² Dalila Sansón. Ca¹juúh²dsa: —Ca¹tǿ² ja³chiángh² dsa² hiag¹³ quiánh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋie² Sansón. Tsa¹ca¹lø¹lih¹³dsa tsa¹ma¹mi²hag² Diú¹³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹chiánh² dsa² hiag¹³ quiah¹²dsa. Ca¹huø¹dsa mø³ni³ Sansón. Ca¹hŋieng²dsa quianh¹³ ŋí³ lǿa¹² cadena. Ca¹tiah²dsa hni¹ŋí³ juu¹² go² dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹jmo¹ Sansón ta³ ja³ca¹ieh²dsa juu³ hi³ŋíh¹. Jøng² ca¹løa¹ jain² jŋiú³ dsi³dsa calah siíh² hni¹ŋí³ jøng². Cøng² jmai³ ca¹jmo¹ dsa² filisteo cøng² jmai³ ja³cog² diú¹³ lan³ quián¹²dsa. Jøng² ca¹më²dsa Sansón hi² cu²jmógh²dsa ja³tø¹ni¹ dsa² jue¹² tiogh³ jmai³ jøng². Jøng² ca¹jian¹ jan² tsih² Sansón. Di³ mi³lán¹² Sansón dsa² teg³. Ca¹jian¹tsih dsa² héi² juu¹² dsi²néi² guøh¹² juøh¹² quiah¹² dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹juúh² Sansón, ca¹tsáih¹dsa tsih² héi²: —Gu³jiagh²hning jní² ja³ti³tǿng² ton¹ mǿi² cang³ cah³ ja³tsih¹³ tí² guiuh¹³ guøh¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hlanh² Sansón Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: —Jmoh²hning juanh¹² hoh¹². Cuøh³hning jní² bí² jin³ cu²rón² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹chính² Sansón ta³ton¹ cang³ jøng². Ca¹chi²ŋiu²dsa. Cu¹dsie¹² ca¹gug¹ guøh¹² jøng². Ca¹tah² guiuh¹³ guøh¹² ni³ dsa² mi³tiogh³ dsi²néi². Ca¹dsan¹ ca¹lah¹já¹ dsa² mi³tiogh³ guøh¹². Ca¹jon¹ hŋiah¹² báh³ Sansón. 69 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹dsan¹ jue¹² dsa² hiag¹³ ja³ca¹jon¹ Sansón cónh² jín³ dsa² ca¹mi¹dsian¹²dsa jmai³ mi³chian²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Rut Rut 1–4

Cøng² jmai³ ja³mi³lán¹² jan² dsa² dsen¹³ ta³ huø¹ Israel ca¹já² cøng² hag³cón². Jøng² ca¹ŋó¹ jan² dsa² lán¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá juu¹² huø¹ Moab huu¹³ hag³cón² jøng². Elimelec mi³tsen² dsa² héi². Mi³quianh¹³dsa hio¹³ quián¹²dsa, hio¹³ mi³tsen² Noemí. Mi³quianh¹³dsa og¹ ja³ŋiúh³dsa, dsa² mi³tsen² Mahlón quianh¹³ Quelión. Jøng² ca¹jon¹ Elimelec huø¹ Moab jøng². Jøng² ca¹jian¹² ja³ŋiúh³dsa hio¹³ chian² Moab. Ca¹jenh² Mahlón gug² quianh¹³ hio¹³ mi³tsen² Rut. Ca¹jenh² Quelión gug² quianh¹³ hio¹³ mi³tsen² Orfa. Jøng² ca¹dsan¹ dsa² ŋioh¹² héi² ta³og¹dsa. Ca¹tánh² dsǿa¹² Noemí. Di³ ca¹lán¹dsa hio¹³ hnǿi². Mi³dsanh²dsa juu¹² go²dsa, huø¹ Israel. Di³ ma²ca¹nǿng²dsa jǿg³ hi² ca¹tsø³jue¹³ hag³cón² juu¹² go²dsa. Jøng² ca¹juúh² Noemí, ca¹tsáih¹dsa hio¹³, dsa² mi³lán¹² lo¹²dsa: —Dsio¹ báh³ gu³noh¹² hniah¹² juu¹² ja³quiánh². Dsio¹ báh³ janh² hniah¹² dsa² ŋioh¹² goh² hniah¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋáh¹ Orfa juu¹³ ja³tiogh³ ju²roh¹³dsa. Jøng² ca¹juúh² Rut, ca¹tsáih¹dsa Noemí: —Dsio¹ báh³ nei³jni quianh¹³ hnéng¹. Dsio¹ báh³ guǿ²jni quianh¹³ hnéng¹. Lén² dsa² gog²hning dsa² go²jni. Jø¹² bíh³ hlanh²jni Diú¹³ hlanh² hning² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuø¹ Noemí jǿg³ hi² dság¹ Rut quianh¹³dsa. Ca¹ŋi¹lia¹dsa juøi² tsen² Belén, juøi² go² Noemí. Jøng² ca¹dsi¹lia¹dsa juøi² jøng² jmai³ ca¹mi¹liág¹ dsa² juøi² hi² hŋiu²dsa mǿi² cebada, hi² lǿa¹² cuøi² hi³ŋíh¹. Jøng² ca¹juúh² Rut, ca¹tsáih¹dsa Noemí: —Cuúh²hning jǿg³ nei³jni jøa³nung² quiah¹² dsa² ŋi³can²jni mǿi² cebada hi² ca¹chiág¹ —ca¹juúh²dsa. (Di³ mai³¹ jøng² mi³quín² dsa² ti² dsa² ŋié² huø¹ Israel jøa³nung² quiah¹² dsa².) Jøng² ca¹cuø¹ Noemí jǿg³. Jøng² ca¹ŋó¹ Rut. Ca¹ŋi¹quín²dsa mǿi² cebada jøng². Ca¹ŋie²dsa huø¹ quiah¹² jan² dsa² chi² cog³, dsa² tsen² Booz. Mi³lán¹² Booz héi² roh¹³ hlai³ Elimelec. Cónh² tsa¹ju²jŋia¹³ ca¹ŋie² Rut huø¹ jøng². Jøng² ca¹jë²́ Booz Rut. Jøng² ca¹lø¹ŋi¹²dsa mi³lán¹² hio¹³ hio¹³ quián¹² hlai³ Mahlón. Ca¹jmo¹ Booz huø³ dsǿa¹²dsa ja³cog² Rut. Ca¹cuø¹dsa jǿg³ hi² cøng² hi² jiégh²dsa mǿi² cebada huø¹ jøng². Jøng² ca¹juúh² Rut, ca¹tsáih¹dsa Booz: —¿He² løa¹ ca¹jmoh²hning hi² hiug¹² dsio¹ hoh¹²hning ja³cog²jni? Di³ hio¹³ chian² ja³siíh³ báh³ jní² —ca¹juúh² Rut. 70 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹juúh² Booz, ca¹tsáih¹dsa Rut: —Ma²ca¹nang¹jni jǿg³ ha²lah ca¹jmoh²hning hi² dsio¹ hoh¹²hning ja³cog² Noemí. Ju³jmo¹² Diú¹³ dsio¹ dsǿa¹² ja³cogh²hning. Di³ ma²ca¹héh²hning jǿg³ quiah¹²dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuø¹ Booz má¹ hi² gǿh² Rut dsi¹hiég¹ jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Booz héh¹ hi² jmo¹² dsa² quián¹²dsa hi² lé² ma²dsio¹² mǿi² cebada ja³tǿ² ja³ŋóa¹² hio¹³. Jøng² ma²dsio¹² mǿi² ca¹cang¹ Rut juu¹² ja³quiah¹³dsa. Tøa¹² báh³ dsǿa¹² Noemí jǿg³ ca¹juúh² Rut hi² ca¹ŋie²dsa huø¹ quiah¹² Booz. Jøng² ca¹juúh²dsa: —Dsio¹ báh³ goh²hning huø¹ jøng² ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ ja³jmo¹²dsa ta³ quiah¹² mǿi² cebada —ca¹juúh²dsa. Rø²juúh² lei¹³ quiah¹² hlai³ Moisés hi² hniuh¹² jian¹² roh¹³ hlai³ quianh¹³ hio¹³ hnǿi² ju³ná³ tsa¹ca¹lø¹chián¹ guing² quián¹²dsa. Hi² jøng² ca¹jmo¹ Noemí héh¹ hi² dsa¹jmo¹² Rut jǿg³ quianh¹³ Booz hi² jenh²dsa gug² quianh¹³ hio¹³ héi². Jøng² ca¹ŋó¹ Rut juu¹² ja³quiah¹³ Booz. Ca¹møa¹dsa jǿg³ hi² jenh² Booz gug²dsa. Jøng² ca¹juúh² Booz, ca¹tsáih¹dsa Rut: —Tøa¹² báh³ dsøa¹jni jenh²jni gug² quianh¹³ hnéng¹. Conh¹jøng² chian² jan² dsa² ta¹ jian¹²dsa hning² cónh² jín³ jní². Hniuh¹² ŋai¹jni dsa² héi² chi² ju³ná³ jian¹²dsa hning² —ca¹juúh² Booz. Jøng² ca¹cuøh³ Booz Rut cøng² lio¹³ mǿi² cebada hi² can²dsa ja³quiah¹³ Noemí. Jøng² ca¹ŋáh¹ Rut. Ca¹cang¹dsa lio¹³ jøng². Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹ŋó¹ Booz juu¹² chiuh³ juøi². Ca¹jŋi¹dsa ja³jøng². Chi²jŋio¹dsa dsa² ca¹të²́ hi² jian¹²dsa Rut. Jøng² ca¹guøn¹ dsa² héi². Jøng² ca¹juúh² Booz, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —¿Hieih²hning hi² láh²hning huø¹ quiah¹² hlai³ Mahlón? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² roh¹³dsa: —Lá² báh³ jní² huø¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Booz: —Hi² jøng² hniuh¹² hi² janh²hning hio¹³ hnǿi² quián¹² hlai³ héi² — ca¹juúh² Booz. Jøng² ca¹juúh² roh¹³dsa: —Tsa¹hiei¹jni jǿg³ hi² jan²jni hio¹³ hnǿi² héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lán¹ Booz dsa² ca¹të²́ lá² huø¹ jøng². Jø¹² bíh³ ca¹jenh²dsa gug² quianh¹³ Rut. Jøng² ca¹lø¹chián¹ jan² guing² dsa² ŋioh¹² quián¹² Booz quianh¹³ Rut, hio¹³ quián¹²dsa. Ca¹tǿh²dsa guing² héi² Obed. Ca¹lán¹ guing² héi² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Mahlón li¹juúh² jǿg³. Hioh¹² jénh² Noemí mi³ca¹lø¹chián¹ dsieg²dsa. Ca¹jmo¹dsa hí³ guing². Jø¹² bíh³ hioh¹² jénh² hio¹³ chian² Belén, dsa² jenh² quián¹² Noemí. Di³ ma²ca¹lø¹chián¹ jan² dsa² lé² jmo¹² hí³ quiah¹² Noemí na³ma²guiugh²dsa. Mi³ca¹juanh² Obed héi², ca¹lán¹dsa ti³jmi² Isaí, dsa² ca¹lán¹ ti³jmi² David. Ca¹lán¹ David héi² rai¹³ quián¹² dsa² israel. 71 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹lán¹ Samuel Dsa² Hǿ² Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ 1º Samuel 1–3

Mi³chian² jan² dsa² tsen² Elcana, dsa² lán¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Efraín. Guø²dsa huø¹ ca¹të²́ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ héi². Og¹ hio¹³ mi³chian² quián¹² dsa² héi². Jan² hio¹³ tsen² Ana. Jan² hio¹³ tsen² Penina. Tsa¹chian² guing² ma²chian² quián¹² Ana. Ma²chian² guing² quián¹² Penina. Hi² jøng² ca¹cu² ca¹jmóh² Penina quiah¹² Ana hio¹³ jian¹²dsa. Jøng² ca¹tánh² dsǿa¹² Ana huu¹³ hi² tsa¹chian² guing² quián¹²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ Elcana juu¹² Silo, ja³tsih¹³ guøh¹² lǿa¹² tsø³hmøah¹², ju³lah mai³¹ mi³quín²dsa. Quianh¹³dsa hio¹³ quián¹²dsa quianh¹³ guing² quián¹²dsa. Ca¹ŋo¹dsa hi² hlanh²dsa Diú¹³ lah¹cøng² lah¹cøng² ji²ŋi² ja³jøng². Ca¹jënh²dsa jáh² ja³cog² jmi²dsa². Jøng² ca¹dsii¹ jmi²dsa² ŋǿ³ jáh² héi² ni³ Diú¹³ huu¹³ quiah¹²dsa. Cøng² jmai³ ja³mi³hiúg³ Ana ja³tsih¹³ guøh¹² jøng² ca¹ŋó¹dsa juu¹² hag³ guøh¹². Ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Ca¹møa¹dsa hi² li¹chian² guing² quián¹²dsa. Ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² lén² guing² dsa² neng¹² gug² tai³ Diú¹³ ju³lah dsa² nazareo, chi²júh² jmo¹² Diú¹³ hi² li¹chian² guing² quián¹²dsa. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹ŋáh¹ Elcana quianh¹³ hio¹³ quianh¹³ guing². Tsa¹hai² jøng² ca¹quian² Ana guing². Ca¹lø¹chián¹ jan² guing³ dsa² ŋioh¹² quián¹²dsa. Ca¹tǿh²dsa guing² Samuel. Mi³ca¹tiu² guing² dsiúh² ca¹ŋi¹jian¹² Ana guing² ja³tsih¹³ guøh¹². Ca¹jënh²dsa guing² ja³cog² juu¹³ jmi²dsa², dsa² tsen² Elí. Jøng² ca¹juúh² Ana, ca¹tsáih¹dsa Elí: —Guing² lang¹² ca¹më²jni Diú¹³. Hi² jøng² gug² tai³ Diú¹³ neng¹² guing² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hlanh² Ana Diú¹³. Ca¹cuøh³dsa Diú¹³ di³hmah³ huu¹³ hi² ca¹lø¹chián¹ guing². Jøng² ca¹ŋáh¹ Ana. Ca¹gú² Samuel ja³tsih¹³ guøh¹² jøng². Jøng² ca¹ŋi³can¹ mi³chiég³ Samuel cøng² hmøah¹² dsiég² lah¹cøng² lah¹cøng² ji²ŋi² jmai³ ja³ca¹ŋi³hlanh²dsa Diú¹³ ja³tsih¹³ guøh¹² jøng². Mi³chian² og¹ ja³ŋiúh³ juu¹³ jmi²dsa². Tsen²dsa Ofni quianh¹³ Finees. Tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹møa¹dsa nang³ quiah¹² jáh², hi² tsa¹ca¹të²́ dsa. Tsa¹hiei¹dsa ŋǿ³jah hi² mi³cuø¹² dsa² juøi² ju³ná³ ca¹jŋíh²dsa nang³, hi² ca¹tiu¹dsa. Ca¹hlanh²dsa hio¹³ siáh², dsa² mi³jmo¹² ta³ guøh¹². Jøng² ca¹jé² ti³jmi²dsa. Cu¹dsie¹² tsa¹ca¹tónh¹dsa juu¹². Siíh² báh³ lán¹² Samuel. Hiug² dsǿa¹²dsa mi²ti²dsa ni³ Diú¹³. Cøng² jmai³ ca¹guøn¹ jan² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ja³tsih¹³ guøh¹² jøng². Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Elí: —Ja¹quien¹³ ja³jmo¹² Diú¹³ hi² tsa¹ma¹lanh¹²hning quianh¹³ tsø³jonh²hning jmi²dsa² guøh¹² ja³la². Di³ tsa¹ca¹jmoh³hning héh¹ cu²rø² dsi²néi² quiánh²hning. Tsa¹ca¹mi¹ti¹ jonh²hning ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ 72 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Diú¹³. Dsian² báh³ ta³og¹ ja³ŋiúh³hning cøng² jmai³. Hi² jøng² li¹ŋih¹²hning jǿg³ dsøg¹² ma²ca¹juǿi²jni hning² —ca¹juúh²dsa. Cøng² ja³neng² jøng² ca¹nǿng² Samuel jǿg³ hi² tǿ² dsa² quiah¹²dsa ja³rø²güe¹dsa. Jøng² ca¹nung²tsih. Jøng² ca¹ŋó¹tsih cøng² gu¹hei¹² ja³rø²güe¹ Elí, dsa² ma²guiugh¹³. Jøng² ca¹juúh² Samuel: —Hei³ jní² tsenh² la² —ca¹juúh²dsa. Di³ lë²dsa Elí báh³ dsa² ca¹tǿ². Jøng² ca¹juúh² Elí: —Héi¹ ju³ jní² na²tǿh² hning², jon¹² —ca¹juúh²dsa. Lah¹jøng² ca¹løa¹ tanh² rón². Jøng² ca¹lø¹lih¹³ Elí na²tǿh² hŋiah¹² Diú¹³ quiah¹² tsih². Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Gu³tsanh²hning calah. Chi² ju³ná³ nøngh²hning jǿg³ calah, jøng² juaih¹²hning Diú¹³ he² jǿg³ mi³tsaih¹dsa hning² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ Samuel. Ca¹quieg¹dsa calah. Jøng² ca¹tǿ² Diú¹³ calah siíh². Jøng² ca¹ŋai¹ Samuel ju³lah jǿg³ ca¹juúh² Elí. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Lah¹dsóh² juǿi²jni hning² hi² tiog¹³ báh³ hi² ŋë² hi² hlaih¹³ ja³cog² Elí quianh¹³ jong¹²dsa. Jøng² juaih²hning Elí jǿg³ jøng² huu¹³ hi² tsa¹ca¹jmo¹dsa héh¹ cu²rø² dsi²néi² quiah¹²dsa ja³ca¹lø¹ŋi¹²dsa hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹ jong¹²dsa —ca¹juúh²dsa. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹lø¹goh¹³ Samuel tsaih² Elí jǿg³ ué² jøng². Jøng² ca¹møa¹ Elí quianh¹³ hi² tiog¹³ hi² he² Samuel jǿg³ jøng². Jøng² ca¹tsáih¹ Samuel Elí ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ jøng². Jøng² ca¹juúh² Elí: —Ju³jmo¹² Diú¹³ ju³lah tøa¹² dsǿa¹²dsa jmo¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lán¹ Samuel dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ mi³ma²juanh²dsa. Ca¹lø¹ti² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ca¹hǿ²dsa ja³cog² dsa² israel. Jøng² ca¹lø¹lih¹³ dsa² juøi² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ báh³ Samuel. Ca¹tiúh¹ Dsa² Filisteo Quianh¹³ Dsa² Israel 1º Samuel 4–7

Cøng² jmai³ ca¹jmo¹ dsa² filisteo hning² quianh¹³ dsa² israel. Ca¹tógh²dsa hlég² ta³ton¹ juøi². Ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ quianh¹³ dsa² israel jmai³ lah¹ni³. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² israel jǿg³ hi² dsa¹quín²dsa gog¹² han¹³ hiug² dsi²néi² guøh¹², hi² dsa²can²dsa ja³jmo¹²dsa hning². Di³ lë²dsa mi²hag² Diú¹³ quianh¹³ gog¹² jøng². Jøng² ca¹ŋi¹lé² Ofni quianh¹³ Finees, ja³ŋiúh³ Elí quianh¹³ gog¹² jøng². Di³ ti³lán¹²dsa jmi²dsa². Jøng² ca¹tán² dsa² israel quianh¹³ dsa² filisteo calah siíh². Cu¹dsie¹² ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ jmai³ jøng². Jue¹² hlég² dsa² israel ca¹dsan¹, cónh² guiég²ton¹ mei¹³ dsa². Jø¹² bíh³ ca¹dsan¹ og¹ ja³ŋiúh³ Elí héi². Jøng² ca¹can² dsa² hiag¹³ gog¹² han¹³ jøng² juu¹² go²dsa. 73 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Mi³ca¹nǿng² Elí jǿg³ ué² jøng², ca¹tánh²dsa ta¹lah¹cah³ ja³mi³guǿ¹²dsa jlǿa¹². Ca¹jué² mu² cu²lag¹²dsa. Jøng² ca¹jon¹dsa. Mi³ca¹lán¹dsa dsa² dsen¹³ huø¹ Israel cónh² ton¹lág¹ ji²ŋi² jmai³. Jøng² ca¹can² dsa² filisteo gog¹² han¹³ juu¹² ja³tsih¹³ diú¹³ lan³ quián¹²dsa. Ca¹tsih²dsa gog¹² dsi²néi² guøh¹² ja³tsih¹³ diú¹³ lan³ quián¹²dsa. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² jøng² ca¹jái¹dsa mi³ca¹tánh² diú¹³ lan³ huø¹. Jøng² ca¹tsih²dsa diú¹³ lan³ calah siíh². Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² calah ca¹jái¹dsa. Jø¹² bíh³ ca¹tánh² diú¹³ calah siíh². Jøng² ca¹hna² dsi³ diú¹³ quianh¹³ gug² diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹løa¹ jue¹² chi²nang¹³ jøa³ ja³tiogh³ dsa² hiag¹³. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹jenh¹ dsa² hiag¹³ dsag³. Ca¹hian²dsa bøah¹² hmih¹². Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² jøng² huu¹³ hi² ca¹can² dsa² hiag¹³ gog¹² han¹³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹ŋi³can¹ dsa² filisteo gog¹² jøng² juu¹² juøi² siíh² go²dsa. Ca¹can² dsa² juøi² jmø³uai¹² lah¹cøng² lah¹cøng² juøi² ja³ca¹ŋi³can¹dsa gog¹² jøng². Ca¹jenh¹dsa hmih¹² hlaih¹³ jøng². Jøng² ca¹túgh² dsa² canh¹³ quián¹² dsa² filisteo quianh¹³ jmi²dsa² quianh¹³ dsa² ca¹dsi² jǿg³. Ca¹dsi¹dsa jǿg³ hi² dsio¹ jmo¹²dsa quianh¹³ gog¹² jøng². Di³ huu¹³ gog¹² jøng² ca¹can² dsa² juøi² jmø³uai¹². Jøng² ca¹juúh² jmi²dsa² quianh¹³ dsa² ca¹dsi² jǿg³: —Hniuh¹² tíh² hniah¹² gog¹² jøng² ni³ hma²lǿh² hi² hia² og¹ chi³ca³ju². Jø¹² bíh³ hniuh¹² cuøh² hniah¹² ma²dsio¹² cog³ niáng¹³ ja³cog² Diú¹³ quián¹² dsa² israel huu¹³ hi² ca¹quinh² hniah¹² gog¹² jøng². Hi² jøng² tsa¹ma¹li¹hne² Diú¹³ quianh¹³ hniah¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² canh¹³ quián¹² dsa² filisteo ju³lah jǿg³ ca¹juúh² jmi²dsa² quianh¹³ dsa² ca¹dsi² jǿg³. Ca¹cuø¹dsa jǿg³ hi² dsa¹lé² ca³ju² quianh¹³ hma²lǿh² chi²júh² hniu¹ dsa¹lé²jah. Jøng² ca¹ŋi¹lé²jah juu¹² cu¹dsøg¹² juu¹² ja³tiogh³ dsa² israel. Jøng² ma²léi¹³ huu¹³ quiah¹² gog¹² jøng² ca¹jenh¹ dsa² filisteo jmø³uai¹² jøng². Ha¹chi² la²ca¹løa¹ hi² jøng². Jøng² ca¹dsi¹lé³ ca³ju² hia² hma²lǿh² cøng² juøi² ja³tén¹² huø¹ Israel. Mi³tiogh³ ca²dsiog³ dsa² juøi² jøng², dsa² ca¹të²́ ta³ quiah¹² guøh¹². Jøng² hioh¹² jénh² dsa² juøi² mi³ca¹jái¹dsa gog¹². Jøng² ca¹mi¹dsian¹² dsa² ca¹të²́ ta³ quiah¹² guøh¹² ca³ju² héi². Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³jah ni³ Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa cuai³ hma²lǿh² jøng² ja³ca¹jǿn¹dsa ŋǿ³jah. Jøng² ca¹tioh¹²dsa cog³ niáng¹³ ca¹já² juu¹² hma²lǿh² ni³ cang³ ja³tø¹ni¹ dsa² héi². Jøng² ti³jái¹ ca²dsiog³ dsa² juøi² ta¹lah¹niúh¹ gog¹² han¹³, dsa² tsa¹ca¹të²́ jái¹² ca¹lah¹jin³ jan² dsa². Jøng² ca¹dsan¹ cónh² ton¹lug¹guián² rø²dsǿ² guiúg²dsa, hi² ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹hǿ² dsǿa¹² dsa² juøi². Di³ ca¹dsan¹ dsa² héi². Tsa¹ma¹hniu¹dsa hi² tsih¹² gog¹² han¹³ jøa³ ja³tiogh³dsa. Ca¹møa¹dsa hi² ji¹quín² dsa² juøi² Quiriat-jearim gog¹² jøng². Ca¹u¹lé² dsa² héi². Ca¹u¹quín²dsa gog¹² jøng². Ca¹tsih²dsa gog¹² juøi² cónh² guiég² ji²ŋi². Mi³ca¹jon¹ Elí jøng² ca¹lán¹ Samuel dsa² dsen¹³ juøi² Israel. Ca¹gú²dsa juøi² Ramá. Ca¹ŋó¹dsa ta³hnøa¹² juøi² siíh² lah¹cøng² lah¹cøng² ji²ŋi² ja³ca¹mi²rǿ²dsa jǿg³ quiah¹² dsa² israel. 74 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² israel cónh² ma²guiég² ji²ŋi² ma²tsih¹² gog¹² han¹³ Quiriat-jearim. Tsa¹ma¹hniu¹dsa hlanh²dsa diú¹³ lan³. Hniu¹dsa hlanh²dsa hŋiah¹² báh³ Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Jøng² ca¹jmo¹ Samuel héh¹ hi² tógh² dsa² israel cøng² ja³tsen² Mizpa. Ja³jøng² ca¹hlanh² dsa² juøi² Diú¹³. Ca¹møa¹dsa hi² hén² Diú¹³ dsǿg³dsa. Ta¹lah¹hlanh²dsa Diú¹³ ja³jøng² ca¹ja¹lé² dsa² hiag¹³, dsa² filisteo. Mi³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² israel. Jøng² ca¹lø¹goh¹³ dsa² israel. Ca¹møa¹dsa hi² hlanh² Samuel Diú¹³ huu¹³ quiah¹²dsa. Ca¹hlanh² Samuel Diú¹³. Ca¹dsii¹dsa ŋǿ¹² ta³jan² jah¹chih² ni³ Diú¹³. Jøng² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quianh¹³ dsa² israel. Ca¹løa¹ si²ŋíh¹. Jøng² ca¹hein¹² tí² ŋíh¹. Jøng² ca¹lø¹goh¹³ hlég² dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹cuøin¹dsa. Jøng² ca¹hen² hlég² dsa² israel dsa² hiag¹³ héi². Ca¹mi¹dsian¹²dsa jue¹² hlég² dsa² hiag¹³. Ma²ni³ŋó¹³ jmai³ tsa¹ca¹tí² dsǿa¹² dsa² filisteo jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² israel. Ca¹lán¹ Saúl Rai¹³ Israel 1º Samuel 8.1–13.2

Mi³ma²guiuh³ Samuel ca¹hia¹dsa og¹ ja³ŋiúh³dsa hi² lán¹²dsa dsi³máh² quián¹² dsa² israel. Tsa¹ca¹mi²rǿ²dsa jǿg³ cu²rø² ju³lah ca¹jmo¹ ti³jmi²dsa. Hlanh³dsa. Ca¹can²dsa cog³ quiah¹² dsa² ja³mi²rǿ²dsa jǿg³. Hi² jøng² ca¹hlanh² dsa² canh¹³ Samuel. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Hiah²hning jan² dsa² lén² rai¹³ quián² jniang³ —ca¹juúh²dsa. Tsa¹ca¹tǿ² dsǿa¹² Samuel mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Jøng² ca¹hlanh²dsa Diú¹³ chi²júh² cuø¹² Diú¹³ jǿg³. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Cuø¹²jni jǿg³ hi² hiah²hning jan² rai¹³ dsa² israel. Tsa¹ma¹tøa¹² dsǿa¹² dsa² juøi² hi² lán¹²jni rai¹³ quián¹²dsa. Ué² jǿg³ li¹chi² quiah¹²dsa huu¹³ hi² ca¹më²dsa rai¹³. Mi³cagh² rai¹³ héi² cog³. Hniuh¹² hi² mi²ti² dsa² juøi² ni³dsa ju³lah héh¹ jmo¹²dsa. Tsa¹li¹hiug² dsǿa¹² dsa² juøi² hi² ca¹më²dsa rai¹³ jmai³ chi³quë¹́ . Jøng² tsa¹ma¹chi² jmai³ hi² jéinh² dsǿa¹²dsa jmai³ jøng² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹heh¹ Samuel dsa² canh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ma²ca¹juúh² Diú¹³. Tsa¹ca¹tónh¹dsa juu¹². Tiog¹³ báh³ më²dsa rai¹³. Di³ hniu¹ dsa² juøi² can²dsa mai³¹ quin² dsa² juøi² siíh² hi² chian² rai¹³ quián¹²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Cuø¹²jni jǿg³ hi² hiah²hning rai¹³. Jií¹ jan² dsa² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Benjamín cónh² hora la² hiá¹. Hniuh¹² tsǿngh²hning mih² nang³ aceite dsi³ dsa² héi². Hi² jøng² ma²léi¹³ lén² dsa² héi² rai¹³ quián¹² dsa² israel. Can² dsa² héi² ni³ quiah¹² hlég² dsa² israel ja³tiúh¹dsa quianh¹³ dsa² filisteo, dsa² hiag¹³ quián¹²dsa —ca¹juúh² Diú¹³. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹lø¹ti² jǿg³ ca¹juúh² Diú¹³. Ca¹guøn¹ jan² dsa² ja³quiah¹³ Samuel. Hnah²dsa jáh² bé² quián¹² ti³jmi²dsa, jáh² ca¹ŋi¹hén² 75 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

quián¹²dsa. Mi³ŋai¹dsa Samuel jǿg³ quiah¹² jáh² héi². Di³ ma²ŋi¹²dsa hi² lán¹² Samuel dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Dsa² lang¹² báh³ dsa² lén² rai¹³ juøi² goh²hning —ca¹juúh²dsa. Saúl báh³ tsen² dsa² héi². Jøng² ca¹juúh² Samuel, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —Ma²ca¹dsanh² dsa² jáh² bé² ca¹ŋi¹hén² héi². Tsa¹ma¹jmoh³hning ju²hí³ dsǿa¹² huu¹³ jáh² héi². Jøng² goh²hning quianh¹³ jní² ja³jmo³ jniang³ jmai³ ja³cog² Diú¹³. Li¹chi² hi² cǿh³ hǿgh³hning jmai³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ Saúl quianh¹³ Samuel juu¹² ja³tsih¹³ ni³hiég². Jøng² ca¹cuø¹ Samuel ŋǿ³jah, ŋǿ¹² jmá² hi³méh¹ cónh² jín³ ŋǿ¹² gøah¹² dsa² siáh² tiogh³ ja³jøng². Ca¹jmo¹ Samuel hi² lán¹² Saúl jan² dsa² juanh¹². Jøng² ca¹jŋi¹ Saúl ja³quiah¹³ Samuel ja³neng² jøng². Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² jøng², ca¹ŋó¹ Samuel quianh¹³ Saúl juu¹² chiuh³ juøi². Jøng² ca¹tsǿng² Samuel mih² nang³ aceite dsi² Saúl. Jøng² ca¹juúh² Samuel: —Hning² báh³ lén¹² rai¹³ quián¹² dsa² israel —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹heh¹ Samuel Saúl jǿg³ li¹ŋë²dsa jmai³ jøng². Ca¹lø¹ti² jǿg³ quiah¹² Samuel jmai³ jøng². Ca¹hǿ² Saúl jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹lø¹cue² Saúl Diú¹³ cu²rø² hi³méh¹ cónh² jmai³ ja³ma²ca¹já². Jøng² ca¹dsianh² Saúl ja³quiah¹³ ti³jmi²dsa. Ha¹chi² ca¹heh¹dsa dsa² tiogh³ dsi²néi² jǿg³ hi² lén¹²dsa rai¹³. Jmáh¹lah jǿg³ quiah¹² jáh² bé² ca¹dsii¹dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Samuel héh¹ hi² dsa¹tógh² ca¹lah¹já¹ dsa² israel ja³tsen² Mizpa. Jøng² ca¹dsi¹dsa jǿg³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³ hein² dsa² lén¹² rai¹³ dsa² israel. Jøng² ca¹dsi²dsa jǿg³ hi² lán¹² rai¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Benjamín. Jøng² ca¹dsi¹dsa jǿg³ ca¹të²́ ju²roh¹³ Saúl. Jøng² ca¹të²́ Saúl hŋiah¹² quianh¹³ jǿg³ ca¹dsi²dsa. Jøng² ca¹hmoh² Saúl jøa³ ja³tioh¹² lio¹³. Di³ hiug¹² goh²dsa. Jøng² ca¹hnang² dsa² juøi² quiah¹²dsa. Ca¹dságh²dsa quiah¹² Saúl jøa³lio¹³ jøng². Jøng² ca¹heh¹ Samuel dsa² israel jǿg³ quiah¹² rai¹³. Ca¹tiun¹dsa jǿg³ jøng² ni³ si². Jøng² ca¹tioh¹²dsa si² jøng² dsi²néi² guøh¹². Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ dsa² juøi². Jø¹² bíh³ ca¹ŋáh¹ Saúl. Quianh¹³dsa cu²tséh¹ hlég². Cónh² tsa¹hai² jøng² ca¹jmo¹ dsa² amonita hning² quianh¹³ dsa² tiogh³ cøng² juøi² huø¹ Israel. Mi³ca¹nǿng² Saúl jǿg³ jøng² ca¹can²dsa jmi²dsí² quiah¹² Diú¹³. Ca¹tógh²dsa jue¹² hlég². Ca¹tiúh¹ hlég² dsa² israel quianh¹³ dsa² hiag¹³. Ca¹liúg² dsa² tiogh³ juøi² jøng². Tsa¹tøa¹² dsǿa¹² mih² dsa² israel huu¹³ hi² ca¹lán¹ Saúl rai¹³. Mi³mi²dsian² dsa² juøi² dsa² héi² na³ma²na²tiúh¹ Saúl quianh¹³ dsa² hiag¹³. Tsa¹ca¹cuø¹ Saúl jǿg³. Ca¹jmo¹dsa dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog² dsa² tsa¹tøa¹² dsǿa¹² héi². Di³ ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹² dsa² israel. Jøng² ca¹ŋi¹lé² ca¹lah¹já¹ dsa² israel juu¹² ja³tsen² Gilgal. Ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Ca¹mi¹dsian¹²dsa jue¹² jáh². Ca¹dsii¹ jmi²dsa² mih² ŋǿ¹² quiah¹² lah¹jan² lah¹jan² jáh² ni³ Diú¹³. Jøng² ca¹të²́ dsa² juøi² mih² ŋǿ¹² jøng². Jøng² 76 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

ca¹jmo¹dsa jǿg³ ni³ Diú¹³ hi² ma²lán¹² Saúl rai¹³ quián¹² dsa² israel. Hioh¹² jénh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Samuel, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi² tiogh³: —¿He² hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹jni ja³cogh² hniah¹²? ¿He² jǿg³ tø³jǿg³ ma²ca¹juǿi²jni hniah¹²? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² dsa² juøi², ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Tsa¹lǿih² jmai³ ca¹mi²gagh²hning jniih³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Samuel, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Ju³dsiagh² hoh¹² hniah¹² ha²lah ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² dsa² hóg¹. Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ ja³ca¹huanh¹² dsa² héi² huø¹ Egipto. Ju³dsiagh² hoh¹² hniah¹² ha²lah la²ca¹cuø¹ Diú¹³ huø¹ la² ja³tiagh³ jniang³. ’Hliú² rón² ca¹jmo¹ dsa² hóg¹ hi² hlaih¹³. Ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³. Hi² jøng² ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ quianh¹³ dsa² héi². Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa jmai³ ca¹jéinh² dsǿa¹²dsa. ’Tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³ huu¹³ hi² ca¹mëh² hniah¹² rai¹³. Conh¹jøng² ma²ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² lán¹² Saúl rai¹³ quiánh² hniah¹². Tiog¹³ hniuh¹² canh² hniah¹² hí³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jø¹² bíh³ hniuh¹² mi³tih³ hniah¹² jǿg³ jøng². Hniuh¹² mi²ti² hŋiah¹² rai¹³ Saúl jǿg³ jøng² calah. Cøng² hi² hlanh²jni Diú¹³ huu¹³ quiánh² hniah¹² —ca¹juúh² Samuel. Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ dsa² juøi². Quianh¹³ Saúl ja³ŋiúh³dsa, dsa² tsen² Jonatán, quianh¹³ hnøa¹² mei¹³ hlég² dsa² israel. Jǿg³ Quiah¹² Hi² Hlaih¹³ Ca¹jmo¹ Saúl 1º Samuel 13.3–15.35

Jøng² ca¹túgh² jue¹² hlaih¹³ hlég² dsa² filisteo. Mi³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² israel. Mi³hiúg² Saúl quianh¹³ hlég² quián¹²dsa ja³tsen² Gilgal. Ma²ca¹jmo¹ Samuel jǿg³ lah¹jiá¹² hi² jií¹dsa ja³hlanh²dsa Diú¹³ niúh¹ jín³ tá¹²dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³. Ma²jií¹dsa jmai³ ja³ma²guio¹ ja³dsii¹²dsa ŋǿ³jah ni³ Diú¹³. Ca¹hai¹ Samuel jmai³ ja³ma²guio¹ jøng². Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ jue¹² hlég² quián¹² Saúl. Jøng² ca¹tí² dsǿa¹² Saúl. Ca¹jmo¹dsa ta³ quián¹² jáh² mi³jmo¹² Samuel ni³ Diú¹³. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹guøn¹ Samuel. Ca¹jé²dsa quiah¹² Saúl huu¹³ hi² ca¹jmo¹dsa ta³ jøng². Di³ tsa¹ca¹të²́ dsa ta³ jøng². Jøng² ca¹juúh² Samuel, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —Na¹ bíh³ hia² Diú¹³ dsa² siáh², dsa² lén¹² rai¹³ dsié¹² hning². Di³ tsa¹ca¹mi³tih³hning jǿg³ quiah¹² Diú¹³ —ca¹juúh² Samuel. Jøng² ca¹ŋáh¹ Samuel. Jøng² ca¹ŋó¹ Saúl quianh¹³ hlég² quián¹²dsa juu¹² ja³jmo¹²dsa hning². Jøng² ca¹ŋó¹ Jonatán, ja³ŋiúh³dsa, quianh¹³ tsih² ca¹can² ŋí³ quiah¹²dsa. Ca¹ŋó¹dsa juu¹² ni³ conh² ja³tiogh³ mih² hlég² dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹juúh² Jonatán, ca¹tsáih¹dsa tsih² quianh³dsa: 77 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Ma¹dsǿg³ ja³tiogh³ hlég² tø¹coh¹³. Mi²hag² báh³ Diú¹³ quián² jniang³. Ma²léi¹³ hi² mi²hag² Diú¹³ jniang³ ju³ná³ tøh²dsa jniang³. Ha¹chi² dsǿg³ jniang³ ju³ná³ tsa¹tǿh²dsa jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² hlég² dsa² hiag¹³, ca¹tsáih¹dsa Jonatán quianh¹³ tsih² quianh³dsa: —¡ Ŋi² ja³la²! Tiag² jniih³ quianh¹³ hniah¹² —ca¹juúh² hlég². Jøng² ca¹uǿi²dsa ni³ conh². Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quianh¹³dsa. Ca¹mi¹dsian¹²dsa hlég² dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹lø¹goh¹³ ca¹lah¹já¹ hlég² dsa² hiag¹³. Ca¹ŋi³nio¹²dsa tø¹la² tø¹ná¹². Jøng² ca¹lø¹lih¹³ rai¹³ Saúl he² ca¹løa¹. Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² dsa¹lé² hlég² quián¹²dsa ja³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² filisteo héi². Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa. Ca¹mi¹dsian¹²dsa jue¹² hlég² dsa² hiag¹³. Jmai³ jøng² ca¹juúh² Saúl, ca¹tsáih¹dsa hlég² quián¹²dsa: —Tsa¹cuø¹jni jǿg³ hi² gǿh² dsa² quián² jniang³ jmai³ na¹. Hi² jøng² tsa¹liúg² dsa² ti³cuøin². Ju³jón²dsa ju³hein² dsa² ca¹gǿh¹ jin³ he² jmai³ na¹ —ca¹juúh²dsa. Ca¹mi¹ti¹ hlég² quián¹² Saúl jǿg³ jøng², dsa² ti³nang¹ jǿg³. Ca¹løa¹ lø¹i³conh¹²dsa. Jøng² ca¹tsø³jue¹³dsa ja³ha² jmø³tah². Tsa¹ca¹tí² dsǿa¹² hlég² gǿh² hi² jøng². Jmáh¹lah Jonatán ca¹gǿh¹. Ca¹tánh²dsa bí². Tsa¹ca¹nǿng²dsa jǿg³ hi² ca¹juúh² ti³jmi²dsa. Cónh² ca¹tsøa¹ jøng² ca¹jmo¹ Saúl jǿg³ hi² jmo¹² hlég² hning² ta³cøng² huu². Jøng² ca¹hlanh² jmi²dsa² Diú¹³ chi²júh² cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² jmo¹²dsa lah¹jøng². Tsa¹ca¹ŋai¹ Diú¹³ jǿg³ jøng². Di³ ma²ca¹gǿh¹ Jonatán jmø³tah². Jøng² ca¹lø¹lih¹³ dsa² juøi² ma²ca¹ta¹canh¹³ jan² dsa² dsag³. Jøng² ca¹dsi¹dsa jǿg³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Jonatán báh³ dsa² ca¹të²́ jǿg³. Mi³jŋaih¹ Saúl ja³ŋiúh³dsa huu¹³ hi² ca¹gǿh¹dsa jmø³tah². Jøng² ca¹møa¹ dsa² juøi² hi² tsa¹jón² Jonatán. Di³ ca¹mi¹liág¹dsa ja³ca¹tiúh¹ dsa² israel quianh¹³ dsa² hiag¹³. Hi² jøng² ca¹liúg² Jonatán. Jøng² hiug¹² ca¹lø¹chí² bí² quiah¹² Saúl, rai¹³ quián¹² dsa² israel. Ca¹tógh²dsa jue¹² hlég² quián¹²dsa. Ca¹tiúh¹dsa quianh¹³ juøi² dsa² hiag¹³ tiogh³ lah¹jin² lah¹lǿih¹ huø¹ Israel. Cøng² hi² ten²dsa quianh¹³ dsa² filisteo. Cøng² jmai³ ca¹juúh² Samuel, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² jmoh³hning hning² quianh¹³ dsa² amalecita. Hniuh¹² hi² mi²dsianh²hning ca¹lah¹já¹ dsa² hiag¹³ héi² quianh¹³ ca¹lah¹já¹ jáh² quián¹²dsa. Di³ ca¹jmo¹ dsa² héi² hning² quianh¹³ dsa² hóg¹ quián² jniang³ ja³hiúg³dsa juu¹² jøa³hŋa³ ma²lǿih², ja³ca¹ŋi¹lé²dsa huø¹ Canaán — ca¹juúh² Samuel. Jøng² ca¹tógh² Saúl jue¹² hlég². Ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² amalecita. Ca¹tiúh¹ hlég² quián¹²dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³ héi². Ca¹mi¹dsian¹²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ juøi² jøng². Jmáh¹lah rai¹³ quián¹² dsa² héi² ca¹chio¹². Jøng² ca¹chiánh² dsa² israel rai¹³ héi². Ca¹jiag¹²dsa 78 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

juu¹² go²dsa. Jø¹² bíh³ ca¹jiag¹² hlég² jáh² dsiog¹, jáh² mi³cón¹ dsa² hiag¹³. Ca¹mi¹dsian¹²dsa jáh² tsa¹dsiog¹. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Ma²ca¹jmo¹ Saúl hi² hlaih¹³. Tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa héh¹ ma²ca¹jmo¹jni. Dsio¹ ju³jøng² tsa¹ca¹lán¹dsa rai¹³ —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹hnah² Samuel quianh¹³ Saúl. Ca¹dságh²dsa dsa² héi² ja³tsen² Gilgal. Jøng² ca¹juúh² Saúl, ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Ma²ca¹mi²ti²jni héh¹ hi² ca¹jmo¹ Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Samuel: —Tsa¹ca¹mi³tih³hning ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ jøng². Tsa¹ca¹mi²dsianh²hning ca¹lah¹já¹ jáh² quián¹² dsa² hiag¹³. Di³ nang¹jni ho¹ ca³ju² quianh¹³ jah¹chih² ja³tiogh³ hlég² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Saúl, ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Na¹ bíh³ dsii² jniang³ ŋǿ¹² jáh² héi² ni³ Diú¹³. Jmáh¹lah jáh² dsiog¹ báh³ héi². Ca¹mi¹dsian¹² jniang³ ca¹lah¹já¹ jáh² tsa¹dsiog¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Samuel, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —Ca¹néng¹ ca¹hlaih¹ Diú¹³ jní². Ca¹hé¹dsa jǿg³ hi² tsa¹ma¹lénh²hning rai¹³ quián¹² dsa² israel. Di³ tsa¹ca¹mi³tih³hning héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Tsa¹ca¹mi²dsianh²hning ca¹lah¹já¹ dsa², ca¹lah¹já¹ jáh² quián¹² dsa² hiag¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Saúl, ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Ca¹mi²ti²jni héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ mi³né³. Ca¹tiág¹jni quianh¹³ dsa² amalecita. Ca¹mi¹dsian¹²jni ca¹lah¹já¹ dsa² hiag¹³ héi². Ca¹jian² jniih³ jmáh¹lah rai¹³ quián¹²dsa. Ca¹tai¹ hlég² mih² jáh² hi² mi³dsii¹²dsa ŋǿ³ jáh² ni³ Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Samuel, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —Hiug¹² tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³ hi² mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa cónh² jín³ hi² dsii² jniang³ ŋǿ³jah ni³dsa. Quien² ma²dsio¹² hi² mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa. Ju³ná³ tsa¹mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ta¹canh² jniang³ dsag³ ju³lah dsa² tí² gug² tai³ jǿg³ quiah¹² dsa² hlanh³, ho¹ ju³ dsa² ca¹hlanh² diú¹³ lan³. Tsa¹ma¹cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² lanh¹²hning rai¹³. Di³ tsa¹ca¹mi³tih³hning jǿg³ quiah¹²dsa —ca¹juúh² Samuel. Jøng² ca¹lø¹goh¹³ Saúl. Ca¹møa¹dsa hi² cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² cøng² hi² lán¹²dsa rai¹³. Jøng² ca¹juúh² Samuel, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —Tsa¹ca¹jéinh² dsǿa¹² Diú¹³ ju³lah jmo¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Tiog¹³ báh³ lén² dsa² siáh² rai¹³ quián¹² dsa² israel dsié¹² hning² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jŋëh¹ Samuel rai¹³ quián¹² dsa² amalecita. Jøng² ca¹ŋáh¹dsa. Jø¹² bíh³ ca¹ŋáh¹ Saúl. Tsa¹ma¹ca¹jái¹dsa ni³dsa ja³chian²dsa jmøi¹guǿi¹. Ca¹tánh² dsǿa¹² Samuel huu¹³ jǿg³ hi² tsa¹ma¹lén² Saúl rai¹³ quián¹² dsa² israel. 79 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹hia¹ Diú¹³ David Hi² Lén¹²dsa Rai¹³ 1º Samuel 16.1-13

Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Ma²ni³ŋó¹³ jmai³ ca¹jmo¹jni jǿg³ hi² lén¹² dsa² siáh² rai¹³ quián¹² dsa² israel. Tiog¹³ báh³ hlaih¹³ jenh²hning huu¹³ jǿg³ jøng². Tiúh¹ báh³ tsa¹ma¹jmoh³hning lah¹jøng². Gu³hiah²hning dsa² siáh², dsa² lén¹² rai¹³ dsié¹² Saúl. Hniuh¹² hi² tsǿngh²hning mih² nang³ aceite dsi³ dsa² héi². Goh²hning juøi² tsen² Belén. Gu³hiah²hning jan² ja³ŋiúh³ quián¹² dsa² tsen² Isaí, tsø³jøng¹² quián¹² hlai³ Judá —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹ŋó¹ Samuel juu¹² Belén jøng². Tøa¹² báh³ dsǿa¹²dsa mi³ca¹jë²dsa ja³ŋiúh³ dsa² ma²juanh¹² quián¹² Isaí héi². Di³ hiug¹² dsiog¹ jniá²dsa. Cúg²dsa. —Dsa² lén¹² rai¹³ báh³ héi² –lë²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Héi¹ ju³ dsa² jnung² lén¹² rai¹³. Jái¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jmáh¹lah ha²lah jniá² roh¹³dsa. Siíh² báh³ lǿa¹² quieg¹jni. Ma²guiang³jni ha²lah lǿa¹² dsǿa¹²dsa —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹tǿh² Isaí ca¹lah¹já¹ ja³ŋiúh³dsa tiogh³ dsi²néi². Ca¹ŋi¹lé² lah¹jan² lah¹jan² dsa² héi² ja³tø¹ni¹ Samuel. Ca¹lah¹jin³ jan² dsa² héi² tsa¹ca¹hia¹ Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Samuel, ca¹tsáih¹dsa Isaí: —¿Tsa¹ca¹lø¹chián¹ jin³ jan² ja³ŋiúh³hning? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Isaí, ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Chian² jin³ jan² tsih² quián¹jni, tsih² tsen² David, dsa² meh². Hei³ dsa² jmo¹² hí³ jah¹chih² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Samuel héh¹ hi² dsa¹tei²dsa tsih² héi². Mi³ca¹guønh²tsih ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Samuel: —Tsih² héi² lén¹² rai¹³. Tsǿngh²hning nang³ dsi³dsa —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹tsǿng² Samuel nang³ aceite dsi³ David ja³tø¹ni¹ ju²roh¹³dsa. Dsio¹ báh³ jniá²tsih. Ha¹chi² ti³renh²tsih. Dsio¹ báh³ jní² ni³tsih quianh¹³ mø³ni³tsih. Jøng² ca¹can² David jmi²dsí² quiah¹² Diú¹³ jmai³ jøng². Jøng² ca¹ŋáh¹ Samuel. Ca¹jmo¹ David Son¹³ Ja³tø¹ni¹ Rai¹³ Saúl 1º Samuel 16.14–23

Tsa¹ma¹qui²jiag¹² Diú¹³ quiah¹² Saúl. Hlaih¹³ ca¹jenh¹dsa, hi² ca¹jmo¹ jmi²dsí² hlaih¹³. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² quián¹² rai¹³ jǿg³ hi² jií¹ jan² dsa² të² tsá¹² arpa hi² cuø¹² liánh² quiah¹² rai¹³ jmai³ tsa¹hiug² dsǿa¹²dsa. Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² quián¹² rai¹³: —Të² David, ja³ŋiúh³ Isaí, tsa²dsa arpa jøng² —ca¹juúh²dsa. 80 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹tai¹ Saúl David. Ca¹tsá² David arpa ja³tø¹ni¹ rai¹³ cónh² jmai³ ca¹løa¹ tsa¹hiug² dsǿa¹²dsa huu¹³ quiah¹² jmi²dsí² hlaih¹³. Ca¹tǿ² dsǿa¹² Saúl quianh¹³ David. Jøng² ca¹lán¹ David tsih² can² ŋi³ quiah¹² rai¹³ ja³jmo¹² rai¹³ hning². Ca¹tiúh¹ David Quianh¹³ Goliat 1º Samuel 17.1–18.5

Ca¹tán² dsa² israel quianh¹³ dsa² filisteo calah siíh². Ca¹túgh² hlég² dsa² israel cøng² máh². Hlég² dsa² hiag¹³ ca¹túgh² máh² tsih¹² hŋoh¹³ ca²ton². Jøng² ca¹ŋó¹ jan² hlég² dsa² filisteo juu¹² dsi²jo². Caih¹dsa ju³lah lǿa¹² cuúh² lǿa¹² ŋí³, hi² hii¹². Mih² tsa¹ma²té¹²dsa hnøa¹² metro. Tsen²dsa Goliat. Jøng² ca¹hlanh²dsa dsa² israel. Ca¹juúh²dsa: —Hiah² hniah¹² jan² hlég² goh² hniah¹², dsa² tá¹² quianh¹³ jní². Ju³ná³ tiág¹²jni jøng² lán² jniih³ dsa² jmo¹² héh¹ ja³cogh² hniah¹². Jøng² jmoh² hniah¹² héh¹ quián² jniih³ ju³ná³ tiúh² hlég² dsa² goh² hniah¹² —ca¹juúh²dsa. Ca¹lah¹jin³ jan² hlég² dsa² israel tsa¹tí² dsǿa¹²dsa tá¹² quianh¹³ Goliat. Di³ goh²dsa. Mi³lán¹² úg² dsa² ca²ŋo² quianh¹³ David hlég² dsa² israel. Mi³hiúg³dsa jøa³ ja³ti³nang²dsa jǿg³ quiah¹² dsa² hiag¹³, Goliat. David báh³ dsa² jmo¹² hí³ jah¹chih² quián¹² ti³jmi²dsa. Ma²jan² tsøh² ca¹ŋó¹ Goliat dsi²jo² jøng². Jøng² ca¹tsë²́ Isaí David juu¹² ja³tiogh³ dsa² ca²ŋo² quián¹²dsa. Ca¹can²tsih hi² gǿh² dsa² ca²ŋo² quián¹²dsa. Ca¹haih²dsa jǿg³ roh¹³dsa. Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² David jǿg³ quiah¹² Goliat, dsa² hiag¹³. Tsa¹ca¹tǿ² dsǿa¹²dsa jǿg³ jøng². Di³ cu²jmáh¹ Goliat quiah¹² dsa² israel, dsa² quián¹² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² David: —Nei³jni cu²hŋiéng¹jni. Tiág¹² báh³ jni² quianh¹³ Goliat —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tǿh² Saúl David. Ca¹juúh²dsa: —Tsa¹tiágh²hning quianh¹³ dsa² hiag¹³. Di³ tsih² báh³ lanh¹²hning. Conh¹jøng² lán¹² Goliat jan² dsa² lah¹dsóh² të² tá¹²dsa quianh¹³ dsa² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —Ma²të² báh³ jní² tá²jni quianh¹³ dsa². Ca¹qui² ca¹jiag¹² Diú¹³ quieg¹jni ja³ca¹jmo¹jni hí³ jah¹chih² quián¹² ti³ŋieh¹jni. Ma²ca¹mi¹dsian¹²jni hieh¹² quianh¹³ oso, jáh² mi³mi²dsian² jah¹chih². Na¹ bíh³ cuø¹² Diú¹³ bí² quieg¹jni ja³tá²jni quianh¹³ Goliat —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuø¹ Saúl jǿg³ hi² tá¹² David quianh¹³ dsa² hiag¹³ héi². Mi³cuø¹² rai¹³ ŋí³ chính²dsa quianh¹³ ŋí³ caih¹dsa. Mi³caih¹ David ŋí³ jøng². Tsa¹hiúg² dsǿa¹²dsa quianh¹³ ŋí³ jøng². Di³ tsa¹cuúh²dsa ŋí³. Ca¹li¹dsa hi² jøng². Jøng² ca¹ŋó¹ David hi² tá¹²dsa quianh¹³ Goliat. Dsi²juu¹² ca¹can²dsa hŋí² mǿi² cang³ píh³, cang³ uuh², hi² ti³gah² chi³jmøi². Ca¹tióh¹dsa cang³ 81 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

jøng² mu²ra³ quiah¹²dsa. Ha¹chi² ŋí³ mi³quín²dsa mi³né³. Chính²dsa løg² mi³téng²dsa cang³ píh³. Jøng² ca¹jái¹ Goliat ja²ca¹já² tsih² David hi² tá¹²dsa quianh¹³. Ca¹cu² ca¹jmóh²dsa David. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Goliat: —Qui²jiag¹² báh³ Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ quianh¹³ jní². Diú¹³ héi² hlanh² dsa² go²jni. Jmai³ na¹ li¹léi¹³ hi² mi²hag² Diú¹³ jniih³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ Goliat juu¹² ja³tsenh¹³ David. Jø¹² bíh³ ca¹ŋó¹ David tø¹lah¹cøg¹² hi³méh¹ ja³tsenh¹³ Goliat. Ca¹li¹ David cøng² mǿi² cang³ mu²ra³. Ca¹tí²dsa løg². Ca¹bí²dsa løg². Hiug¹² tí² ca¹téng²dsa cang³. Ca¹tǿ² cang³ dsi³qui¹² Goliat. Jøng² ca¹ŋi³hën²dsa huø¹. Jøng² ca¹ŋó¹ David cøng² gu¹hei¹² juu¹² ja³ron² Goliat. Ca¹quiúgh²dsa lag³ Goliat quianh¹³ ŋí³ mi³chính² dsa² hiag¹³ héi². Ca¹jon¹ báh³ Goliat. Jøng² ca¹cuøin¹ ca¹lah¹já¹ hlég² dsa² filisteo, dsa² go² Goliat. Jøng² ca¹hen² hlég² dsa² israel quiah¹² dsa² héi². Ca¹mi¹dsian¹²dsa jue¹² hlég² dsa² hiag¹³ jmai³ jøng². Jøng² ca¹juúh² Saúl, ca¹tsáih¹dsa Abner, dsa² lán¹² juu¹³ hlég² quián¹² dsa² israel: —Gu³teih² tsih² ná¹², dsa² ca¹tiúh¹ quianh¹³ Goliat —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tai¹ Abner David. Can² David dsi³ hlai³ Goliat. Jøng² ca¹jmo¹ Saúl jǿg³ hi² lán¹² David jan² dsa² quián¹²dsa. Ca¹lán¹ Jonatán, ja³ŋiúh³ Saúl, dsa² jenh² quianh¹³ David. Ca¹cuøh³dsa ŋi³tǿi¹ ja³cog² David. Jøng² ca¹tsë²́ Saúl David ja³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³. Cu²rø² báh³ ca¹tán²dsa. Jøng² ca¹lán¹dsa jan² dsa² dsen¹³ quianh¹³ hlég² jian¹²dsa. Ca¹tǿ² báh³ dsǿa¹² dsa² juøi² quianh¹³ dsa² quián¹² rai¹³ ha²lah ca¹jmo¹ David. Tsa¹ma¹tǿ² Dsǿa¹² Saúl Quiah¹² David 1º Samuel 18.6–20.42

Jøng² ca¹dsiánh² David ja³quiah¹³dsa jmai³ ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² filisteo. Ma²ca¹mi¹dsian¹²dsa jue¹² hlég² dsa² hiag¹³ héi². Mi³tiogh³ jue¹² hio¹³ ja³ca¹dsi¹lia¹ hlég² dsa² israel. Ca¹hǿ² hio¹³ son¹³ huu¹³ hi² ca¹tiúh¹ hlég² héi². Ca¹jmo¹dsa jan³. Lah¹la² ca¹hǿ² hio¹³: —Ma²ca¹mi¹dsian¹² Saúl jue¹² hlég² dsa² hiag¹³. Conh¹jøng² ca¹mi¹dsian¹² David jue¹² hi³méh¹ hlég² dsa² hiag¹³ cónh² jín³ Saúl —ca¹hǿ² hio¹³. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Saúl mi³ca¹nǿng²dsa son¹³ ca¹hǿ² hio¹³. Lah¹jøng² ca¹lë²dsa: —Nai¹ bíh³ møa¹² dsa² juøi² hi² lén¹² David rai¹³ dsié¹²jni –lë²dsa. Jøng² hlaih¹³ ca¹jǿi² Saúl quiah¹² David. Tsa¹ma¹hiúg² dsǿa¹²dsa quianh¹³ dsa² héi². Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹jmo¹ jmi²dsí² hlaih¹³ hi² tsa¹hiúg² dsǿa¹² Saúl. Jøng² ca¹tsá¹ David arpa ja³tø¹ni¹ rai¹³. Mi³chính² Saúl ŋí³ chiunh³ quiah¹²dsa ja³ca¹nǿng²dsa son¹³. Jøng² ca¹téng²dsa ŋí³ cónh² tsa¹ju²jŋia¹³. 82 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Mi³jŋaih¹dsa David quianh¹³ ŋí³ jøng². Mih² tsa¹ca¹tǿ² quiah¹² David. Ca¹liúg² báh³ dsa². Mi³jŋaih¹ Saúl David quianh¹³ ŋí³ chiunh³ jøng² calah siíh² cøng² jmai³ chi³quë¹́ . Ca¹liúg² báh³ David calah siíh². Jøng² ca¹lø¹lih¹³ Saúl hi² qui²jiag¹² báh³ Diú¹³ quiah¹² David. Conh¹jøng² tsa¹ma¹qui²jiag¹² Diú¹³ quiah¹² hŋiah¹² Saúl. Jøng² ca¹lø¹gan¹³dsa David. Jøng² ca¹jmo¹ Saúl héh¹ hi² ca¹lán¹ David juu¹³ hlég². Cu²rø² ca¹tán²dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³. Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa. Jøng² hiug¹² ca¹lø¹goh¹³ Saúl quiah¹² David. Ca¹tǿ² dsǿa¹² dsa² juøi² quianh¹³ David. Jøng² ca¹jmo¹ Saúl jin³ cøng² jǿg³ quianh¹³ David, hi² mi¹gag¹²dsa. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa David: —Dsio¹ janh²hning ja³mái¹jni, tsih²mǿ² tsen² Mical —ca¹juúh²dsa. Di³ mi³hno¹ tsih²mǿ² héi² David. Jøng² ca¹jmo¹ Saúl héh¹ hi² dsii¹² dsa² quián¹²dsa jǿg³ rø² quianh¹³ David hi² jian¹²dsa Mical héi². Tsa¹ca¹hiei¹ David jǿg³ jøng². Di³ lah¹jøng² lë²dsa: —Hmóh³ can² rai¹³ hi² jan²jni jong¹²dsa –lë² David. Jøng² ca¹juúh² dsa² quián¹² Saúl: —Ha¹chi² cog³ can²dsa. Jmáh¹lah hniuh¹² hi² mi²dsianh²hning cøng² ŋi²lúg² hlég² dsa² filisteo —ca¹juúh²dsa. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa. Di³ hniu¹ Saúl jón² David ja³jmo¹²dsa hning². Jøng² ca¹hiei¹ David jǿg³ jøng². Ca¹ŋó¹dsa ja³ca¹jmo¹dsa hning². Ca¹mi¹dsian¹²dsa ton¹ ŋi²lúg² hlég² dsa² filisteo. Jøng² ca¹jenh² David gug² quianh¹³ Mical, ja³mái¹³ rai¹³ ju³lah jǿg³ ca¹jmo¹dsa. Hiug¹² jín³ ma²dsio¹² ca¹lø¹gan¹³ Saúl quiah¹² David. Di³ ma²léi¹³ ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa. Jø¹² bíh³ ma²léi¹³ ca¹lø¹hniang² tsih²mǿ² quiah¹² David. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Saúl jin³ cang² jǿg³ hi² jŋaih¹dsa David. Ca¹dsii¹dsa jǿg³ quianh¹³ dsa² quianh³dsa quianh¹³ ju²roh¹³dsa. Jøng² ca¹tsáih¹ Jonatán David jǿg³ hi² mi³jŋaih¹ ti³jmi²dsa hŋiah¹² David. Di³ dsa² jenh² quianh¹³ David Jonatán héi². Jøng² ca¹møa¹ Jonatán hi² tsa¹jŋaih¹ ti³jmi²dsa David. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² Saúl cu²hna². Ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² tsa¹ma¹jŋaih¹dsa David. Jøng² ca¹ŋó¹ David quianh¹³ cu²tséh¹ hlég² quián¹²dsa. Ca¹tiúh¹ hlég² calah siíh² quianh¹³ dsa² hiag¹³, dsa² filisteo. Cøng² jmai³ ca¹jmo¹ jmi²dsí² hlaih¹³ hi² hlaih¹³ ca¹jénh² rai¹³ Saúl. Jøng² ca¹tsá¹ David arpa ja³tø¹ni¹ dsa² héi². Jøng² ca¹téng² Saúl ŋí³ chiunh³ cónh² tsa¹ju²jŋia¹³. Mi³jŋaih¹dsa David. Ca¹liúg² báh³ David. Ca¹cuøin¹dsa juu¹² ja³quiah¹³dsa. Jøng² ca¹juúh² Mical, hio¹³ quián¹²dsa, ca¹tsáih¹dsa ji²gug²dsa: —Dsio¹ cuøinh²hning na¹ ja³neng². Di³ jøng² tsa¹jŋaih¹ ti³ŋieh¹jni hning² —ca¹juúh²dsa. Ma²tiogh³ hlég² quián¹² Saúl ja³dsi¹² quiah¹² David hi² ti³jmo¹²dsa hí³. Jøng² ca¹mi¹hag¹² Mical quiah¹² David ja³ca¹siog²dsa juu¹² hag³tø²quig². Ca¹liúg² báh³ David. Jøng² ca¹jmo¹ hio¹³ hi² ca¹mi²gag² ti³jmi²dsa. 83 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹quiog¹dsa diú¹³ lan³ ni³ jein³ quiah¹² David. Ca¹jlai¹dsa hmøah¹². Hi² jøng² lǿa¹² ju³lah ja³rø²quia¹² jan² dsa² dsoh³ ni³ jein³ jøng². Jøng² ca¹dsi¹lé² dsa² quián¹² rai¹³. Mi³chiánh²dsa David. Jøng² ca¹juúh² Mical, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Hei³ David rón² la². Dsoh³dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹lih¹³ Saúl ca¹mi²gag² ja³mái¹³dsa. Ca¹lø¹hné¹ rai¹³. Ca¹jé²dsa quiah¹² Mical. Jøng² ca¹juúh² hio¹³ jǿg³ tsa¹té¹², ca¹tsáih¹dsa ti³jmi²dsa: —Ca¹juúh² David hi² mi³jŋaih¹dsa jní² ju³ná³ tsa¹ca¹mi¹hog²jni dsa² héi² hi² ca¹liúg²dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuøin¹ David juu¹² ja³quiah¹³ Samuel. Ca¹juúh²dsa ha²lah ca¹løa¹ quiah¹² rai¹³. Jøng² ca¹hnang² Saúl quiah¹² David. Ha¹chi² ca¹dságh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ David ja³hiúg³ Jonatán, dsa² jenh² quián¹²dsa. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —¿He² løa¹ hné² hlaih¹³ ti³ŋieih¹²hning quianh¹³ jní²? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Jonatán, ca¹tsáih¹dsa David: —Ha¹chi² jǿg³ chi² hi² hné²dsa quianh¹³ hnéng¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Jonatán: —Ma²guiang³ báh³ jní² hi² ton¹dsóh² hné²dsa quianh¹³ jní². Tsa¹ca¹heh¹dsa hning² jǿg³. Di³ ma²ŋi¹²dsa hi² lanh¹²hning dsa² jenh² quián¹jni. Dsio¹ báh³ guǿnh²hning. Dsio¹ báh³ gu³ŋaih³hning ha²lah lǿa¹² dsǿa¹²dsa. Jøng² jmóh³hning jǿg³. ¿Ná³? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Jonatán, ca¹tsáih¹dsa David: —Guiog¹ báh³ jní² ja³hnøa¹² jmai³ na¹ hi² jmo¹³jni jǿg³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋáh¹ Jonatán. Jøng² ma²léi¹³ hi² mi³jŋaih¹ Saúl David. Jøng² ca¹heh¹ Jonatán David jǿg³ jøng² ma²hnøa¹² jmai³ jøng² ja³tsa¹ti³nang² dsa² jue¹². Jøng² ca¹jmo¹dsa jǿg³ ta³og¹dsa hi² tiogh³dsa cøng² jǿg³ quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹²dsa. Jøng² ca¹cuøin¹ David cøng² gu¹hei¹². Di³ goh¹²dsa. Di³ mi³jŋaih¹ Saúl quiah¹²dsa. Ca¹cuøin¹ David Juu¹² Niuh¹núng¹ 1º Samuel 21-23

Ca¹cuøin¹ David tø¹guiég². Di³ mi³jŋaih¹ Saúl quiah¹²dsa. Jøng² ca¹dsiég¹ David ja³tsih¹³ guøh¹² lǿa¹² tsø³hmøah¹². Jøng² ca¹møa¹dsa hi³ŋíh¹ ja³jøng². Jøng² ca¹juúh² juu¹³ jmi²dsa², dsa² tsen² Ahimelec: —¿He² løa¹ ŋǿh²hning cu²hŋiah¹? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² David jǿg³ tsa¹té¹², ca¹tsáih¹dsa Ahimelec: —Ŋøa¹² báh³ jní² ma²da³¹ quiah¹² rai¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Ahimelec, ca¹tsáih¹dsa David: 84 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Cøng² ni³ hi³ŋíh¹ chi² ja³la², hi³ŋíh¹ ma²ca¹dsii¹ jniih³ ni³ mesa dsi²néi² guøh¹². Jmáh¹lah jmi²dsa dsa² ca¹të²́ gǿh² hi³ŋíh¹ jøng² —ca¹juúh²dsa. Ja¹lái¹ ca¹cuø¹dsa hi³ŋíh¹ quianh¹³ David quianh¹³ dsa² quián¹²dsa, dsa² chi²jŋii² chiuh³ juøi². Jøng² ca¹møa¹ David cøng² ŋi³tǿi¹. Jøng² ca¹cuø¹ Ahimelec ŋí³ mi³quiah¹² hlai³ Goliat. Jøng² ca¹ŋó¹ David juu¹² ja³tiogh³ dsa² filisteo, juøi² tsen² Gat. Jøng² ma²cue² dsa² tiogh³ ja³jøng² David, dsa² lán¹² dsa² hiag¹³ quián¹²dsa. Jøng² ca¹lø¹gan¹³ David quiah¹² rai¹³ quián¹² dsa² chian² Gat. Di³ lah¹jøng² lë²dsa: —Mi³jŋaih¹ rai¹³ jní² –lë²dsa. Hi² jøng² ca¹jmo¹ David ta³dsǿa¹². Ca¹jmo¹dsa ju³lah jmo¹² dsa² ŋá³. Jøng² ca¹ŋó¹dsa juu¹² tøg²hløg² tsen² Adulam. Jøng² ca¹dsi¹lé² ju²roh¹³ David ja³jøng². Jøng² ca¹túgh² dsa² hné² quianh¹³ rai¹³, quianh¹³ dsa² re² cog³, quianh¹³ dsa² ma²ca¹ta¹canh¹³ dsag³ tøg²hløg² jøng². Ca¹jmo¹dsa jǿg³ quianh¹³ David. Mi³lǿa¹² cónh² quiún² ŋi²lúg² dsa² héi². Jøng² ca¹jian¹² David chiég³ jmi²dsa juu¹² ja³quiah¹³ rai¹³ quián¹² dsa² chian² Moab. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héi² hí³ quianh¹³ chiég³ jmi² David jmai³ ca¹cuøin¹dsa quianh¹³ Saúl. Jøng² ca¹guøn¹ jan² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ja³hiúg³ David tøg²hløg². Tsen² dsa² héi² Gad. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa David: —Dsio¹ báh³ goh²hning ja³ti³tǿng² hma² huø¹ ja³tén¹² Judá —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ David ja³jøng². Tiog¹³ báh³ hnangh² Saúl quiah¹² David. Tsa¹ca¹dságh²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹dsa quianh¹³ tsih² høh² quián¹²dsa. Di³ tsa¹chian²dsa ma²ca¹he² jǿg³ hi² lán¹² Jonatán, ja³ŋiúh³dsa dsa² jenh² quianh¹³ David. Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² edomita, dsa² tsen² Doeg, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —Ca¹jan¹jni David jmai³ mi³hiúg³dsa ja³tsih¹³ guøh¹² lǿa¹² tsø³hmøah¹². Ma²ca¹mi¹hag¹² juu¹³ jmi²dsa² quiah¹²dsa. Ca¹cuø¹dsa hi³ŋíh¹ quianh¹³ ŋi³tǿi¹ jmai³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tǿh² Saúl juu¹³ jmi²dsa² héi². Ca¹jí²dsa. Jøng² ca¹juúh² Ahimelec, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —Tsa¹guiang³jni hi² lán¹² David dsa² hiag¹³ quiánh²hning. Dsa² quiánh²hning báh³ dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Tsa¹ca¹tónh¹ rai¹³ juu¹² jǿg³ jøng². Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² mi²dsian² dsa² quianh³dsa juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ jmi²dsa² jian¹²dsa, quianh¹³ ju²roh¹³dsa, quianh¹³ jáh² quián¹²dsa. Jan² báh³ Abiatar, ja³ŋiúh³ juu¹³ jmi²dsa² ca¹chio¹. Ca¹cuøin¹dsa juu¹² ja³hiúg³ David. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Abiatar: —Janh²hning quianh¹³ jní². Di³ cu²rø² mi³jŋaih¹ Saúl jniang³ —ca¹juúh²dsa. 85 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹jmo¹ dsa² filisteo hning² quianh¹³ dsa² israel tiogh³ juøi² tsen² Keila. Jøng² ca¹ŋó¹ David quianh¹³ hlég² quián¹²dsa juu¹² juøi² jøng². Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa. Ca¹tiúh¹dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹lø¹lih¹³ Saúl hi² hiúg² David juøi² Keila. Mi³dsa¹chiánh²dsa David ja³jøng². Ma²ŋi¹² báh³ David hi² ji¹lé² dsa² quián¹² rai¹³ ja³jøng². Jøng² ca¹hlanh² David Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: —¿He² hi² dsio¹ jmo¹³jni? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa David: —Na¹ bíh³ jií¹ Saúl ja³la². Hnë² dsa² chian² ja³la² quiánh²hning chi²júh² janh²hning ja³la² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹ŋó¹ David quianh¹³ dsa² quianh³dsa. Ca¹cuøin¹dsa juu¹² niuh¹núng¹. Jøng² ca¹hén² Saúl jǿg³ hi² dság¹dsa juøi² Keila, mi³ca¹nǿng²dsa tsa¹ma¹chian² David juøi² jøng². Jøng² jue¹² hi³méh¹ dsa² tiogh³ quianh¹³ David, cónh² jŋiéng² ŋi²lúg² dsa². Tiog¹³ báh³ hnangh² Saúl quiah¹² David. Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² dsiágh²dsa. Jøng² ca¹guøn¹ Jonatán ja³guǿ¹³ David, ja³tsa¹jái¹ dsa² jue¹². Jøng² ca¹juúh² Jonatán, ca¹tsáih¹dsa David: —Tsa¹jmóh³hning ganh¹. Tsa¹tiúh¹ ti³ŋieh¹jni jmo¹² jin³ he² ja³cogh²hning. Lenh²hning rai¹³ dsié¹² dsa² héi² jmai³ hiá¹ hiég². Jøng² lén²jni dsi³máh² quiánh²hning. Ma²ŋi¹² báh³ ti³ŋieh¹jni jǿg³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ David jǿg³ quianh¹³ Jonatán hi² jmáh¹lah hi² dsio¹ báh³ jmo¹²dsa cu³guiog³dsa. Jøng² ca¹ŋáh¹ Jonatán. Mi³hiúg³ David quianh¹³ dsa² quianh³dsa máh². Jøng² ca¹juúh² dsa² tiogh³ cøg¹² jøng², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Saúl: —Ma²ne³ jniih³ ha² tøah¹ hiúg² David. Mi³hog³ jniih³ hning² ja³gu³hnah²hning dsá¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ma²ŋi¹² David jǿg³ ca¹juúh² dsa² héi². Ca¹ŋó¹dsa ja³tø¹guiég² hi³méh¹. Ca¹tǿ² ja³chiánh² rai¹³ quiah¹²dsa. Mi³tiogh³ hlég² Saúl lah¹jin² lah¹lǿih¹ ja³hiúg³ David. Jøng² ca¹go¹ jǿg³ ja³hiúg³ Saúl hi² jmo¹² dsa² filisteo hning² quianh¹³ dsa² israel ja³siíh³. Jøng² ca¹ŋó¹ Saúl juu¹² ja³tiogh³ dsa² hiag¹³ héi². Ca¹jmo¹dsa hning². Hi² jøng² ca¹liúg² David. Ca¹jmo¹ David Juanh¹² Dsǿa¹² Ja³cog² Saúl 1º Samuel 24–27

Mi³ca¹dságh² jǿg³ ja³jmo¹² Saúl hning² quianh¹³ dsa² filisteo, ca¹hen²dsa David calah siíh². Ca¹lø¹ŋi¹²dsa ha² ca¹ŋó¹ David. Ca¹túgh² cónh² hnøa¹² mei¹³ hlég² quián¹²dsa. Ca¹ŋó¹dsa juu¹² ja³hiúg³ David. Mi³hiúg³ David quianh¹³ dsa² quianh³dsa tøg²hløg² juøh¹². Jøng² ca¹hí² Saúl tøg² jøng². Ca¹jŋi¹dsa ja³jøng². Tsa¹ca¹lø¹lih¹³dsa mi³hiúg³ David tøg² jøng². Jøng² ca¹jë²́ David Saúl. Jøng² ca¹juúh² dsa² quianh¹³ David: 86 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Ca¹dsiég¹ hora ja³jŋaih¹hning Saúl, dsa² hiag¹³ quiánh²hning —ca¹juúh²dsa. Tsa¹ca¹hiei¹ David hi² jmo¹²dsa lah¹jøng². Di³ rai¹³ ca¹hia¹ Diú¹³ báh³ lán¹²dsa. Jø¹² bíh³ mi³lán¹² Saúl juu¹³ David. Jøng² ca¹ŋó¹ David ta¹huø³. Ca¹tiu¹dsa ca²jneh³ hé² tsǿnh³ rai¹³. Mi³ca¹huanh¹² Saúl tøg² jøng², ca¹tǿh² David quiah¹²dsa, ja³hiúg³dsa tø¹guiég². Ca¹chi²ŋiú² David dsi² tø¹lah¹huø¹. Chính²dsa hé² tsǿnh³ rai¹³. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —Dsi¹² báh³ juu¹² hi² jŋaih¹jni hning². Conh¹jøng² ha¹chi² ca¹jmo¹jni lah¹jøng² ja³cogh²hning. Hŋiah¹² báh³ Diú¹³ dsa² mi³rǿ² jǿg³ quián² jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² Saúl cu²hna². Hlaih¹³ jenh²dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa David: —Té¹² báh³ jǿg³ juúh²hning, jon¹. Hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹jni ja³cogh²hning. Jmai³ lan¹² ca¹jmo¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ juanh¹² dsǿa¹² ja³cog² roh¹³dsa ju³lah na²ca¹jmoh³hning. Ju³jmó³ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cogh²hning quianh¹³ dsa² juøi² jmai³ ja³jmóh³hning héh¹. Jøng² jmoh³hning juanh¹² hoh¹² ja³cog² tsø³jong¹³ quián¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ David jǿg³ jøng² quianh¹³ Saúl. Jøng² ca¹ŋáh¹ Saúl. Hiúg² David máh² jøng² quianh¹³ dsa² quianh³dsa. Jøng² ca¹jon¹ Samuel jmai³ jøng². Hlaih¹³ ca¹jenh¹ ca¹lah¹já¹ dsa² juøi² mi³ca¹jon¹ dsa² héi². Dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ báh³ héi². Jan² dsa² chi² cog³ guǿ¹² ja³hiúg³ David máh². Nabal tsen² dsa² héi². Ma²ca¹jmo¹ dsa² quián¹² David hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² dsa² héi². Ma²ca¹jmo¹dsa hí³ jáh² quián¹²dsa ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ ja³hiúg³dsa máh² jøng². Jøng² ca¹tsë²́ David guian¹ dsa² quián¹²dsa juu¹³ ja³quiah¹³ dsa² chi² cog³ héi². Di³ ca¹jmo¹dsa jmai³ ja³ca¹tiu¹dsa jŋiú³ jah¹chih². Jøng² ca¹møa¹ dsa² quián¹² David hi² cuø¹² Nabal cónh² hiúg² dsǿa¹²dsa cuø¹²dsa huu¹³ hi² dsio¹ jøng². Jøng² ca¹lø¹hné¹ Nabal. Ca¹jmo¹dsa ue¹² dsǿa¹²dsa ja³cog² dsa² quián¹² David. Ca¹lah¹jin³ he² tsa¹ca¹cuø¹dsa. Mi³ca¹dsi¹lia¹ dsa² quián¹² David ja³hiúg³ juu¹³dsa, ca¹lø¹hné¹ David huu¹³ hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹ Nabal héi². Jøng² ca¹juúh² David: —Ma¹dsǿg³ juu¹² ja³quiah¹³ Nabal. Dsio¹ dsa¹jŋaih² jniang³ dsa² héi² quianh¹³ dsa² quián¹²dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹túgh² David juu¹² quianh¹³ dsa² quianh³dsa. Hio¹³ quián¹² Nabal tsen² Abigail. Dsio¹ báh³ jniá²dsa. Jø¹² bíh³ dsa² lah¹dsóh² chian² dsǿa¹² báh³ héi². Ca¹nǿng²dsa jǿg³ uai¹² ca¹juúh² ji²gug²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² quián¹² David. Jøng² ca¹jmo¹ hio¹³ ma²dsio¹² lio¹³, ju³lah hi³ŋíh¹, ju³lah ŋǿ³jah. Ca¹tiun¹dsa lio¹³ jøng² cah³ jue¹² chi²búh³. Jøng² ca¹ŋó¹dsa quianh¹³ dsa² quián¹²dsa juu¹² ja³ca¹já¹. Ca¹jenh²dsa dsa² dsi²juu¹². Jøng² ca¹cuø¹ Abigail lio¹³ jøng² ja³cog² David quianh¹³ dsa² quián¹²dsa. Jøng² ca¹juúh² hio¹³, ca¹tsáih¹dsa David: 87 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Dsio¹ báh³ hieih²hning lio¹³ ná¹². Di³ jøng² henh²hning dsag³ quiah¹² ji²gug²jni. Dsio¹ tsa¹mi²goh²hning hi² mi³dsianh²hning dsa² tiogh³ ja³quieg¹ —ca¹juúh²dsa. Jong² ca¹lø¹lih¹³ David lah¹dsóh² dsǿg¹² jǿg³ ca¹juúh² hio¹³. Ca¹hiei¹dsa hi² ca¹cuøh³ hio¹³. Ma²ni³ŋó¹³ cónh² ton¹ sø²ma³¹ ca¹jon¹ Nabal. Di³ dsag³ ca¹jenh¹dsa hi² lǿa¹² dsǿa¹²dsa. Mi³ca¹nǿng² David ma²ca¹jon¹ báh³ Nabal, ca¹lø¹lih¹³dsa hi² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² jøng² huu¹³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹ Nabal. Jøng² ca¹jmo¹ David jǿg³ hi² jian¹²dsa hio¹³ Abigail, hio¹³ hnǿi². Jøng² ca¹jenh²dsa gug² quianh¹³ hio¹³ héi². Ca¹lán¹ Abigail hio¹³ ja³ma¹og¹ quián¹² David. Ma²ca¹jmo¹ Saúl jǿg³ hi² jenh² Mical, ja³mái¹³dsa, gug² quianh¹³ dsa² ŋioh¹² siáh², hio¹³ mi³lán¹² hio¹³ quián¹² David. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² Saúl calah siíh². Mi³jŋaih¹dsa David. Ca¹hnah²dsa David. Ca¹tógh²dsa hnøa¹² mei¹³ hlég² ja³hnah²dsa David. Jøng² ca¹tsë²́ David og¹ úg² dsa² quián¹²dsa hi² ŋi²jái¹dsa ha² ca¹ŋó¹ Saúl. Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² David ha² tøah¹ tiogh³ dsa² quián¹² Saúl. Jøng² ca¹ŋó¹ David juu¹² ja³jøng², hi² ca¹jmo¹ Diú¹³. Ca¹tǿ² dsa² jmo¹² hí³ ti³güé². Rø²güé¹ báh³ hŋiah¹² Saúl dsi²jo² jøng². Jøng² ca¹jái¹ dsa² quianh¹³ David ha²lah lǿa¹². Mi³jŋaih¹ dsa² héi² Saúl. Tsa¹ca¹cuø¹ David jǿg³. Jøng² ca¹juúh² David: —Diú¹³ báh³ dsa² ca¹të²́ mi³rǿ² jǿg³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa dsi²jo² ja³ti³güé²dsa. Ha¹chi² ca¹lø¹lih¹³ dsa² quián¹² Saúl ca¹lah¹jin³ he². Ca¹can²dsa ŋí³ chiunh³ quianh¹³ dsǿg³ quiah¹² rai¹³. Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² guiuh¹³ máh² tø¹guiég². Jøng² ca¹hløah¹ David tí². Ca¹tǿ²dsa juu¹³ hlég² quián¹² Saúl, dsa² tsen² Abner. Ca¹jé²dsa quiah¹² Abner huu¹³ hi² tsa¹ca¹jmo¹dsa hí³ cu²rø² quiah¹² juu¹³dsa. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Abner héi²: —¿Nai¹² ŋí³ chiunh³ quianh¹³ dsøg³ quiah¹² rai¹³? Ca¹quín² jniih³ hi² jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋie² Saúl. Ca¹lø¹lih¹³dsa ma²na²hløah¹² David. Jøng² ca¹tǿh²dsa David. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —Ha¹chi² dsag³ re²jni ja³cogh²hning. Tsa¹dsio¹ ca¹jmoh²hning hi² ca¹hein²hning jní², hi² mi³jŋaih¹hning jní². Tsa¹hno¹jni jmo¹³jni hi² hlaih¹³ ja³cogh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² Saúl cu²hna² calah siíh². Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa David: —Jmoh³hning juanh¹² hoh¹². Hénh²hning dsag³ quieg¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —Jmoh³hning héh¹ hi² ji¹quin² jan² dsa² quiánh²hning ŋí³ quiánh² ja³la². Hŋiah¹² Diú¹³ dsa² qui²jiag¹² quieg¹jni, ju³lah ma²ca¹jmo¹jni quiánh²hning —ca¹juúh²dsa. 88 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹ŋáh¹ Saúl. Ca¹ŋó¹ David juu¹² ja³tiogh³ dsa² quián¹²dsa. Tiog¹³ tsa¹ca¹hé² David jǿg³ hi² tsa¹mi²jŋaih¹ Saúl quiah¹²dsa. Ca¹ŋó¹dsa juu¹² juøi² tsen² Gat, go² dsa² filisteo. Quianh¹³dsa hio¹³ quián¹²dsa quianh¹³ hlég² quián¹²dsa. Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² Saúl ha² tøah¹ ma²ca¹ŋó¹ David. Ca¹jŋi¹dsa hi² mi³hen²dsa quiah¹² dsa² héi². Jøng² ca¹møa¹ David cøng² juøi² neng¹² ma¹quién¹ ja³mi³tiogh³ dsa² quián¹²dsa. Jøng² ca¹cuø¹ rai¹³ Gat cøng² juøi² tsen² Siclag. Jøng² ca¹túgh² dsa² quián¹² David juøi² jøng² cónh² cøng² ŋi² jmai³. Ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³ tiogh³ lah¹jin² lah¹lǿih¹ juøi² jøng². Ca¹mi¹dsian¹²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² hiag¹³ héi². Ca¹tai¹dsa jáh² mi³quián¹² dsa² héi². Jø¹² bíh³ ca¹can²dsa tsǿnh³ dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹juúh² David cøng² jǿg³ tsa¹té¹², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ quián¹² dsa² chian² Gat: —Jmo³ jniih³ hning² quianh¹³ dsa² go² jniih³, dsa² israel, quianh¹³ dsa² jenh² quián¹²dsa —ca¹juúh²dsa. Hi² jøng² ca¹mi²gag² David rai¹³ héi². Di³ ma²léi¹³ hi² lán¹² David dsa² hiag¹³ quianh¹³ dsa² israel. Ca¹jon¹ Saúl Quianh¹³ Ja³ŋiúh³dsa 1º Samuel 28–31; 1º Crónicas 10

Jøng² ca¹tógh² dsa² filisteo hlég² quián¹²dsa. Ca¹jmo¹dsa ju²jŋia¹³ ja³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² israel. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ quián¹² dsa² chian² Gat héh¹ hi² dság¹ David quianh¹³ hlég² quián¹²dsa ja³jmo¹²dsa hning² jøng². Ca¹tǿ² dsǿa¹² David hi² jmo¹²dsa lah¹jøng². Jøng² ca¹túgh² hlég² quián¹² dsa² israel. Ca¹jmo¹ rai¹³ Saúl ju²jŋia¹³ ja³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³, dsa² filisteo. Ca¹lø¹goh¹²dsa. Di³ jue¹² hlaih¹³ hlég² ca¹túgh² quianh¹³ dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Ca¹møah¹dsa Diú¹³ he² hi² dsio¹ hniuh¹² jmo¹²dsa. Tsa¹ca¹ŋai¹ Diú¹³ jǿg³ quiah¹² dsa² héi². Ha¹chi² jǿg³ ca¹go¹ hi² ca¹cøa¹dsa. Ha¹chi² jǿg³ chi² ja³ca¹dsi² jmi²dsa² ni³ Diú¹³. Ha¹chian² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²chian². Jøng² ca¹hnah² Saúl jan² dsa² dsi² jǿg³ quianh¹³ dsa² ma²ca¹jon¹, dsa² tí² gug² tai³ jǿg³ quiah¹² dsa² hlanh³. Ca¹hnangh²dsa mai³¹ ha²lah hlanh²dsa hlai³ Samuel. Mih² dsa² mi³dsi² jǿg³ jøng². Di³ ca¹mi¹dsian¹² Saúl lah¹héi² ta³cøng² huø¹ Israel. Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² quián¹²dsa, ca¹tsáih¹dsa juu¹³dsa: —Chian² báh³ jan² hio¹³, dsa² dsi² jǿg³ jøng² juøi² tsen² Endor —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹caih¹ Saúl tsǿnh³ siíh². Jøng² tsa¹ma¹jniá²dsa ju³lah jniá² rai¹³. Ca¹ŋó¹dsa juu¹³ ja³quiah¹³ hio¹³ héi². Ca¹møa¹dsa hi² hlanh² hio¹³ dsa² ma²ca¹dsan¹. Ca¹lø¹goh¹³ hio¹³ jmo¹²dsa lah¹jøng². Ca¹juúh²dsa: 89 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Gagh³jni chi² ju³ná³ nang¹ rai¹³ Saúl hi² ta³ ŋøa¹²jni. Jŋaih¹dsa jní² ju³lah ca¹lø¹ŋi¹²dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Saúl, ca¹tsáih¹dsa hio¹³ héi²: —Héi¹ ju³ jní² dsa² ca¹heh¹ rai¹³ jǿg³ jøng². Ha¹chi² jónh²hning huu¹³ jøng². Jøng² jmoh³hning juanh¹² hoh¹². Hlanh²hning quianh¹³ hlai³ Samuel —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jnia¹ hlai³ héi² mi³ca¹tǿa¹² hio¹³ dsa² dsi² jǿg³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹lø¹lih¹³ hio¹³ hi² hŋiah¹² rai¹³ Saúl dsa² hiúg² ja³quiah¹³dsa. Jøng² ca¹juúh² hlai³ Samuel, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —¿He² løa¹ cuúh²hning ju¹méh³ dsǿa¹²? —ca¹juúh² hlai³. Jøng² ca¹juúh² Saúl, ca¹tsáih¹dsa hlai³ héi²: —Hlaih¹³ ca¹løa¹ quieg¹. Ca¹tǿ² ja³jmo¹²dsa filisteo hning² quianh¹³ dsa² go² jniang³. Tsa¹ca¹ŋai¹ Diú¹³ jǿg³ ca¹hlanh¹jni dsá¹. Jmoh³hning juanh¹² hoh¹². Heh²hning jǿg³ he² hi² dsio¹ jmo¹³jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² hlai³ Samuel, ca¹tsáih¹dsa Saúl: —Ha¹chi² ta³ li¹jmo¹ hi² dsiih¹²hning jǿg³ quianh¹³ jní². Ha¹chi² ma²mi²hag² Diú¹³ quianh¹³hning. Lán¹²dsa dsa² hiag¹³ quiánh²hning. Di³ tsa¹ca¹mi³tih³hning jǿg³ jøng² ma²lǿih² ja³ca¹jmoh³hning hning² quianh¹³ dsa² amalecita. Tsa¹ma¹lénh²hning rai¹³ cónh² jǿg³ ma²ca¹juǿi²jni hning² jmai³ mi³chian²jni. Tiúh² hlég² dsa² filisteo quianh¹³ hlég² dsa² israel. Jónh²hning quianh¹³ ja³ŋiúh³hning jmai³ jøng² —ca¹juúh² hlai³. Jøng² ca¹lø¹goh¹³ Saúl, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Ca¹túgh² hlég² dsa² filisteo. Quianh¹³dsa David quianh¹³ hlég² quián¹²dsa. Jøng² tsa¹tǿ² dsǿa¹² dsa² canh¹³ dsa² filisteo quianh¹³ rai¹³ quián¹² dsa² chian² Gat. Di³ hiúg² David jøa³ hlég² héi². Goh²dsa chi²júh² tá¹² hlég² quián¹² David jag¹³ dsa² israel ja³jmo¹²dsa hning². Jøng² tsa¹ca¹cuø¹ dsa² canh¹³ héi² jǿg³ hi² dsa¹lé² hlég² quián¹² David ja³jmo¹²dsa hning². Jøng² ca¹ŋáh¹ David juu¹² Siclag quianh¹³ hlég² quián¹²dsa. Mi³ca¹dsi¹lia¹dsa juøi² Siclag, ha¹chian² hio¹³ ma²chian². Ha¹chian² guing² ma²chian². Cu¹dsie¹² rø²hen¹² juøi². Di³ ca¹u¹jian¹² dsa² hiag¹³, dsa² amalecita hio¹³ quianh¹³ guing² jmai³ tsa¹mi³chian² dsa² ŋioh¹². Ca¹dsǿh²dsa juøi² Siclag jmai³ jøng². Jøng² ca¹hlanh² David Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: —¿He² hi² dsio¹ jmo³ jniih³ hi² hen² jniih³ dsa² hiag¹³? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³: —Cuø¹³jni jǿg³ henh²hning dsa² hiag¹³ héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹lé² hlég² quián¹² David cøng² gu¹hei¹². Ca¹tán²dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³. Ca¹mi¹dsian¹² dsa² hiag¹³ héi². Ca¹liúg² ca¹lah¹já¹ hio¹³ quianh¹³ guing² quianh¹³ jáh². Ca¹lǿh²dsa hi² mi³chi² quiah¹² dsa² hiag¹³. La²ca¹cuø¹ David mih² lio¹³ jøng² ja³cog² dsa² canh¹³ dsa² go²dsa, dsa² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² filisteo hning² quianh¹³ dsa² israel. Ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ héi². Ca¹mi¹dsian¹²dsa jue¹² hlég² dsa² israel. Ca¹ŋi¹hén² dsa² hiag¹³ 90 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

héi² Saúl quianh¹³ ja³ŋiúh³dsa. Ca¹mi¹dsian¹²dsa dsa² héi². Hi² jøng² ca¹jon¹ Saúl. Di³ tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³dsa huu¹³ hi² ca¹ŋó¹dsa ja³quiah¹³ hio¹³ dsi² jág³. Ca¹lán¹ David Rai¹³ Huø¹ Israel Dsié¹² Hlai³ Saúl 2º Samuel 1–6; 8–10; 1º Crónicas 11–16; 18–20; 26.29–27.34

Jøng² ca¹go¹ jǿg³ ja³guǿ¹³ David juøi² Siclag hi² ma²ca¹jon¹ Saúl quianh¹³ ja³ŋiúh³dsa. Hlaih¹³ ca¹jénh² David mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Ca¹jmo¹dsa son¹³ huu¹³ hi² ca¹jon¹ Saúl quianh¹³ ja³ŋiúh³dsa. Di³ dsa² mi³jenh² quianh¹³ David báh³ hlai³ Jonatán, ja³ŋiúh³ Saúl. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² dság¹ David juøi² tsen² Hebrón, ja³tén¹² Judá. Ca¹ŋó¹dsa ja³jøng². Jøng² ca¹tsǿng² dsa² canh¹³ dsa² go²dsa nang³ aceite dsi³ David. Ca¹lán¹ David rai¹³ quián¹² dsa² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá. Jøng² ca¹jmo¹ Abner héh¹ hi² ca¹lán¹ Is-boset, ja³ŋiúh³ hlai³ Saúl rai¹³ huø¹ Israel dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Abner héi², dsa² mi³lán¹² juu¹³ hlég² quián¹² hlai³ héi². Jøng² ca¹tá² hlég² dsa² israel quianh¹³ hlég² tsø³jong¹³ hlai³ Judá. Juu¹³ hlég² quián¹² dsa² israel Abner héi². Ca¹lán¹ Joab juu¹³ hlég² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá, dsa² go² David. Ca¹tiúh¹ hlég² quián¹² David. Ca¹ŋi¹hén²dsa hlég² quián¹² Abner ta³cøng² jmai³ jøng². Ja³ca¹jmo¹dsa hning² jøng² ca¹jŋëh² Abner roh¹³ Joab, dsa² tsen² Asael. Tiog¹³ báh³ ca¹tá² ta³ton¹ jag¹³ hlég². Ca¹tiúh¹ dsa² quián¹² David ta¹ma²méh¹. Cøng² jmai³ ca¹jé² rai¹³ Is-boset Abner, juu¹³ hlég² quián¹²dsa. Di³ ma²ca¹hlanh² Abner jan² hio¹³ dsa² jmo¹² ta³, hio¹³ ca¹jia¹² hlai³ Saúl. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Abner quianh¹³ rai¹³ héi². Jøng² ca¹hén²dsa jǿg³ ma²ca¹jmo¹dsa quianh¹³ rai¹³. Ca¹lán¹dsa dsa² jag¹³ quiah¹² David. Jøng² ca¹tsë²́ Abner og¹ úg² dsa² quián¹²dsa juu¹² ja³quiah¹³ David. Di³ mi³dsii¹²dsa jǿg³ quianh¹³ David. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa dsa² quián¹² Abner: —Gu³tseih³ hniah¹² juuh² hniah¹² hi² dsii¹²jni jǿg³ quiah¹² dsa² héi² ju³ná³ jeinh²dsa Mical, ja³mái¹³ hlai³ Saúl, dsa² mi³lán¹² hio¹³ quián¹jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jënh² Is-boset quianh¹³ Abner hio¹³ héi² ja³cog² David. Jøng² ca¹guøn¹ Abner ja³quiah¹³ David. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa David: —Chi² bí² quieg¹jni. Chi²júh² cuúh²hning jǿg³ ŋi¹tseih²jni dsa² canh¹³ ta³cøng² huø¹ Israel. Hi² jøng² lénh²hning rai¹³ ta³cøng² huø¹ jøng² —ca¹juúh²dsa. Ca¹tǿ² dsǿa¹² David quianh¹³ jǿg³ jøng². Jøng² ca¹túgh²dsa cøng² jǿg³. Jøng² ca¹ŋáh¹ Abner. Jøng² ca¹dsiánh² Joab, juu¹³ hlég² quián¹² David. Mi³ca¹jmo¹dsa hning² jmai³ mi³hiúg³ Abner ja³quiah¹³ David. Ca¹lø¹hné¹ Joab héi² mi³ca¹nǿng²dsa ca¹túgh² Abner cøng² jǿg³ quianh¹³ David, juu¹³dsa. 91 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹tsë²́ Joab dsa² quián¹²dsa juu¹³ ja³ca¹ŋó¹ Abner. Ca¹ŋi³tei¹dsa Abner ja³hiúg³ Joab. Ta³dsǿa¹² ca¹jmo¹ Joab ja³ca¹dsii¹dsa jǿg³ quianh¹³ Abner. Cónh² tsa¹ju²jŋia¹³ ca¹quiúgh²dsa quianh¹³ ŋí³. Ca¹jŋëh²dsa Abner huu¹³ hi² ca¹jŋëh² hŋiah¹² Abner roh¹³ Joab ja³ca¹jmo¹dsa hning², dsa² mi³tsen² Asael. Hlaih¹³ ca¹jénh² David mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ hi² ca¹jon¹ Abner. Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² tiogh³ ca¹lah¹já¹ dsa² quián¹²dsa cøng² jǿg³ hi² hlaih¹³ jénh²dsa ju³lah ca¹jénh² hŋiah¹² David. Hi² jøng² ma²léi¹³ tsa¹re² David dsag³ huu¹³ hi² ca¹jon¹ hlai³ Abner. Jøng² ca¹lø¹goh¹³ Is-boset mi³ca¹nǿng²dsa ma²ca¹jon¹ Abner. Jøng² ca¹jŋëh² og¹ tsih² høh² quián¹² Is-boset hŋiah¹² rai¹³ héi². Ca¹can²dsa dsi³ hlai³ juu¹² ja³quiah¹³ David. Hniu¹dsa mi³hmah³ David quiah¹²dsa. Di³ ca¹jŋëh²dsa Is-boset, dsa² hiag¹³ quián¹² David. Conh¹jøng² ca¹jmo¹ David héh¹ hi² mi²dsian² hlég² dsa² og¹ héi². Tsa¹ca¹tǿ² dsǿa¹² David hi² ca¹jon¹ Is-boset héi². Jøng² ca¹túgh² ca¹lah¹já¹ dsa² canh¹³ huø¹ Israel juøi² tsen² Hebrón. Ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² ca¹lán¹ David rai¹³, dsa² jmo¹² héh¹ ta³cøng² huø¹ jøng². Ma³lán¹²dsa rai¹³ jmáh¹lah huø¹ Judá guio¹ ji²ŋi² jmai³ rø²dsǿ² jnió² tsøh². Ca¹lán¹dsa rai¹³ huø¹ Israel guieg²guí² rø²dsǿ² hnøa¹² ji²ŋi² jmai³. Jøng² ca¹ŋó¹ David juu¹³ Jerusalén quianh¹³ hlég² quián¹²dsa. Ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² jebuseo, dsa² tiogh³ juøi² jøng². Ca¹tiúh¹ hlég² quián¹² David. Jøng² ca¹gú² David juøi² jøng² dsié¹² dsa² hiag¹³ héi². Ca¹jmo¹dsa juøi² lah¹jin² lah¹lǿih¹ ja³tsih¹³ hniú¹² juøh¹² ja³mi³tiogh³ dsa² hiag¹³ héi². Ca¹lø¹tsén² Jerusalén juøi² quiah¹² David. Jøng² ca¹lø¹chí² bí² quiah¹² David. Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Hiram, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Tiro, hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² David. Ca¹tsë²́ dsa tøa¹²hmá². La²ca¹cuø¹dsa jag¹³hma². Ca¹jmo¹dsa cøng² hniú¹² juøh¹², hniú¹² jláh³ ja³guǿ¹³ rai¹³ David. Hi² jøng² ca¹lø¹lih¹³ David mi²hag² Diú¹³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹jia¹²dsa jue¹² hio¹³. Jø¹² bíh³ ca¹jian¹²dsa hio¹³ jmo¹² ta³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹lø¹chián¹ jue¹² jong¹²dsa. Mi³ca¹lø¹lih¹³ dsa² filisteo ca¹lán¹ David ta³, ca¹jmo¹dsa hning² tanh¹ rón². Jøng² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹² dsa² israel. Ca¹tiúh¹ hlég² quián¹² David quianh¹³ dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹jmo¹ David jǿg³ hi² dsa¹quín² dsa² israel gog¹² han¹³ juu¹² Jerusalén. Ca¹ŋó¹dsa quianh¹³ hlég² quián¹²dsa juu¹² ja³ron² gog¹², ja³tsen² Quiriat-jearim. Ca¹tí²dsa gog¹² niúh¹ hma²lǿh². Ca¹túgh²dsa juu¹² hi² ŋi¹lia¹dsa juu¹² Jerusalén. Hioh¹² jénh² dsa² juøi². Ca¹hǿ²dsa son¹³. Ca¹jmo¹dsa jan³. Cónh² tsa¹ju²jŋia¹³ ca¹quian² tai³ ca³ju². Mih² tsa¹ca¹jéinh² hma²lǿh². Jøng² ca¹quieg² jan² dsa² gug²dsa ni³ gog¹² han¹³ jøng² tsa¹ca¹táh² hi² jøng². Dsø¹juu¹² jøng² ca¹jon¹ dsa² héi², hi² ca¹jmo¹ Diú¹³. Di³ tsa¹ca¹të²́ dsa tí²dsa gug² gog¹² jøng². 92 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹quian² dsǿa¹² dsa² juøi². Ca¹can²dsa gog¹² juu¹² tø¹cøg¹² ja³quiah¹³ jan² dsa². Ca¹hén²dsa jǿg³ hi² quín²dsa gog¹² juu¹² Jerusalén. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² dsa² hniu³ ja³mi³ron² gog¹² han¹³, ja³tsih¹³ tø¹cøg¹². Ma²ni³ŋó¹³ mih² ca¹jmo¹ David jǿg³ calah siíh² hi² dsa¹quieng²dsa gog¹² han¹³ juu¹² Jerusalén. Ca¹ŋi³quín²dsa gog¹² ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ ma²lǿih², ca¹tsáih¹dsa hlai³ Moisés. Ca¹can² cu²tséh¹ dsa² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví gog¹² jøng² juu¹² dsii²cog²dsa. Ca¹hǿ² dsa² juøi² son¹³. Ca¹jmo¹dsa jan³. Jøng² ca¹tí²dsa gog¹² niúh¹ tsø³hmøah¹² Jerusalén. Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³jah ni³ Diú¹³. Ca¹gǿh¹dsa mih² ŋǿ¹² quiah¹² jáh² héi², ŋǿ¹² ca¹të²́ dsa hi² gǿh²dsa. La²ca¹cuø¹ rai¹³ David má¹ hi² gǿh² dsa² juøi². Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ dsa² juøi². Mi³ca¹dsiánh² David dsi²néi² quiah¹²dsa, ca¹jé² Mical, hio¹³ quián¹²dsa. Lah¹jøng² ca¹juúh² hio¹³: —¡Hei² báh³ tsa¹juøi² hoh¹²hning ja³ca¹jmoh²hning jan³ ja³tø¹ni¹ dsa² juøi²! Siíh² báh³ hniuh¹² jmo¹² rai¹³ ja³ti³jái¹ dsa² juøi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Mical: —Ca¹jmo¹jni jan³ ja³cog² Diú¹³. Di³ hliú² hi² dsio¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³cog² jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² tsa¹ca¹lø¹chián² jin³ jan² guing² quián¹² Mical huu¹³ hi² ca¹jé²dsa quiah¹² David. Jøng² ca¹jmo¹ David héh¹ hi² neng¹² gug² tai³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví tsø³hmøah¹² ja³ron² gog¹² han¹³. Jøng² ca¹të²́ cu²tséh¹dsa dsa² jiég² løg¹². Ca¹të²́ cu²tséh¹dsa høa¹² son¹³. Ca¹të²́ cu²tséh¹ dsa² héi² jmo¹² hí³ hag³ guøh¹² jøng². Ca¹të²́ jmi²dsa² quianh¹³ cu²tséh¹ tsø³jøng¹³ quián¹² hlai³ Leví ta³ ja³tsih¹³ guøh¹² løa¹² tsø³hmøah¹², ja³tsen² Gabaón. Di³ ja³jøng² ca¹tsih² hlai³ Saúl guøh¹² jøng². Hliú² rón² ca¹tá² David quianh¹³ dsa² hiag¹³. Ca¹tiúh¹dsa quianh¹³ dsa² héi². Ca¹jmo¹ David ca¹niu¹ tei³ jǿg³ ta³cøng² huø¹ jøng². Cu²rø² ca¹mi²rǿ²dsa jǿg³. Jøng² ca¹dságh² dsǿa¹² David jǿg³ ma²ca¹jmo¹dsa quianh¹³ hlai³ Jonatán. Jøng² ca¹hnang²dsa tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Saúl. Ca¹dsánh²dsa jan² dsa² tsen² Mefi-boset, ja³ŋiúh³ hlai³ Jonatán, dsa² mi³ŋøa¹² guianh¹². Hi² dsio¹ ca¹jmo¹ rai¹³ ja³cog² Mefi-boset héi². Ca¹jmo¹ David jǿg³ hi² lán¹² dsa² héi² ju³lah lán¹² ja³ŋiúh³dsa. La²ca¹cuø¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² hniuh¹² quiah¹²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ David héh¹ hi² jmo¹² dsa² quián¹²dsa ta³ jøa³nung² quiah¹² Mefi-boset héi². Ca¹jmo¹ Diú¹³ Jǿg³ Quianh¹³ David 2º Samuel 7; 1º Crónicas 17

Ma²ca¹tsih² David hniú¹² quiah¹²dsa. Ma²ca¹tiúh¹dsa quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹tǿh²dsa jan² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, dsa² tsen² Natán. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: 93 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Hno²jni tsih¹² cøng² guøh¹² juøh¹² ja³cog² Diú¹³. Ma²ni³ŋó¹³ jmai³ mi³hiúg³ gog¹² han¹³ dsi²néi² mi³rø²jlái¹ quianh¹³ tsø³hmøah¹². Conh¹jong² guǿ²jni dsi²néi² hniú¹² jláh³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Natán, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Dsio¹ báh³ jǿg³. Mi²hag² báh³ Diú¹³ ta³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Ja³neng² jøng² ca¹dsii¹ Diú¹³ jǿg³ quianh¹³ Natán héi². Jøng² ca¹juúh²dsa: —Ma²ni³ŋó¹³ jmai³ ca¹guø²jni tsø³hmøah¹² cónh² jmai³ lah¹ni³ ca¹tsih² dsa² israel guøh¹² ja³ca¹huanh¹²dsa huø¹ Egipto. Tsa¹lǿih² jmai³ ca¹møa¹jni cøng² hniú¹² jøng². ’Ma²ca¹jmo¹jni jǿg³ hi² ca¹lán¹ David rai¹³ huø¹ Israel, jǿg³ ma²ca¹jmo¹jni lah¹jiá¹² jmai³ mi³lán¹²dsa tsih², dsa² jmo¹² hí³ jáh². Ma²ca¹mi²hog²jni quiah¹² dsa² héi² ja³ca¹jmo¹dsa hning². ’Jøng² jmo¹³jni jin³ cøng² jǿg³ quianh¹³dsa, jǿg³ hmë²́ . Jmo¹³jni hi² lén¹²dsa jan² dsa² juanh¹². Jue¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ ma²ŋi¹² ha²lah lán¹²dsa. Huø¹ la² cuø¹³jni ja³cog² dsa² israel jmai³ ŋi² ja³já¹³ jmai³ ŋi² ja³dság¹. Tsa¹ma¹cuø¹² dsa² hiag¹³ ju¹méh³ dsǿa¹² ja³cog² dsa² héi². ’Jøng² lén² tsø³jong¹³ quián¹² David ta³ huø¹ la² jmai³ ŋi² ja³já¹³ jmai³ ŋi² ja³dság¹. Tsa¹jéinh²jni dsǿa¹² jǿg³ jøng² ju³lah jǿg³ ma²ca¹jmo¹jni quianh¹³ hlai³ Saúl. Tsa¹hén²jni jǿg³ ná¹² jmo¹³jni quianh¹³ David. ’Tiog¹³ báh³ cuø¹²jni jmø³uai¹² ja³cog² dsa² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³, ju³lah ca¹jmo¹ ti³jmi²guing jmai³ tsa¹ca¹mi¹ti¹ guing² jǿg³ quiah¹²dsa. ’Lén² jan² ja³ŋiúh³ David rai¹³ huø¹ la² mi³ma²ca¹jon¹ hŋiah¹² David. Hiug¹² juanh¹² lé² dsa² héi², ja³ŋiúh³ David. Dsa² héi² tsih² cøng² guøh¹² juøh¹² ja³cog²jni —ca¹juúh² Diú¹³. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹ŋi³tseih² Natán ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ jøng² ja³cog² David. Jøng² ca¹ŋó¹ David juu¹² tsø³hmøah¹² ja³hiúg³ gog¹² han¹³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: —Tsa¹guiang³jni he² løa¹ ca¹jmoh²hning hliú² hi² dsio¹ ja³cog²jni. Di³ mi³lán¹²jni jan² dsa² tsa¹quien². Ca¹jmoh²hning hi² ca¹lán¹jni rai¹³ ta³cøng² huø¹ la². Hning² báh³ dsa² ca¹jmo¹ ca¹lah¹jǿ¹. Hiug¹² juanh¹² hning². Ha¹chian² diú¹³ siáh² ma²chian². Hliú¹² hi² dsio¹ ca¹jmoh²hning ja³cog² jniih³, dsa² israel. Di³ lán² jniih³ dsa² quiánh²hning. ’Ma²ca¹liúgh²hning quianh¹³ dsa² hóg¹, dsa² mi³tiogh³ huø¹ Egipto, dsa² ca¹jmo¹ ta³ huh² ja³jøng². Ca¹huanh²hning dsa² hiag¹³, dsa² mi³tiogh³ huø¹ la² ja³tiagh³ jniih³. Ju³dsiagh² hoh¹²hning jǿg³ ma²ca¹jmoh²hning quianh¹³ jní². Hi² jøng² ma²léi¹³ hi² lanh¹²hning dsa² hiug¹² juanh¹², Diú¹³ quián² jniih³ dsa² israel —ca¹juúh²dsa. Ca¹jmo¹ David Hi² Hiug¹² Hlaih¹³ 2º Samuel 11–12

Cøng² jmai³ ca¹jmo¹ hlég² quián¹² David hning² quianh¹³ dsa² amonita. Joab ca¹can² ni³ ja³ca¹jmo¹dsa hning². Ha¹chi² ca¹ŋó¹ David hŋiah¹². Mi³hiúg³dsa ja³quiah¹³dsa. 94 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Cónh² ca¹tsøa¹ jøng² ca¹ŋó¹dsa juu¹² guiuh¹³ hniú¹² quiah¹²dsa. Ca¹jái¹dsa lah¹jin² lah¹lǿih¹. Jøng² ca¹jë²dsa jan² hio¹³, hio¹³ mi³loh¹². Hiug¹² dsio¹ jniá² hio¹³ héi². Jøng² ca¹ŋai¹dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² quián¹²dsa: —¿Hein² hio¹³ ná¹²? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² dsa² quián¹²dsa: —Hei³ hio¹³ ná¹² hio¹³ quián¹² Urías, hlég² quiánh²hning. Betsabé tsen² hio¹³ héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tsë²́ David dsa² quián¹²dsa juu¹³ ja³quiah¹³ hio¹³ hi² dsa¹tei²dsa hio¹³. Di³ lø¹i³hlanh²dsa hio¹³ héi². Jøng² ca¹guøn¹dsa ja³quiah¹³ rai¹³. Ca¹hlanh²dsa hio¹³. Ma²ni³ŋó¹³ mih² jmai³ ca¹gog² jǿg³ ca¹tsei¹² hio¹³ hi² quian² hio¹³ guing². Jøng² ca¹hǿ² dsǿa¹² David mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Tsa¹hnio¹dsa hi² li¹lih¹³ dsa² jue¹² he² hi² ma²ca¹jmo¹dsa. Jøng² ca¹tǿh²dsa ji²gug² hio¹³ hi² jí²dsa juu¹² ja³quiah¹³dsa. Ca¹dsii¹ David jǿg³ quianh¹³ Urías, ji²gug² hio¹³. Ca¹ŋai¹dsa jǿg³ quiah¹² ja³jmo¹²dsa hning². Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Urías: —Dsio¹ báh³ guønh²hning ja³neng² na¹ —ca¹juúh²dsa. Lah¹jøng² ca¹juúh² David hi² dsiánh² Urías ja³quiah¹³dsa hi² hlanh²dsa hio¹³ quián¹²dsa. Conh¹jøng² tsa¹ca¹ŋáh¹ Urías. Ca¹güé²dsa ja³dsi¹² quiah¹² rai¹³ ja³neng² jøng². Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Urías: —¿He² løa¹ tsa¹ca¹dsianh²hning tsø²hlég²? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Urías, ca¹tsáih¹dsa David: —Hlaih¹³ jní² hi² neh¹³jni jmai³ hiúg² hlég² jian¹²jni ja³ué², ja³jmo¹²dsa hning². Jø¹² bíh³ hiúg² gog¹² han¹³ tsø³hmøah¹². Hlaih¹³ jní² hi² jmo¹³jni lah¹lǿa¹² dsøa¹ ja³quieg¹ jmai³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Urías: —Janh²hning jin³ cøng² huu² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuøh³ David Urías má¹ quianh¹³ jmøi². Ca¹lø¹hén² Urías ja³quiah¹³ David. Conh¹jøng² tsa¹ca¹ŋáh¹dsa. Ca¹güé²dsa ja³quiah¹³ David. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² hiug¹² ca¹hǿ² dsǿa¹² David. Jøng² ca¹dsian²dsa si², ca¹tsáih¹dsa Joab, juu¹³ hlég² quián¹²dsa. Ca¹cang¹ Urías si² jøng². Lah¹la² rø²juúh² si²: —Jmoh²hning héh¹ hi² dság¹ Urías juu¹² ja³tiogh³ jue¹² dsa² hiag¹³ jmai³ ja³jmoh²hning hning². Di³ jøng² jón²dsa, rø²juúh² si². Jøng² ca¹mi¹ti¹ Joab héh¹ ma²ca¹jmo¹ David. Ca¹jon¹ Urías ja³ca¹jmo¹dsa hning². Ma²ni³ŋó¹³ mih² jmai³ jøng² ma²ca¹jon¹ Urías, ca¹tǿh² David Betsabé, dsa² mi³lán¹² hio¹³ quián¹² hlai³ héi². Ca¹jenh²dsa gug² quianh¹³ hio¹³ héi². Ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹ David ja³cog² hio¹³, ja³cog² hlai³ héi². Ca¹lø¹hné¹ báh³ Diú¹³ quianh¹³ David huu¹³ hi² jøng². Jøng² ca¹tsë²́ Diú¹³ Natán, dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹²dsa, juu¹² ja³quiah¹³ David. Jøng² ca¹jmo¹ Natán cøng² jǿg³ ti²jnøa¹², ca¹tsáih¹dsa David. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: 95 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Mi³chian² jan² dsa² chi² cog³ quianh¹³ jan² dsa² ti²ŋié². Jue¹² hlaih¹³ jáh² mi³cón¹ dsa² chi² cog³ héi². Jan² ca¹mǿi² jah¹chih² meh² mi³chian² quián¹² dsa² ti²ŋié². Hiug¹² hno¹ dsa² héi² jah¹chih² quián¹²dsa. Mi³hnio¹dsa jah¹chih² quian²dsa ju³lah hnio¹ dsa² jong¹²dsa. Cøng² jmai³ ca¹guøn¹ jan² dsa² chian² ja³siíh³ ja³quiah¹³ dsa² chi² cog³. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² chi² cog³ cøng² jmøah¹³ ja³cog² dsa² ca¹guøn¹. Ca¹jmo¹dsa ue¹² dsǿa¹²dsa. Ca¹jmo¹dsa jmøah¹³ quianh¹³ jah¹chih² mi³quián¹² dsa² ti²ŋié². Tsa¹ca¹jŋëh²dsa jáh² mi³cón¹dsa hŋiah¹²dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ David, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Natán: —¡Ju³jón² dsa² chi² cog³ héi²! Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² jéinh²dsa quión² jah¹chih² ja³cog² dsa² ti²ŋié² huu¹³ hi² ca¹jŋëh²dsa ca¹mǿi² jah¹chih² héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Natán, ca¹tsáih¹dsa David: —Hŋiah¹ báh³ hning² ma²ca¹jmoh² hi² hlaih¹³ jøng². Jǿg³ quiah¹² Diú¹³ juǿi²jni hning². Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cogh²hning. Ca¹lanh²hning rai¹³ huø¹ Israel. Ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ ca¹jiah¹²hning jue¹² hio¹³ dsa² neng¹² gugh² ́ ¹²hning hlai³ taih³hning. Conh¹jøng² ca¹jmoh²hning lø³neh³hning. Ca¹jŋëh Urías. Ca¹hënh²hning hio¹³ mi³quián¹²dsa. Ca¹jmo¹ hlég² dsa² hiag¹³ hi² ca¹jon¹ hlai³ héi². Conh¹jøng² ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ ta¹canh²hning hi² ca¹jon¹ dsá¹. ’Tsa¹ca¹tónh²hning juu¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹jmoh²hning lah¹lǿa¹² hoh¹²hning. Tsa¹ca¹mi³tih³hning jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹tǿ² ja³can² Diú¹³ jǿg³ dsǿg² quiánh²hning. Jøng² cuø¹²dsa jmø³uai¹² quiánh²hning. Tsa¹ma¹tógh² dsa² cøng² jǿg³ dsi²néi² quiánh²hning. Cø²tsë²́ dsa jmai³ ca¹lah¹jǿ¹. Hlanh² dsa² siáh² mǿ² quiánh²hning ja³ti³jái¹ dsa² jue¹². Ja³tsa¹jní² ca¹jmoh²hning hi² hlaih¹³. Conh¹jøng² ma²léi¹³ ja³tø¹ni¹ dsa² juøi² hi² hlaih¹³ cuø¹² Diú¹³ quiánh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² rai¹³ David, ca¹tsáih¹dsa Natán: —Hi² dsǿg² báh³ re²jni dsag³ ja³cog² Diú¹³. Di³ ma²ca¹jmo¹jni hi² hlaih¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Natán, ca¹tsáih¹dsa David: —Ma²ca¹hén² báh³ Diú¹³ dsag³ quiánh²hning. Ha¹chi² jónh²hning huu¹³ quiah¹² dsag³ jøng². Conh¹jøng² jón² báh³ ja³ŋiúh³hning, guing² ca¹lø¹chián¹ quián¹² Betsabé huu¹³ hi² hlaih¹³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋáh¹ Natán. Jøng² tsa¹hai² ca¹lø¹dsogh² guing² héi². Jøng² ca¹jŋi¹ David hi² tsa¹gøah¹²dsa hé¹². Ca¹hlanh²dsa Diú¹³ cøng² sø²ma³¹ huu¹³ quiah¹² guing² dsoh³. Jøng² ca¹jon¹ guing². Jøng² ca¹ŋó¹ David ja³jmo¹² hlég² quián¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² amonita. Ca¹tiúh¹ hlég² dsa² israel quianh¹³ dsa² hiag¹³ héi². Ma²ni³ŋó¹³ ca¹lø¹chián¹ jin³ jan² guing² dsa² ŋioh¹² quián¹² Betsabé. Ca¹tǿh² David guing² héi² Salomón. Jøng² ca¹tsë²́ Diú¹³ Natán juu¹² ja³quiah¹³ David. Jøng² ca¹juúh² Natán: —Hno² báh³ Diú¹³ Salomón, ja³ŋiúh³hning —ca¹juúh²dsa. 96 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jǿg³ Ca¹jmo¹ Absalón, Hi² Mi³lán¹²dsa Rai¹³ 2º Samuel 11.3; 13–15; 23.34

Jan² ja³ŋiúh³ David dsa² tsen² Absalón. Jan² ja³mái¹³ David tsih²mǿ² tsen² Tamar. Jan² chiég³ jmi² quián¹² Absalón tsih²mǿ² héi². Hiug¹² dsio¹ jniá² tsih²mǿ². Jøng² ca¹hno² jan² ja³ŋiúh³ quián¹² David, dsa² tsen² Amnón, tsih²mǿ² Tamar. Dsa² siáh² mi³chiég³ Amnón quianh¹³ mi³chiég³ Absalón quianh¹³ Tamar héi². Jøng² ca¹mi²gag² Amnón tsih²mǿ² héi². Ca¹tǿh²dsa tsih² juu¹² ja³güé²dsa. Ta³dsǿa¹² ca¹quieg¹dsa ju³lah rø²quia¹² jan² dsa² dsoh³. Mi³ca¹guøn¹ tsih²mǿ² ja³rø²quia¹²dsa, ca¹hlanh²dsa tsih²mǿ². Tsa¹hiug² dsǿa¹² tsih²mǿ² mi³né³. Ni² jøng² ca¹hian² Amnón tsih²mǿ² héi². Ca¹huanh¹²dsa juu¹² ja³dsi¹². Jong² ca¹nǿng² David jǿg³ hi² ca¹jmo¹ Amnón, ja³ŋiúh³dsa. Ca¹lø¹hné¹dsa. Conh¹jøng² tsa¹ca¹jé²dsa quiah¹² ja³ŋiúh³dsa. Jø¹² bíh³ ca¹lø¹hné¹ Absalón, roh¹² quianh¹³ tsih²mǿ². Ca¹hian²dsa Amnón huu¹³ jǿg³ jøng². Ma²ton¹ ji²ŋi² ca¹jmo¹ Absalón cøng² jmai³ juøh¹². Ca¹tǿh²dsa ca¹lah¹já¹ ja³ŋiúh³ rai¹³ jian¹²dsa jmai³ jøng². Jøng² ca¹jmo¹dsa jǿg³ quianh¹³ dsa² quián¹²dsa hi² jŋaih¹dsa Amnón na³ma²ca¹hén²dsa jmai³ jøng². Hi² jøng² ca¹jŋëh²dsa Amnón ja³neng¹² jmai³ jøng². Jøng² ca¹cuøin¹ ca¹lah¹já¹ ja³ŋiúh³ quián¹² rai¹³ David. Ca¹cuøin¹dsa juu¹² cah³ jáh². Jøng² ca¹ŋó¹ Absalón juu¹² go² mi³chiég³dsa, juu¹² tø¹guiég². Ca¹guø²dsa ja³quiah¹³ ji³guiuh¹³dsa hnøa¹² ji²ŋi² jmai³. Ca¹cuøin¹dsa ja³jøng². Di³ goh²dsa quianh¹³ ti³jmi²dsa huu¹³ hi² ca¹jŋëh¹dsa Amnón, roh¹³dsa. Hlaih¹³ ca¹jénh² David huu¹³ hi² ca¹jon¹ Amnón. Ma²ni³ŋó¹³ jøng² ca¹jŋi¹ hi² hlaih¹³ mi³jénh²dsa. Hniu¹dsa dsa¹tei²dsa Absalón, ja³ŋiúh³dsa, dsa² hiúg² tø¹guiég². Ca¹lø¹hai¹² jǿg³ jøng². Jøng² ca¹møa¹ Joab hi² dsa¹tei² David ja³ŋiúh³dsa. Jøng² ca¹ŋi³tei² Joab dsa² héi². Conh¹jøng² tsa¹ca¹cuø¹ David jǿg³ hi² hí² Absalón dsi²néi² ja³quiah¹³dsa. Ma¹quién¹ hniú¹² quiah¹²dsa. Tsa¹ca¹jë²dsa ja³ŋiúh³dsa ton¹ ŋi² jmai³ ca¹guønh² ja³ŋiúh³dsa jøa³juøi² Jerusalén. Ma²ton¹ ŋi² jøng² ca¹tǿh² rai¹³ David ja³ŋiúh³dsa. Ca¹haih²dsa dsa² héi² jǿg³. Hiug¹² dsio¹ jniá² Absalón héi². Ca¹tǿ² dsǿa¹² dsa² juøi² quiah¹²dsa. Jøng² ca¹mi¹liág¹ Absalón jmo¹² jǿg³ hi² lén¹²dsa rai¹³ dsié¹² ti³jmi²dsa. Ca¹tógh²dsa cu²tséh¹ dsa² quián¹²dsa. Ca¹ŋó¹dsa juu¹² hag³jnǿ³ chiuh³ juøi² Jerusalén, juøi² ja³guǿ¹³ rai¹³. Ca¹haih²dsa jǿg³ quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹u¹lé² juøi² jøng², dsa² møa¹² dsag³, dsa² møa¹² hi² mi³rǿ² rai¹³ jǿg³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹juúh² Absalón, ca¹tsáih¹dsa dsa² ca¹u¹lé² héi²: —Hiug¹² cu²rø² mi³rø²jni jǿg³ quiánh² hniah¹² cónh² jín³ ti³ŋieh¹jni. Tsa²jan² ti³ŋieh¹²jni jǿg³ quiah¹² hniah¹² —ca¹juúh²dsa. Lah¹jøng² ca¹jmo¹dsa lah¹cøng² lah¹cøng² jmai³ hag³jnǿ³ jøng². Hiug¹² ca¹tǿ² dsǿa¹² dsa² juøi² quián¹²dsa. 97 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ma²quiún² ji²ŋi² ca¹jmo¹ Absalón jǿg³ hi² lén¹²dsa rai¹³. Jøng² ca¹møa¹dsa hi² cuø¹² ti³jmi²dsa jǿg³ hi² dság¹dsa juøi² tsen² Hebrón. Jøng² ca¹juúh²dsa jǿg³ tsa¹té¹², ca¹tsáih¹dsa ti³jmi²dsa: —Ma²ca¹jmo¹jni cøng² jǿg³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Hniuh¹² hi² mi²ti²jni jǿg³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuø¹ David jǿg³. Ma²ca¹jmo¹ Absalón jǿg³ hi² mi³lán¹²dsa rai¹³ juøi² Hebrón jøng². Jue¹² dsa² ca¹túgh² jag¹³ quiah¹² dsa² héi². Jøng² ca¹chính² Ahitofel tí² jǿg³ quiah¹² Absalón. Dsa² ca¹mi²hog² David báh³ héi². Dsa² ma²ŋi¹² báh³ héi², dsa² lán¹² ji³guiuh¹³ quián¹² Betsabé, hio¹³ quián¹² David. Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² David jǿg³ ma²ca¹jmo¹ Absalón, ja³ŋiúh³dsa, hi² mi³lán¹²dsa rai¹³. Jøng² ca¹cuøin¹dsa juu¹² ja³siíh³ quianh¹³ dsa² quián¹²dsa. Di³ goh²dsa quiah¹² ja³ŋiúh³dsa. Quianh¹³dsa dsa² tiogh³ dsi²néi² quianh¹³ hlég² quián¹²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ David héh¹ hi² jŋi¹ guian¹ hio¹³ quián¹²dsa, hio¹³ jmo¹² ta³, hi² jmo¹²dsa hí³ hniú¹² quiah¹² rai¹³. Jøng² ca¹ŋó¹ David juu¹² chiuh³ juøi². Ja³jøng² ca¹jenh²dsa Sadoc quianh¹³ Abiatar. Quianh¹³ dsa² héi² cu²tséh¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví, dsa² ca¹të²́ ta³ quiah¹² guøh¹². Ti³quín² dsa² héi² gog¹² han¹³ quiah¹² Diú¹³. Mi³dsa¹lé²dsa quianh¹³ David. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Gu³cangh² gog¹² calah siíh² jøa³juøi². Guiog¹ báh³ jní² hiá¹ hiég¹ chi²júh² cuø¹² Diú¹³ jǿg³. Dsio¹ báh³ jmoh² hniah¹² jǿg³ ha²lah lǿa¹² jøa³juøi² mi³ca¹guønh² ja³ŋiúh³jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ dsa² héi². Jøng² ca¹ŋó¹ David juu¹² tø¹guiég². Ca¹tø² ca¹ho¹dsa dsi²juu¹². Ca¹nǿng²dsa jǿg³ hi² ca¹chính² Ahitofel jǿg³ quiah¹² Absalón, ja³ŋiúh³dsa. Jøng² ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: —Ju³jmo³hning² hi² tsa¹mi²ti² Absalón jǿg³ he¹ Ahitofel. Di³ jmáh¹lah jǿg³ canh² të² dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ David héh¹ hi² dság¹ jan² dsa² të² jǿg³, dsa² tsen² Husai, juu¹² Jerusalén jøng². Dsa² quián¹² David dsa² héi². Conh¹jøng² ca¹jmo¹ David héh¹ jmo¹ ta³dsǿa¹²dsa hi² chính²dsa jǿg³ quiah¹² Absalón. Hi² jøng² hniuh¹² jmo¹² Husai jǿg³ quianh¹³ jmi²dsa² hi² u¹quín²dsa jǿg³ ja³hiúg³ rai¹³ tø¹guiég². Jøng² ca¹ŋáh¹ dsa² héi². Cøng² hi² ca¹ŋó¹ David juu¹² tø¹guiég² jøng². Ma²ca¹hén² Jǿg³ Quiah¹² Absalón 2º Samuel 16–20

Jøng² ca¹guøn¹ Absalón jøa³juøi² Jerusalén. Quianh¹³dsa Ahitofel quianh¹³ dsa² quián¹² Absalón. Jøng² ca¹guøn¹ Husai. Ta³dsǿa¹²dsa ca¹chính²dsa jǿg³ quiah¹² Absalón héi². Jøng² ca¹juúh² Absalón, ca¹tsáih¹dsa Ahitofel: —¿He² dsio¹ jmo¹³jni? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Ahitofel, ca¹tsáih¹dsa Absalón: 98 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Dsio¹ báh³ gu³hlanh²hning hio¹³ jmo¹² ta³, hio¹³ ca¹jia¹² ti³ŋieih¹²hning, dsa² ti³jmo¹² hí³ hniú¹² quiah¹²dsa. Hi² jøng² ma²léi¹³ hi² li¹hiah²hning ti³ŋieih¹²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tsih² dsa² quián¹² Absalón cøng² hniú¹² lǿa¹² tsø³hmøah¹² guiuh¹³ hniú¹² quiah¹² ti³jmi²dsa. Jøng² ca¹hlanh² Absalón hio¹³ héi². Ca¹lø¹ŋi¹² ca¹lah¹já¹ dsa² juøi² he² ca¹jmo¹ Absalón. Hiug¹² të² Ahitofel cuø¹² jǿg³ cah³. Jøng² ca¹juúh²dsa jin³ cøng² jǿg³ ca¹tsáih¹dsa Absalón: —Dsio¹ báh³ tsa¹hai² dsa¹hén² hlég² quiánh²hning ti³ŋieih¹²hning. Mi³nei³jni quianh¹³ hlég² héi². Jŋaih¹³jni jmáh¹lah rai¹³ héi² na³ma²ca¹dsánh²jni dsa². Ca¹hoh² dsa² quián¹² ti³ŋieih¹²hning ta¹na¹. Hi² jøng² ji¹lia¹ dsa² mi³quián¹² David. Lén² dsa² héi² dsa² quiánh²hning —ca¹juúh²dsa. Ca¹tǿ² báh³ dsǿa¹² Absalón quianh¹³ dsa² quián¹²dsa jǿg³ ca¹juúh² Ahitofel. Conh¹jøng² ca¹ŋai¹ Absalón Husai. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —¿He² dsio¹ jmo¹³jni? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Husai cøng² jǿg³ ta³dsǿa¹²dsa, ca¹tsáih¹dsa Absalón: —Tsa¹dsio¹ jǿg³ ca¹juúh² Ahitofel. Ma²ni³ŋó¹³ ji²ŋi² mi³lán¹² ti³ŋieih¹²hning hlég². Të²dsa ja³jmo¹²dsa hning². Ma¹quién¹ ja³hiúg³dsa. Ju³ná³ ma²u¹lé² hlég² quiánh²hning ja³tiogh³ dsa² quián¹² ti³ŋieih¹²hning, dsianh² og¹ úg² hlég² quiánh²hning. Jøng² tsø²já² jǿg³ hi² tsa¹tiúh¹ hlég² quiánh²hning quianh¹³ dsa² hiag¹³ héi². ’Dsio¹ báh³ tógh²hning ca¹lah¹já¹ hlég² tiogh³ ta³cøng² juøi². Jøng² canh²hning ni³ quianh¹³ hlég² héi². Gu³mi²dsianh²hning ca¹lah¹já¹ dsa² quián¹² ti³ŋieih¹²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tǿ² hi³méh¹ dsǿa¹² Absalón quianh¹³ dsa² canh¹³ quián¹²dsa jǿg³ quiah¹² Husai cónh² jín³ jǿg³ quiah¹² Ahitofel. Lah¹jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² tsa¹ca¹nang¹ Absalón jǿg³ dsio¹ ca¹juúh² Ahitofel. Hi² jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹hén² jǿg³ hi² mi³lán¹² Absalón rai¹³ dsié¹² ti³jmi²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Absalón ju³lah jǿg³ ca¹juúh² Husai. Jøng² ca¹jmo¹ Husai jǿg³, ca¹tsáih¹dsa jmi²dsa² ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Absalón. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Gu³canh²hning jǿg³ hi² tsa¹hai² dsa¹han¹³ David chi³jmøi² Jordán. Di³ na¹ bíh³ dsa¹lé² hlég² quián¹² Absalón hi² jmo¹²dsa hning² quianh¹³ hlég² quián¹² rai¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹can¹ ja³ŋiúh³ jmi²dsa² jǿg³ jøng² ja³hiúg³ David. Mi³ca¹lø¹lih¹³ Ahitofel tsa¹ca¹nang¹ Absalón jǿg³ quiah¹²dsa, ca¹can²dsa ju²hiíh¹. Ca¹ŋáh¹dsa juu¹³ ja³quiah¹³dsa. Jøng² ca¹jŋëh²dsa hŋiah¹² mi³ca¹ŋáh¹dsa. Mi³ca¹tógh² ca¹lah¹já¹ hlég² quián¹² Absalón, tø¹guiég² hi³méh¹ hiúg² David, juøi² tsen² Mahanaim. Ca¹jmo¹dsa ju²jŋia¹³ hi² jmo¹²dsa hning² quianh¹³ hlég² ji¹lé², hlég² quián¹² Absalón. Jøng² tsa¹ca¹cuø¹ dsa² quián¹² 99 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

David jǿg³ hi² dság¹dsa ja³jmo¹²dsa hning². Ca¹jŋi¹ dsa² juøi² jøng². Jøng² ca¹jmo¹ David héh¹, ca¹tsáih¹dsa juu¹³ hlég² quián¹²dsa: —Jmoh² hniah¹² juanh¹² hoh¹². Tsa¹jmoh² hniah¹² ue¹² hoh¹² hniah¹² quianh¹³ Absalón, ja³ŋiúh³jni. Hno¹ báh³ jní² dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ hlég² quián¹² David hning² quianh¹³ hlég² quián¹² Absalón. Ca¹tiúh¹ hlég² quián¹² David. Ca¹mi¹dsian¹²dsa cónh² guiég² mei¹³ hlég² dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹cuøin¹ Absalón juu¹² cah³ jáh². Jøng² ca¹jái¹ hlég² quián¹² David ja³ca¹cuøin¹ dsa² héi². Jøng² ca¹ŋó¹ jáh² juu¹² niúh¹ hma². Jøng² ca¹tǿ² goh² hma² dsi² Absalón. Ca¹ŋó¹jah. Ca¹hë²́ Absalón dsi²guøi². Jøng² ca¹jái¹ jan² hlég² quián¹² David he² ca¹løa¹ quiah¹² Absalón. Jøng² ca¹he¹dsa jǿg³ quianh¹³ Joab, juu¹³ hlég². Jøng² ca¹jí² Joab quiah¹² hlég² huu¹³ hi² tsa¹ca¹jŋëh¹dsa Absalón. Tsa¹ca¹jŋëh¹ hlég² Absalón héi². Di³ ca¹nǿng²dsa jǿg³ ca¹juúh² David hi² tsa¹jŋaih¹dsa ja³ŋiúh³dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ hŋiah¹² Joab quianh¹³ dsa² can² ŋí³ quiah¹²dsa. Ca¹jŋëh² dsa² héi² Absalón dsa² ca¹hë² niúh¹ goh² hma². Mi³ca¹jŋëh²dsa Absalón, ca¹jmo¹ Joab cøng² léi² hi² tsa¹ma¹tá²dsa quianh¹³ roh¹³. Ca¹ŋi¹lia¹ hlég². Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² David ha²lah ca¹løa¹ ja³ca¹jmo¹dsa hning². Ca¹tánh² dsǿa¹²dsa huu¹³ hi² ca¹jon¹ ja³ŋiúh³dsa. Ca¹tø² ca¹ho¹dsa. Jøng² ca¹jí² Joab quiah¹² juu¹³dsa. Ca¹juúh²dsa: —¡He² báh³ ué² ca¹jmoh²hning ja³cog² jniih³! Ma²ca¹mi²hog² báh³ jniih³ hning². Ca¹jmoh²hning ja³cog² jniih³ ju³lah ca¹jmoh²hning quianh¹³ dsa² hiag¹³. ¿Tøa¹² hi³méh¹ hoh¹²hning ju³chian² dsa² héi², ju³jøng² ca¹dsan¹ ca¹lah¹jai³ jniih³? Dsio¹ báh³ goh²hning ja³tiogh³ hlég² quiánh²hning. Jøng² juaih²hning hlég² jǿg³ rǿ². Hi² jøng² tsa¹tióg²dsa hning² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ David juu¹² chiuh³ juøi². Ca¹haih²dsa jǿg³ ja³cog² hlég² quián¹²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² canh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá jǿg³ hi² jian¹²dsa David juu¹² jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹jmo¹ dsa² canh¹³ héi² hi² lán¹² David rai¹³ quián¹²dsa calah siíh². Jøng² tsa¹ca¹tǿ² dsǿa¹² dsa² canh¹³ chian² juøi² siíh² huø¹ Israel. Ca¹lø¹hné¹dsa quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá héi². Jøng² ca¹jmo¹ jan² dsa² tsen² Seba jǿg³ hi² lén¹²dsa rai¹³ quián¹² dsa² tsa¹tøa¹² dsǿa¹² héi². Ca¹lán¹ David ta³ jmáh¹lah go²dsa, huø¹ Judá jøng². Ca¹chính² dsa² siáh² jǿg³ quiah¹² Seba. Mi³ca¹guøn¹ David jøa³juøi² Jerusalén, ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² dsa¹hén² hlég² quián¹²dsa Seba héi². Ca¹cuøin¹ Seba cøng² juøi². Jøng² ca¹tógh² hlég² quián¹² David lah¹jin² lah¹lǿih¹ juøi² jøng². Mi³hén²dsa juøi². Jøng² ca¹juúh² jan² hio¹³ chian² dsǿa¹², hio¹³ chian² juøi² jøng², ca¹tsáih¹dsa Joab, juu¹³ hlég² quián¹² David: —¿He² løa¹ henh²hning juøi² go²jni? Di³ dsa² tiogh³ juøi² ná¹² dsa² hiug¹² dsiog¹, dsa² israel jianh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Joab, ca¹tsáih¹dsa hio¹³: 100 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Jmo¹³jni hning² juøi² ná¹². Di³ hiúg² jan² dsa² juøi² ná¹², dsa² tsen² Seba. Lán¹²dsa dsa² hiag¹³ quiah¹² rai¹³ David juu¹³jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋáh¹ hio¹³. Ca¹møah¹dsa dsa² canh¹³ juøi² jøng² hi² quiúgh²dsa lag³ Seba. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² canh¹³ hi² jøng². Ca¹téng²dsa dsi³ Seba coh¹³ jnǿ³ juøi² jøng². Mi³ca¹jái¹ Joab dsi³dsa jøng², ca¹juúh²dsa hi² tsa¹ma¹jmo¹²dsa hning² juøi² jøng². Ca¹ŋi¹lia¹ ca¹lah¹já¹ hlég² héi². Hi² jøng² ca¹lán¹ David ta³ ta³cøng² huø¹ Israel calah siíh². Ca¹jmo¹ David Ju²jŋia¹³ Ja³tsih¹³dsa Cøng² Guøh¹² Juøh¹² 2º Samuel 24; 1º Crónicas 21.1–26.28; 28.1–29.22a

Ma²ni³ŋó¹³ ji²ŋi² jmai³ ca¹lán¹ David rai¹³ huø¹ Israel. Jøng² ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² hia²dsa dsa² juøi². Hi² jøng² li¹ŋi¹²dsa cónh² té¹² dsa² juøi² chian² huø¹ jøng². Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ huu¹³ hi² ca¹jmo¹ David lah¹jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹dsan¹ jue¹² dsa² israel quianh¹³ dsag³ hiug¹². Mih² tsa¹ca¹hén² ángel quián¹² Diú¹³ joa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² Diú¹³. Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tsa¹hén² ángel jøa³juøi² jøng². Mi³tsenh² ángel héi² huø¹ ja³jmo¹² dsa² dsio¹ cuøi² hi³ŋíh¹ quiah¹² jan² dsa². Ca¹jë²́ rai¹³ David ángel héi² ja³mi³tsenh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tsih¹² David cøng² ni³hiég² ja³mi³tsenh² ángel. Jøng² ca¹lá² David huø¹ jøng². Mi³la²cuø¹² juu¹³ huø¹ jøng² huø¹ ja³cog² rai¹³. Tsa¹ca¹hiei¹ David jǿg³ jøng². Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa juu¹³ huø¹ jøng²: —Hniuh¹² mi³hmah²jni ja³cogh²hning. Hlaih¹³ jní² hi² cuø¹²jni ja³cog² Diú¹³ ju³lah hi² ca¹cuø¹ dsa² siáh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tsih² David ni³hiég² huø¹ jøng². Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³jah ni³ Diú¹³. Ca¹gǿh¹ jmi²dsa² mih² ŋǿ¹² quiah¹² jan² og¹ jáh² héi². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹siog² si² ŋi¹juǿi¹. Ca¹cøg² ŋǿ³jah ni³hiég² jøng². Ma¹quién¹ ja³tsih¹³ guøh¹² hi² lǿa¹² tsø³hmøah¹², ja³tsen² Gabaón. Hi² jøng² ca¹tsih² David ni³hiég² jøng² jøa³juøi² Jerusalén. Tsa¹chi² jmai³ hi² dság¹dsa guøh¹² jøng² mi³ca¹jë²dsa ángel tsenh¹² jøa³juøi² jøng². Jøng² ca¹juúh² David: —Ja³ca¹tsih²jni ni³hiég² ná¹² tsih¹² ja³ŋiúh³jni ni³hiég² guøh¹² juøh¹² jmai³ chi³quë¹́ —ca¹juúh²dsa. Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² hŋiah¹² David tsih¹² guøh¹² juøh¹² jøng². Conh¹jøng² hniu¹ David mi²hog²dsa ja³ŋiúh³dsa. Ca¹dsii¹dsa loh² he² hi² hniuh¹² quiah¹² guøh¹² jøng². Jøng² ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² dsa¹quiúgh² dsa² chian² ja³siíh³ cang³ cah³ hi² lé² guøh¹². Jø¹² bíh³ ca¹dsii¹dsa loh² ŋí³ fierro quianh¹³ ŋí³ bronce quianh¹³ hma²cø². Jøng² ca¹jmo¹ David héh¹ hi² neng¹² gug² tai³ jmi²dsa² quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví ta³ quiah¹² guøh¹² juøh¹² jøng². Hliú¹² tséh¹ dsa² héi² ca¹løa¹. Ca¹të²́ dsa ta³ ca¹lah¹i³ ni³ ta³, ju³lah ta³ jmo¹²dsa ti³jai¹ guøh¹², ju³lah ta³ jmoh¹²dsa guøh¹², ju³lah ta³ jmo¹²dsa ju²jŋia¹³ juu¹² hi³ŋíh¹ rø²guia¹² nang³ aceite hi² dsii²dsa ni³ Diú¹³, ju³lah ta³ hi² lén² dsa² jmo¹² 101 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

héh¹, ju³lah ta³ jmo¹²dsa hí³ hag³ guøh¹², ju³lah ta³ ja³jieg¹²dsa løg¹², ja³tsá¹²dsa arpa ja³mi²juanh¹²dsa Diú¹³. Siíh² báh³ ta³ ca¹të²́ dsa² héi². Tsa¹ma¹hniuh¹² hi² quín²dsa guøh¹² lǿa¹² tsø³hmøah¹². Jue¹² hlaih¹³ jmi²dsa² tiogh³ huø¹ Israel, tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Aarón. Jøng² ca¹løa¹ guieg²quiún² tséh¹ jmi²dsa². Ca¹jmo¹dsa cu²hna² ta³ lah¹cøng² lah¹cøng² ŋi² ju³lah jǿg³ ca¹dsi²dsa ni³ Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Salomón, ja³ŋiúh³dsa: —Hning² báh³ lén² ta³ rai¹³ dsié¹²jni. Jøng² tsøh²hning cøng² guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Mi³tsøh²jni guøh¹² jøng². Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ jmo¹³jni lah¹jøng². Di³ hlég² ma²ca¹lán¹jni. Ca¹mi¹dsian¹²jni jue¹² dsa². Conh¹jøng² hi² niu¹ tei³ jǿg³ quiánh²hning. Tsøh²hning guøh¹² jøng². Cøng² hi² mi³tih³hning jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ma²ca¹dsii¹²jni loh² hliú¹² ni³ hi² hniuh¹² quiah¹² guøh¹² juøh¹² jøng², ju³lah cog³ niáng¹³, quianh¹³ cog³ teg², quianh¹³ ŋí³ bronce, quianh¹³ ŋí³ fierro, quianh¹³ hma², quianh¹³ cang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹héh¹ David Salomón ha²lah lé² quiah¹² guøh¹² quianh¹³ ja³dsi¹² guøh¹². Ca¹héh¹dsa Salomón jǿg³ quiah¹² ta³ ca¹të²́ jmi²dsa² quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví guøh¹² juøh¹² jøng², ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹jmo¹ David héh¹ hi² mi²hag² dsa² canh¹³ quianh¹³ Salomón ja³tsih¹³dsa guøh¹² juøh¹². Ca¹tógh²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² héi² jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Mi³tsøh²jni guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Ca¹dsii²jni loh² ma²dsio¹² hi² hniuh¹² guøh¹² jøng². Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ tsøh²jni guøh¹² jøng². Di³ ma²ca¹lán¹jni hlég². Ca¹lán¹jni rai¹³ dsa² israel ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² lén² Salomón, ja³ŋiúh³jni rai¹³ dsié¹²jni. Dsa² héi² tsih¹² guøh¹² juøh¹² ja³cog² Diú¹³. Jøng² lén² tsø³jong¹³ quián¹² Salomón rai¹³ huø¹ Israel jmai³ ŋi² ja³já¹³, jmai³ ŋi² ja³dság¹ ju³ná³ mi²ti²dsa lei¹³ quiah¹² Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Salomón, ja³ŋiúh³dsa, ja³tø¹ni¹ dsa² canh¹³ héi²: —Hniuh¹² mi²juanh²hning Diú¹³ quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ ju²bí² quiánh²hning. He¹ báh³ Diú¹³ he² hi² dsio¹ jmoh²hning ju³ná³ mi³tih³hning jǿg³ quiah¹²dsa. Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tsøh²hning guøh¹² juøh¹² quiah¹²dsa. Jøng² jmoh²hning lah¹jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² rai¹³ David, ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³ calah siíh²: —Dsio¹ báh³ høh² hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ cu²rø². Hniuh¹² mi³tih³ hniah¹² jǿg³ jøng². Hi² jøng² teh² hniah¹² huø¹ la² jmai³ ŋi² ja³já¹³, jmai³ ŋi² ja³dság¹. Hniuh¹² mi²hagh² hniah¹² quiah¹² Salomón, ja³ŋiúh³jni. Di³ lán¹²dsa jan² tsih². Dsio¹² jmoh² hniah¹² hi² jní² jláh³ guøh¹². Ma²ca¹dsii¹²jni loh² ma²dsio¹² hi² hniuh¹² quiah¹² guøh¹². La²ca¹cuø¹jni ma²dsio¹² hi² chi² quieg¹jni hi² hniuh¹² jøng². Jøng² cuúh² hniah¹² he² hi² hniuh¹² quiah¹² guøh¹² —ca¹juúh²dsa. 102 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹cuø¹ jue¹² dsa² héi² ma²dsio¹² hi² hniuh¹² quiah¹² guøh¹². Hioh¹² ca¹jénh² David mi³ca¹jái¹dsa hi² jøng². Jøng² ca¹hlanh² David Diú¹³ ja³tø¹ni¹ dsa² canh¹³. Ca¹juúh²dsa: —Hiug¹² juanh¹² Diú¹³, dsa² hiug¹² dsiog¹. Ca¹lah¹ta³cøng² jmøi¹guǿi¹ neng¹² gugh² taih³hning. Ma²ca¹cuøh²hning ca¹lah¹jǿ¹ he² hi² hniuh¹² quián² jniih³. Jøng² ma²ca¹jéinh² jniih³ mih² lio¹³ jøng² ja³cogh²hning. Ma²ŋih¹²hning ha²lah lǿa¹² dsǿa¹² jniih³. Hnøngh²hning hi² juǿi² jniih³ hning² jmáh¹lah jǿg³ té¹². Ma²ŋih¹²hning ca¹cuø³ jniih³ lio¹³ ná¹² ca¹lah¹hiúg² dsǿa² jniih³. Mi²hagh²hning jniih³ ja³mi²juanh¹² jniih³ hning² ca¹lah¹hiúg² dsǿa² jniih³. Mi²hagh²hning quiah¹² Salomón hi² mi²ti²dsa jǿg³ quiánh²hning, ja³tsih¹³dsa guøh¹² juøh¹² ja³cogh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ David héh¹ hi² mi²juanh¹² dsa² juøi² Diú¹³. Jøng² ca¹mi¹juanh¹² dsa² juøi² Diú¹³. Ca¹cuøh³dsa Diú¹³ di³hmah³. Ca¹chi¹jné¹ ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ ni³ Diú¹³. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹mi¹dsian¹² jmi²dsa² jue¹² jáh². Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³ jáh² héi² ni³ Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa jmai³ juøh¹². Hioh¹² jénh²dsa. Son¹³ Ca¹jmo¹ David Ja³ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³ 2º Samuel 22–23; 1º Crónicas 16; Salmos 18; 96; 105.1-15

Ma²të² David tsá¹dsa arpa. Ca¹hǿ²dsa son¹³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³ ca¹lah¹hiúg² dsǿa¹²dsa. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² lǿa¹² son¹³ ca¹hǿ²dsa. Ca¹jmo¹dsa son¹³ ja³ca¹dságh² dsǿa¹²dsa jan² dsa² ma²ca¹jon¹. Ca¹jmo¹dsa son¹³ ja³ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Ca¹liúg² báh³ David ja³mi²jŋaih¹² rai¹³ Saúl quiah¹²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ David cøng² son¹³ ná¹²: —Diú¹³ báh³ dsa² lég² jní², dsa² jmo¹² hí³ quieg¹. Ju³mi²juanh¹² jniang³ ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹. Lég² báh³ Diú¹³ quieg¹ ja³møa¹³jni hi² mi²hag²dsa jní². Mih² tsa¹ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ quianh¹³ jní² cøng² jmai³. Ca¹hlanh¹jni Diú¹³ hi² mi²hag²dsa jní² jmai³ jøng². Ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ dsa² hiag¹³. Di³ ca¹nǿng² báh³ Diú¹³ jǿg³ ca¹juǿi²jni dsá¹. Hiug¹² mi³chi² bí² quiah¹² dsa² hiag¹³ héi². Conh¹jøng² ca¹tiúh¹ Diú¹³ quianh¹³dsa. Ca¹lég²dsa jní². Ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ ha¹chi² dsag³ re²jni. Ma²ca¹lø¹lih¹³dsa hi² tsa¹re²jni dsag³ mi³cuø¹² dsa² hiag¹³ héi². Hi² jøng² ca¹mi¹hag¹² báh³ Diú¹³ jní². Lah¹jøng² báh³ lán¹² Diú¹³: Jmo¹² báh³ dsa² hi² dsio¹ ja³cog² dsa² dsiog¹. Conh¹jøng² jmo¹²dsa ue¹² dsǿa¹²dsa ja³cog² dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³. Ca¹mi¹hag¹²dsa jní² mi³né³. Jmáh¹lah hi² dsio¹, hi² rø² jmo¹² Diú¹³. Hi² dsio¹ jmo¹²dsa ja³cog² dsa² hé² jǿg³ quiah¹²dsa. Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quieg¹jni ja³ca¹jmo¹jni hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³. Cøng² hi² mi²juanh¹²jni Diú¹³ quianh¹³ son¹³ ca¹høa¹²jni —ca¹juúh² David. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ David cøng² jǿg³ lǿa¹² son¹³ jmai³ ca¹tí²dsa gog¹² han¹³ jøa³juøi² Jerusalén. Lah¹la² lǿa¹² son¹³ jøng²: —Ju³mi²juanh¹² jniang³ Diú¹³. Hi² jøng² tsø²já² jǿg³ cónh² té¹² hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹dsa ja³cog² jniang³. Hniuh¹² hí² jniang³ son¹³ hi² 103 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

mi²juanh¹² jniang³ Diú¹³. Di³ hliú¹² hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹dsa ja³cog² jniang³. Hniuh¹² hi² hnangh² jniang³ mai³¹ ha²lah mi²juanh³ jniang³ Diú¹³. Hniuh¹² dsiágh² dsǿa² jniang³ hi² dsio¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Ca¹mi¹ti¹ Diú¹³ jǿg³ ma²ca¹jmo¹dsa quianh¹³ dsa² hóg¹, ju³lah hlai³ Abraham, quianh¹³ hlai³ Isaac, quianh¹³ hlai³ Jacob. Di³ ma²ca¹tǿi² jniang³ huø¹ la², huø¹ mi³tsen² Canaán. Lán² jniang³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ héi². Hniuh¹² tsø³ján² jǿg³ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹ hi² hiug¹² juanh¹² Diú¹³. Di³ ca¹jmo¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² chi². Hniuh¹² héh² jniang³ dsa² jǿg³ hi² tsa¹chian² diú¹³ siáh² chian², ju³lah diú¹³ lan³. Ju³mi²juanh¹² ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ Diú¹³. Di³ dsa² héi² ca¹jmo¹ jmøi¹guǿi¹ jøng². Hniuh¹² hia² dsa² jmøi¹guǿi¹ Diú¹³ quianh¹³ jmáh¹lah jǿg³ dsio¹ jmai³ ŋi² ja³já¹³, jmai³ ŋi² ja³dság¹. Di³ lán¹²dsa Diú¹³ quián² jniang³, dsa² israel — ca¹juúh² David. Jøng² ca¹jmo¹ David jin³ cøng² son¹³, hi² mi²juanh¹²dsa Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa son¹³ jøng² niúh¹ jín³ hi² ca¹jon¹dsa. Lah¹la² rø²juúh² jǿg³: —Lán¹²jni David, dsa² ca¹hia¹ Diú¹³ hi² ca¹lán¹jni rai¹³ dsa² israel. Lán¹²jni dsa² ca¹hǿ² son¹³ quiah¹² Diú¹³. Jmi²dsí² quiah¹² Diú¹³ hi² ma²ca¹héh¹ jní² jǿg³ son¹³ jøng². Hi² jøng² ca¹lø¹guiang³jni jǿg³ hi² hioh¹² jénh² dsa² juøi² ju³ná³ dsiog¹ rai¹³ quián¹²dsa, dsa² mi²ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hioh¹² jénh² dsa² juøi² héi² ju³lah hioh¹² jénh² dsa² jmai³ ja³hei¹² dsio¹ jmøi¹guǿi¹, jmai³ ja³jní² dsio¹ ni³ guøh³ ni³ huø¹ la². ’Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ quianh¹³ ju²roh¹²jni, dsa² hniu¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Tsa¹lǿih² jmai³ hen¹² Diú¹³ jǿg³ jøng². ’Conh¹jøng² siíh² báh³ lán¹² dsa² tsa¹mi²ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lán¹² dsa² lah¹héi² ju³lah lǿa¹² quiah¹² tang¹². Tsa¹tí² dsǿa¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ chính²dsa tang¹² lah¹jøng². Ha¹chi² ta³ li¹jmo¹ hi² chian²dsa jmøi¹guǿi¹ —ca¹juúh² David. Ca¹lán¹ Salomón Rai¹³ Dsa² Israel 1º Reyes 1.1–2.12; 1º Crónicas 29:22b–30

Ma²guiugh¹² báh³ David. Guúh²dsa ca¹løa¹. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² quián¹²dsa jǿg³ hi² dsa¹hnah²dsa jan² tsih²mǿ², dsa² jniá² dsio¹, dsa² jmo¹² hí³ rai¹³ dsa² guiugh¹³. Hniuh¹² hi² rø²quia¹² tsih²mǿ² cøg¹² quiah¹² rai¹³. Hi² jøng² li¹dsioh¹²dsa. Jøng² ca¹dsanh²dsa jan² tsih²mǿ² tsen² Abisag. Ca¹jmo¹ tsih²mǿ² hí³ rai¹³. Ja³ŋiúh³ dsa² juanh¹² quián¹² rai¹³ David dsa² tsen² Adonías. Dsio¹ báh³ jniá² dsa² héi². Conh¹jøng² jmo¹²dsa ju³lah hi² møa¹² dsǿa¹²dsa. Di³ tsa¹ca¹hlaih² ti³jmi²dsa jmai³ mi³meh²dsa. Tsa¹ca¹heh² David jǿg³ dsio¹ ja³cog² dsa² héi². Ma²ŋi¹² Adonías ma²guiugh¹² hlaih¹³ ti³jmi²dsa. Ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² lén¹²dsa rai¹³ dsié¹² ti³jmi²dsa. Ca¹túgh²dsa cu²tséh¹ dsa². Quianh¹³ dsa² héi¹² Joab, dsa² mi³lán¹² juu¹³ hlég² quián¹² David. Jø¹² bíh³ quianh¹³dsa Abiatar, jan² jmi²dsa². 104 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Conh¹jøng² tsa¹hiúg² dsǿa¹² Sadoc, jan² jmi²dsa², quianh¹³ Benaía, jan² juu¹³ hlég², quianh¹³ Natán, dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, quianh¹³ hlég² dsa² jmo¹² hí³ rai¹³. Tsa¹tiogh³dsa cøng² jǿg³ quianh¹³ Adonías. Jøng² ca¹jmo¹ Adonías cøng² jmai³ ja³tsen² Rogel. Ca¹tǿh²dsa roh¹³dsa quianh¹³ dsa² canh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá. Tsa¹ca¹tǿh²dsa Salomón, roh¹³dsa, quianh¹³ Natán, quianh¹³ hlég², dsa² tiogh³ cøng² jǿg³ quianh¹³ rai¹³ David. Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² Natán jǿg³ quiah¹² Adonías hi² mi³lán¹²dsa rai¹³. Jøng² ca¹ŋó¹ Natán juu¹² ja³quiah¹³ Betsabé, mi³chiég³ Salomón. Ca¹tsáih¹dsa hio¹³ jǿg³ jøng². Jøng² ca¹juúh² Natán, ca¹tsáih¹dsa Betsabé: —Gu³tseih³hning rai¹³ jǿg³. Hi² jøng² dsiag² dsǿa¹²dsa jǿg³ ma²ca¹jmo¹dsa hi² lén¹² Salomón rai¹³ —ca¹juúh² Natán. Jøng² ca¹ŋó¹ Betsabé ja³rø²quia¹² rai¹³. Ca¹heh¹dsa rai¹³ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ca¹juúh² Natán. Jøng² ca¹dsiég¹ Natán ja³tø¹ni¹ rai¹³. Ca¹juúh²dsa jǿg³ ju³lah jǿg³ ca¹juúh² Betsabé. Jøng² ca¹jmo¹ David héh¹ hi² dság¹ Benaía, dsa² lán¹² juu¹³ hlég², quianh¹³ hlég² quián¹²dsa. Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² gú² Salomón cah³ jah²bé² quián¹² rai¹³. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ David héh¹ hi² séi¹² Natán quianh¹³ Sadoc nang³ aceite dsi³ Salomón. Jøng² ca¹mi¹ti¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ ca¹jmo¹ rai¹³. Hi² jøng² ca¹lán¹ Salomón rai¹³ dsié¹² ti³jmi²dsa. Ca¹jmo¹ dsa² tiogh³ ti²møah¹² huu¹³ hi² hioh¹² jénh²dsa. Ca¹juúh²dsa tí²: —¡Ju³lén¹² Salomón rai¹³ hliú² ji²ŋi²! —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹nǿng² dsa² quianh¹³ Adonías ti²møah¹² jøng² ja³ti³gøah¹²dsa ma¹quién¹. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹guøn¹ ja³ŋiúh³ Abiatar ja³tø¹ni¹ Adonías. Ca¹juúh²dsa: —Ma²ca¹lán¹ Salomón rai¹³ ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ David, ti³jmi²dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹goh¹³ dsa² tiogh³ mesa quianh¹³ Adonías. Ca¹ŋi¹lia¹dsa cøng² gu¹hei¹². Jøng² ca¹cuøin¹ hŋiah¹² Adonías juu¹² guøh¹² lǿa¹² tsø³hmøah¹². Ca¹chính²dsa ŋí³ ti³dsøa¹³ ta³quiún² quiuh¹³ ni³hiég² dsi²néi² guøh¹². Ca¹jmo¹dsa lah¹jøng². Di³ lah¹jøng² lǿa¹² mai³¹ quiah¹² dsa² israel ja³chính²dsa ŋí³ ni³hiég² hi² møa¹²dsa hi² tsa¹jŋaih¹ dsa² quiah¹²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Salomón jǿg³ hi² tsa¹jŋaih¹dsa Adonías ju³ná³ tsa¹ma¹cuø¹²dsa ju¹méh³ dsǿa¹². Jøng² ca¹ŋáh¹ Adonías. Jøng² ca¹juúh² David, ca¹tsáih¹dsa Salomón: —Ma²guiang³jni ca¹tǿ² ja³jón¹jni. Jmoh³hning bí² hoh¹²hning. Hniuh¹² mi³tih³hning ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hi² jøng² lé² dsio¹ quiánh²hning. Jø¹² bíh³ lén¹² tsø³jongh¹²hning rai¹³ ju³ná³ mi²ti²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jmáh¹lah tsø³jong¹³ quián² jniang³ lén¹² ta³ ju³ná³ jmoh³hning lah¹jøng². ’Jø¹² bíh³ hniuh¹² cuø¹² ju²lih¹³ dsǿa¹² ja³cog² Joab, dsa² mi³lán¹² juu¹³ hlég². Di³ ca¹mi¹dsian¹²dsa Abner quianh¹³ Amasa, juu¹³ hlég² jian¹²dsa — ca¹juúh² David. 105 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹jon¹ David. Mi³lán¹²dsa rai¹³ quián¹² dsa² israel ton¹lág¹ ji²ŋi². Ca¹lán¹ Salomón, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ dsié¹²dsa. Ca¹jmo¹ Diú¹³ dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² Salomón. Ca¹lán¹dsa dsa² hiug¹² juanh¹². Jmai³ Lah¹ni³ Mi³ca¹lán¹ Salomón Rai¹³ Quián¹² Dsa² Israel 1º Reyes 2.13–4.34; 2º Crónicas 1

Ma²ni³ŋó¹³ mih² ca¹dsiég¹ Adonías ja³quiah¹³ Betsabé, mi³chiég³ rai¹³ Salomón. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa hio¹³ héi²: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Gu³møah¹²hning jǿg³ ja³tø¹ni¹ rai¹³ hi² cuø¹²dsa jǿg³ hi² jan¹²jni tsih²mǿ² tsen² Abisag, tsih² mi³jmo¹² hí³ quiah¹² hlai³ ti³ŋieh¹jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ Betsabé ja³tø¹ni¹ rai¹³. Ca¹tsáih¹dsa jǿg³ ma²ca¹juúh² Adonías. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Salomón mi³ca¹nǿng² jǿg³ jøng². Di³ ma²ŋi¹² Salomón ta³dsǿa¹² Adonías juúh² jǿg³ jøng². Tiog¹³ báh³ mi³lén¹²dsa rai¹³. Jøng² ca¹jmo¹ Salomón héh¹ hi² jón¹ Adonías. Jøng² ca¹jŋëh¹ jan² dsa² lán¹² juu¹³ hlég² quiah¹² Adonías héi². Benaía tsen² juu¹³ hlég² héi². Jøng² ca¹jmo¹ Salomón héh¹ hi² tsa¹ma¹lén¹² Abiatar jmi²dsa². Di³ ca¹túgh²dsa cøng² jǿg³ quiah¹² hlai³ Adonías hi² mi³lén¹² hlai³ ta³. Tsa¹ca¹jŋëh¹ Salomón dsa² héi². Di³ ca¹mi¹hag¹²dsa quiah¹² hlai³ David, ti³jmi² Salomón. Jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹já¹ ma²lǿih² hi² tsa¹ma¹lán¹² tsø³jong¹³ Elí jmi²dsa² quián¹² dsa² israel. Di³ mi³lán¹² Abiatar tsø³jong¹³ dsa² héi². Tsa¹ma¹lén¹²dsa jmi²dsa². Jøng² ca¹nǿng² Joab he² ca¹løa¹ quiah¹² hlai³ Adonías quianh¹³ Abiatar. Ca¹lø¹goh¹³dsa. Di³ mi³lán¹²dsa jag¹³ quiah¹² hlai³ Adonías. Ca¹cuøin¹dsa juu¹² guøh¹². Ca¹chính²dsa ŋí³ ti³dsøa¹³ ta³quiún² quiuh¹³ ni³hiég² dsi²néi² guøh¹² jøng². ́ ² Benaía Joab héi² dsi²néi² Jøng² ca¹jmo¹ Salomón héh¹ hi² dsa¹jŋëh guøh¹². Di³ ca¹mi¹dsian¹² Joab og¹ juu¹³ hlég² jian¹²dsa. Ca¹jmo¹ Salomón hi² jøng² hi² mi²ti²dsa héh¹ ma²ca¹jmo¹ hlai³ ti³jmi²dsa. Hi² jøng² tsa¹ma¹chian² dsa² hiag¹³ quián¹² rai¹³ Salomón. Hŋiah¹² báh³ dsa² ca¹lán¹ ta³ huø¹ Israel. Ma²ni³ŋó¹³ mih² ca¹tógh² Salomón ca¹lah¹já¹ dsa² canh¹³. Ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² ja³tsen² Gabaón, ja³tsih¹³ guøh¹² lǿa¹² tsø³hmøah¹². Jøng² ca¹jmo¹ Salomón héh¹ hi² mi²dsian²dsa cøng² mei¹³ jáh². Ca¹dsii¹dsa ŋǿ¹² jáh² héi² ni³ Diú¹³ ja³jøng². Ja³neng² jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Salomón: —¿He³ dsio¹ jmo¹³jni ja³cogh²hning? —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² rai¹³ Salomón, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Ma²ca¹jmoh³hning hi² ca¹lán¹jni rai¹³ quián¹² dsa² jue¹². Lán¹²jni jan² tsih². Tsa¹të²jni cu²rø² jmo¹²jni héh¹ ja³cog² dsa² israel. Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Mi²hagh²hning jní². Mi³jøng² lén¹²jni jan² dsa² chian² dsǿa¹². Hi² jøng² li¹guiang³jni naih¹² juu¹² dsio¹, naih¹² juu¹² hlaih¹³. Di³ hno¹jni hi² 106 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

lén¹²jni rai¹³ dsa² dsiog¹ ja³cog² dsa² israel, dsa² juøi² quiánh²hning — ca¹juúh² Salomón. Ca¹tǿ² dsǿa¹² Diú¹³ quianh¹³ jǿg³ ca¹juúh² rai¹³ Salomón. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Mi³møa¹² dsa² siáh² jǿg³ hi² tiúh¹dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³, ho¹ ju³ hi² li¹chian²dsa hliú² ji²ŋi² ni³ jmøi¹guǿi¹, ho¹ ju³ hi² lén¹²dsa dsa² chi² cog³, dsa² hiug¹² juanh¹². Ca¹møh²hning hi² lenh²hning dsa² chian² dsǿa¹². Jøng² jmo¹³jni hi² lenh²hning dsa² chian² dsǿa¹². Jø¹² bíh³ lenh¹²hning dsa² chi² cog³, dsa² hiug¹² juanh¹² cónh² jín³ ca¹lah¹já¹ rai¹³ chian² jmøi¹guǿi¹ — ca¹juúh² Diú¹³. Cøng² jmai³ siíh² mi³guǿ¹² rai¹³ Salomón ja³quiah¹³dsa jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹guøn¹ og¹ hio¹³ ja³tø¹ni¹ rai¹³. Ca¹møa¹dsa hi² mi³rǿ² rai¹³ jǿg³ quiah¹²dsa. Mi³tiogh³dsa cøng² hniú¹². Ca¹lø¹chián¹ jan² guing² dsa² ŋioh¹² lah¹jan² lah¹jan² hio¹³. Jøng² ca¹jon¹ jan² guing² quián¹² hio¹³ ja³neng². Ta¹og¹ hio¹³ ca¹juúh² quianh¹³ hi² tiog¹³ hi² ca¹jon¹ guing² quián¹² roh¹³. Guing² quián¹² hŋiah¹²dsa ca¹chió², ca¹juúh² ta³og¹dsa. Jøng² ca¹møa¹ Salomón cøng² ŋi³tǿi¹. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa hio¹³ héi²: —Dsio¹ mi³quiugh²jni quiah¹² guing² ma²chian². Hi² jøng² lǿa¹² ton¹ dsoh¹³ guing². Jøng² tanh² hniah¹² ca²jneh³ quiah¹² guing² lah¹janh² lah¹janh² hniah¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² jan² hio¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Dsio¹ báh³ jǿg³. Jmoh³hning lah¹jøng² —ca¹juúh²dsa. Conh¹jøng² ca¹juúh² hio¹³ roh¹³dsa: —¡Tsa¹jmoh³hning lah¹jøng²! Ju³jënh³hning guing² ja³cog² hio¹³ roh¹²jni. Di³ tsa¹hno¹jni hi² jón² guing² héi² —ca¹juúh²dsa. Di³ hiug¹² hnio¹dsa guing² quián¹²dsa. Ca¹høa¹² dsǿa¹²dsa. Di³ mi³jŋaih¹ rai¹³ guing². Jøng² ca¹juúh² Salomón: —Jënh³hning guing² ja³cog² hio¹³ ca¹høa¹² dsǿa¹². Di³ lán¹²dsa mi³chiég³ guing² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tsø² ca¹jan¹ jǿg³ ha²lah ca¹mi¹rǿ² rai¹³ jǿg³ jøng². Ca¹lø¹lih¹³ dsa² juøi² hi² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹² rai¹³ Salomón. Dsa² canh¹³ dsa² ŋi¹² ca¹lán¹dsa. Jøng² ca¹niu¹ tei³ jǿg³ ta³cøng² ja³ca¹jmo¹ Salomón héh¹. Ca¹can²dsa cog³ quiah¹² dsa² tiogh³ juøi² neng¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹. Tsa¹ca¹ti² dsǿa¹²dsa jmo¹²dsa hning² quianh¹³ Salomón héi². Ca¹lán¹ rai¹³ dsa² chi² cog³. Mi³tiogh³ jue¹² cuø³ quián¹²dsa. Mi³tsih¹² ma²dsio¹² hma²lǿh² quiah¹²dsa. Ca¹dsii¹dsa loh² ma²dsio¹² má¹ hi² cøgh² gǿh² dsa² quianh¹³ hi² gǿh² jáh² calah. Ca¹løa¹ dsio¹ ta³cøng² huø¹ Israel jmai³ ja³ca¹jmo¹ Salomón héh¹. Ca¹lán¹ Salomón dsa² chian² dsǿa¹². Ca¹tiun¹dsa si² hliú² jǿg³ cah³ quianh¹³ 107 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

son¹³. Ca¹mi¹tan²dsa jǿg³ quiah¹² hliú² ni³ jáh², hliú² ni³ høg² nung² chi² jmøi¹guǿi¹. Jøng² ca¹ja¹lé² jue¹² dsa² chian² ja³siíh³. Hniu¹dsa nang²dsa jǿg³ cah³ ca¹juúh² rai¹³ Salomón. Mi³quín² dsa² héi² hliú² ni³ hi² jláh³, hi² dsio¹ hi² la²cuø¹²dsa ja³cog² rai¹³ héi². Ca¹tsih² Salomón Cøng² Guøh¹² Juøh¹² Jøa³juøi² Jerusalén 1º Reyes 5–7; 2º Crónicas 2.1–5.1

Jan² rai¹³ tsen² Hiram, dsa² jmo¹² héh¹ jøa³juøi² Tiro. Mi³lán¹² hlai³ David dsa² jenh² quianh¹³dsa. Jøng² ca¹tsë²́ Hiram cu²tséh¹ dsa² quián¹²dsa juu¹² jøa³juøi² Jerusalén jmai³ ca¹lán¹ Salomón rai¹³. Ca¹haíh¹dsa jǿg³ quiah¹² Hiram, juu¹³dsa. Jøng² ca¹dsianh² Salomón jǿg³ quianh¹³ dsa² quián¹² rai¹³ Hiram. Ca¹møa¹dsa hi² mi²hag² dsa² quián¹² Hiram quiah¹² dsa² israel ja³quiúgh²dsa hma²cø¹² ti³tǿng² máh² tsen² Líbano. Di³ hniuh¹² ma²dsio¹² jag¹³hma² quianh¹³ guøh¹² juøh¹² mi³tsih¹² Salomón. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Hiram jǿg³ quianh¹³ rai¹³ Salomón hi² dsa¹quiúgh² dsa² quián¹²dsa hma² jøng². Ca¹mi¹hag¹² cu²tséh¹ dsa² israel quiah¹² dsa² chian² Tiro ja³ca¹quiúgh²dsa hma². Jøng² ca¹cuø¹ rai¹³ Salomón má¹ hi² gǿh² dsa² ti³jmo¹² ta³ ja³jøng². Hi² jøng² ca¹dsii¹ Salomón loh² he² hi² hniuh¹² quiah¹² guøh¹² juøh¹². Ma²ca¹dsii¹ hlai³ David loh² ma²dsio¹² hi² hniuh¹² quiah¹² guøh¹² jøng² jmai³ mi³chian²dsa. Ma²quiún² ji²ŋi² ca¹lán¹ Salomón rai¹³ quián¹² dsa² israel, ca¹mi¹liág¹dsa ta³ tsih²dsa guøh¹². Ma²quiún² ŋi²lǿg² rø²dsǿ² ochenta ji²ŋi² ma²ca¹huan¹ dsa² israel huø¹ Egipto. Ca¹tsih² Salomón guøh¹² juøh¹² jøng² ja³ca¹tsih² hlai³ David cøng² ni³hiég² jmai³ ca¹dsan¹ jue¹² dsa² israel quianh¹³ dsag³ hiug¹². Lah¹la² lǿa¹² cónh² té¹² guøh¹² juøh¹² jøng²: Mi³løa¹ cónh² guie¹hŋí² metro ta¹lah¹jŋieng². Ca¹jmo¹dsa cøng² corredor jag¹³ ta¹lah¹hǿg² cónh² hnøa¹² metro. Mi³løa¹ ton¹ jag¹³ guøh¹² dsi²néi² jøng². Jag¹³ lah¹ni³ mi³løa¹ cónh² guiég² metro ta¹lah¹cug², guie¹ metro ta¹lah¹hǿg². Jag¹³ ja³ma¹ton¹ mi³løa¹ cónh² guie¹ metro ta¹lah¹cug², guie¹ metro ta¹lah¹hǿg². Jag¹³ jøng² tsen² JA³ HAN¹³ HIUG¹², ja³tsih¹³ gog¹² han¹³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa hliú² ja³ píh³ lah¹jin² lah¹lǿih¹ guøh¹² jøng². Ca¹tsih²dsa guøh¹² juøh¹² quianh¹³ cang³. Ca¹jlai²dsa cang³ quianh¹³ jag¹³ hma²cø¹² ta¹lah¹dsi²néi² guøh¹². Ca¹jmo¹dsa hi² jní² jláh³ jag¹³hma² ti³tǿng² ta¹lah¹dsi²néi² jøng². Jøng² ca¹jlai²dsa jag¹³hma² jøng² quianh¹³ cog³ niáng¹³. Jan² dsa² chian² Tiro, dsa² tsen² Hiram-abi, dsa² ca¹lán¹ juu¹³ ja³ca¹jmo¹dsa ta³ jøng². Hiug¹² të²dsa jmo¹² hliú² ni³ ta³ ja³tsih²dsa guøh¹². Ca¹jmo¹dsa hi² jláh³, hi² løa¹² og¹ ángel tsen² querubines, mi³tsenh¹² ángel JA³ HAN¹³ HIUG¹². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Hiram-abi cøng² hmøah¹² juøh¹² hi² hei¹² dsi²jo² dsi²néi² guøh¹². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa cøng² ŋí³ juøh¹² ja³ha³ 108 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

jmøi². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa guie¹ tø²ŋí³ píh³ ja³rang¹² jmi²dsa² hi² dsii¹²dsa ni³ Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa tsøi² píh³ ja³tag² tø²ŋí³ jøng² hi² ŋøa¹² ja³hniu¹ jmi²dsa². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Hiram-abi hliú² ni³ ŋí³ hniuh¹² ja³jmo¹² jmi²dsa² ta³ ni³hiég². Ca¹jmo¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² jøng² quianh¹³ ŋí³ bronce. v Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Hiram-abi cøng² ni³hiég² ja³jǿn¹² jmi²dsa² chiun². Ca¹jmo¹dsa guie¹ mesa ja³dsii¹² jmi²dsa² hi³ŋíh¹ ni³ Diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa guie¹ ja³hiúh² si² ma¹cǿg² quianh¹³ hliú² ni³ ŋí³ hi² hniuh¹² quiah¹² jmi²dsa². Ca¹jmo¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² jøng² quianh¹³ ŋí³ lǿa¹² cog³ niáng¹³. Ca¹jmo¹dsa ton¹ hi² pa³ ca¹ta¹dsǿa¹²dsa guiuh¹³hniú¹² hi² lǿa¹² ŋí³ bronce. Mi³ti³tǿng² ton¹ hi² jøng² hag³hniú¹³ jag¹³ ca²ton² ca²ton². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa cøng² ni³hiég² ja³dsi¹² guøh¹² ja³ca¹dsii¹ jmi²dsa² ŋǿ³jah ni³ Diú¹³. Ma²guie¹cǿng² ji²ŋi² ca¹lán¹ Salomón rai¹³ ca¹løa¹ jǿ² ta³ ja³ca¹tsih²dsa guøh¹² juøh¹² jøng². Ma²guio¹ ji²ŋi² ca¹lø¹liág¹ ta³ jøng². Jøng² ca¹tioh¹² Salomón cog³ niáng¹³, cog³ teg² hi² ca¹dsii¹ hlai³ David loh² niúh¹ ja³tioh¹³dsa lio¹³. Ma²ca¹dsii¹ hlai³ héi² loh² hi² jøng² ja³cog² Diú¹³. Hliú² ni³ ta³ ca¹jmo¹ rai¹³ Salomón. Ca¹tsih²dsa hniú¹² quiah¹² hŋiah¹²dsa jøa³juøi². Jø¹² bíh³ ca¹tsih²dsa cøng² hniú¹² quiah¹²dsa jøa³hma² ta¹lah¹norte. Jø¹² bíh³ ca¹tsih²dsa cøng² ni³ta³ ja³mi³rǿ²dsa jǿg³. Ca¹jmo¹ Salomón Jmai³ Ja³ca¹tsih²dsa Guøh¹² Juøh¹² 1º Reyes 8.1–9.9; 2º Crónicas 5.2–7.22

Mi³ca¹løa¹ ta³ ja³ca¹tsih²dsa guøh¹², ca¹tǿh² Salomón ca¹lah¹já¹ dsa² canh¹³ hi² ca¹túgh²dsa jøa³juøi² Jerusalén jmai³ ja³jmo¹²dsa israel hniú¹² píh³ quianh¹³ goh² hma². Jøng² ca¹tógh²dsa ja³jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Salomón jmai³. Di³ ca¹løa¹ ta³ ja³ca¹tsih²dsa guøh¹². Jøng² ca¹jmo¹ Salomón héh¹ hi² tsih²dsa gog¹² han¹³ JA³ HAN¹³ HIUG¹² dsi²néi² guøh¹² hmë²́ . Di³ mi³tsih² gog¹² jøng² dsi²néi² guøh¹² lǿa¹² tsø³hmøah¹², hi² mi³ca¹tsih² hlai³ David. Mi³ca¹túgh² ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹tsih² cu²tséh¹ tsø³jong¹³ hlai³ Leví gog¹² han¹³ JA³ HAN¹³ HIUG¹². Ca¹tsih²dsa gog¹² niúh¹ ja³ti³tǿng² hi² lǿa¹² ángeles querubines ma²ca¹jmo¹ Hiram-abi. Niúh¹ gog¹² jøng² mi³tioh¹² ton¹ jag³cang² ja³ca¹tiun¹ Diú¹³ lei¹³ hi² ca¹cuø¹dsa quiah¹² hlai³ Moisés. Jøng² ca¹dsii¹ jmi²dsa² ŋǿ¹² quiah¹² jue¹² ca³ju² quianh¹³ jue¹² jah¹chih² ni³ Diú¹³ jmai³ jøng². Ca¹jiég² jmi²dsa quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví løg¹². Ca¹tsá²dsa arpa quiah¹²dsa. Ca¹hǿ²dsa son¹³ hi² ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Di³ ca¹jmo¹ hŋiah¹² Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² dsa² israel. Tsa¹lǿih¹ jmai³ tsa¹hnio¹ Diú¹³ dsa² juøi² héi². Ja³hǿ²dsa son¹³ jøng² ca¹guøn¹ Diú¹³ ja³jøng². Ca¹já¹ cøng² jneng¹² teg² hlaih¹³ guøh¹² juøh¹² jøng². Tsa¹ca¹tiúh¹ jmi²dsa² jmo¹² ta³ huu¹³ quiah¹² jneng¹² jøng². Di³ sih¹² hlaih¹³ jneng¹². Jøng² ca¹juúh² rai¹³ Salomón, ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³: 109 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Hiug¹² dsio¹ Diú¹³ quián¹² jniang³. Ma²ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² guǿ¹²dsa jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹hia¹dsa hlai³ ti³ŋieh¹jni hi² ca¹lán¹dsa rai¹³. Mi³tsih² hlai³ héi² cøng² guøh¹² juøh¹² ja³cog² Diú¹³. Conh¹jøng² ca¹juúh² Diú¹³ hi² tsih¹² ja³ŋiúh³dsa guøh¹² jøng². Hi² jøng² ma²léi¹³ ca¹lø¹ti¹ jǿg³ ca¹jmo¹ Diú¹³ quianh¹³ hlai³ ti³ŋieh¹jni. Di³ ca¹lán¹jni rai¹³. Ma²ca¹tsǿh²jni guøh¹² juøh¹². Ma²tsih² gog¹² han¹³ quiah¹² Diú¹³ dsi²néi² guøh¹² jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hlanh² Salomón Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: —Tsa¹chian² diú¹³ siáh² lán¹² ju³lah lanh¹²hning. Di³ ca¹mi³tih³hning jǿg³ ca¹jmoh³hning quianh¹³ dsa² hóg¹. Ma²léi¹³ ma²ca¹lø¹ti¹ jǿg³ quiánh²hning hi² ca¹jmoh³hning quianh¹³ hlai³ David, ti³ŋieh¹jni. ’Ma²ca¹jmoh³hning jǿg³ quianh¹³ hlai³ héi² hi² lén¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ David rai¹³ quián¹² dsa² israel, ju³ná³ mi³ti³ jniih³ jǿg³ quiánh²hning. Jmoh³hning juanh¹² hoh¹². Ju³li¹ti² jǿg³ jøng² jmai³ ŋi² ja³já¹³ jmai³ ŋi² ja³dság¹. ’Ma²ca¹tsǿh²jni hniú¹² quiánh²hning, guøh¹² juøh¹² la². Ma²ne¹³ jniih³ hi² lanh¹²hning dsa² hiug¹² juanh¹² cónh² jín³ guøh¹² juøh¹² ma²tsih² la². Jø¹² bíh³ lanh¹²hning dsa² juanh¹² cónh² jín³ ta³cøng² dsi²guøi². Conh¹jøng² ma²ca¹jmoh³hning jǿg³ hi² níh²hning guøh¹² juøh¹² la². Ju³níh²hning guøh¹² jøng² tiá². ’Nǿngh²hning jǿg³ ja³hlanh² dsa² tiogh³ guøh¹² jøng² quianh¹³ dsa² hlanh²hning, dsa² tiogh³ ja³uǿin² ju³ná³ jái¹dsa juu¹² ja³tsih¹³ guøh¹² la². Ju³ná³ jmoh³hning hi² tiúh¹ dsa² hiag¹³, ho¹ ju³ tsa¹tiíh¹ jmǿa¹², ho¹ ju³ hi² lǿa¹² hag³cón², ho¹ ju³ hi² ca¹dsan¹dsa quianh¹³ dsag³ jmø³uai¹², ho¹ ju³ hi² ca¹hén² jøa³nung², huu¹³ hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹ dsa² juøi², jøng² nǿngh²hning jǿg³ hlanh² dsa² juøi² quiánh²hning ja³tióh²dsa dsag³ ti³re²dsa, ju³ná³ ca¹jéinh² dsǿa¹²dsa. Ju³henh²hning dsǿg³ dsa² héi². ’Nǿngh²hning jǿg³ hlanh² dsa² chian² ja³siíh³, dsa² tsa¹lán¹² dsa² israel, ja³hlanh²dsa hning². Di³ li¹nang¹ dsa² siáh² hi² hiug¹² juanh¹² hning². Hi² jøng² li¹ŋi¹² dsa² tiogh³ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹ jǿg³ quiánh²hning. Mi²juanh¹² ca¹lah¹já¹ dsa² hning². ’Nǿngh²hning jǿg³ hi² hlanh² dsa² israel hning² ja³ca¹tai¹ dsa² hiag¹³ go²dsa huu¹³ dsag³ juøh¹² ca¹ta¹canh¹³dsa ja³cogh²hning. Nǿngh²hning jǿg³ quiah¹²dsa ja³tióg²dsa dsǿg³ ti³re²dsa ja³jái¹dsa juu¹² ja³tsih¹³ guøh¹² la². Ju³hénh²hning dsǿg³ dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Mi³ca¹dsa¹² jǿg³ jøng² ja³ca¹hlanh² Salomón Diú¹³, jøng² ca¹siog² si² dsíg³ ca¹já¹ ŋi¹juǿi¹. Ca¹jøn¹ si² jøng² ca¹lah¹jǿ¹ ŋǿ³jah ca¹dsii¹ jmi²dsa² ni³ Diú¹³. Ca¹chi¹jné¹ dsa² tiogh³ jmai³ jøng² ni³ Diú¹³. Ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Ca¹cuøh¹²dsa Diú¹³ di³hmah³. Jøng² ca¹dsii¹ jmi²dsa² ŋǿ¹² quiah¹² jue¹² hlaih¹³ jah¹chih² quianh¹³ ca³ju² ni³ Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa jmai³ cøng² sø²ma³¹. Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ dsa² canh¹³ tiogh³ jmai³ jøng². Hioh¹² jénh²dsa. Di³ hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³cog² dsa² israel, quianh¹³ hlai³ David, quianh¹³ rai¹³ Salomón, ja³ŋiúh³dsa. 110 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Cøng² ja³neng² ca¹guøn¹ Diú¹³ ja³quiah¹³ Salomón, hi² ca¹cøa¹dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Salomón: —Ma²ca¹nang²jni jǿg³ quiánh²hning. Ma²ca¹jmo¹jni jǿg³ hi² u¹quín² dsa² juøi² hi² dsio¹ guøh¹² juøh¹² ma²ca¹tsih²hning hi² dsii¹²dsa hi² jøng² ne²jni. Nang²jni jǿg³ jmai³ siíh² ja³hlanh² dsa² israel jní² guøh¹² jøng². Hén²jni dsǿg³ dsa² juøi² ja³jéinh² dsǿa¹²dsa, ju³ná³ hniu¹dsa mi²ti²dsa jǿg³ quieg¹jni, ju³ná³ ca¹tióg²dsa hi² hlaih¹³ mi³jmo¹²dsa. ’Ju³ná³ cøng² hi² jmoh³hning hi² hno¹jni, jøng² jmo¹³jni hi² lén¹² tsø³jongh¹²hning ta³ huø¹ Israel dsiéh¹²hning jmai³ ŋi² ja³já¹³ jmai³ ŋi² ja³dság¹. Conh¹jøng² ju³ná³ tsa¹ca¹mi³tih³hning jǿg³ quieg¹jni, ju³lah ja³hlanh²hning diú¹³ siáh², jøng² tai² dsa² hiag¹³ dsa² juøi² quiánh²hning juu¹² go²dsa ja³uǿin². Jø¹² bíh³ tsa¹ma¹guø¹²jni guøh¹² juøh¹² ma²ca¹tsih²hning. Jmo¹² dsa² hiag¹³ hi² gug¹ guøh¹² jøng². Jøng² ma²léi¹³ ma²ca¹ta¹canh¹³ dsa² juøi² dsag³ ja³cog²jni ja³jái¹dsa ja³ca¹hén² guøh¹² jøng². Hné²jni quianh¹³ dsa² hlanh² diú¹³ siáh² —ca¹juúh² Diú¹³. Ca¹lán¹ Rai¹³ Salomón Dsa² Hiug¹² Juanh¹² 1º Reyes 9.10–10.29; 2º Crónicas 8.1–9.29

Ma²guiég² ji²ŋi² ca¹lán¹ Salomón ta³ huø¹ Israel ca¹løa¹ ta³ ja³tsih²dsa guøh¹² juøh¹² quianh¹³ hniú¹² quiah¹²dsa. Jue¹² dsa² chian² ja³siíh³ ca¹jmo¹ ta³ ja³ca¹tsih²dsa hi² jøng². Ha¹chi² ca¹hlianh²dsa dsa² ja³ca¹jmo¹dsa ta³. Ca¹tsih²dsa cøng² hniú¹² juøh¹² ja³tiogh³ hlég² quián¹²dsa jøa³juøi² jøng². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa jøa³juøi² ja³tiogh³ dsa² ja³siíh³. Ca¹ŋi¹lé² dsa² quián¹²dsa quianh¹³ dsa² quián¹² rai¹³ Hiram juu¹² barco juu¹² ja³uǿin². Ca¹ŋi³quín²dsa cog³ niáng¹³ quianh¹³ cang³ sih¹², cang³ jláh³, quianh¹³ hma² jláh³, quianh¹³ mu²juú² elefante, quianh¹³ hliú² ni³ cuø¹². Jøng² ca¹nǿng² hio¹³ rai¹³ chian² huø¹ Sabá ha²lah hiug¹² juanh¹² Salomón. Ca¹nǿng² hio¹³ rai¹³ ha²lah lán¹² Salomón dsa² canh¹³, dsa² ŋi¹². Jøng² ca¹guøn¹dsa jøa³juøi² Jerusalén ja³quiah¹³ rai¹³ héi². Ca¹can²dsa jǿg³ dsøg¹² quiah¹² rai¹³ Salomón. Ca¹ŋai¹dsa jǿg³ ué². Jøng² ma²léi¹³ ma²ŋi¹² báh³ Salomón ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ jøng². Jøng² ca¹jái¹ hio¹³ rai¹³ hniú¹² quiah¹² Salomón, hniú¹² jláh³. Jøng² ca¹juúh² hio¹³ rai¹³, ca¹tsáih¹dsa Salomón: —Tsa¹mi³hé²jni jǿg³ ca¹juúh² dsa² hi² hia¹dsa hning². Ma²guiang³ báh³ jní² hi² dsøg¹² jǿg³ jøng². Di³ ma²ca¹jái¹jni hŋiéng¹jni ha²lah lǿa¹² quiánh²hning. Jin³ ton¹ dsoh¹³ tsa¹ca¹juúh²dsa hia²dsa hning². Di³ hiug¹² juanh¹² hning². Hioh¹² báh³ jénh² dsa² mi²ti¹ neih²hning quianh¹³ dsa² tiogh³ dsi²néi² quiánh²hning. Hiug¹² dsiog¹ Diú¹³ quiánh²hning. Di³ ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² lanh¹²hning rai¹³ huø¹ la², rai¹³ dsa² dsiog¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² la²ca¹cuøh¹² hio¹³ rai¹³ quiah¹² Salomón cog³ niáng¹³ quianh¹³ cang³ sih¹², cang³ jláh³, quianh¹³ hi² ma²ro² quiah¹² má¹. Jø¹² bíh³ la²ca¹cuøh¹² 111 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

rai¹³ Salomón hio¹³ rai¹³ hliú² ni³ hi² hmóh³, hi² jláh³ ju³lah he² hi² ca¹møa¹ hio¹³ héi². Jøng² ca¹ŋáh¹ hio¹³ rai¹³. Ca¹cagh² Salomón ma²dsio¹² cog³ juøi² lah¹cøng² lah¹cøng² ji²ŋi² quiah¹² dsa² chian² ja³siíh³. Jø¹² bíh³ ca¹cagh²dsa cog³ juøi² quianh¹³ dsa² go²dsa. Ca¹tsih²dsa cøng² trono jláh³ ma²lǿa¹² marfil. Ja³jøng² ca¹gú²dsa hŋiah¹²dsa. Ca¹jlai²dsa trono jøng² quianh¹³ cog³ niáng¹³. Mi³lǿa¹² ju³lah ta¹² juøh¹² ja³uǿi²dsa hi² dsa¹gú²dsa trono jøng². Mi³lǿa¹² jŋiéng² jang¹² ja³uǿi²dsa ta¹² juøh¹² jøng². Ca¹jmo¹dsa jan² hieh¹² lan³ jag¹³ ca²ton² ca²ton² lah¹cøng² lah¹cøng² jang¹² ta¹² jøng². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa jan² hieh¹² lan³ jag¹³ ca²ton² ca²ton² ja³guǿ¹³ rai¹³ trono jøng². Jmáh¹lah cog³ niáng¹³ lǿa¹² taza quiah¹² rai¹³ Salomón. Mi³tiogh³ quiún² mei¹³ cuø³, jáh² mi³tsøah¹² hma²lǿh². Jø¹² bíh³ mi³tiogh³ guie¹tón² mei¹³ cuø³. Mi³tiogh³ hlég² cah³ cuø³ héi² ja³jmo¹²dsa hning². Mi³tiogh³ jue¹² hlaih¹³ cuø³ quián¹² rai¹³. Ca¹tsih²dsa ton¹ hnøa¹² juøi² ja³tiogh³ jmáh¹lah dsa² jmo¹² hí³ jáh². Jø¹² bíh³ jue¹² cuø³ tiogh³ juøi² jøng². Ca¹lán¹ rai¹³ Salomón dsa² chi² cog³, dsa² të² jǿg³ cónh² jín³ ca¹lah¹já¹ rai¹³ chian² ta³cøng² jmøi¹guǿi¹. Ca¹jmo¹ Rai¹³ Salomón Hi² Hlaih¹³ 1º Reyes 11; 2º Crónicas 9.30-31

Tøa¹² báh³ dsǿa¹² Salomón quianh¹³ hio¹³. Hi² jøng² ca¹jia¹²dsa jue¹² hlaih¹³ hio¹³, ju³lah hio¹³ chian² ja³siíh³. Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² hniuh¹² jiag¹² dsa² israel jmáh¹lah hio¹³ dsa² go²dsa. Ca¹jenh¹ Salomón gug² quianh¹³ ja³mái¹ rai¹³ chian² Egipto. Ca¹lah¹já¹ hio¹³ chian² ja³siíh³ héi² mi³hlanh² diú¹³ lan³ ja³hlanh² dsa² go²dsa. Mi³hnio¹ Salomón ca¹lah¹já¹ hio¹³ héi². Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² Salomón mi³ma²guiugh¹³dsa. Ca¹mi¹liág¹dsa hi² hlanh²dsa diú¹³ lan³ hi² hlanh² hio¹³ quián¹²dsa. Di³ ca¹møa¹ hio¹³ hi² hlanh² Salomón diú¹³ lan³ quián¹²dsa. Ca¹jmo¹dsa ni³hiég² ni³ lah¹jan² lah¹jan² diú¹³ lan³ héi². Ca¹jmo¹dsa hi² jøng² cøg¹² jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³ cu¹dsie¹² quianh¹³ Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ Salomón. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi²: —Tsa¹ca¹mi³tih³hning jǿg³ quieg¹jni. Hi² jøng² tsa¹ma¹cuø¹²jni jǿg³ lén¹² tsø³jongh¹²hning ta³ ta³cøng² huø¹ Israel. Jmo¹² tsø³jongh¹²hning héh¹ jmáh¹lah huø¹ ja³tén¹² Judá huu¹³ jǿg³ ca¹jmo¹jni quianh¹³ hlai³ David, ti³ŋieih¹²hning. Jø¹² bíh³ jmo¹²jni hi² jøng² hi² jmo¹²dsa héh¹ jøa³juøi² huu¹³ hi² ma²tsih² guøh¹² juøh¹² ja³cog²jni ja³la². Conh¹jøng² lén¹² jan² tsih² høh² quiánh²hning ta³ mih² tsa¹ca¹lah¹jǿ¹ huø¹ Israel —ca¹juúh² Diú¹³. Ni³ jøng² ca¹mi¹liág¹ dsa² jmo¹² hning² quianh¹³ dsa² israel. Dsa² jmo¹² hning² héi² chian² juøi² neng¹² cøg¹² huø¹ jøng². Jan² tsih² høh² quián¹² rai¹³ Salomón, dsa² tsen² Jeroboam. Lán¹²dsa tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Efraín. Mi³ŋøa¹² dsa² héi² chiuh³ juøi² Jerusalén. 112 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹jenh¹dsa jan² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, dsa² tsen² Ahías. Ma²lán¹²dsa cu³guiog³dsa ja³jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Ahías ti³jneh³ hmøah¹² dsiég² quiah¹²dsa, tsǿnh³dsa hmë²́ . Ca¹jmo¹dsa cónh² guie¹tǿn¹² jneh³ hmøah¹² jøng². Jøng² ca¹juúh² Ahías, ca¹tsáih¹dsa Jeroboam: —Hieih¹²hning guie¹ jneh³ hmøah¹² ná¹². Di³ tanh²hning ta³ quián¹² dsa² chian² guie¹ chiúh³ dsa² israel. Lénh²hning rai¹³ quián¹² dsa² héi². Di³ tsa¹ma¹lén¹² tsø³jong¹³ quián¹² Salomón rai¹³ ta³cøng² huø¹ Israel. Di³ ca¹hlanh² rai¹³ héi² diú¹³ lan³. Conh¹jøng² lén¹² tsø³jong¹³ Salomón ta³ ja³tén¹² Judá huu¹³ jǿg³ ca¹jmo¹ Diú¹³ quianh¹³ hlai³ David, dsa² ca¹mi¹ti¹ jǿg³ quiah¹²dsa. Ju³ná³ mi³tih³hning jǿg³ quiah¹² Diú¹³, jmo¹² Diú¹³ hi² lén¹² tsø³jongh¹²hning ta³ guie¹ chiúh³ jøng² jmai³ ŋi² ja³já¹³, jmai³ ŋi² ja³dság¹ —ca¹juúh²dsa. Rø² ca¹jmo¹ Jeroboam ta³. Hi² jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Salomón héh¹ hi² ca¹lán¹ Jeroboam juu¹³ dsa² ti³jmo¹² ta³ juøi², dsa² go²dsa, dsa² lán¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Efraín quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Manasés. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Salomón quianh¹³ Jeroboam. Mi³jŋaih¹dsa dsa² héi². Jøng² ca¹cuøin¹ Jeroboam juu¹² huø¹ Egipto. Ja³jøng² ca¹gú²dsa ca¹lah¹ja³ca¹jon¹ rai¹³ Salomón. Ma²ton¹lág¹ ji²ŋi² ca¹lán¹ Salomón rai¹³ ca¹jon¹ dsa² héi². Jøng² ca¹lán¹ Roboam, ja³ŋiúh³dsa rai¹³ dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Ca¹løa¹ Ton¹ Dsoh¹³ Juøi² Dsa² Israel 1º Reyes 12.1-24; 2º Crónicas 10.1–11.4

Mi³ca¹jon¹ rai¹³ Salomón, ca¹ŋó¹ Roboam, ja³ŋiúh³dsa juu¹² ja³tsen² Siquem. Ca¹túgh² ca¹lah¹já¹ dsa² israel ja³jøng². Mi³jmo¹²dsa jǿg³ hi² lén¹²dsa rai¹³ quián¹² dsa² tiogh³ ta³cøng² huø¹ Israel. Jø¹² bíh³ ca¹tǿh² dsa² chian² ta¹lah¹norte Jeroboam, juøi² jøng² mi³guǿ²dsa huø¹ Egipto. Di³ ma²ca¹jon¹ Salomón, dsa² mi³jŋaih¹ Jeroboam héi². Jøng² ca¹juúh² Jeroboam, ca¹tsáih¹dsa Roboam: —Ma²dsio¹² cog³ ca¹cagh² hlai³ ti³ŋieih¹²hning juøi² jmai³ mi³lán¹²dsa rai¹³. Jøng² jmoh³hning juanh¹² hoh¹². Jmoh³hning héh¹ hi² cagh²hning mih² cog³ cónh² jín³ ca¹cagh² hlai³ héi². Hi² jøng² lenh²hning rai¹³ quián² ca¹lah¹jái¹ jniih³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Roboam, ca¹tsáih¹dsa Jeroboam: —Ja³hnøa¹² jmai³ na¹ juǿi²jni jǿg³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹dsii¹ Roboam jǿg³ quianh¹³ dsa² canh¹³, dsa² mi³lán¹² dsa² quián¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³ héi²: —Jmoh³hning ju³lah ca¹møa¹ Jeroboam —ca¹juúh²dsa. Tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Roboam quianh¹³ jǿg³ jøng². Jøng² ca¹dsii¹dsa jǿg³ quianh¹³ dsa² tsih² jian¹²dsa. Jøng² ca¹juúh² tsih² héi²: 113 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Dsio¹ cagh²hning hi³méh¹ cog³ cónh² jín³ ca¹cagh² hlai³ ti³ŋieih¹²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹túgh² dsa² juøi² jmai³ ja³ma²hnøa¹² jøng². Jøng² ca¹juúh² Roboam, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Cagh²jni hi³méh¹ cog³ cónh² jín³ ca¹cagh² hlai³ ti³ŋieh¹jni —ca¹juúh²dsa. Hi² jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹hǿ² Ahías, ca¹tsáih¹dsa Jeroboam. Mi³ca¹nǿng² dsa² chian² ta¹lah¹norte jǿg³ uai¹² ca¹juúh² Roboam, jøng² ca¹juúh²dsa: —Tsa¹ma¹tiagh³ jniang³ cøng² jǿg³ quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ David. Dsio¹ báh³ lén¹² dsa² siáh² ta³ quián² jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ dsa² chian² ta¹lah¹norte. Jøng² ca¹lán¹ Roboam rai¹³ quián¹² ja³tén¹² Judá quianh¹³ ja³tén¹² Benjamín, huø¹ neng¹² ta¹lah¹sur huø¹ Israel. Huø¹ ja³ca¹jmo¹dsa héh¹ ca¹lø¹tsen² huø¹ Judá. Conh¹jøng² tsa¹ca¹hiei¹ dsa² tiogh³ huø¹ ta¹lah¹norte hi² lén¹² Roboam ta³ huø¹ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹tsë²́ Roboam jan² dsa² mi³cagh²dsa cog³ huø¹ ta¹lah¹norte. Ca¹qui² ca¹tág¹² dsa² héi² cang³. Ca¹jon¹dsa. Jøng² ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² ca¹lán¹ Jeroboam rai¹³ quián¹² dsa² tiogh³ huø¹ ta¹lah¹norte. Jøng² ca¹tógh² Roboam hlég² quián¹²dsa. Mi³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³ tiogh³ ta¹lah¹norte. Mi³lén¹²dsa ta³ ta³cøng² huø¹ Israel calah siíh². Jøng² ca¹juúh² Semaías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Roboam: —Tsa¹jmóh³hning hning² quianh¹³ dsa² israel jianh¹²hning. Di³ ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² ca¹løa¹ ton¹ dsoh¹³ juøi² dsa² israel —ca¹juúh²dsa. Jøng² tsa¹ca¹jmo¹ hlég² quián¹² Roboam hning² quianh¹³ dsa² tiogh³ ta¹lah¹norte. Ca¹ŋi¹lia¹ hlég² héi². Ca¹lán¹ Jeroboam Rai¹³ Quián¹² Dsa² Tiogh³ Huø¹ Efraín 1º Reyes 12.25–14.20

Jøng² ca¹lán¹ Jeroboam rai¹³ quián¹² dsa² tiogh³ huø¹ ta¹lah¹norte, huø¹ tsen² Efraín. Jø¹² bíh³ tǿh²dsa huø¹ jøng² Huø¹ Israel. Jøng² ca¹gú² rai¹³ Jeroboam juøi² tsen² Siquem, ja³tén¹² Efraín, go²dsa. Jøng² ca¹hǿ² dsǿa¹² Jeroboam chi²júh² dsa¹lé² dsa² juøi² guøh¹² juøh¹² tsih¹² jøa³juøi² Jerusalén hi² mi²juanh¹²dsa Diú¹³. Tsa¹hiúg² dsǿa¹²dsa ju³ná³ hnio¹ dsa² juøi² héi² héh¹ jmo¹ Roboam huø¹ ta¹lah¹sur jøng². Di³ ca¹gú² Roboam jøa³juøi² Jerusalén, ja³tsih¹³ guøh¹² juøh¹² jøng². Hi² jøng² ca¹jmo¹ Jeroboam héh¹ hi² tsih²dsa diú¹³ lan³ hi² lǿa¹² ca³ju² meh². Ca¹jmo¹dsa diú¹³ lan³ héi² hi² lǿa¹² cog³ niáng¹³. Ca¹tsih²dsa jan² diú¹³ lan³ ja³tsen² Dan. Jø¹² bíh³ ca¹tsih²dsa jan² diú¹³ lan³ héi² ja³tsen² Betel. Hi² jøng² tsa¹ma¹hniuh¹² dsa¹lé² dsa² juøi² guøh¹² juøh¹² tsih¹² jøa³juøi² 114 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jerusalén, hi² dsa¹dsii¹²dsa hi² dsio¹ ni³ Diú¹³ ja³jøng². Ha¹chi² uǿin² ja³ti³tón² diú¹³ lan³ héi². Jøng² ca¹mi¹liág¹ dsa² juøi² tiogh³ ta¹lah¹norte hi² hlanh²dsa diú¹³ lan³ héi². Ca¹tég²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹hia¹dsa Jeroboam dsa² ca¹lán¹ jmi²dsa² ja³tø¹ni¹ diú¹³ lan³. Tsa¹ca¹tónh¹dsa juu¹² héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² jmáh¹lah tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví ca¹lán¹ jmi²dsa². Ca¹hia¹dsa dsa² siáh² hi² ca¹lán¹dsa jmi²dsa². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Jeroboam héh¹ hi² jmo¹²dsa cøng² jmai³ juøh¹² ja³cog² diú¹³ lan³ tsøh² noviembre. Cøng² jmai³ ca¹ŋó¹ rai¹³ Jeroboam. Ca¹mi¹ti¹dsa ni³ diú¹³ lan³ tsih¹² Betel. Mi³jǿn²dsa chiun² ni³ diú¹³ lan³. Jøng² ca¹guøn¹ jan² dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa Jeroboam: —Nǿngh²hning mih² jǿg³ juǿi²jni hning². Jií¹ jan² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ David ja³la² jmai³ chi³quë¹́ . Lé² hén²dsa ni³hiég² ná¹² ja³cog² diú¹³ lan³. Jǿn²dsa mu² jmi²dsa² ma²ca¹dsan¹, dsa² ca¹mi¹ti¹ ni³ diú¹³ lan³ héi². Hi² jøng² lǿ² tsa¹ti³jai¹ ni³hiég². Tsa¹ma¹lé² dsii¹² dsa² juøi² hi² dsio¹ ni³ diú¹³ lan³ ni³hiég² jøng². Jøng² jmo¹³ Diú¹³ juu¹² juøh¹² hi² ma²léi¹³ dsøg¹² jǿg³ juǿi²jni hning². Di³ na¹ bíh³ gug¹ ni³hiég² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ rai¹³ Jeroboam, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² chiánh² dsa² quián¹²dsa dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹néih²dsa gug². Ca¹hia¹dsa dsa² hiag¹³. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹løa¹ huh² gug²dsa quianh¹³ juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹ Diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹gug¹ ni³hiég². Jøng² ca¹juúh² rai¹³ Jeroboam, ca¹tsáih¹dsa dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Mi³hlegh²hning go²jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hlég² gug²dsa quianh¹³ ju²bí² quiah¹² Diú¹³. Conh¹jøng² tsa¹ca¹jéinh² dsǿa¹² rai¹³ Jeroboam. Cøng² hi² ca¹jmo¹dsa hi² hlaih¹³. Ca¹hia¹dsa jue¹² jmi²dsa², ju³ná³ hein² dsa² hiei¹ ta³ jøng². Tsa¹ca¹hia¹dsa jmáh¹lah tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví, ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Cøng² jmai³ siíh² ca¹lø¹dsoh² ja³ŋiúh³ Jeroboam, tsih² tsen² Abías. Jøng² ca¹tsë²́ rai¹³ hio¹³ quián¹²dsa juu¹² ja³quiah¹³ Ahías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ahías héi², dsa² ca¹hlanh² Jeroboam cónh² jmai³ lah¹ni³ hi² lén¹²dsa rai¹³. Ma²guiuh¹³ báh³ Ahías. Tsa¹ma¹jniúh²dsa. Jøng² ta³dsǿa¹² hio¹³ ca¹jmo¹. Mi³mi²gan²dsa dsa² ma²guiuh¹³ héi². Mi³juúh²dsa lán¹²dsa hio¹³ siáh³, héi¹ ju³ hio¹³ quián¹² rai¹³ Jeroboam. Conh¹jøng² ca¹héh¹ Diú¹³ Ahías jǿg³ hi² lán¹²dsa hio¹³ quián¹² rai¹³. Mi³ca¹dsiég¹ hio¹³ ja³quiah¹³ Ahías, jøng² ca¹juúh² dsa² guiuh¹³, ca¹tsáih¹dsa hio¹³: —Ma²guiang³ báh³ jní² hein² dsa² lanh¹²hning. Tsa¹lé² mi²ganh²hning jní². Jǿg³ ué² juǿi²jni hning². Gu³heh¹hning ji²gugh² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Di³ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹lán¹dsa rai¹³ huø¹ Efraín. Conh¹jøng² tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hlaih¹³ hi³méh¹ ma²lán¹²dsa cónh² jín³ dsa² ca¹lán¹ rai¹³ lah¹jiá¹². Tsa¹ca¹tónh¹dsa juu¹² héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Ca¹hlanh¹³hning diú¹³ lan³. 115 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Hi² jøng² na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ hi² dsián² dsa² tiogh³ dsi²néi² quián¹²dsa quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹²dsa. Dsián² báh³ ca¹lah¹já¹ dsa² ŋioh¹² tsø³jong¹³ quián¹²dsa. Jøng² gu³tseih³hning ji²gugh²hning jǿg³ ná¹². ’Jøng² guønh²hning ja³quiánh². Jón² tsih² quiánh²hning niúh¹ jín³ hi² dsianh²hning dsi²néi² ja³quiánh²hning. Hi² jøng² ma²léi¹³ dsøg¹² jǿg³ juǿi²jni hning². Na¹ bíh³ lén¹² jan² dsa² rai¹³ dsié¹² tsø³jongh¹²hning. Dsa² héi² mi³dsián² ca¹lah¹já¹ tsø³jongh¹²hning. ’Jø¹² bíh³ jií¹ hi² hlaih¹³ jmai³ chi³quë¹́ quianh¹³ dsa² juøi² tiogh³ huø¹ la². Di³ ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³ ca¹tsih² ji²gugh²hning. Ji¹lé² dsa² hiag¹³. Tai²dsa dsa² tiogh³ huø¹ la² go² dsa² hiag¹³ héi², ja³uǿin² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋáh¹ hio¹³ quián¹² Jeroboam. Mi³ca¹dsianh²dsa ja³dsi¹² quiah¹²dsa, ca¹jon¹ báh³ tsih² mi³dsoh³ quián¹²dsa. Ma²guiég²tón¹ ji²ŋi² ca¹lán¹ Jeroboam rai¹³ huø¹ Efraín ca¹jon¹dsa. Ca¹lán¹ Nadab, ja³ŋiúh³dsa rai¹³ huø¹ jøng² dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Ca¹lán¹ Dsa² Siáh² Rai¹³ Huø¹ Efraín 1º Reyes 15.25–16.28

Jøng² ca¹lán¹ Nadab rai¹³ huø¹ Efraín ton¹ ji²ŋi². Tsa¹ca¹mi¹ti²dsa héh¹ ma²u¹juúh² Diú¹³. Cøng² hi² ca¹jmo¹dsa hi² hlaih¹³ ju³lah ca¹jmo¹ hlai³ ti³jmi²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Nadab hning² quianh¹³ dsa² filisteo. Jøng² ca¹jŋëh¹ Baasa hŋiah¹² Nadab ja³jmo¹²dsa hning² jøng². Jøng² ca¹lán¹ Baasa rai¹³ dsié¹² hlai³ Nadab héi². Jøng² ca¹mi¹dsian¹² Baasa ca¹lah¹já¹ dsa² ŋioh¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Jeroboam. Jøng² ca¹lán¹ Baasa rai¹³ huø¹ Efraín. Ca¹lán¹dsa ta³ huø¹ jøng² guieg²quiún² ji²ŋi² jmai³. Ca¹gú²dsa hniú¹² tsih¹² ja³tsen² Tirsa. Hlanh³ báh³ Baasa, ju³lah mi³lán¹² hlai³ Jeroboam. Tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹guøn¹ Jehú, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ja³quiah¹³ rai¹³ Baasa. Jøng² ca¹juúh² Jehú, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² lanh¹²hning rai¹³ huø¹ Efraín. Conh¹jøng² cøng² hi² jmoh³hning hi² hlaih¹³ ju³lah ca¹jmo¹ hlai³ Jeroboam. Jøng² dsián² ca¹lah¹já¹ tsø³jongh¹²hning ju³lah ca¹dsan¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ héi², dsa² ca¹mi¹dsianh²hning —ca¹juúh²dsa. Mi³ca¹jon¹ Baasa, ca¹lán¹ Ela, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ Efraín dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Ma²ton¹ ji²ŋi² ca¹lán¹ Ela rai¹³ huø¹ Efraín ca¹jon¹dsa, hi² ca¹jŋëh¹ jan² dsa² tsen² Zimri. Hŋiah¹² báh³ Zimri ca¹lán¹ rai¹³ dsié¹² hlai³ Ela. Mi³lán¹² Zimri juu¹³ hlég² quián¹² hlai³ rai¹³ Ela. Jøng² ca¹mi¹dsian¹² Zimri ca¹lah¹já¹ dsa² ŋioh¹², tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Baasa. Jøng² ca¹lán¹ Zimri rai¹³ cøng² sø²ma³¹ jmai³. Di³ ca¹jmo¹ ca¹lah¹já¹ hlég² jǿg³ hi² lén¹² Omri rai¹³ dsié¹² hlai³ Ela, mi³ca¹nǿng² hlég² ma²ca¹jŋëh¹ Zimri dsa² héi². Omri héi² mi³lán¹² juu¹³ hlég² dsa² chian² huø¹ Efraín. Jøng² ca¹jmo¹ hlég² hning² quianh¹³ Zimri. Ca¹tǿ² ja³chiánh² hlég² Zimri 116 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

héi². Jøng² ca¹hí² Zimri dsi²néi² ja³quiah¹³dsa. Ca¹dsǿh² hniú¹² quiah¹²dsa. Ca¹jŋëh¹dsa hŋiah¹²dsa ja³ca¹cǿg² hniú¹². Jøng² ca¹lán¹ Omri rai¹³ huø¹ Efraín. Hiug¹² jín³ hlanh³dsa cónh² jín³ rai¹³ ca¹lán¹ ta³ huø¹ jøng² lah¹jiá¹². Ca¹can²dsa ni³ quiah¹² dsa² juøi² ja³ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³. Jøng² ca¹lá²dsa cøng² huø¹ neng¹² máh². Ca¹jmo¹dsa cøng² juøi² tsen² Samaria huø¹ jøng². Ja³jøng² ca¹gú²dsa. Jøng² ca¹jon¹ Omri mi³ca¹lán¹dsa rai¹³ huø¹ Efraín guie¹tǿn² ji²ŋi². Jøng² ca¹lán¹ Acab, ja³ŋiúh³ Omri rai¹³ huø¹ Efraín dsié¹² hlai³ héi². Jǿg³ Quiah¹² Dsa² Ca¹lán¹ Ta³ Jmai³ Lah¹ni³ Huø¹ Ta¹lah¹sur 1º Reyes 14.21–15.24; 2º Crónicas 11.5–16.14

Jøng² ca¹lán¹ Roboam, ja³ŋiúh³ hlai³ Salomón rai¹³ lah¹ni³ huø¹ Judá, huø¹ neng¹² ta¹lah¹sur huø¹ Efraín. Jøng² ca¹jmo¹ Roboam héh¹ hi² tí² hei¹³ jǿg³ quiah¹²dsa ta³cøng² huø¹ Judá cónh² jmai³ lah¹ni³. Ca¹tsih²dsa hniú¹² ja³tiogh³ hlég² quián¹²dsa hliú² juøi². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa jnǿ³ ŋieing¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹ lah¹cøng² lah¹cøng² juøi² ja³tiogh³ hlég² héi². Jø¹² bíh³ ca¹tioh¹²dsa ŋí³ quiah¹² hlég² quianh¹³ má¹ juøi² jøng². Ma²løa¹ ju²jŋia¹³ ju³jøng² ca¹u¹lé² dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹dsi¹lé² ca¹lah¹já¹ jmi²dsa² quián¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ ca¹lah¹quianh¹³ ca¹lah¹já¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví huø¹ ja³jmo¹² Roboam héh¹. Di³ tsa¹ca¹cuø¹ Jeroboam jǿg³ hi² mi²ti²dsa ni³ Diú¹³ go²dsa. Dsa² siáh² ca¹të²́ ta³ jmi²dsa² ja³tø¹ni¹ diú¹³ lan³ hi² lǿa¹² ca³ju² meh² ti³tón² ta¹lah¹norte. Jø¹² bíh³ ca¹dsi¹lé² ca¹lah¹já¹dsa hniu¹ mi²juanh¹²dsa Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ huø¹ Judá. Di³ dsi² báh³ juu¹³ hi² dsii¹²dsa hi² dsio¹ ni³ Diú¹³ guøh¹² juøh¹² tsih¹² jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹lán¹ Roboam dsa² chi² bí². Cónh² hnøa¹² ji²ŋi² jmai³ ca¹mi¹ti¹ Roboam jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa. Chi² bí² quiah¹² rai¹³ héi² ja³jmo¹²dsa héh¹. Jøng² ma²hnøa¹² ji²ŋi² jmai³ ca¹tiú² Roboam jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹tsih² dsa² juøi² ni³hiég² ja³cog² diú¹³ lan³. Ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³ héi². Ca¹túgh² dsa² ŋioh¹² cøg¹² lah¹cøng² lah¹cøng² ni³hiég² jøng². Ca¹cu² ca¹jmágh²dsa dsa² ŋioh¹² jian¹²dsa ha²lah møa¹² dsǿa¹²dsa. Ca¹jmo¹ dsa² juøi² hliú² ni³ hi² hlaih¹³ hi² møa¹² dsǿa¹²dsa ju³lah ca¹jmo¹ dsa² hlanh³ mi³tiogh³ huø¹ Canaán. Huu¹³ hi² hlaih¹³ jøng² ca¹huan² Diú¹³ dsa² hlanh³ héi² ma²lǿih². Ma²hŋí² ji²ŋi² jmai³ ca¹lán¹ Roboam rai¹³ ca¹ja¹lé² hlég² dsa² chian² Egipto quianh¹³ rai¹³ quián¹²dsa. Ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ Roboam quianh¹³ dsa² tiogh³ huø¹ Judá. Ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ héi². Ca¹lǿh²dsa lah¹cøng² juøi² ja³mi³tiogh³ hlég² quián¹² Roboam, ja³ca¹jmo¹dsa ju²jŋia¹³. Mih² tsa¹ca¹lǿh²dsa jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹juúh² Semaías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Roboam quianh¹³ dsa² quián¹²dsa: 117 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Ma²ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ quianh¹³ hniah¹² huu¹³ hi² tsa¹ca¹mi³tih³ hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ma²ca¹tiúh¹ hniah¹² jǿg³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² Roboam quianh¹³ dsa² quián¹²dsa. Ca¹tiu²dsa hi² hlaih¹³ hi² mi³ti³jmo¹²dsa. Jøng² ca¹juúh² Semaías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ calah siíh², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ quianh¹³ dsa² quián¹²dsa: Tsa¹cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² hén² dsa² hiag¹³ chian² Egipto jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹ŋi¹ŋiú² dsǿa¹² Diú¹³ ja³cogh² hniah¹². Di³ ma²ca¹jéinh² hoh¹² hniah¹². Mih² tsa¹ca¹lǿh² dsa² hiag¹³. Tiog¹³ báh³ hniuh¹² can² dsa² hiag¹³ héi² cog³ quiánh² hniah¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹can² rai¹³ dsa² hiag¹³ ma²dsio¹² hi² lǿa¹² cog³ niáng¹³ tioh¹³ dsi²néi² guøh¹² juøh¹² quianh¹³ hi² lǿa¹² cog³ niáng¹³ tioh¹³ hniú¹² quiah¹² rai¹³ Roboam. Ca¹jmo¹ hlai³ Salomón hi² jøng² jmai³ mi³chian²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Roboam hi² lǿa¹² ŋí³ bronce. Ca¹tioh¹²dsa hi² jøng² guøh¹² juøh¹² quianh¹³ hniú¹² quiah¹²dsa ja³mi³tioh¹² hi² lǿa¹² cog³ niáng¹³. Ma²guie¹guiú² ji²ŋi² ca¹lán¹ Roboam rai¹³ huø¹ Judá, ca¹jon¹dsa. Jøng² ca¹lán¹ Abías, ja³ŋiúh³dsa rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ héi². Tsa¹ca¹mi¹ti¹ Abías ca¹lah¹jǿ¹ cónh² lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Conh¹jøng² ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² ca¹lán¹dsa rai¹³ huø¹ Judá huu¹³ jǿg³ ca¹jmo¹ Diú¹³ quianh¹³ hlai³ David, dsa² hóg¹ quiáh¹² Abías héi². Hi² jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ hi² jmo¹² tsø³jong¹³ David héh¹ jøa³juøi² Jerusalén. Di³ ca¹mi¹ti¹ hlai³ héi² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jmáh¹lah jǿg³ quiah¹² hio¹³ quián¹² hlai³ Uriás ja³ca¹jmo¹ David hi² hlaih¹³. Ca¹løa¹ møah¹³ quianh¹³ dsa² tiogh³ Judá quianh¹³ dsa² tiogh³ huø¹ Efraín ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ ja³ca¹jmo¹ Abías héh¹. Mi³jmo¹ Jeroboam héh¹ jmai³ jøng² huø¹ Efraín. Ca¹tiúh¹ hlég² dsa² chian² huø¹ Judá ja³ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³ héi². Di³ ca¹hé¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³ hi² tiúh¹ Diú¹³ mi²hag²dsa ja³jmo¹²dsa hning². Jøng² ca¹lǿh² hlég² dsa² judá ton¹ hnøa¹² juøi² mi³quiah¹² dsa² efraín. Ma²hnøa¹² ji²ŋi² ca¹lán¹ Abiás rai¹³ huø¹ Judá ca¹jon¹dsa. Jøng² ca¹lán¹ Asa, ja³ŋiúh³ Abías, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Dsa² dsiog¹ báh³ Asa, dsa² ca¹lán¹ rai¹³ huø¹ Judá. Ca¹mi¹ti¹dsa lei¹³ quiah¹² Diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹gug¹dsa ni³hiég² ti³tǿng² ja³cog² diú¹³ lan³. Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² hlanh² dsa² juøi² jmáh¹lah Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² mi²ti²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹niu¹ tei³ jǿg³ huø¹ Judá cónh² jmai³ lah¹ni³ ja³ca¹lán¹ Asa rai¹³. Hi² jøng² ca¹jmo¹ Asa héh¹ hi² ca¹tsih²dsa ma²dsio¹² hniú¹² ja³tiogh³ hlég². Jø¹² bíh³ ca¹tsih²dsa jnǿ³ ŋieing¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹ juøi² ja³tiogh³ hlég² héi². Ca¹túgh² jue¹² hlaih¹³ hlég² quián¹²dsa. Jøng² ca¹ja¹lé² hlég² dsa² etiopé huø¹ Judá. Ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ hlég² dsa² judá, hlég² quián¹² rai¹³ Asa. Jøng² ca¹hlanh² Asa Diú¹³. Ca¹møa¹dsa hi² mi²hag² Diú¹³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³. Ca¹tiúh¹ hlég² quián¹² rai¹³ Asa quianh¹³ dsa² hiag¹³. 118 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹juúh² Azarías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Asa: —Dsio¹ cøng² hi² jmoh³hning hi² dsio¹ hi² mi²juanh²hning Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹gug¹ Asa jue¹² diú¹³ lan³ ti³tón² ta³cøng² huø¹ jøng². Jø¹² bíh³ ca¹huan² chi³hio¹³dsa ja³quiah¹³dsa huu¹³ hi² ca¹hlanh² hio¹³ diú¹³ lan³. Ca¹jøn¹dsa diú¹³ lan³ héi². Jøng² ca¹dsi¹lé² jue¹² dsa² mi³tiogh³ huø¹ Efraín. Ca¹túgh²dsa huø¹ ja³jmo¹² Asa héh¹. Di³ ca¹lø¹lih¹³dsa mi²hag² Diú¹³ quiah¹² rai¹³ héi². Ma²ni³ŋó¹³ ji²ŋi² ca¹ja¹lé² hlég² dsa² efraín, hlég² quián¹² rai¹³ Baasa, huø¹ Judá. Mi³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ hlég² quián¹² Asa. Jøng² ca¹tsë²́ rai¹³ Asa dsa² quián¹²dsa juu¹² huø¹ Siria. Ca¹møa¹dsa hi² mi²hag² rai¹³ Siria quiah¹²dsa. Ca¹ŋi¹quín²dsa ma²dsio¹² cog³ quiah¹² rai¹³ quianh¹³ cog³ quiah¹² guøh¹² juøh¹² ja³cog² rai¹³ Siria héi². Jøng² ca¹mi¹hag¹² rai¹³ chian² Siria quiah¹² Asa. Ca¹jmo¹ hlég² dsa² chian² Siria hning² quianh¹³ hlég² dsa² chian² huø¹ Efraín. Hi² jøng² ca¹ŋi¹lia¹ hlég² dsa² efraín ja³mi³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ hlég² quián¹² dsa² chian² Judá, hlég² quián¹² Asa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ Asa. Ca¹tsë²́ Diú¹³ Hanani, dsa² hø¹ jøg³ quiah¹²dsa juu¹² ja³quiah¹³ rai¹³ Asa. Lah¹la² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi²: —¿He³ løa¹ tsa¹ca¹héh²hning jǿg³ quiah¹² Diú¹³? Mi²hag² báh³ Diú¹³ quianh¹³ hning² ju³ná³ møh²hning. Di³ ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quianh¹³ hning² ja³ca¹jmoh³hning hning² quianh¹³ dsa² etiopé. Tsa¹ca¹møh²hning jøng². Jøng² ca¹liúg² hlég² dsa² hiag¹³ chian² huø¹ Efraín. ’Ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ ha²lah lǿa¹² dsǿa¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Mi²hag²dsa quiah¹² dsa² mi²juanh¹² Diú¹³. ¡He³ tsa¹juøi² hoh¹²hning ja³ca¹møah¹²hning hi² mi²hag² dsa² chian² Siria quiánh²hning! Hi² jøng² lǿ² ma²dsio¹² møah¹³ quianh¹³ hning² hi² mi³jmo¹² dsa² hiag¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ rai¹³ Asa quianh¹³ Hanani héi². Ca¹tiág²dsa hni¹ŋí³. Ma²ni³ŋó¹³ mih² jmai³ ca¹lø¹dsóh² rai¹³ Asa. Dsag³ mi³lǿa¹² tai³dsa. Conh¹jøng² tsa¹ca¹hlanh² Asa Diú¹³. Ma²ton¹ ji²ŋi² ca¹lø¹dsóh²dsa, ca¹jon¹dsa. Ca¹lán¹dsa rai¹³ huø¹ Judá ton¹lág¹ rø²dsǿ² cøng² ji²ŋi² jmai³. Jøng² ca¹lán¹ Josofat, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ jøng² dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Acab Quianh¹³ Elías 1º Reyes 16.29–19.21

Mi³ca¹jon¹ rai¹³ Omri, ca¹lán¹ Acab, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ Efraín dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Mi³chian² rai¹³ Asa huø¹ Judá jmai³ jøng². Hiug¹² hlanh³ Acab héi² cónh² jín³ ca¹lah¹já¹ rai¹³ huø¹ Efraín, dsa² ma²ca¹lán¹ ta³ lah¹jiá¹². Jøng² ca¹jmo¹dsa tsug¹² hi² hlaih¹³. Ca¹jia¹²dsa jan² hio¹³ tsen² Jezabel, ja³mái¹ rai¹³ huø¹ Sidón. Jan² diú¹³ lan³ tsen² Baal ti³hlanh² dsa² go² hio¹³. Hi² jøng² ca¹møa¹ hio¹³ hi² tsih¹² ji²gug²dsa cøng² guøh¹² juøh¹² 119 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

ja³cog² Baal héi² jøa³juøi² Samaria. Jøng² ca¹hlanh² Acab quianh¹³ Jezabel diú¹³ héi² ja³jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Jezabel héh¹ hi² mi²dsian²dsa dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Jan² dsa² ta³ quián¹² rai¹³ dsa² tsen² Abdías, dsa² hno² Diú¹³. Ca¹hmóh²dsa cónh² ŋi²lúg² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ tøg²hløg². Ca¹cuø¹dsa má¹ hi² ca¹gǿh¹ dsa² héi². Jan² dsa² juøi² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, dsa² tsen² Elías. Jøng² ca¹ŋó¹dsa ja³quiah¹³ rai¹³ Acab. Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi²: —Lán¹²jni tsih² høh² quián¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Lah¹dsóh² juǿi²jni hning² hi² tsa¹tiíh¹ jmǿa¹² ta³cøng² huø¹ Efraín ca¹tǿ² jmai³ ja³ca¹juúh²jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Elías: —Tsa¹hai² goh²hning ja³hiu³ jmøi² tsen² Querit. Hi² jøng² tsa¹chiánh² rai¹³ Acab quiánh²hning —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹ŋó¹ Elías ja³jøng². Ca¹ŋi¹can² tsei³ má¹ hi² gǿh² Elías. Jøng² ca¹hnangh² rai¹³ Acab Elías. Ha¹chi² ca¹dságh²dsa. Jøng² ca¹lø¹quiéng² jmøi². Di³ ha¹chi² jmǿa¹² ca¹táh². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Elías: —Goh²hning juøi² tsen² Sarepta, ja³tén¹² Sidón. Gu³jǿih²hning ja³quiah¹³ jan² hio¹³ hnǿi², dsa² chian² ja³jøng² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹ŋó¹ Elías juu¹² juøi² tsen² Sarepta. Ja³jøng² ca¹jë²́ dsa jan² hio¹³ hnǿi², dsa² ŋi³quín³ cuai³. Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa hio¹³ héi²: —Jmoh³hning juanh¹² hoh¹². Cuúh²hning má¹ hi² gǿ²jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² hio¹³, ca¹tsáih¹dsa Elías: —Ca²jneh³ juu³ hi³ŋíh¹ quianh¹³ ca²juuh³ nang³ aceite chi² quieg¹jni. Conh¹jøng² hniuh¹² hi² jnáng²jni ton¹ hé¹², cøng² hé¹² quieg¹jni, cøng² hé¹² quiah¹² ja³ŋiúh³jni. Tsa¹chi² chiag² má¹ gǿh² dsa² siáh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa hio¹³: —Gu³jnángh²hning cøng² hé¹² quieg¹jni. Ni³ jøng² jnángh²hning hé¹² quiánh²hning quianh¹³ ja³ŋiúh³hning. Ju³ná³ jmoh³hning lah¹jøng² jmo¹³ báh³ Diú¹³ juu¹² juøh¹² chiag¹² juu³ hi³ŋíh¹ quianh¹³ nang³ aceite hliú² jmai³, ca¹tǿ² jmai³ ca¹táh² jmǿa¹² calah siíh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jnáng² hio¹³ cøng² hé¹² quiah¹² Elías. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ juu¹² juøh¹². Ca¹chiag¹² juu³ quianh¹³ nang³ hliú² jmai³ ju³lah jǿg³ ca¹juúh² Elías. Cøng² jmai³ ca¹lø¹dsóh² ja³ŋiúh³ hio¹³ héi². Ca¹jon¹ báh³ tsih². Jøng² ca¹hlanh² Elías Diú¹³ huu¹³ quiah¹² tsih². Ca¹juúh²dsa: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Mi²hogh²hning hio¹³ hnǿi² ná¹². Di³ ma²ca¹jmo¹dsa hi² dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog²jni. Jmóh³hning hi² jính² tsih² quián¹²dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹jính²tsih. Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² hio¹³ jǿg³ hi² lah¹dsóh² lán¹² Elías dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. 120 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ma²ni³ŋó¹³ hnøa¹² ji²ŋi² tsa¹ca¹táh² jmǿa¹² huø¹ Efraín. Hiug¹² ca¹løa¹ hag³cón² ja³jøng². Cøng² hi² ca¹hnangh² rai¹³ Acab Elías. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Elías: —Goh²hning calah siíh² ja³quiah¹³ rai¹³ Acab. Di³ na¹ bíh³ tiíh¹ jmǿa¹² huø¹ la² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ Elías ja³quiah¹³ rai¹³. Mi³ca¹jë²́ rai¹³ Elías, ca¹juúh²dsa: —¡He³ báh³ ue¹² hoh¹²hning! Hŋiah¹ báh³ hning² dsa² ca¹ta¹canh¹³ dsag³ huu¹³ jmø²uai¹² ca¹can² dsa² go² jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Héi¹ ju³ jní² dsa² ca¹ta¹canh¹³ dsag³. Ta¹canh² hŋiah¹ báh³ hning². Di³ tsa¹ca¹mi³tih³hning héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Hlanh²hning diú¹³ lan³, diú¹³ tsen² Baal. Ma²ne¹³ cøng² naih¹² diú¹³ lán¹² Diú¹³ Juanh¹², Baal ho¹ ju³ Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Gu³teh²hning ca¹lah¹já¹ dsa² hǿ¹² jǿg³ quiah¹² Baal quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² juøi². Ma¹dsǿg³ juu¹² máh² tsen² Carmelo quianh¹³ dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹túgh² ca¹lah¹já¹ dsa² juøi² quianh¹³ dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Baal máh² jøng². Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa dsa² jue¹² tiogh³ ja³jøng²: —¿He² løa¹ ton¹ jǿg³ quiánh² hniah¹² jmoh²? Di³ qui¹²hlanh¹³ hniah¹² Diú¹³ jmoh² cu²hna². Chi²júh² lán¹² Jehová Diú¹³ lah¹dsóh², dsio¹ hlanh² hniah¹² jmáh¹lah diú¹³ héi². Conh¹jøng² chi²júh² lán¹² Baal Diú¹³ lah¹dsóh², jøng² hlanh² hniah¹² diú¹³ héi² —ca¹juúh²dsa. Ha¹chi² ca¹ŋai¹ dsa² juøi² ca¹lah¹jin³ he² jǿg³ jøng². Jøng² ca¹juúh² Elías calah siíh², ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Jan² ca¹mǿi² báh³ jní² dsa² hǿ¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ma²tiogh³ quiún² ŋi²lúg² rø²dsǿ² ton¹lug¹guián² dsa² hǿ¹² jǿg³ quiah¹² Baal. Ma²ne¹³ cøng² naih¹² diú¹³ lán¹² Diú¹³ lah¹dsóh², Jehová ho¹ ju³ Baal. ’Hniuh¹² hi² ŋi¹jianh² hniah¹² og¹ ca³ju² dsú² dsi²jo² ná¹². Jøng² gu³tsih¹² hniah¹² cøng² ni³hiég² ja³cog² Baal. Jøng² jŋaih¹² hniah¹² jan² ca³ju² dsú². Jøng² dsiih¹² hniah¹² ŋǿ³jah ni³hiég² quianh¹³ cuai³. Jøng² tsa¹té² si² cuai³ jøng². Jøng² hlanh² hniah¹² diú¹³ Baal quiánh² hniah¹² hi² hiúh²dsa si² cuai³ jøng². Ju³ná³ jmo¹²dsa hi² jøng² jøng² ma²léi¹³ Diú¹³ lah¹dsóh² lán¹² diú¹³ héi². Jmo¹³ báh³ jní² lah¹jøng² quianh¹³ jáh² jan². Hlanh¹²jni Jehová hi² hiúh²dsa si² cuai³ ni³hiég² tsøh¹²jni ja³cog² Diú¹³ héi². Ma²ne¹³ cøng² naih¹² diú¹³ hiúh² si² cuai³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tǿ² dsǿa¹² dsa² juøi², mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng² ca¹juúh² Elías. Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa dsa² quián¹² Baal: —Hiah² hniah¹² jan² jáh². Jøng² tsih¹² hniah¹² ni³hiég² lah¹ni³ ja³cog² diú¹³ quiánh² hniah¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² héi² ju²jŋia¹³ ni³hiég² quianh¹³ cuai³ quianh¹³ ŋǿ³ ca³ju². Ta¹ŋih¹³ ca¹mi¹liág¹dsa ja³hlanh¹²dsa Baal, diú¹³ quián¹²dsa, hi² té²dsa si² cuai³ jøng². Ca¹hlanh²dsa Baal cónh² dsi¹hiég¹. Ha¹chi² ca¹løa¹ ca¹lah¹jin³ he². Tsa¹ca¹té² Baal si² cuai³ neng¹² ni³hiég². 121 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa dsa² quián¹² Baal: —Dsio¹ hlanh² hniah¹² Baal quiánh² hniah¹² tí² hi³méh¹. Di³ tsa¹ca¹ŋai¹dsa. ¿Ho¹ ju³ jøng² tsa¹jan²dsa? ¿Ho¹ ju³jøng² dsø²jiag¹² dsǿa¹²dsa siíh², liáh³? ¿Ho¹ ju³ tsa¹chian²dsa? ¿Ho¹ ju³ rø²güé¹dsa, liáh³? – ta³dsǿa¹²dsa ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tø² ca¹ho¹ dsa² quián¹² Baal. Ca¹tiu²dsa guiog³dsa quianh¹³ ŋi³tǿi¹ quianh¹³ ŋí³ chiunh². Ca¹lah¹quianh¹³ hi² tiog¹³ ca¹hlanh²dsa diú¹³ quián¹²dsa ta¹ca¹hlég² jøng². Cu¹dsie¹² tsa¹ca¹ŋai¹ Baal. Jøng² ca¹tsih² Elías cøng² ni³hiég² ja³cog² Jehová. Ca¹dsii¹dsa cuai³ ni³hiég². Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³ ca³ju² ni³hiég² calah. Jøng² ca¹guieg²dsa lah¹jin² lah¹lǿih¹ ni³hiég². Jøng² ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² séi²dsa ma²dsio¹² jmøi² guúh² ni³ cuai³. Jøng² ca¹cángh² ja³ca¹guiég²dsa jøng². Cu¹dsie¹² ca¹løa¹ guúh² ni³hiég² jøng². Jøng² ca¹hlanh² Elías Diú¹³ cónh² ca¹tsøa¹, hora ja³dsii¹² jmi²dsa ŋǿ³jah ni³ Diú¹³ ja³dsi¹² guøh¹² juøh¹². Ca¹juúh²dsa: —Ju³li¹ŋi¹² ca¹lah¹já¹ dsa² chian² huø¹ Efraín hi² lanh¹²hning Diú¹³ lah¹dsóh². Ju³li¹ŋi¹²dsa hi² høa¹²jni jǿg³ quiánh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ juu¹² juøh¹². Ca¹tén²dsa si² cuai³ quianh¹³ si² ca¹já¹ ŋi¹juǿi¹. Ca¹dsǿh²dsa ŋǿ³jah quianh¹³ ni³hiég². Ca¹lø¹quíng² ca¹lah¹jǿ¹ jmøi² guúh² mi³neng¹² ja³ca¹guieg²dsa. Mi³ca¹jái¹² dsa² juøi² he² ca¹løa¹, ca¹juúh²dsa: —Jehová báh³ lán¹² Diú¹³ lah¹dsóh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —¡Hiugh¹²! Gu³chianh² hniah¹² ca¹lah¹já¹ dsa² mi³hǿ² jǿg³ quiah¹² Baal. Tsa¹cuúh² hniah¹² hi² liúg² ca¹lah¹jin³ jan² dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹chiánh² dsa² juøi² ca¹lah¹já¹ dsa² héi². Jøng² ca¹mi¹dsian¹² Elías ca¹lah¹já¹ dsa² mi³hǿ² jǿg³ quiah¹² diú¹³ lan³ héi². Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Acab: —Guønh² ja³quiánh² ta¹na¹cónh². Di³ na¹ bíh³ tiíh¹ jmǿa¹² hmøh² hi² jmo¹² li¹jen³ juu¹² —ca¹juúh²dsa. Dsio¹ hlaih¹³ hei¹³ ja³ca¹juúh² Elías jǿg³ jøng². Jøng² ca¹ŋáh¹ rai¹³ héi². Jøng² ca¹táh² hmøh² jmǿa¹² jmai³ jøng². Mi³ca¹nǿng² Jezabel, hio¹³ quián¹² rai¹³ Acab, ma²ca¹mi¹dsian¹² Elías dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Baal, jøng² ca¹lø¹hné¹dsa. Jøng² ca¹dsianh²dsa jǿg³, ca¹tsáih¹dsa Elías. Lah¹jøng² ca¹juúh² Jezabel: —Na¹ bíh³ jŋaih¹jni hning² cónh² hora la² hiá¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuøin¹ Elías juu¹² ta¹lah¹sur. Ca¹tsø³jue¹³dsa huø¹ Judá. Ca¹ŋó¹dsa juu¹² máh² Sinaí. Ca¹hí²dsa niúh¹ cøng² tøg²hløg². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Elías: —¿He² løa¹ ca¹cuøinh²hning ja³la²? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Ca¹cuøin¹jni ja³la². Di³ jan² ca¹mǿi² jní² dsa² nøng² gøg² jǿg³ quiánh²hning. Mi³jŋaih¹² dsa² hiag¹³ jní² huu¹³ hi² jøng² —ca¹juúh²dsa. 122 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Elías: —Ma²tiogh³ guio¹ mei¹³ dsa² huø¹ Efraín, dsa² tsa¹ca¹hlanh² Baal. Jøng² guønh²hning juu¹² ta¹lah¹norte. Jøng² gu³tseih³hning jan² dsa² tsen² Eliseo hi² ŋøa¹²dsa ta³ høa¹²dsa jǿg³ quieg¹jni dsiéh¹²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋáh¹ Elías juu¹² go²dsa. Ca¹ŋó¹dsa ja³quiah¹³ Eliseo héi². Ca¹tí²dsa tsǿnh³dsa cu²lág² Eliseo. Hi² jøng² ma²léi¹³ hi² lén¹²dsa dsa² hǿ¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹ŋøa¹² Eliseo dsi³cah³ Elías. Ca¹mi¹ti¹dsa ni³ Elías héi². Jǿg³ Quiah¹² Acab Quianh¹³ Nabot 1º Reyes 20–21

Cøng² jmai³ ca¹jmo¹ Ben-adad, rai¹³ chian² Siria, hning² quianh¹³ dsa² tiogh³ jøa³juøi² Samaria, ja³guǿ¹³ rai¹³ Acab. Jøng² ca¹guøn¹ jan² dsa² hǿ¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ja³quiah¹³ rai¹³ Acab. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Mi²hag² báh³ Diú¹³ quián² jniang³. Tiúh² báh³ jniang³ quianh¹³ dsa² hiag¹³. Hi² jøng² li¹ŋi¹² dsa² juøi² lán¹² Jehová Diú¹³ lah¹dsóh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ jøng². Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quianh¹³ hlég² dsa² chian² huø¹ Efraín. Ca¹tiúh¹dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³ chian² Siria. Ma²cøng² ŋi² jøng² ca¹jmo¹ hlég² dsa² chian² Siria hning² calah siíh² quianh¹³ hlég² dsa² chian² huø¹ Efraín. Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Acab: —Jue¹² hlaih¹³ hlég² dsa² hiag¹³ cónh² jín³ hlég² ca¹dsi¹lé² lah¹jiá¹². Conh¹jøng² mi²hag² báh³ Diú¹³ quián² jniang³. Tiúh² jniang³ quianh¹³ dsa² hiag¹³ héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tiúh¹ hlég² dsa² chian² huø¹ Efraín calah siíh². Jøng² ca¹ŋó¹ rai¹³ Ben-adad juu¹³ ja³quiah¹³ rai¹³ Acab. Ca¹møa¹dsa hi² tsa¹jŋaih¹ Acab hŋiah¹²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Acab jǿg³ quianh¹³ rai¹³ dsa² hiag¹³ héi². Ca¹liúg²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ Acab, huu¹³ hi² ca¹liúg² dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Acab: —Jonh²hning. Di³ tsa¹ca¹jŋëh²hning rai¹³ dsa² hiag¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋáh¹ Acab. Hné²dsa huu¹³ jǿg³ uai¹² ca¹juúh² dsa² héi². Cøng² jmai³ ca¹ŋó¹ Acab cøg¹² hniú¹² quiah¹²dsa ja³tsen² Jezreel. Ca¹jái¹dsa cøng² huø¹ quiah¹² jan² dsa² tsen² Nabot. Neng¹² huø¹ jøng² cøg¹² hniú¹² quiah¹² rai¹³. Jǿg³ quiah¹² huø¹ ca¹já¹ ma²lǿih² jmai³ ca¹dsiúh¹ hlai³ Josué huø¹ Canaán. Ca¹të²́ dsa² hóg¹ quián¹² Nabot huø¹ jøng². Jøng² ca¹juúh² rai¹³ Acab, ca¹tsáih¹dsa Nabot: —Hno¹jni jmo¹²jni cøng² dsieg² huø¹ ná¹². ¿Tsa¹hnaih²hning huø¹ quieg¹? Cuø²jni cog³ canh²hning ho¹ ju³ cuø²jni huø¹ siíh², huø¹ dsio¹ hi³méh¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Nabot: 123 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Tsa¹hno¹jni hnai¹²jni huø¹ ná¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ rai¹³ Acab. Ca¹ŋáh¹dsa. Hiug¹² hné²dsa. Tsa¹hiei¹dsa gǿh²dsa hé¹². Jøng² ca¹juúh² Jezabel, ca¹tsáih¹dsa Acab, ji²gug²dsa: —¿He² løa¹ tsa¹hiúg² hoh¹²hning? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² rai¹³ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ca¹juúh² Nabot, jǿg³ quiah¹² huø¹. Jøng² ca¹juúh² Jezabel, ca¹tsáih¹dsa Acab: —Hning² báh³ dsa² lán¹² rai¹³, dsa² jmo¹² héh¹. Jmo¹³jni jǿg³ hi² tanh² huø¹ jøng², huø¹ quiah¹² Nabot —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹dsianh² Jezabel cøng² si², ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³ juøi² Jezreel. Lah¹la² rø²juúh² si² jøng²: —Gu³teh² hniah¹² og¹ dsa² hlanh³. Gu³tseih³ dsa² hi² cuúh²dsa dsag³ quiah¹² Nabot, dsag³ tsa¹re²dsa. Dsio¹ hi² cuúh²dsa dsag³ quiah¹² dsa² héi² hi² ca¹hia¹dsa Diú¹³ quianh¹³ rai¹³ Acab quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Hi² jøng² jmóh³ hniah¹² jǿg³ hi² jón² Nabot huu¹³ jǿg³ jøng². Hniuh¹² qui²tág¹²dsa quianh¹³ cang³ chiuh³ juøi², rø²juúh² si². Jøng² ca¹tiun¹ Jezabel sello quiah¹² rai¹³ Acab si² jøng². Ca¹më²dsa og¹ dsa² cuúh² dsag³. Di³ lah¹jøng² hniuh¹² hi² cuúh² og¹ úg² dsa² dsag³ hi² jŋaih¹dsa jan² dsa² re² dsag³. Tsa¹quien² jǿg³ quiah¹² jan² dsa² cuúh² dsag³ roh¹³. Jøng² ca¹mi¹ti¹ dsa² canh¹³ héi² ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ hio¹³ quián¹² rai¹³. Jøng² ca¹juúh² Jezabel, ca¹tsáih¹dsa Acab: —Dsio¹ báh³ gu³jmoh²hning dsieg² huø¹ mi³quiah¹² Nabot. Di³ ma²ca¹jon¹ báh³ dsa² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ Acab juu¹² huø¹ jøng². Di³ huø¹ quiah¹²dsa jøng². Jøng² ca¹ŋó¹ Elías ja³hiúg³ Acab huø¹ jøng². Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Lah¹dsóh² jónh²hning. Hliuh² dsøi² Jezreel jmøh²hning chiuh³ juøi² ju³lah ca¹hliuh²jah jmø² quiah¹² hlai³ Nabot. Dsián² ca¹lah¹já¹ tsø³jongh¹²hning ju³lah ca¹mi¹dsian¹² Diú¹³ tsø³jong¹³ quián¹² og¹ rai¹³, dsa² ca¹lán¹ ta³ lah¹jiá¹² huø¹ Efraín. Di³ hiug¹² hlanh³hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² Acab mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Acab: —Ma²ca¹nǿng² Diú¹³ jǿg³ ja³ca¹jéinh² hoh¹²hning. Hi² jøng² tsa¹dsián² tsø³jongh¹²hning jmai³ ja³chianh²hning. Conh¹jøng² tiog¹ báh³ dsián²dsa jmai³ chi³quë¹́ —ca¹juúh²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Josafat

1º Reyes 22.1-50; 2º Crónicas 17.1–21.1a

Jøng² ca¹lán¹ Josafat rai¹³ huø¹ Judá, mi³ca¹jon¹ ti³jmi²dsa, dsa² mi³tsen² Asa. Cu²rø² ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jmai³ lah¹ni³ ja³ca¹lán¹dsa ta³. Ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² ca¹túgh² jue¹² hlég² quián¹²dsa. Ca¹jmo¹dsa ju²jŋia¹³ hi² tsa¹tiúh¹ hlég² dsa² hiag¹³ ju³jøng² hi² ji¹lé²dsa. 124 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quianh¹³ Josafat. Ca¹jmo¹ báh³ dsa² hi² ca¹lán¹ Josafat rai¹³ chi² cog³. Ca¹tsø² ca¹jan¹ jǿg³ quiah¹²dsa. Hiug¹² chi² bí² quiah¹²dsa. Jøng² ca¹gug¹dsa ni³hiég² ti³tǿng² huø¹ Judá ja³cog² diú¹³ lan³. Ca¹jŋëh¹dsa dsa² ŋioh¹² dsa² cu²jmágh² dsa² ŋioh¹² jian¹²dsa hi² møa¹² dsǿa¹²dsa ni³hiég² jøng². Jø¹² bíh³ ca¹tsë²́ dsa dsa² canh¹³ quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví, quianh¹³ jmi²dsa². Dsa² héi² ca¹héh¹ dsa² juøi² ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ti³quín²dsa si² quiah¹² Diú¹³ ja³ŋi²nio³dsa huø¹ Judá. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Josafat hi² hiug¹² hlaih¹³ ja³ca¹lán¹dsa rai¹³ chi² cog³, rai¹³ chi² bí². Ca¹jmo¹dsa jǿg³ quianh¹³ rai¹³ Acab, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Efraín. Ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² jia¹² ja³ŋiúh³dsa ja³mái¹ quián¹² Acab quianh¹³ Jezabel, dsa² hiug¹² hlanh³. Joram tsen² ja³ŋiúh³ dsa² héi², ja³ŋiúh³dsa dsa² juanh¹². Atalía tsen² ja³mái¹ Acab héi². Ma²ton¹ hnøa¹² ji²ŋi² jøng² ca¹ŋó¹ rai¹³ Josafat juu¹² ja³quiah¹³ rai¹³ Acab jøa³juøi² Samaria. Jøng² ca¹juúh² rai¹³ Acab, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Josafat: —¿Dsio¹ dsa¹tiagh³ jniang³ cøng² jǿg³ hi² jmo³ jniang³ hning² quianh¹³ dsa² chian² Siria? Hi² jøng² líh² jniang³ juøi² tsen² Ramot, ja³tén¹² Galaad, juøi² ca¹jŋíh¹ dsa² hiag¹³ héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Josafat, ca¹tsáih¹dsa Acab: —Dsio¹ báh³. Conh¹jøng² dsio¹ hlanh² jniang³ Diú¹³. Hi² jøng² li¹ne³ jniang³ he² hniu¹ Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tógh² Acab quiún² ŋi²lúg² dsa² hǿ² jǿg³. Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: —Mi²hag² báh³ Diú¹³ ja³jmoh² hniah¹² hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³. Tiah² báh³ hniah¹² quianh¹³ ju²bí² quiah¹² Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Héi¹ ju³ dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ lah¹dsóh², dsa² tiogh³ héi². Jøng² ca¹juúh² Josafat, ca¹tsáih¹dsa Acab: —¿Tsa¹chian² jan² dsa² hǿ¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ lah¹dsóh²? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² rai¹³ Acab, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Josafat: —Chian² báh³ jan² dsa² tsen² Micaías. Conh¹jøng² hian¹²jni dsa² héi². Di³ jmáh¹lah jǿg³ uai¹² hǿ¹²dsa, hi² tsáih¹dsa jní² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹møa¹ Josafat hi² mi³hǿ² Micaías mih² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹jmo¹ Acab héh¹ hi² dsa¹tei³dsa Micaías héi². Jøng² ca¹juúh² Micaías, ca¹tsáih¹dsa og¹ rai¹³ héi²: —Tsa¹tiah² hniah¹² ja³jmoh² hniah¹² hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³. Ma¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² ca¹hǿ² dsa² jue¹² tiogh³ jǿg³ tø³jǿg³. Hi² jøng² dság¹ Acab ja³jmo¹²dsa hning². Di³ lah¹dsóh² jón²dsa ja³jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹lé² hlég² quián¹² Josafat quianh¹³ hlég² quián¹² Acab ja³jmo¹²dsa hning². Ca¹ŋi¹lé² og¹ rai¹³ héi² ja³jøng². Ta³dsǿa¹² Acab ca¹jmo¹. Ca¹caíh¹dsa tsǿnh³ hlég². Tsa¹jniá²dsa ju³lah jniá² rai¹³ ja³jmo¹²dsa hning². Conh¹jøng² quieih³ Josafat tsǿnh³ rai¹³. 125 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Mi³jŋaih¹ dsa² chian² Siria jan² ca¹mǿi² rai¹³ Acab. Jøng² ca¹hén¹² hlég² dsa² hiag¹³ héi² quiah¹² rai¹³ Josafat. Di³ jniá²dsa ju³lah jniá² rai¹³. Jøng² ca¹løi¹lih¹³ hlég² dsa² siáh² lán¹² Josafat. Jøng² ca¹jŋi¹ hi² mi³hein²dsa. Jøng² jan² hlég² la²ca¹tí²dsa cøng² flecha juu¹² ja³tiogh³ hlég² dsa² efraín. Ca¹hí² flecha jøng² quiah¹² rai¹³ ja³tsa¹ca¹jløa¹² quianh¹³ ŋí³ hi² cáih³ hlég². Jøng² ca¹jon¹ Acab jmai³ jøng² cónh² ca¹tsøa¹. Jøng² ca¹tai¹ hlég² dsa² efraín hlai³ juu¹³dsa juu¹² jøa³juøi² Samaria. Ca¹hug²dsa hlai³ ja³jøng². Jøng² ca¹rang² dsa² mi³quián¹² hlai³ hma²lǿh² chiuh³ juøi². Di³ ca¹ti³dso¹ jmø² quiah¹² hlai³ hma²lǿh² jøng². Jøng² ca¹hliuh² dsøi² jmø² jøng² ca¹téng² huø¹, ju³lah jǿg³ ca¹juúh² Elías. Ca¹jon¹ rai¹³ Acab ma²guieg²tón² ji²ŋi² ca¹lán¹dsa ta³. Jøng² ca¹lán¹ Ocozías, ja³ŋiúh³ Acab rai¹³ huø¹ Efraín dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Ha¹chi² ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hlanh³dsa ju³lah mi³lán¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Jøng² ca¹ŋáh¹ rai¹³ Josafat jøa³juøi² Jerusalén, ja³tén¹² huø¹ Judá. Jøng² ca¹juúh² Jehú, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi²: —Tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³ huu¹³ hi² ca¹mi¹hagh²hning quiah¹² hlai³ Acab, dsa² mi³lán¹² dsa² hiug¹² hlanh³ jmai³ mi³chian²dsa. Conh¹jøng² dsio¹ báh³ ca¹jmoh³hning ja³ca¹guh²hning ni³hiég² mi³ti³tǿng² ja³cog² diú¹³ lan³. Jø¹² bíh³ hlanh²hning Diú¹³. Hnǿngh²hning héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹can² rai¹³ Josafat ni³ ja³ca¹hlanh² dsa² juøi² Diú¹³, Diú¹³ dsa² ca¹hlanh² dsa² hóg¹ quián¹²dsa. Jøng² ca¹hia¹ rai¹³ dsa² ca¹lán¹ jue¹³ lah¹cøng² lah¹cøng² juøi², dsa² mi³rǿ² jǿg³. Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² cu²rø² mi³rǿ²dsa jǿg³. Cøng² jmai³ siíh² ca¹ja¹lé² jue¹² hlaih¹³ hlég² dsa² chian² huø¹ Moab quianh¹³ dsa² chian² huø¹ Amón quianh¹³ dsa² siáh² calah. Mi³jmo¹² hlég² héi² hning² quianh¹³ hlég² quián¹² rai¹³ Josafat. Jøng² ca¹jmo¹ Josafat héh¹ hi² mi³han² dsa² juøi² hi² tsa¹gǿh²dsa ja³ti³hlanh²dsa Diú¹³. Jøng² ca¹tógh²dsa dsa² juøi² guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Ja³jøng² ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Lah¹la² ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Jan² hning² báh³ dsa² juanh¹². Hiug¹² chi² bí² quiánh²hning. Ma²ca¹jmoh³hning jǿg³ hi² ca¹tí¹² jniang³ huø¹ la², ju³lah jǿg³ ca¹jmoh³hning quianh¹³ hlai³ Abraham, dsa² jenh² quiánh²hning. Di³ lán² jniang³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ héi². Ma²ca¹tsih² dsa² hóg¹ quián² jniang³ guøh¹² juøh¹² la² ja³cogh²hning. Hi² jøng² lé² møa³ jniang³ ja³la² hi² chi²quian² jniang³ jmai³. ’Ha¹chi² ca¹cuøh³hning jǿg³ hi² líh² dsa² hóg¹ quián² jniih³ huø¹ quiah¹² dsa² hiag¹³, dsa² ca¹ja¹lé². Hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹ dsa² hiag¹³ ja³cog² jniih³. Jmáh¹lah hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹ jniih³ ja³cog² dsa² hiag¹³ héi². ’Tsa¹ne³ jniih³ he² hi² dsio¹ jmo¹³ jniih³. Mi²hagh²hning jniih³. Di³ tsa¹chi² bí² quián² jniih³. Di³ jue¹² dsa² hiag¹³ tiogh³ —ca¹juúh²dsa. Jøa³ dsa² juøi² tiogh³ jan² dsa² tsen² Jahaziel, tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví. Ca¹can²dsa jmi²dsí² quiah¹² Diú¹³ cónh² tsa¹ju²jŋia¹³. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi² jian¹²dsa: 126 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Tsa¹jmóh³ ganh¹. Mi²hag² báh³ Diú¹³ quián² jniang³ ja³jmo¹² jniang³ hning². Dsio¹ báh³ dsǿg² jniang³ jmai³ hiá¹. Ma²ne¹³ cøng² ha²lah jmo¹³ Diú¹³ hi² tiúh² jniang³ quianh¹³ dsa² hiag¹³ —ca¹juúh²dsa. Mi³ca¹nǿng² dsa² juøi² jǿg³ jøng², ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Ca¹chi¹jné¹dsa ni³ Diú¹³. Jøng² ca¹hǿ² cu²tséh¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví, dsa² të² jmo¹² son¹³, son¹³ ja³ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹ŋi¹lé² hlég² quián¹² rai¹³ Josafat juu¹² ja³tiogh³ hlég² dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹túgh² cu²tséh¹ dsa² ca¹can² ni³ quianh¹³ hlég². Ti³høa¹² dsa² son¹³ ja³ca¹can² dsa² héi² ni³ hi² ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹tán² dsa² hiag¹³ cu³guiog³dsa. Jøng² ca¹dsi¹lé² hlég² quián¹² rai¹³ Josafat ja³mi³tiogh³ hlég² dsa² hiag¹³ héi². Ma²ca¹dsan¹ ca¹lah¹já¹ dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹can² hlég² dsa² judá hi² mi³chi² quiah¹² dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹ŋi¹lia¹dsa. Ca¹mi¹juanh¹dsa Diú¹³. Ma²ni³ŋó¹³ ji²ŋi² ca¹jmo¹ rai¹³ Josafat cøng² jǿg³ quianh¹³ rai¹³ dsa² hlanh³, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Efraín. Ocozías tsen² rai¹³ hlanh³ héi². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ jǿg³ cu³guiog³dsa hi² jmo¹²dsa hliú² barco, hi² dsa¹quín²dsa lio¹³ ja³uǿin². Jøng² ca¹juúh² Eliezer, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Josafat: —Tsa¹dsio¹ hi² ca¹jmoh³hning jǿg³ quianh¹³ rai¹³ dsa² hlanh³. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² hén² barco quiánh² hniah¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ jøng². Cu¹dsie¹² ca¹hén² ca¹lah¹jǿ¹ barco jøng². Ca¹ŋáh¹ Elías Juu¹² Guiuh¹³ 1º Reyes 22.51-53; 2º Reyes 1–3

Jøng² ca¹lán¹ Ocozías, ja³ŋiúh³ Acab, rai¹³ huø¹ Efraín dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Cøng² jmai³ ca¹tánh² Ocozías ja³quiah¹³dsa. Mi³hiúg³dsa guiuh¹³. Uai¹² ca¹jénh² rai¹³ héi². Jøng² ca¹hǿ² dsǿa¹²dsa. Tsa¹ŋi¹²dsa ha²lah lǿ² quiah¹²dsa, hi² hliú²dsa, hi² tsa¹hliú²dsa. Jøng² ca¹tsë²́ dsa dsa² quián¹²dsa juu¹² huø¹ go² dsa² filisteo. Mi³ŋai¹dsa diú¹³ lan³ tsenh¹² huø¹ jøng² ha²lah lé² quiah¹²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Elías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹²dsa: —¡Hiugh¹²! Gu³tseih³ dsa² ŋi¹lé² jǿg³ quieg¹jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jenh¹ Elías dsa² ŋi¹lé², dsa² ca¹tsei² rai¹³. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —¿Ho¹ ju³ tsa¹chian² Diú¹³ go² jniang³? ¿He² løa¹ tsa¹ca¹ŋaih¹ juuh² hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³? ¡Gu³noh¹² hniah¹² ja³quiánh²! Di³ jón² juuh² hniah¹², rai¹³ tsen² Ocozías —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ dsa² quián¹² rai¹³. Ca¹ŋi¹hlanh²dsa juu¹³dsa jǿg³ ca¹juúh² Elías. Tsa¹ca¹lø¹cué²dsa Elías, dsa² ca¹jenh¹dsa dsi²juu¹². Jøng² ca¹heh¹dsa juu¹³dsa ha²lah jniá² dsa² héi². Jøng² ca¹lø¹lih¹³ rai¹³ Elías báh³ héi². Jøng² ca¹tsë²́ rai¹³ cu²tséh¹ hlég², dsa² mi³chiánh² Elías héi². Jøng² ca¹dsi¹lé² hlég² ja³tsenh¹³ Elías. Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa hlég² héi²: 127 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Jmo¹² báh³ Diú¹³ juu¹² juøh¹². Hi² jøng² ma²léi¹³ hi² lán¹²jni dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² siog¹ si² dsíg³ ca¹já¹ ŋi¹juǿi¹ hi² dsëh² hniah¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ juu¹² juøh¹² jøng². Ca¹dsan¹ hlég² héi² quianh¹³ si² dsíg³. Jøng² ca¹tsë²́ rai¹³ Ocozías jin³ cu²tséh¹ hlég² hi² mi³chiánh²dsa Elías. Lah¹jøng² báh³ ca¹løa¹ quiah¹² dsa² héi² ju³lah ca¹løa¹ quiah¹² cu²tséh¹ hlég² lah¹jiá¹². Jøng² ca¹tsë²́ rai¹³ jin³ cu²tséh¹ hlég² juu¹² ja³tsenh¹³ Elías. Jøng² ca¹chi¹jné¹ juu¹³ cu²tséh¹ hlég² ni³ Elías. Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Tsa¹dsiagh²hning jniih³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Elías: —Dsio¹ báh³ goh²hning quianh¹³ dsa² héi² juu¹² ja³quiah¹³ juu¹³dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ hŋiah¹²: —Jónh²hning huu¹³ hi² mi³møh²hning jǿg³ quiah¹² diú¹³ lan³. Tsa¹hliúgh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jon¹ rai¹³ Ocozías ju³lah jǿg³ ca¹juúh² Elías. Jøng² ca¹lán¹ Joram, roh¹³dsa, rai¹³ huø¹ Efraín dsié¹² hlai³ héi². Di³ tsa¹chian² jong¹² hlai³ héi². Ca¹tǿ² ja³tai² Diú¹³ Elías juu¹² guiuh¹³. Lah¹la² ca¹løa¹: quianh¹³ Elías héi² dsa² tsen² Eliseo. Ca¹ŋi²nio³dsa ja³uǿin². Ca¹tsø³jue¹³dsa hliú² juøi². Jøng² ca¹dsi¹lé²dsa chi²jmøi² Jordán. Jøng² ca¹ban¹³ Elías hmøah¹² tsǿnh³dsa. Jøng² ca¹bá²dsa tsǿnh³dsa dsi²jmøi². Dsø¹juu¹² jøng² ca¹ná² jmøi². Ca¹løa¹ ja³quing² dsi²jo² jmøi² quianh¹³ juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹tsø³jue¹³dsa chi²jmøi² jøng². Ma²ŋi¹² Elías ja¹quién¹ ja³tai¹ Diú¹³ quiah¹²dsa juu¹² guiuh¹³. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Eliseo: —¿He² hnøngh²hning jmo¹²jni ja³cogh²hning niúh¹ jín³ hi² neh¹³jni? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Eliseo, ca¹tsáih¹dsa Elías: —Hno¹jni can²jni jmi²dsí² quiah¹² Diú¹³ ju³lah quinh²hning. Hi² jøng² lé² jmo¹²jni juu¹² juøh¹² ju³lah ca¹jmoh³hning. Hno¹jni can²jni ma²dsio¹² bí² quiah¹² Diú¹³ ju³lah ca¹të²́ ja³ŋiúh³ dsa² juanh¹² hi² mi³chi² quiah¹² hlai³ ti³jmi²dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Elías, ca¹tsáih¹dsa Eliseo: —Ma²ca¹møah¹²hning jǿg³ ué². Tanh²hning bí² quiah¹² Diú¹³ jøng² ju³ná³ jaih²hning jní² ja³neh¹³jni —ca¹juúh²dsa. Mi³dsii¹²dsa jǿg³ cu³guiog³dsa. Cónh² tsa¹ju²jŋia¹³ ca¹já¹ cøng² hma²lǿh² lǿa¹² si² dsíg³ quianh¹³ cu²tséh¹ cuø³ lán¹² si² dsíg³. Ca¹hǿi²jah dsi²guøi². Jøng² ca¹tai¹ Diú¹³ Elías juu¹² guiuh¹³ quianh¹³ hma²lǿh² jøng². Ca¹ŋáh¹ báh³ dsa². Ca¹jǿi² Eliseo ja³ca¹tai¹ Diú¹³ quiah¹² Elías héi². Ma²ca¹táh² hmøah¹² dsiég² quiah¹² Elías huø¹. Jøng² ca¹can² Eliseo hmøah¹² jøng². 128 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹ŋó¹dsa juu¹² chi²jmøi² Jordán. Jøng² ca¹ban¹³ hmøah¹² mi³quiah¹² Elías. Ca¹bá²dsa hmøah¹² dsi²jmøi². Jøng² ca¹juúh² Eliseo: —¿Ho¹ chi² bí² quiah¹² Diú¹³ quián¹² Elías? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ná² juu¹² dsi²jmøi². Ca¹tsø³jue¹³dsa chi²jmøi² jøng² juu¹² ja³quing² quianh¹³ juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹dsiég¹dsa ja³tiogh³ dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹heh¹dsa jǿg³ hi² ca¹tai¹ Diú¹³ Elías. Jøng² ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa Eliseo: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Cuúh²hning jǿg³ hi³ dsa¹lé² dsa², dsa¹hnah²dsa Elías. Di³ ué² lǿ² quiah¹²dsa ja³ca¹tánh²dsa guiuh¹³ máh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuø¹ Eliseo jǿg³. Ca¹ŋi³hnah²dsa dsa². Ha¹chi² ca¹dságh²dsa mi³né³. Di³ ca¹tai¹ Diú¹³ Elías juu¹² guiuh¹³. Jøng² ca¹lán¹ Joram, ja³ŋiúh³ hlai³ Acab, rai¹³ huø¹ Efraín, dsié¹² hlai³ ŋiu³dsa, dsa² mi³tsen² Ocozías. Hlanh³ báh³ Joram. Conh¹jøng² mih² báh³ hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹dsa cónh² jín³ ca¹jmo¹ hlai³ ti³jmi²dsa. Tsa¹ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³ tsen² Baal. Conh¹jøng² ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³ lán¹² ca³ju² meh², diú¹³ ca¹jmo¹ hlai³ Jeroboam ma²lǿih². Mi³can² hlai³ Acab cog³ quiah¹² dsa² chian² huø¹ Moab. Jøng² tsa¹ma¹cuø¹²dsa cog³ jøng² na³ma²ca¹jon¹dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ rai¹³ Joram quianh¹³ dsa² héi², dsa² tsa¹ma¹cuø¹² cog³. Jøng² ca¹juúh² Joram, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Josafat: —Ma¹dsǿg³ ja³dsa¹jmo² jniang³ hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³ chian² Moab —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Josafat jǿg³ hi² dsa¹lé² hlég² quián¹²dsa ja³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² héi². Jøng² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹² hlég² quián¹² rai¹³ Josafat quianh¹³ hlég² quián¹² rai¹³ Joram. Ca¹tiúh¹dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹lø¹lih¹³ rai¹³ chian² Moab tsa¹tiúh¹ hlég² quián¹²dsa. Jøng² ca¹jŋëh¹dsa ja³ŋiúh³dsa, dsa² juanh¹². Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³ ja³ŋiúh³dsa ni³ diú¹³ lan³ quián¹²dsa ja³tø¹ni¹ dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹ŋi¹dsógh² dsǿa¹² hlég² chian² huø¹ Efraín quianh¹³ hlég² chian² huø¹ Judá ja³ca¹jái¹dsa hi² jøng². Ca¹ŋi¹lia¹ hlég² héi². Ca¹jmo¹ Eliseo Juu¹² Juøh¹² Quiah¹² Diú¹³ 2º Reyes 4–5

Cøng² jmai³ ca¹jon¹ jan² dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Mi³re²dsa ma²dsio¹² cog³ quiah¹² dsa². Jøng² ca¹juúh² dsa² mi³re²dsa cog³ jøng², ca¹tsáih¹dsa hio¹³ hnǿi²: —Dsio¹ báh³ tai³jni og¹ tsih² quiánh²hning hiá¹ hiég¹. Jøng² hnøi²jni tsih². Di³ ma²dsio¹² cog³ mi³re² hlai³ quiánh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² hio¹³ hnǿi², ca¹tsáih¹dsa Eliseo: —Mi²hagh²hning jní² —ca¹juúh²dsa. 129 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ti²ŋié² hlaih¹³ hio¹³ hnǿi². Tsa¹chi² hi² chi² dsi²néi² quiah¹²dsa. Jmáh¹lah cøng² dsøg³ mi³tsih¹², hi² ha² nang³ aceite. Jøng² ca¹juúh² Eliseo, ca¹tsáih¹dsa hio¹³: —Gu³møah¹²hning ma²dsio¹² dsøg³ quiah¹² dsa² tiogh³ cøg¹². Jøng² táh²hning nang³ ca¹lah¹jǿ¹ dsøg³ jøng² ca¹lah¹ja³ca¹²cángh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹møa¹ hio¹³ ma²dsio¹² dsøg³ jøng². Jøng² ca¹jnái¹dsa hniú¹². Jøng² ca¹mi¹cángh²dsa ca¹lah¹jǿ¹ dsøg³ jøng² quianh¹³ nang³ quianh¹³ juu¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Eliseo: —Gu³hnaih¹²hning nang³ jøng². Hi² jøng² li¹chi² quiah¹² dsa² mi³tai³ tsih² quiánh²hning. Jø¹² bíh³ chiág² cog³ quiánh²hning hi² hniuh¹² quiánh²hning —ca¹juúh²dsa. Mi³ŋøa¹² Eliseo lah¹cónh² cøg¹² huø¹ Efraín. Hliú² rón² ca¹tsø³jue¹³dsa cøng² juøi² tsen² Sunem. Ca¹lø¹cué²dsa jan² dsa² ŋioh¹² quianh¹³ hio¹³ quián¹²dsa, dsa² tiogh³ juøi² jøng². Ca¹jmo¹ dsa² héi² hi² dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog² Eliseo huu¹³ hi² ca¹hǿ²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹cuø¹dsa má¹ hi² ca¹gǿh¹ Eliseo. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa cøng² ja³güé² Eliseo guiuh¹³ hniú¹² jmai³ ja³ca¹tsø³jue¹³dsa juøi² jøng². Jøng² mi³jmo¹ Eliseo hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² dsa² héi² huu¹³ hi² dsio¹ hi² ma²ca¹jmo¹dsa. Jøng² ca¹hlanh² Eliseo Diú¹³. Ca¹møa¹dsa hi² cuø¹² Diú¹³ hi² li¹chian² jan² guing² dsa² ŋioh¹² quián¹²dsa. Di³ tsa¹chian² guing² chian² quián¹² dsa² héi². Jøng² ca¹lø¹chián¹ guing² dsa² ŋioh¹² quián¹²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹juanh¹² guing². Cøng² jmai³ ca¹lø¹dsógh² guing² héi². Ca¹lø¹cøh² dsi³tsih. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹jon¹tsih. Jøng² ca¹quiag¹ hio¹³ hlai³ ni³ jein³ quiah¹² Eliseo. Jøng² ca¹ŋó¹dsa hi² ca¹ŋi³hnah²dsa Eliseo juu¹² ja³uǿin². Ca¹ŋó¹dsa cøng² gu¹hei¹². Mi³ca¹dságh²dsa ca¹ŋó¹ Eliseo juu¹² dsi²néi² ja³rø²quia¹² hlai³. Ca¹hlanh²dsa Diú¹³ hi² jmo¹² Diú¹³ hi² jính² tsih². Jøng² ca¹quiag¹dsa ni³ hlai³. Ca¹lø¹dsiúg² hlai³. Jøng² ca¹jính² tsih². Ca¹ná² mø³ni³tsih. Ca¹hliú² báh³ tsih² quianh¹³ juu¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Jan² juu¹³ hlég², dsa² canh¹³ chian² Siria, dsa² tsen² Naamán. Ca¹lán¹ dsa² héi² dsag³ hmih¹² tsa¹jŋi¹². Jan² tsih²mǿ² chian² huø¹ Efraín dsa² jmo¹² ta³ quiah¹² hio¹³ quián¹² Naamán héi². Jøng² ca¹juúh²tsih, ca¹tsáih¹dsa juu¹³dsa: —Jan² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ guǿ¹² jøa³juøi² Samaria, ja³tén¹² Efraín. Tiúh¹ dsa² héi² mi³hliú¹² juu¹²jni quianh¹³ dsag³ hi² lán¹²dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuø¹ rai¹³ chian² Siria jǿg³ hi² dság¹ Naamán juu¹² huø¹ Efraín. Jøng² ca¹ŋó¹ Naamán juu¹² ja³quiah¹³ rai¹³ huø¹ Efraín. Ca¹can²dsa si² ca¹jmo¹ rai¹³ chian² Siria, rai¹³ juu¹³ Naamán. Lah¹la² rø²juúh² si² jøng²: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Jmóh³hning cøng² juu¹² juøh¹² hi² hliú² Naamán, dsa² lán¹² dsa² quián¹jni, quianh¹³ dsag³ hi² lán¹²dsa, rø²juúh² si². 130 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Mi³ca¹hǿ² rai¹³ Joram si² jøng², ca¹ŋi¹dsógh² dsǿa¹²dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Naamán: —¿Ho¹ hi² hniu¹ juuh²hning hi² jmo¹²dsa hning² quianh¹³ jniih³? Tsa¹lán¹²jni jan² diú¹³ hi² tiagh²jni jmo¹² hí³ dsa² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹lih¹³ Eliseo ma²ca¹guøn¹ Naamán ja³quiah¹³ rai¹³. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Joram: —Jmóh³hning jǿg³ hi² dság¹ Naamán juu¹² ja³quieg¹jni. Hi² jøng² li¹ŋi¹²dsa chian² jan² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ go² jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ Naamán juu¹² ja³quiah¹³ Eliseo. Jøng² ca¹jenh¹dsa jan² dsa² quián¹² Eliseo ja³dsi¹². Ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa Naamán: —Gu³lioh²hning guio¹ rón² chi²jmøi² Jordán. Di³ jøng² hliúgh²hning dsag³ hi² lanh¹²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Naamán, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Mi³hniu¹dsa mi³dsii¹² hŋiah¹² Eliseo jǿg³ quianh¹³dsa ja³jmo¹²dsa hí³. Hi² jøng² mi³hliú²dsa quianh¹³ juu¹² juøh¹² jmo¹² hŋiah¹² Eliseo, ja³hlanh²dsa Diú¹³. Jø¹² bíh³ tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Naamán huu¹³ hi² hniuh¹² hi² dság¹dsa chi²jmøi² Jordán. Tøa¹² hi³méh¹ dsǿa¹²dsa chi²jmøi² hiu³ jøa³juøi² Damasco, cónh² chi²jmøi² Jordán jøng². Mih² tsa¹ca¹ŋáh¹dsa. Di³ hné²dsa. Jøng² ca¹juúh² dsa² quián¹² Naamán, ca¹tsáih¹dsa juu¹³dsa: —Ju³jøng² ca¹jmo¹ Eliseo cøng² hi² ué² quiánh²hning, jøng² li¹hiúg² hoh¹²hning hi² mi³tih³hning jǿg³ jøng². Hi² jøng² jmóh³hning hi² tsa¹ué², héh¹ ca¹jmo¹ Eliseo. Ma¹dsǿg³. Ma²ne¹³ cøng² chi²júh² hliúgh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹liah¹² Naamán guio¹ rón² chi²jmøi² Jordán. Mi³ca¹tǿ² guio¹ rón² loh¹²dsa, jøng² ca¹hliú²dsa. Ca¹jŋi¹ hmih¹² mi³lán¹²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹dsa juu¹² ja³quiah¹³ Eliseo. Mi³cuø²dsa lio¹³ jláh³. Conh¹jøng² tsa¹ca¹can² Eliseo ca¹lah¹jin³ he². Jøng² ca¹hiúg² Naamán juu¹² hi² ŋáh¹dsa. Ma²ni³ŋó¹³ mih² jøng² ca¹ŋøa¹² dsa² quián¹² Eliseo, dsa² tsen² Giezi, cøng² gu¹hei¹² dsi³cah³ Naamán. Ta³dsǿa¹²dsa ca¹møa¹dsa lio¹³ jláh³. Di³ hen² dsǿa¹²dsa hi² jláh³ jøng². Ca¹mi¹gan²dsa quiah¹² Naamán. Ca¹juúh²dsa: —Møa¹² juu¹³jni mih² cog³ quianh¹³ tsǿnh³ mi³cuø¹²dsa ja³cog² og¹ dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, dsa² na²guǿnh² ta¹na²cónh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuø¹ Naamán cog³ quianh¹³ tsǿnh³ ja³cog² Giezi. Jøng² ca¹can²dsa lio¹³ jøng² juu¹² dsi²néi². Ca¹hmá²dsa lio¹³ jøng². Jøng² ca¹juúh² Eliseo, ca¹tsáih¹dsa Giezi: —¿Ha² ma²ŋieh²hning? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Giezi, ca¹tsáih¹dsa juu¹³dsa: —Ha¹chi² ja³ma²na²u¹ŋie¹jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Eliseo, ca¹tsáih¹dsa Giezi: —Ma²guiang³jni he² hi² ca¹jmoh³hning. Tsa¹dsio¹ ja³møa¹² dsa¹ quián¹² Diú¹³ cog³ quiah¹² dsa² jmai³ lah¹na¹. Hi² jøng² jénh²hning dsag³ mi³lán¹² Naamán —ca¹juúh²dsa. 131 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Lah¹jøng² ca¹løa¹ quiah¹² Giezi. Ca¹jénh²dsa dsag³ hmih¹² tsa¹jŋi¹² hi² ca¹jmo¹ Diú¹³ huu¹³ hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹dsa. Ca¹tiúh¹ Dsa² Chian² Efraín Quianh¹³ Dsa² Hiag¹³ Chian² Siria 2º Reyes 6.8–8.15

Jøng² ca¹jmo¹ Ben-adad, rai¹³ dsa² chian² Siria hning² quianh¹³ dsa² chian² Efraín. Tiog¹³ ma²ŋi¹² hlég² dsa² efraín ha² juu¹² ŋi²nio³ hlég² dsa² hiag¹³ héi². Hi² jøng² ca¹tógh² rai¹³ Ben-adad ca¹lah¹já¹ juu¹³ hlég² quián¹²dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa juu¹³ hlég²: —¿Hein³ dsa² ca¹juúh² jǿg³ dsii² jniang³ hi² ca¹lø¹ŋi¹² dsa² hiag¹³? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² juu¹³ hlég², ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Héi¹ ju³ jniang³ ca¹jmo¹ lah¹jøng². Ma²ŋi¹² báh³ Eliseo, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, jǿg³ ca¹juøh²hning ja³tsa¹jní². Hi² jøng² heh¹dsa rai¹³ Joram, dsa² chian² huø¹ Efraín jǿg³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ rai¹³ Ben-adad. Jøng² ca¹ŋai¹dsa ha² ton¹dsóh² hiúg² Eliseo héi². Mi³chiánh²dsa quianh¹³ hlég² quián¹²dsa. Jøng² ca¹lø¹ŋi¹²dsa hiúg² Eliseo ja³tsen² Dotán. Jøng² ca¹tsë²́ rai¹³ jue¹² hlég² ja³jøng². Ca¹túgh²dsa lah¹jin² lah¹lǿih¹ juøi² jøng². Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹jë²́ dsa² quián¹² Eliseo jue¹² hlég² héi², hlég² dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Eliseo, juu¹³dsa: —¿He² bíh³ jmo² jniang³? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Eliseo, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Tsa¹jmóh³hning ganh¹. Ma²tiogh³ jue¹² hi³méh¹ hlég² ja³cog² jniang³ cónh² jín³ hlég² dsa² hiag¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hlanh² Eliseo Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: —Jmóh³hning hi² jǿi² dsa² quián¹jni hlég² ma²tiogh³ quiánh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jnia¹ jue¹² hlaih¹³ hlég² ma²tiogh³ lah¹jin² lah¹lǿih¹. Lán¹² hlég² ju³lah lǿa¹² si² dsíg³, si² taih¹². Jue¹² cuø³ lán¹² si² quianh¹³ ma²dsio¹² hma²lǿh² lǿa¹² si² quianh¹³ hlég² héi². Ángeles lán¹² hlég² héi², dsa² qui²jiag¹² Eliseo quianh¹³ dsa² quián¹²dsa. Jøng² ca¹hlanh² Eliseo Diú¹³ calah siíh². Ca¹juúh²dsa: —Jmóh³hning hi² lén¹² hlég² dsa² hiag¹³ dsa² tiug³ cu²hna² jmai³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹lán¹dsa dsa² tiug³ ca¹lah¹já¹ hlég² dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹juúh² Eliseo, ca¹tsáih¹dsa hlég²: —Tsa¹chian² Eliseo jøa³juøi² la². Ca¹ŋi³ganh² hniah¹² juu¹². He²jni hniah¹² juu¹² ja³hiúg³ Eliseo héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tai¹dsa juu¹² jøa³juøi² Samaria, ja³guǿ¹³ rai¹³ Joram, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Efraín. Ca¹hí²dsa juu¹² cónh² hnøa¹² hora juu¹² jøa³juøi² Samaria jøng². 132 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹hlanh² Eliseo Diú¹³ calah siíh². Ca¹juúh²dsa: —Jmóh³hning hi² jniang¹² mø³ni³ hlég² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹jniang² mø³ni³dsa. Mi³mi²dsian² rai¹³ Joram hlég² dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹jmo¹ Eliseo héh¹ hi² cuø¹² rai¹³ cøng² má¹ hi² gǿh² hlég². Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ hlég². Tsa¹ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² chian² huø¹ Efraín jmai³ jøng². Ma²ni³ŋó¹³ mih² ca¹jmo¹ rai¹³ Ben-adad, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Siria, hning² quianh¹³ dsa² efraín. Ca¹túgh² hlég² quián¹²dsa lah¹jin² lah¹lǿih¹ jøa³juøi² Samaria, ja³guǿ¹³ rai¹³ dsa² efraín héi². Ma²ni³ŋó¹³ ca¹túgh² hlég² dsa² hiag¹³ ja³jøng². Jøng² ca¹løa¹ hag³cón² jøa³juøi² jøng². Ca¹løa¹ lø¹i³conh¹² dsa² tiogh³ juøi² jøng². Hmóh³ hlaih¹³ lio¹³ hi² cøgh² gǿh²dsa. Jøng² ca¹jŋëh¹ jan² hio¹³ ja³ŋiúh³dsa. Ca¹jmo¹dsa jmøah¹³. Ca¹gǿh¹dsa ŋǿ¹² quiah¹² hlai³ héi². Di³ hiug¹² lø¹i³conh¹²dsa ca¹løa¹. Jøng² ca¹lø¹hné¹ rai¹³ Joram quianh¹³ Eliseo. Di³ ca¹can²dsa dsa² juøi² jmø³uai¹². Mi³quiúgh²dsa lag³ Eliseo. Jøng² ca¹tsë²́ rai¹³ jan² dsa² quián¹²dsa juu¹² ja³quiah¹³ Eliseo. Ma²ŋi¹² báh³ Eliseo hi² jií¹ jan² dsa² quián¹² rai¹³ juu¹² ja³quiah¹³dsa. Di³ mi³quiúgh² rai¹³ lag³dsa. Hi² jøng² ca¹jnái¹dsa hniú¹². Jøng² ca¹guøn¹ hŋiah¹² rai¹³ dsi³cah³ dsa² quián¹²dsa. Jøng² ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa Eliseo: —Tsa¹ma¹jmo¹² Diú¹³ hí³ quián² jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Eliseo, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Lah¹jøng² báh³ lé² quián² jniang³ jmai³ hiá¹ cónh² hora la²: Ma²siog² hmah³ juu³ hi³ŋíh¹ quianh¹³ mǿi² cebada chiuh³ juøi² la² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² canh¹³ quián¹² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa Eliseo: —Tsa¹hé²jni jǿg³ jøng². Tsa¹lé² jmo¹² Diú¹³ lah¹jøng². Tsa¹lé² jií¹ lio¹³ juu¹² ŋi¹juǿi¹ ju³lah táh² jmǿa¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Eliseo, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Jaih²hning lio¹³ jøng² hiá¹. Conh¹jøng² tsa¹lé² cøgh²hning hi² jøng² —ca¹juúh²dsa. Mi³tiogh³ quión² dsa² lán¹² hmih¹² tsa¹jŋi¹² coh¹³ jnǿ³ jøa³juøi² jøng². Lø¹i³conh¹²dsa ca¹løa¹. Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: —Ma¹dsǿg³ jniang³ juu¹² ja³tiogh³ hlég² dsa² hiag¹³, dsa² chian² Siria. Ton¹ jǿg³ chi² quián² jniang³. Ju³ná³ tsa¹dsiág¹ hlég² héi² jniang³ liúg² báh³ jniang³. Ju³ná³ ca¹dsiág²dsa jniang³, cu²rø² báh³ lé² quián² jniang³. Di³ tsa¹chi² li¹quie¹³ jniang³ ja³la². Jø¹² bíh³ tsa¹chi² hi² chi² jøa³juøi² ja³tiogh³ dsa² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² ja³tiogh³ hlég² cónh² ca¹tsøa¹. Ha¹chian² hlég² dsa² hiag¹³ ma²chian². Di³ ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹hein¹² dsi²guøi² ju³lah hein¹² ja³ja³lé² jue¹² hlég² quianh¹³ cuø³ quianh¹³ ma²dsio¹² hma²lǿh². 133 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹lø¹goh¹³ hlég². Ca¹juúh²dsa: —Ma²u¹lé² jue¹² hlaih¹³ dsa² hiag¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuøin¹dsa cøng² gu¹hei¹². Ca¹tiu² ca¹lah¹jǿ¹ hi² mi³chi² quiah¹²dsa. Jøng² ca¹jái¹ dsa² quión² héi² ha²lah lǿa¹². Ca¹jái¹dsa neng¹² ma²dsio¹² má¹ quianh¹³ hliú² ni³ lio¹³. Ca¹qui² ca¹hǿnh²dsa. Ca¹dsii¹dsa loh² ma²dsio¹² lio¹³ jøng². Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: —Tsa¹dsio¹ hi² ca¹jmó³ jniang³. Dsio¹ báh³ he² jniang³ jǿg³ dsio¹ quianh¹³ dsa² tiogh³ jøa³juøi² Samaria —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² jøa³juøi² jøng² ja³neng² jøng². Jøng² ca¹tsáih¹dsa hlég² dsa² jmo¹² hí³ hag³jnǿ³ jǿg³ jøng². Jøng² ca¹ŋie¹²dsa rai¹³. Jøng² ca¹tsë²́ rai¹³ hlég² juu¹² ja³mi³tiogh³ dsa² hiag¹³, dsa² mi³can² jǿg³ dsøg¹² jǿg³ quiah¹² dsa² quión² héi². Jøng² ca¹jái¹dsa hi² dsǿg¹² báh³ jǿg³. Jøng² ca¹ŋi¹lé² jue¹² dsa² ja³jøng². Ca¹ŋi³quín²dsa lio¹³. Hi² jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ ca¹juúh² Eliseo. Ca¹hnaih¹²dsa juu³ hi³ŋíh¹ quianh¹³ mǿi² cebada ma²siog² chiuh³ juøi². Ca¹jon¹ dsa² quián¹² rai¹³, dsa² tsa¹ca¹hé² jǿg³ quiah¹² Eliseo. Ca¹u² ca¹tsǿh³ dsa² juøi² quiah¹²dsa chiuh³ juøi². Di³ hiug¹² lø¹i³conh¹² dsa² juøi². Ca¹jái¹ dsa² héi² lio¹³. Conh¹jøng² tsa¹ca¹gǿh¹dsa hi² jøng². Cøng² jmai³ siíh² ca¹ŋó¹ Eliseo juu¹² jøa³juøi² Damasco, ja³guǿ¹³ rai¹³ chian² Siria. Mi³dsoh³ rai¹³ héi², rai¹³ tsen² Ben-adad. Jøng² ca¹tsë²́ rai¹³ héi² Hazael, dsa² quián¹²dsa, juu¹² ja³hiúg³ Eliseo. Jøng² ca¹juúh² Hazael, ca¹tsáih¹dsa Eliseo: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Jmóh³hning jǿg³ ha²lah lé² quiah¹² juu¹²jni, rai¹³ Ben-adad. ¿Hliú²dsa ho¹ ju³ tsa¹hliú²dsa? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Eliseo: —Gu³tseih³hning juuh²hning jǿg³ la²: Ha¹chi² jón² dsa² héi² quiah¹² dsag³ lán¹²dsa. Conh¹jøng² juǿi²jni hning² na¹ bíh³ jón²dsa. Lenh²hning rai¹³ dsié¹² dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋáh¹ Hazael. Ca¹tsáih¹dsa juu¹³dsa jǿg³ ca¹juúh² Eliseo hi² hliú²dsa. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹jŋëh¹ Hazael quiah¹² juu¹³dsa. Ca¹tí²dsa jmøi² cøng² hmøah¹²chih³. Jøng² ca¹li¹dsa hmøah¹² mi³hiúg³ jmøi². Ca¹jlai¹²dsa ni³ quiah¹² rai¹³ juu¹³dsa, rai¹³ dsa² dsoh³. Jøng² ca¹jon¹ rai¹³. Jøng² ca¹lán¹ Hazael rai¹³ dsié¹² hlai³ juu¹³dsa. Ca¹lán¹ Joram Rai¹³ Quián¹² Dsa² Chian² Judá 2º Reyes 8.16-24; 2º Crónicas 21.1b–22.1

Mi³ca¹jon¹ rai¹³ Josafat, dsa² mi³lán¹² ta³ huø¹ Judá, jøng² ca¹lán¹ Joram, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ jøng² dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Ma²guieg²guí² rø²dsǿ² hŋí² ji²ŋi² jmai³ ca¹lán¹ Josafat ta³ jøng² ca¹jon¹dsa. Mi³lán¹² Joram, ja³ŋiúh³ hlai³ Acab, rai¹³ quián¹² dsa² efraín jmai³ jøng². 134 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Mi³ca¹lán¹ Joram, ja³ŋiúh³ hlai³ Josafat, rai¹³ quián¹² dsa² judá, ca¹mi¹dsian¹²dsa ca¹lah¹já¹ roh¹³dsa quianh¹³ jue¹² dsa² mi³quín² ni³ juøi². Atalía tsen² hio¹³ quián¹²dsa. Ja³mái¹ hlai³ Acab báh³ héi². Hi² jøng² ca¹can² Joram héi² mai³¹ hlaih¹³ ti³quín² rai¹³ huø¹ Efraín. Ca¹can²dsa ni³ quiah¹² dsa² ja³ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³. Ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ rai¹³ hlanh³ héi² huu¹³ hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹dsa. Conh¹jøng² tsa¹ca¹hén² Diú¹³ jǿg³ ma²ca¹jmo¹dsa quianh¹³ hlai³ David hi² tiog¹³ jmo¹² tsø³jong¹³dsa héh¹ huø¹ Judá. Tsa¹ca¹hén² jǿg³ jøng² ju³lah ca¹hén²dsa quianh¹³ rai¹³ dsa² hlanh³ ca¹lán¹ ta³ huø¹ Efraín. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² tiogh³ huø¹ Edom hning² quianh¹³ rai¹³ Joram héi². Mi³can² rai¹³ Judá cog³ quiah¹² dsa² héi². Ca¹tiúh¹ dsa² chian² Edom héi² ja³jmo¹²dsa hning². Tsa¹ma¹cuø¹²dsa cog³ can² rai¹³ héi². Ca¹jmo¹ Diú¹³ lah¹jøng² huu¹³ hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹ rai¹³ héi². Mi³chian² Elías ni³ jmøi¹guǿi¹ jmai³ jøng². Ca¹dsianh²dsa si², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi². Lah¹la² rø²juúh² si²: —Ma²ca¹quính²hning mai³¹ hlaih¹³. Tsa¹ca¹mi³tih³hning héh¹ quiah¹² Diú¹³ ju³lah ca¹jmo¹ hlai³ ti³ŋieih¹²hning, rai¹³ Josafat, quianh¹³ hlai³ ji³guiuh¹²hning, rai¹³ Asa. Ma²ca¹quính²hning mai³¹ hlaih¹³ quín² rai¹³ chian² huø¹ Efraín. Ma²ca¹mi¹dsianh²hning dsa² ca²ŋo² quiánh², dsa² mi³lán¹² dsa² dsiog¹ hi³méh¹ cónh² jín³ hning². Hi² jøng² lé² hi² hlaih¹³ quianh¹³ dsa² tiogh³ dsi²néi² quiánh²hning. Jø¹² bíh³ jónh²hning ja³canh²hning hiug¹² jmø³uai¹² quianh¹³ dsag³ hiug¹², rø²juúh² si². Jøng² ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ ca¹ja¹lé² hlég² dsa² hiag¹³ dsa² filisteo, quianh¹³ hlég² dsa² árabe. Ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² judá. Ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ héi². Ca¹cang¹dsa lio¹³ mi³quiah¹² rai¹³. Ca¹tai¹dsa mih² tsa¹ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ dsi²néi² quianh¹³ rai¹³. Jan² ca¹mǿi² ja³ŋiúh³dsa, dsa² meh² tsa¹ca¹tai¹ dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹lø¹dsogh² rai¹³ Joram. Ca¹jenh¹dsa dsag³ jmø³hmai¹dsa. Ma²ton¹ ŋi² mi³dsoh³dsa, ca¹jon¹ báh³ dsa². Ha¹chi² dsio¹ ca¹hóg²dsa. Ca¹lán¹dsa rai¹³ jŋii¹ ji²ŋi². Jøng² ca¹lán¹ Ocozías, ja³ŋiúh³dsa dsa² meh², rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Ca¹lán¹ Jehú Rai¹³ Efraín

2º Reyes 8.25–10.36; 2º Crónicas 22.2-9

Ca¹lán¹ Ocozías rai¹³ quián¹² dsa² chian² Judá. Lán¹²dsa dsieg³ hlai³ Acab. Mi³chiég³dsa lán¹² hio¹³ tsen² Atalía, ja³mái¹ hlai³ Acab héi². Mai³¹ hlaih¹³ quiah¹² mi³chiég³dsa quín² hŋiah¹² rai¹³ héi². Jøng² ca¹ŋó¹ rai¹³ Ocozías juu¹² ja³tsen² Jezreel, ja³tén¹² Efraín, ja³guǿ¹³ rai¹³ Joram, dsa² lán¹² ta³ huø¹ jøng². Tiogh³ og¹ rai¹³ héi² cøng² jǿg³. Ca¹cuø¹ rai¹³ Ocozías liáh² ja³cog² rai¹³ Joram. Di³ dsoh³ Joram. Ca¹jenh¹dsa uai¹² ja³ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³ chian² Siria. 135 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jmai³ mi³hiúg³ og¹ rai¹³ héi² juøi² tsen² Jezreel, ca¹tsë²́ Eliseo jan² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ juu¹² ja³hiúg³ jan² juu¹³ hlég², dsa² tsen² Jehú. Jøng² ca¹séi² dsa² héi² ca²jneh³ nang³ aceite dsi³ Jehú héi², hi² lán¹²dsa rai¹³ quián¹² dsa² chian² huø¹ Efraín dsié¹² Joram. Jøng² ca¹juúh² dsa² hǿ² jǿg³ héi², ca¹tsáih¹dsa Jehú: —Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² mi²dsianh²hning ca¹lah¹já¹ dsa² ŋioh¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Acab. Jø¹² bíh³ hniuh¹² jŋaih¹hning hio¹³ hnǿi² quián¹² hlai³ héi², hio¹³ tsen² Jezabel. Di³ ca¹mi¹dsian¹² dsa² hlanh³ héi² jue¹² dsa² huu¹³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuøin¹ dsa² ca¹hǿ² jǿg³ jøng². Mi³tiogh³ juu¹³ hlég² ja³hiúg³ Jehú. Tsa¹ca¹nǿng²dsa jǿg³ ca¹juúh² dsa² ca¹tsë²́ Eliseo. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Jehú: —¿He² jǿg³ ná¹²? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Jehú, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² lén¹²jni rai¹³ dsié¹² rai¹³ Joram —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹túgh²dsa cøng² jǿg³ quianh¹³ Jehú héi². Ca¹hnangh²dsa mai³¹ ha²lah jŋaih¹dsa rai¹³ Joram, dsa² rø²quia¹² ja³quiah¹³dsa juøi² tsen² Jezreel. Di³ ca¹jenh¹dsa uai¹² ja³ca¹jmo¹dsa hning². Jøng² ca¹ŋó¹ Jehú juu¹² Jezreel jøng² juu¹² hma²lǿh². Quianh¹³dsa cu²tséh¹ hlég². Mi³hiúg³ rai¹³ Ocozías, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Judá ja³quiah¹³ rai¹³ Joram héi². Jøng² ca¹jë²dsa Jehú ja³uǿin². Jøng² ca¹ŋi¹lé² og¹ rai¹³ héi² juu¹² hma²lǿh² juu¹² ja³ca¹jë²dsa dsa². Ca¹jenh¹dsa Jehú chiuh³ juøi². Jøng² ca¹juúh² rai¹³ Joram, ca¹tsáih¹dsa Jehú: —¿He² jǿg³ rø² quính²hning? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Jehú, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi²: —Tsa¹chi² jǿg³ rø² ja³cogh²hning, ja³cog² dsa² go² jniang³. Cøng² hi² jmo¹² mi³chiégh³hning hi² hlaih¹³ ja³hlanh²dsa diú¹³ lan³, ja³ca¹dsi¹dsa jǿg³ quianh¹³ dsa² hlanh³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹lih¹³ rai¹³ Joram mi³lán¹² Jehú rai¹³ dsié¹² hŋiah¹²dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Ocozías, rai¹³ jian¹²dsa: —Ma²tiogh³ dsa² hiag¹³ quián² jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹quiúgh² Jehú quianh¹³ dsa² quián¹²dsa flecha. Ca¹hí² flecha quiah¹² ta¹og¹ rai¹³ héi². Hi² jøng² ca¹dsan¹ og¹ rai¹³ héi². Di³ mi³lán¹²dsa tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Acab. Jøng² ca¹tión¹²dsa hlai³ Joram huø¹ mi³quiah¹² hlai³ Nabot. Ca¹téng² jmø² quiah¹² hlai³ huø¹ jøng². Jøng² ca¹ŋó¹ Jehú juu¹² jøa³juøi² Jezreel. Jøng² ca¹jë²́ dsa hio¹³ tsen² Jezabel hiúg² hag³tø²quig² ja³ŋieing¹². Jøng² ca¹juúh² Jehú, ca¹tsáih¹dsa dsa² quián¹² hio¹³ héi²: —Tónh² hniah¹² hio¹³ ca¹tǿ² huø¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹mi¹ti¹dsa héh¹ jøng². Ca¹jon¹ báh³ Jezabel. Jøng² ca¹dsianh² Jehú cøng² si², ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³ tiogh³ jøa³juøi² Samaria, dsa² ti³jmo¹² hí³ quián¹² tsih² dsa² ŋioh¹², tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Acab. Lah¹la² rø²juúh² si² jøng²: 136 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Dsio¹ báh³ hiah² hniah¹² jan² tsih² dsa² ŋioh¹², tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Acab hi² lén¹² tsih² héi² rai¹³ huø¹ Efraín. Jøng² jmóh³ hniah¹² hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³ quiah¹² tsø³jong¹³ hlai³ héi², rø²juúh² si². Jøng² ca¹lø¹goh¹³ dsa² canh¹³ héi², mi³ca¹hǿ²dsa si² jøng². Jøng² ca¹dsianh²dsa si², ca¹tsáih¹dsa Jehú. Lah¹la² rø²juúh² si² jøng²: —Goh¹² jniang³ jmo³ lah¹jøng². Néng² jniih³ gøg² jǿg³ quiánh²hning, rø²juúh² si². Jøng² ca¹jmo¹ Jehú héh¹ hi² mi²dsian² dsa² canh¹³ héi² ca¹lah¹já¹ tsih² dsa² ŋioh¹², tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Acab. Mi³tiogh³ ton¹lug¹guían² rø²dsǿ² guíug² tsih² héi². Jøng² ca¹mi¹ti¹ dsa² canh¹³ héh¹ ca¹jmo¹ Jehú. Jøng² ca¹dsianh² dsa² canh¹³ dsi³ quiah¹² hlai³ ja³cog² Jehú. Jøng² ca¹mi¹dsian¹² Jehú ca¹lah¹já¹ dsa² ju³roh¹³ hlai³ Acab, quianh¹³ dsa² lán¹² jag¹³ hlai³ héi². Lah¹jøng² báh³ ca¹løa¹ hi² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹hǿ² Elías, ca¹tsáih¹dsa hŋiah¹² hlai³ Acab. Jøng² ca¹jmo¹ Jehú cøng² jmai³ juøh¹² ja³cog² diú¹³ lan³ tsen² Baal. Ta³dsǿa¹²dsa ca¹jmo¹dsa. Di³ mi³mi²dsian²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² ti³hlanh² diú¹³ lan³ héi². Jøng² ca¹túgh² ca¹lah¹já¹ dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² diú¹³ lan³ quianh¹³ jmi²dsa² quián¹² diú¹³ héi², quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² ti³hlanh² diú¹³ lan³ héi². Jøng² ca¹can² Jehú jǿg³ dsøg¹² chi²júh² tiogh³ dsa² hlanh² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ jøa³ dsa² héi². Jøng² ca¹dsii¹ hŋiah¹² rai¹³ Jehú ŋǿ³jah ni³ diú¹³ lan³ tsen² Baal ni³hiég² quiah¹² diú¹³ héi². Jøng² ca¹jmo¹dsa léi¹³ hi² mi²dsian² hlég² quián¹²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ jmai³ juøh¹² jøng². Mi³tiogh³ hlég² héi² lah¹jin² lah¹lǿih¹ guøh¹² ja³tiogh³ dsa² héi². Jøng² ca¹gug¹ hlég² guøh¹² quiah¹² Baal. Hi² jøng² ca¹dsan¹ ca¹lah¹já¹ dsa² ti³hlanh² diú¹³ lan³ tsen² Baal ta³cøng² huø¹ Efraín. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Jehú: —Ma²ca¹mi³tih³hning jǿg³ quieg¹jni ja³ca¹mi¹dsianh²hning ca¹lah¹já¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Acab. Hi² jøng² jmo¹³jni jǿg³ hi² lén¹² tsø³jongh¹²hning ta³ huø¹ Efraín, ca¹tǿ² dsiegh³hning ja³ma¹úg¹ —ca¹juúh² Diú¹³. Conh¹jøng² ca¹jmo¹ Jehú hi² hlaih¹³ jmai³ chi³quë¹́ . Ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³ lán¹² ca³ju² meh², mi³ca¹tsih² hlai³ Jeroboam. Tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ chian² Siria quianh¹³ rai¹³ Jehú. Ca¹lǿh²dsa huø¹ ja³tén¹² Efraín, huø¹ neng¹² tø¹hŋoh¹³ chi²jmøi² Jordán. Ma²guieg² jŋii¹ ji²ŋi² ca¹lán¹ Jehú rai¹³ huø¹ Efraín ca¹jon¹dsa. Jøng² ca¹lán¹ Joacaz, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ jøng² dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Ca¹lán¹ Joás Rai¹³ Huø¹ Judá

2º Reyes 11–12; 2º Crónicas 22.10–24.27

Mi³ca¹jŋëh¹ rai¹³ Jehú rai¹³ Ocozías, jøng² ca¹jmo¹ mi³chiég³ hlai³ jǿg³ hi² lén¹² hŋiah¹² hio¹³ rai¹³ huø¹ Judá. Hio¹³ héi² tsen² Atalía, hio¹³ hnǿi² quián¹² hlai³ rai¹³ Joram. Jøng² ca¹mi¹dsian¹² Atalía mih² tsa¹ca¹lah¹já¹ 137 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ David, dsa² mi³lén¹² ta³ huø¹ Judá. Jøng² ca¹lán¹ hio¹³ héi² ta³ huø¹ jøng². Jøng² ca¹chió² jan² ca¹mǿi² tsih² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ David. Tsih² héi² tsen² Joás, ja³ŋiúh³ hlai³ Ocozías. Ca¹hmóh² Josaba, ja³mái¹ Atalía, tsih² héi². Ca¹hmóh²dsa tsih² cøng² hniú¹² píh³ cøg¹² guøh¹² juøh¹² tsih² Jerusalén. Jan² hio¹³ ca¹jmo¹ hí³ quiah¹² tsih² héi² ja³jøng². Ji²gug² Josaba héi² jan² dsa² ŋioh¹² tsen² Joiada, dsa² lán¹² juu¹³ jmi²dsa². Jøng² ca¹lán¹ Atalía ta³ huø¹ Judá jŋiéng² ji²ŋi² jmai³. Mi³ca¹dsiég¹tsih guio¹ ŋih¹²tsih ca¹jmo¹ Joiada jǿg³ hi² lén¹² tsih² héi² rai¹³ dsié¹² Atalía, chi³hio¹³ quián¹²tsih. Jøng² ca¹tógh² Joiada ca¹lah¹já¹ juu¹³ hlég². Ca¹heh¹dsa jǿg³ hi² ca¹chió² Joás, tsih² lán¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ David. Jøng² ca¹jmo¹dsa jǿg³ quianh¹³ dsa² héi² hi² lén¹² tsih² rai¹³ huø¹ Judá. Jøng² ca¹tógh²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² mi²hag² jmi²dsa², dsa² lán¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví. Ca¹jmo¹ Joiada jǿg³ quianh¹³ dsa² héi² hi² mi²hag²dsa ja³jmo¹²dsa jmai³ guøh¹² ja³ca¹lán¹ Joás rai¹³. Ca¹jmo¹ dsa² héi² hí³ hi² tsa¹jŋaih¹ dsa² hiag¹³ tsih² héi². Jøng² ca¹jmo¹dsa jmai³ ja³dsi¹² guøh¹². Ca¹túgh² dsa² quián¹² rai¹³ tsih² héi². Ca¹tsenh¹²dsa tsih² dsi²jo² ja³ŋieing¹². Ca¹tí²dsa corona dsi³ tsih² héi². Jøng² ca¹lán¹dsa rai¹³ huø¹ Judá. Hioh¹² jénh² dsa² juøi² tiogh³. Ca¹hǿ²dsa son¹³. Ca¹jiég²dsa løg¹². Jøng² ca¹nǿng² hio¹³ rai¹³ Atalía møah¹³ jmo¹²dsa ja³dsi¹² guøh¹². Ca¹ŋó¹ hio¹³ cøng² gu¹hei¹² juu¹² ja³tiogh³ dsa² héi². Ca¹jë²́ dsa tsih² Joás dsi²jo², dsa² ma²lán¹² rai¹³. Jøng² ca¹ho¹ hio¹³ tí². Di³ hné²dsa. Goh¹²dsa. Di³ ma²léi¹³ ma²ca¹hén² jǿg³ hi² lán¹² hio¹³ héi² ta³. Jøng² ca¹chiánh² hlég² hio¹³ rai¹³ héi². Ca¹tai¹dsa juu¹² ja³ma¹quién¹. Ca¹jŋëh¹dsa hio¹³ héi² ja³jøng², ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ Joiada, juu¹³ jmi²dsa². Jøng² ca¹jmo¹ Joiada jǿg³ quianh¹³ dsa² juøi² quianh¹³ rai¹³ Joás, hi² ti³hlanh²dsa jmáh¹lah Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Jøng² ca¹hén² dsa² juøi² guøh¹² juøh¹² ma²tsih¹² jøa³juøi² Jerusalén, guøh¹² ja³cog² diú¹³ lan³ tsen² Baal. Cu¹dsie¹² ca¹gug¹dsa guøh¹² jøng². Jø¹² bíh³ ca¹jŋëh¹dsa jmi²dsa² quián¹² Baal héi². Jøng² ca¹jmo¹ Joiada héh¹ hi² ca¹mi¹liág¹ jmi²dsa² mi²ti¹ ni³ Diú¹³ dsi²néi² guøh¹² juøh¹² tsih¹² jøa³juøi² Jerusalén, ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ ma²lǿih², ca¹tsáih¹dsa hlai³ Moisés. Ca¹mi¹liág¹ dsa² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví ta³ mi²hag²dsa jmi²dsa² héi² ja³jøng². Jøng² ca¹lán¹ Joás rai¹³ huø¹ Judá. Ca¹mi¹hag¹² Joiada quianh¹³ dsa² héi². Ca¹heh¹dsa rai¹³ jǿg³ ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ hi² mi²ti²dsa jǿg³ jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Joiada jǿg³ hi² ca¹jia¹² rai¹³ Joás og¹ hio¹³. Ca¹lø¹chián¹ jong¹²dsa. Jøng² ca¹can² rai¹³ cog³ quiah¹² dsa² juøi² hi² jmoh²dsa guøh¹² juøh¹². Jøng² ca¹jmóh²dsa guøh¹² jøng². Ca¹jmo¹dsa hi² ca¹tsih² guøh¹² tí². Ma²ni³ŋó¹³ jøng² ca¹jon¹ Joiada, juu¹³ jmi²dsa². Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: 138 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Ma²hlanh² jniang³ diú¹³ lan³ calah siíh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹nǿng² rai¹³ jǿg³ ca¹juúh² dsa² canh¹³ héi². Ca¹mi¹liág¹dsa ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³. Jøng² ca¹tsë²́ Diú¹³ dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ juu¹² ja³tiogh³ dsa² juøi². Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Tsa¹hlanh² jniang³ diú¹³ lan³. Dsio¹ báh³ hlanh² jniang³ Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ —ca¹juúh²dsa. Cu¹dsie¹² tsa¹ca¹tónh¹ dsa² juøi² juu¹² jǿg³ jøng². Jøng² ca¹ŋó¹ Zacarías, ja³ŋiúh³ hlai³ Joiada, juu¹² ja³tiogh³ dsa² juøi². Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Tsa¹ca¹mi³tih³ hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Na¹ bíh³ can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quiánh² hniah¹². Hlaih¹³ lé² quiánh² hniah¹² hiá¹ hiég¹. Ma²ca¹tiugh² hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hi² jøng² tsa¹ma¹jmo¹² Diú¹³ hí³ quiánh² hniah¹² —ca¹juúh²dsa. Tsa¹hiúg² dsǿa¹² rai¹³ Joás jǿg³ ca¹juúh² Zacarías héi². Ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ hi² jŋaih¹dsa dsa² héi² hi² qui²tág¹²dsa cang³. Ca¹jon¹ báh³ Zacarías ja³dsi¹² guøh¹² quiah¹² Diú¹³. Tsa¹ca¹tónh¹ rai¹³ juu¹² jǿg³ hi² mi³lán¹² hlai³ héi² ja³ŋiúh³ hlai³ Joiada, dsa² ma²ca¹jmo¹ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² rai¹³. Jøng² ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ chian² huø¹ Siria ja³ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² chian² huø¹ Judá. Ca¹mi¹dsian¹² dsa² hiag¹³ héi² ca¹lah¹já¹ dsa² canh¹³ juøi² jøng². Ca¹jénh² rai¹³ hŋiah¹² uai¹² hi² ca¹jmo¹dsa dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹jŋëh¹ og¹ dsa² quián¹² rai¹³ juu¹³dsa huu¹³ hi² ca¹jŋëh¹ rai¹³ Zacarías, dsa² mi³hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹jŋëh¹dsa rai¹³ ja³rø²quia¹²dsa. Ma²ton¹lág¹ ji²ŋi² ca¹lán¹ Joás rai¹³ ca¹jon¹dsa. Jøng² ca¹lán¹ Amasías, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Joel, Ca¹tsáih¹dsa Dsa² Judá Joel 1–3

Cøng² jmai³ siíh² ca¹løa¹ hi² hlaih¹³ ja³cog² dsa² judá. Ca¹u¹lé² jue¹² chi³nøh² quianh¹³ jáh² han¹³ siáh². Ca¹gǿh¹jah ca¹lah¹jǿ¹ hi² chi² jøa³nung² quiah¹² dsa² juøi². Ca¹løa¹ hag³cón² huu¹³ hi² jøng². Jøng² tsa¹ca¹táh² jmǿa¹² calah. Jøng² ca¹tsë²́ Diú¹³ Joel, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹²dsa. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Nøngh² hniah¹² jǿg³ quieg¹jni, hniah¹² dsa² canh¹³ ca¹lah¹quianh¹³ dsa² meh². Ma²quín¹² jniang³ jmø³uai¹² huu¹³ ca¹u¹gǿh² jáh² hi² mi³chi² jøa³nung². Tsa¹chi² hi² chi² ca¹jné² dsa². Tsa¹chi² ma²chi² hi² quie¹³ jniang³ jmai³ jin³ guøi². ’Dsio¹ báh³ hlanh² jniang³ Diú¹³. Tsa¹chi² møi¹jon¹ mi²dsii¹² jniang³ ni³ Diú¹³. Mih² tsa¹ca¹hén² Diú¹³ jmøi¹guǿi¹. Dsio¹ báh³ jéinh² dsǿa¹² jniang³. Ma²ne³ cøng² chi²júh² hén² Diú¹³ dsag³ quián² jniang³, chi²júh² jmo¹² Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² jniang³ calah siíh². 139 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Hiug¹² juanh¹² dsǿa¹² Diú¹³. Tsa¹hniu¹dsa ja³quín² jniang³ jmø³uai¹². Dsio¹ báh³ jénh² dsǿa¹² jniang³ ca¹lah¹hiúg² dsǿa² jniang³. Tsa¹dsio¹ ja³jmo² jniang³ hi² ta³dsǿa² jniang³. ’Jøng² dsio¹ jmo¹² dsa² canh¹³ héh¹ hi³ tógh² dsa² juøi². Dsio¹ tiagh³ jniang³ cu¹dsie¹² ja³mi³han¹² jniang³, hi² tsa¹quie¹³ jniang³. Hi² jøng² ma²léi¹³ lah¹dsóh² ca¹jéinh² dsǿa¹² jniang³. Dsio¹ báh³ hlanh² jmi²dsa² Diú¹³ huu¹³ quián² jniang³ hi² tsa¹dsiag² jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² juøi². Ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Jøng² ca¹nǿng² Diú¹³ jǿg³ quiah¹²dsa. Ca¹jmo¹ Diú¹³ tsa¹ma¹gǿh² chi³nøh² hi² chi² jøa³nung². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ hi² li¹chi² ma²dsio¹² jøa³nung² cónh² jín³ ca¹løa¹ ji²ŋi² ja³ma²ca¹já¹³. Hi² jøng² tsa¹ma¹chi²quian²dsa jmai³ huu¹³ hi² ca¹jmo¹ jáh². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ hi² mi²juanh² dsa² juøi² Diú¹³ huu¹³ hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Ti¹²jni jmi²dsí² han¹³ quieg¹jni jmai³ chi³quë¹́ ja³cog² dsa² jue¹². Jmo¹³jni juu¹² juøh¹² quianh¹³ hi² gøg² dsi²guøi² quianh¹³ ni³ guøh³ ni³ huø¹ la². Hi² jøng² li¹ŋi¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ chi² bí² quieg¹jni. ’Lah¹jøng² báh³ lé² niúh¹ jín³ hi² hén²jni jmøi¹guǿi¹. Ju³ná³ hein² dsa² møa¹ mi³ho³jni, dsa² héi² liúg² jmø³uai¹² mi³jenh²dsa jmai³ jøng². ’Jií¹ báh³ jmai³ ja³can² dsa² jmøi¹guǿi¹ hiug¹² jmø³uai¹², ja³ni³tsǿ² ni³já¹ dsa² judá ta³cøng² jmøi¹guǿi¹. Jøng² jmo¹³jni hi² lé² dsio¹ calah siíh² quiah¹² dsa² judá héi² jmai³ chi³quë¹́ . ’Jøng² can¹²jni jǿg³ dsøg¹² quianh¹³ dsa² hiag¹³, dsa² ca¹jmóh² dsa² judá. Can²jni jǿg³ dsøg¹² quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹, dsa² chian² ca¹lah¹i³ ni³ juøi². Jmo¹³jni hi² can²dsa jmø³uai¹² ju³ná³ hein² dsa² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³. ’Jøng² guø¹³jni jøa³juøi² Jerusalén, ja³tén¹² Judá jmai³ jøng². Jmo¹³jni hí³ dsa² judá tiá² —ca¹juúh² Diú¹³. Ca¹lán¹ Amasías Rai¹³ Huø¹ Judá 2º Reyes 13.1–14.24; 2º Crónicas 25

Jøng² ca¹lán¹ Joacaz rai¹³ huø¹ Efraín, mi³ca¹jon¹ ti³jmi²dsa, dsa² mi³tsen² Jehú. Ca¹lán¹ Joacaz héi² ta³ guie¹guiú² ji²ŋi². Cøng² hi² ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³ lán¹² ca³ju² meh², ju³lah ca¹jmo¹ dsa² ca¹lán¹ ta³ lah¹jiá¹² huø¹ jøng². Hi² jøng² ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ ca¹u¹lé² hlég² dsa² hiag¹³ quián¹² rai¹³ Hazael, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Siria. Ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ héi² quianh¹³ dsa² efraín. Ca¹can² dsa² hiag¹³ cog³ quiah¹² dsa² efraín huu¹³ hi² ca¹tiúh¹dsa. Hliú² ji²ŋi² ca¹can² Hazael quianh¹³ Ben-adad, ja³ŋiúh³dsa, cog³ jøng² quianh¹³ dsa² héi². Jøng² ca¹hlanh² rai¹³ Joacaz Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Ca¹nǿng² Diú¹³ jǿg³ jøng². Ca¹lúg² Diú¹³ dsa² efraín quianh¹³ dsa² hiag¹³ chian² Siria. 140 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Mi³ca¹jon¹ Joacaz héi² ca¹lán¹ Joás, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ Efraín dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Ca¹hlanh² Joás héi² diú¹³ lan³ lán¹² ca³ju² meh². Jmai³ mi³lán¹² Joás héi² ta³ huø¹ Efraín, ca¹lán¹ Amasías, ja³ŋiúh³ hlai³ Joás, rai¹³ huø¹ Judá. Ton¹ jǿg³ chi² quiah¹² Amasías héi². Di³ ca¹jmo¹dsa mih² hi² dsio¹. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa hi² hlaih¹³ calah. Cónh² jmai³ lah¹ni³ ca¹mi¹dsian¹²dsa dsa² ca¹jŋëh¹ hlai³ ti³jmi²dsa. Tsa¹ca¹mi¹dsian¹²dsa ju²roh¹³ dsa² héi². Ca¹mi¹ti¹dsa héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² tsa¹ca¹ta¹canh¹³ ju²roh¹³ dsa² hlanh³ dsag³ quiah¹² dsa² hlanh³ héi². Di³ ca¹ta¹canh¹³ lah¹jan² lah¹jan² dsa² dsag³ ma²ca¹jmo¹ hŋiah¹²dsa. Jøng² ca¹tógh² rai¹³ jue¹² hlaih¹³ hlég² quián¹²dsa. Jø¹² bíh³ ca¹hlian²dsa hlég² dsa² efraín. Mi³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² chian² huø¹ Edóm. Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Amasías: —Tsa¹mi²hag² Diú¹³ hning² ja³jmoh²hning hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³ ju³ná³ dsa¹lé² hlég² dsa² efraín quianh¹³ hlég² quiánh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Amasías, ca¹tsáih¹dsa hlég² ca¹hlianh²dsa: —Dsio¹ báh³ gu³noh¹² hniah¹² juu¹² goh² hniah¹². Di³ tsa¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ gu³noh¹² hniah¹² ja³jmo² jniih³ hning² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ hlég² héi². Hné²dsa. Ca¹mi¹dsian¹²dsa jue¹² dsa² judá, dsa² tiogh³ juøi² mih² dsi²juu¹² ja³ca¹ŋi¹lia¹dsa. Ca¹cang²dsa lio¹³ mi³quiah¹² dsa² héi². Jøng² ca¹tiúh¹ hlég² quián¹² Amasías quianh¹³ dsa² chian² huø¹ Edóm. Jøng² ca¹jmo¹ Amasías cøng² hi² tsa¹juøi² dsǿa¹²dsa. Ca¹tai¹dsa diú¹³ lan³ mi³ti³tón² huø¹ Edóm. Tsa¹ca¹tiúh¹ diú¹³ jmo¹² hí³ quiah¹² dsa² edóm. Conh¹jøng² ca¹hlanh² Amasías diú¹³ héi². Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³jah ni³ diú¹³ lan³ héi². Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi²: —Tsa¹dsio¹ hlanh²hning diú¹³ lan³. Di³ li¹hné² Diú¹³ quiánh²hning. Na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ hi² lé² hi² hlaih¹³ ja³cogh²hning huu¹³ hi² jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋáh¹ dsa² ca¹hǿ² jǿg³ héi². Di³ mi³jŋaih¹ rai¹³ dsa² héi². Jøng² ca¹dsianh² rai¹³ Amasías cøng² si², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Joás, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Efraín. Lah¹la² rø²juúh² si²: —Dsio¹ báh³ tí³ jniang³ guiag¹², rø²juúh² si². Jøng² ca¹dsianh² rai¹³ Joás cøng² si², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Amasías. Lah¹la² rø²juúh² si² jøng²: —Ha¹chi² ta³ li¹jmo¹² hi² tí³ jniang³ cu²guiag¹². Di³ tiágh² jniih³ quianh¹³ hniah¹², dsa² judá. Tsa¹ju³lëh² hniah¹² tiúh² hniah¹² ca¹lah¹i³ ni³ juøi² huu¹³ hi² ca¹tiúh¹ hniah¹² quianh¹³ dsa² chian² Edom, rø²juúh² si². Conh¹jøng² tsa¹ca¹nǿng² Amasías jǿg³ jøng². Ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² efraín. Ca¹tiúh¹ dsa² efraín héi². Ca¹gug¹dsa ma²dsio¹² jnǿ³ ŋieing¹² mi³tsih¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹ jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹cang²dsa ma²dsio¹² lio¹³ jláh³ mi³tioh¹² guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³ quianh¹³ hniú¹² quiah¹² rai¹³. 141 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ hlég² dsa² efraín juu¹² go²dsa, jøa³juøi² Samaria. Lah¹jøng² báh³ ca¹løa¹ quianh¹³ Amasías huu¹³ hi² ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³. Tsa¹ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹lø¹dsógh² Eliseo. Ma²ŋi¹² jǿg³ ca¹tǿ² ja³jón²dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Joás, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Efraín: —Mi²hag² báh³ Diú¹³ quianh¹³ hning² ja³jmoh²hning hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³, dsa² chian² Siria —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jon¹ Eliseo. Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quianh¹³ rai¹³ Joás. Ca¹tiúh¹ hlég² quián¹²dsa quianh¹³ hlég² dsa² hiag¹³ quián¹² rai¹³ Ben-adad, dsa² chian² Siria. Ma²guie¹jŋiéng² ji²ŋi² ca¹lán¹ Joás rai¹³, ca¹jon¹dsa. Jøng² ca¹lán¹ Jereboam, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ Efraín dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Cøng² hi² ca¹hlanh² Jereboam diú¹³ lan³ lán¹² ca³ju² meh², mi³ti³hlanh² ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹lán¹ ta³ lah¹jía¹² huø¹ jøng². Conh¹jøng² ca¹lø¹chí² bí² quiah¹² rai¹³ Jereboam héi². Ma²ni³ŋó¹³ jmai³ jøng² ca¹lán¹ Amasías ta³ huø¹ Judá. Jøng² ca¹jŋëh¹ cu²tséh¹ dsa² rai¹³ héi². Mi³ca¹jon¹ dsa² héi² ca¹lán¹ Uzías rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Jonás 2º Reyes 14.25; Jonás 1–4

Jøng² ca¹hǿ² Jonás jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jmai³ mi³lán¹² Jereboam ta³ huø¹ Efraín. Jøng² ca¹juúh² Jonás, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi²: —Tiágh²hning quianh¹³ dsa² hiag¹³. Léh²hning huø¹ ma²ca¹lǿh¹ dsa² siáh² jmai³ lah¹jiá¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ ca¹hǿ² Jonás. Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹² rai¹³ Jereboam. Ca¹løa¹ dsio¹ quiah¹² dsa² tiogh³ huø¹ Efraín jmai³ jøng². Cøng² jmai³ siíh² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Jonás: —Gu³híh²hning jǿg³ quieg¹jni jøa³juøi² Nínive, ja³tén¹² huø¹ Asiria. Gu³tseih³hning dsa² tiogh³ juøi² jøng² hi² ca¹ta¹canh¹³ dsa² dsag³. Di³ hiug¹² hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹ dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Tsa¹ca¹hiei¹ Jonás dság¹ jøa³juøi² jøng². Conh¹jøng² ca¹ŋó¹dsa juu¹² barco, juu¹² ja³uǿin², juu¹² ma¹quién¹ ja³neng¹² juøi² Nínive. Mi³cuøin²dsa juu¹² tsa¹jǿi² Diú¹³ quiah¹²dsa. Ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ ha² juu¹² ca¹ŋó¹ Jonás. Ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹hǿi² tí² dsí² jmø³ŋih¹³ juu¹² ja³ŋøa¹² barco. Jøng² ca¹lø¹goh¹³ dsa² tiogh³ barco jøng² huu¹³ hi² ca¹løa¹ lah¹jøng². Jøng² ca¹dsi¹dsa jǿg³ cu²guiog¹³dsa hein² dsa² ta¹canh¹³ dsag³ hi² jøng². Jøng² ca¹të²́ Jonás jǿg³ ca¹dsi¹ dsa² héi². Jøng² ca¹juúh² dsa² tiogh³ barco, ca¹tsáih¹dsa Jonás: —¿He² ma²ca¹jmoh³hning? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Jonás, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: 142 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Mi³cuøin²jni juu¹² ja³uǿin² ja³tsa¹jǿi² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ jní². Dsio¹ báh³ tónh² hniah¹² jní² dsi²jmøi² —ca¹juúh²dsa. Cu²hna² tsa¹hiei¹ dsa² tiogh³ barco jmo¹² lah¹jøng² quianh¹³ Jonás. Conh¹jøng² tí² hi³méh¹ ca¹hǿi² dsí². Juøh¹² hi³méh¹ ca¹løa¹ jmøi². Ca¹hnangh² dsa² tiogh³ barco quianh¹³ hi² tiog¹³ mai³¹ ja³liúg²dsa. Ha¹chi² ca¹dságh²dsa hi² jøng². Jøng² ca¹tiáng²dsa Jonás dsi²jmøi². Dsø¹juu¹² ca¹jŋi¹ hi² hlaih¹³ mi³løa¹. Jøng² ca¹mi¹juanh¹² dsa² tiogh³ barco Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Di³ ma²léi¹³ hi² chi² bí² quiah¹²dsa. Jøng² ca¹tánh² Jonás ni³ jmøi². Dsø¹juu¹² jøng² ca¹nëh² jan² jáh² tiogh³ jmø³ŋih¹³ quiah¹² Jonás. Ca¹mi¹ti¹ báh³ jáh² héi² héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Mi³hiúg² Jonás toh²jah hnøa¹² jmai³ quianh¹³ hnøa¹² huu². Jøng² ca¹hlanh² Jonás Diú¹³ niúh¹ tu²dsǿa¹²jah. Ca¹juúh²dsa: —Di³hmah³hning, Diú¹³ quián¹jni. Di³ ma²ca¹liúg²jni quianh¹³ jáh² ná¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² dsa¹ŋiú³jah quiah¹² Jonás chiuh³ jmø³ŋih¹³ ca¹tǿ² ja³quing². Lah¹jøng² ca¹jmo¹ jáh². Hi² jøng² ca¹liúg² Jonás. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Jonás: —Dsio¹ goh²hning juu¹² jøa³juøi² Nínive. Gu³híh²hning jǿg³ quieg¹jni ja³jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹mi¹ti¹ Jonás héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Ca¹ŋó¹dsa juu¹² ja³jøng². Jøng² ca¹juúh² Jonás, ca¹tsáih¹dsa dsa² tiogh³ jøa³juøi² Nínive: —Ja³ton¹lág¹ jmai³ hén² Diú¹³ juøi² la² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tánh² dsǿa¹² dsa² juøi² Nínive, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Jøng² ca¹juúh² rai¹³ chian² Nínive, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Dsio¹ tsa¹ma¹jmo³ jniang³ hi² hlaih¹³. Dsio¹ báh³ mi²han² jniang³ hi² tsa¹ma¹quie¹³ jniang³. Dsio¹ báh³ jmáh¹lah hi² hlanh³ jniang³ Diú¹³ hi² tsa¹hén² Diú¹³ juøi² ja³tiagh³ jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² Diú¹³, mi³ca¹jái¹dsa ja³ca¹tióg² dsa² juøi² hi² hlaih¹³. Ca¹nǿng²dsa jǿg³ quiah¹² dsa² juøi². Ca¹hén²dsa jǿg³ hi² mi³hén²dsa juøi² Nínive. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Jonás. Di³ tsa¹ca¹hén² Diú¹³ juøi² Nínive jmai³ ca¹juúh²dsa. Ca¹tsø³jue¹³ jmai³ jøng². Ha¹chi² ca¹løa¹. Jøng² ca¹juúh² Jonás, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Tsa¹dsio¹ hi² ca¹jmoh³hning. Ca¹cuøin²jni juu¹² barco. Di³ ma²guiang³jni juanh² hlaih¹³ hoh¹²hning. Mi³gag²jni hi² lǿ² lah¹jøng² ju³lah ca¹løa¹ jøa³juøi² la². Tiog¹³ báh³ hénh²hning dsǿg³ dsa² ca¹jéinh² dsǿa¹². Hiug¹² jín³ dsio¹ ja³mi³dsianh²hning dsa² hlanh³ tiogh³ juøi² la². Hi² jøng² hlaih¹³ jéin²jni. Hiug¹² hi² dsio¹ ja³jón¹jni cónh² jín³ hi² chian¹²jni. Dsio¹ báh³ jŋaih¹hning jní² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Jonás: —Hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹jni ja³ca¹hén²jni jǿg³ hi² mi²hén²jni juøi² la². Dsio¹ ja³ca¹hén²jni dsǿg³dsa —ca¹juúh²dsa. 143 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Amós Amos 1–9

Ca¹hǿ² Amós jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jmai³ mi³lán¹² Jereboam rai¹³ huø¹ Efraín. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Ma²ca¹tsei¹³ Diú¹³ jniang³ huø¹ la². Ma²ca¹huah² dsa² hóg¹ quián² jniang³, dsa² mi³tiogh³ huø¹ Egipto. Ma²léi¹³ hi² qui²jiag¹² Diú¹³ jniang³. Jmáh¹lah ja³cog² jniang³ ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² lah¹jøng². ’Conh¹jøng² tsa¹tiúnh² jniang³ juu¹² jǿg³ jøng². Tsa¹ca¹mi¹ti¹ jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² quín² jniang³ jmø³uai¹². Lǿ² hi² hlaih¹³ ja³cog² jniang³ ju³lah jǿg³ juúh² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hi² jøng² lé² ne³ jniang³ hŋiah¹² báh³ Diú¹³ jmo¹² hi² quín² jniang³ jmø³uai¹² jøng². Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² tiúh¹ hlég² dsa² hiag¹³, dsa² na¹ bíh³ ji¹lé² ja³tiagh³ jniang³. ’Tsa¹ca¹jéinh² dsǿa² jniang³ lah¹jiá¹² ja³ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹quín² jniang³ jmø³uai¹². Di³ tsa¹dsio¹ ca¹løa¹ jøa³nung² huu¹³ hi² tsa¹ca¹táh² jmǿa¹², huu¹³ hi² ca¹jmo¹ jáh². Ca¹løa¹ hag³cón². Tsa¹ca¹tiúnh² jniang³ juu¹² jǿg³ jøng². Cøng² hi² ca¹jmó³ jniang³ hi² hlaih¹³. ’Ca¹dsiég¹ jmai³ ja³quín² jniang³ hiug¹² jmø³uai¹². Dsio¹ báh³ jmo¹² jniang³ ju²jŋia¹³ jmai³ jøng². ’Na¹ bíh³ ji¹lé² dsa² hiag¹³. Mi²dsian²dsa jue¹² dsa² go² jniang³. Dsa¹hén² juøi² ja³tiagh³ jniang³. ’Tiúh¹ tsa¹ma¹hlanh² jniang³ diú¹³ lan³, ju³ná³ lah¹dsóh² hǿ² dsǿa¹² jniang³ hi² lé² dsio¹ go² jniang³. ’Tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³ quianh¹³ jniang³. Di³ mai³¹ hlaih¹³ ti³quín² jniang³. Mi²gan² jniang³ roh¹³. Tsa¹té¹² jǿg³ quián² jniang³. Ha¹chi² dsag³ ca¹cuøh² jniang³ dsa² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³. Jmo³ báh³ ue¹² dsǿa² jniang³ ja³cog² dsa² ti²ŋié². Hi² jøng² báh³ líh² jniang³ cog³. Ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ he² juu¹² ŋi¹niang¹³ jniang³. Tsa¹cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² jmo¹² jniang³ hioh¹² quianh¹³ cog³ ca¹lǿh² jniang³. ’Ta³dsǿa² jniang³ ja³dsii¹² jniang³ hi² dsio¹ ni³ Diú¹³, ja³hlanh² jniang³ Diú¹³. Ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ tsa¹hiúg² dsǿa² jniang³ ja³jmo² jniang³ lah¹jøng². Tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³ ja³jmo² jniang³ lah¹jøng². ’Tøa¹² báh³ dsǿa¹² Diú¹³ ju³ná³ jmo³ jniang³ juanh¹² dsǿa² jniang³ quianh¹³ roh² jniang³, ju³ná³ tseih³ jniang³ dsa² jǿg³ dsøg¹². ’Na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ hi² huaih¹² dsa² hiag¹³ jniang³ huø¹ la² huu¹³ hi² ca¹hlanh² jniang³ diú¹³ lan³. Tsa¹ma¹tiagh³ jniang³ ja³la². Jmo¹² báh³ dsa² hiag¹³ hi² dsa¹tiagh³ jniang³ ca¹tǿ² ja³uǿin². Dsa² quin¹² ni³ ja³dsa¹tiagh³ jniang³ huø¹ siíh², dsa² ca¹jmo¹ ue¹² dsǿa¹² ja³cog² dsa² ti²ŋié². ’Ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ jniang³ huu¹³ hi² ca¹ŋi¹niang¹³ jniang³ rú² jniang³. Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ lé² hi² hlaih¹³ quián² jniang³. ’Na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ dsian² ca¹lah¹já¹ ju²roh¹³ quián¹² rai¹³ Jereboam. Gug¹ ca¹lah¹jǿ¹ ni³hiég² ja³dsii¹² jniang³ ŋǿ³ quián¹² jáh² ni³ diú¹³ lan³. Tsa¹ma¹hlanh² jniang³ diú¹³ lan³ ja³jøng² —ca¹juúh² Amós. 144 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹heh¹ jmi²dsa², dsa² mi²ti¹ ni³ diú¹³ lan³ tsenh¹² ja³tsen² Bet-el, rai¹³ jǿg³ ca¹hǿ² Amós. Jøng² ca¹juúh² jmi²dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa Amós: —Dsio¹ báh³ goh²hning juu¹² huø¹ Judá. Jøng² gu³híh²hning jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ja³jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Amós, ca¹tsáih¹dsa jmi²dsa² héi²: —Mi³lán¹²jni jan² dsa² jmo¹² hí³ jah¹chih². Jøng² ca¹hia¹ Diú¹³ jní² hi² hǿ²jni jǿg³ quiah¹²dsa huø¹ la², huø¹ Efraín. Ma²ca¹tseih²hning jní² hi² tsa¹ma¹hǿ²jni jǿg³ quiah¹² Diú¹³ huø¹ la², huø¹ Efraín. ’Nøngh²hning jǿg³ quieg¹jni, jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Dsian² tsih² guing² quiánh²hning. Jan² hio¹³ lø³hiug¹² lén¹² hio¹³ quiánh²hning. Tan¹ dsa² hiag¹³ huø¹ quiánh²hning. Jøng² jónh²hning hŋiah¹² go² dsa² siáh². Di³ jǿg³ dsøg¹² lah¹dsóh² dsa¹tiagh³ jniang³ go² dsa² siáh² huu¹³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmó³ jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hǿ² Amós jin³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Ca¹cuøh¹² Diú¹³ dsa² dsag³, dsa² lø³neh³, dsa² ti³hnaih¹² cuøi² hi³ŋíh¹. Di³ tsa¹tøa¹² dsǿa¹²dsa ja³jŋi¹ dsa² juøi² jmai³ sa³¹ quianh¹³ jmai³ juøh¹², ja³tsa¹cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² hnaih¹² dsa² juøi² lio¹³ jmai³ jøng². Tsa¹dsio¹ jmo¹² dsa² juøi² ja³dsianh²dsa héh¹ cuøi² hi³ŋíh¹. Tsa¹dsii¹²dsa héh¹ cu²rø² quianh¹³ cog³ quianh¹³ lio¹³. Di³ can² dsa² juøi² cog³ hi² dsii¹²dsa héh¹ cog³ teg², cog³ niáng¹³ ja³hnaih¹²dsa lio¹³. ’Jií¹ báh³ jmai³ ja³lǿ² lø¹i³nang¹ dsa² juøi² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Conh¹jøng² tsa¹mi³chian² dsa² hǿ² jǿg³ jøng² jmai³ jøng². Hi² hlaih¹³ jøng² lé² quián² jniang³ huu¹³ hi² ca¹hlanh² jniang³ diú¹³ lan³. Quín² jniang³ hiug¹² jmø³uai¹². Tsa¹ma¹chian² dsa² lé² mi²hag² jniang³ jmai³ jøng². Jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² ca¹hén² huø¹ go² jniang³. Tsa¹ma¹tiagh³ jniang³ huø¹ la². Tsa¹chi² ta³ ma²lán¹² dsa² go² jniang³ ja³la². ’Conh¹jøng² ha¹chi² dsian² ca¹lah¹já¹ dsa² go² jniang³. Tiog¹³ báh³ chió² ca²dsiog³dsa hi² jmo¹² Diú¹³. Jøng² lén¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ David ta³ huø¹ la² jmai³ chi³quë¹́ . ’Jmai³ jøng² jmo¹² Diú¹³ tógh² dsa² go² jniang³ calah siíh² huø¹ la². Lé² báh³ dsio¹ quianh¹³ dsa² héi² jmai³ jøng². Tsa¹ma¹huan² Diú¹³ dsa² héi² huø¹ la² —ca¹juúh² Amós. Ca¹lán¹ Uzías Rai¹³ Huø¹ Judá 2º Reyes 15.1-7; 2º Crónicas 26

Jøng² ca¹lán¹ Uzías, ja³ŋiúh³ hlai³ Amasías, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Mi³lán¹² Jereboam ta³ huø¹ Efraín jmai³ jøng². Dsa² dsiog¹ báh³ Uzías. Ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jmai³ lah¹ni³. Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa. Ca¹tiúh¹dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³. Ca¹jmo¹dsa ma²dsio¹² hniú¹² ja³tiogh³ hlég² jøa³juøi² Jerusalén quianh¹³ juøi² siíh² ja³tén¹² Judá. 145 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹ŋǿ²dsa rú²dsa jmai³ ca¹lán¹dsa rai¹³ dsa² chi² cog³, dsa² chi² bí². Ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² jmo¹²dsa ta³ dsi²néi² guøh¹² ja³jøn¹dsa chiun² ni³ Diú¹³. Tsa¹ca¹të²́ dsa ta³ jøng². Jøng² ca¹juúh² jmi²dsa², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Uzías: —Ha¹chi² tëh²hning ta³ jøng². Jmi²dsa² báh³ të² ta³ jøng², dsa² lán¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Aarón —ca¹juúh²dsa. Tsa¹ca¹tónh¹ Uzías juu¹² jǿg³ jøng². Ca¹hí²dsa dsi²néi² guøh¹². Ca¹jøn²dsa chiun² ni³ Diú¹³ ja³jøng². Ca¹lø¹hné¹ rai¹³ quianh¹³ jmi²dsa² héi². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹jenh² rai¹³ Uzías hmih¹² tsa¹jŋi¹² huu¹³ hi² ca¹jøn²dsa chiun², ta³ tsa¹ca¹të²́ dsa. Jøng² ca¹huanh¹² jmi²dsa² rai¹³ héi². Tsa¹ma¹ca¹cuø¹dsa jǿg³ hi² dság¹dsa guøh¹² juøh¹². Di³ tsa¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ dság¹ dsa² guøh¹², dsa² lán¹² hmih¹² tsa¹jŋi¹² jøng². Jø¹² bíh³ ca¹hén² jǿg³ ja³lán¹²dsa ta³. Ja³ŋiúh³dsa, dsa² tsen² Jotam, ca¹jmo¹ héh¹ dsié¹² ti³jmi²dsa. Di³ dsoh³ ti³jmi²dsa. Mi³ca¹jon¹ Uzías, ca¹lán¹ Jotam, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ lah¹dsóh² huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Oseas Oseas 1–14

Ca¹hǿ² Oseas jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jmai³ mi³lán¹² Jereboam rai¹³ huø¹ Efraín. Uzías mi³lán¹² ta³ huø¹ Judá jmai³ jøng². Hliú² ji²ŋi² ca¹hǿ²dsa jǿg³ ca¹tǿ² jmai³ mi³lán¹² Ezequías rai¹³ huø¹ Judá. Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² ca¹jia¹² Oseas jan² hio¹³ lø³hiug¹², hio¹³ ma²ca¹hlanh² jue¹² dsa² ŋioh¹². Ca¹jmo¹dsa héh¹ jøng². Di³ mi³lán¹² dsa² juøi², dsa² israel, ju³lah hio¹³ lø³hiug¹² héi² ja³cog² Diú¹³. Ha¹chi² tí² ca¹chính²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹jia¹² Oseas jan² hio¹³ lø³hiug¹². Jøng² ca¹lø¹chián¹ jan² guing² dsa² ŋioh¹² quianh¹³ hio¹³ héi². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tǿh²dsa guing² héi² Jezreel. Di³ na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ hi² dsian² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Jehú. Di³ ca¹mi¹dsian¹² dsa² hlanh³ héi² jue¹² dsa² juøi² tsen² Jezreel. Jø¹² bíh³ ca¹juúh² Diú¹³ hi² na¹ bíh³ hén²dsa jǿg³ quiah¹² huø¹ Efraín. Ni³ jøng² ca¹lø¹chián¹ jan² guing² mǿ² quianh¹³ Oseas. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tǿh²dsa guing² héi² Dsa² Tsa¹hno¹jni. Di³ tsa¹ma¹hniu¹ Diú¹³ dsa² efraín. Ni³ jøng² ca¹lø¹chián¹ jin³ jan² guing² quianh¹³ Oseas, guing² dsa² ŋioh¹². Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tǿh²dsa guing² héi² Juøi² Quián¹² Dsa² Siáh². Di³ tsa¹ma¹lán¹² dsa² efraín juøi² quián¹² Diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Oseas: —Li¹chian² jue¹² dsa² israel jmai³ chi³quë¹́ . Tøh¹dsa dsa² Guing² Quián¹² Diú¹³ Juanh¹², Diú¹³ Dsa² Chian² Tiá². Tógh²dsa cøng² jǿg³, cu¹dsie¹² dsa² judá quianh¹³ dsa² efraín. Tiogh¹²dsa cøng² juøi². Jøng² li¹chi² bí² quiah¹²dsa —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Oseas: 146 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Ca¹tǿ² ja³jmo¹jni hi² can² dsa² efraín jmø³uai¹² huu¹³ hi² tsa¹ma¹hlanh¹²dsa jní². Jmáh¹lah diú¹³ lan³ báh³ hlanh¹²dsa. Jmo¹² báh³ dsa² ju³lah jan² hio¹³ lø³hiug¹², hio¹³ ca¹tég² dsa² ŋioh¹² quián¹²dsa, dsa² huø³ dsǿa¹². Hnah²dsa dsa² ŋioh¹² siáh² hi² hlanh²dsa dsa² héi². Tsa¹cánh³ hio¹³ héi² ju²hiíh¹ hi² hlaih¹³ jmo¹²dsa ja³cog² dsa² ŋioh¹² quián¹²dsa. Lah¹jøng² báh³ jmo¹² dsa² efraín ja³cog²jni. ’Jmo¹jni dsio¹ dsøa¹jni ja³cog² dsa² efraín jmai³ chi³quë¹́ , na³ma²ca¹can¹dsa jmø³uai¹². Tsa¹ma¹hlanh¹²dsa diú¹³ lan³ jmai³ jøng². Hlanh²dsa jmáh¹lah jní² —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² dsa¹tei² Oseas hio¹³ quián¹²dsa, hio¹³ ca¹ŋó¹ ja³siíh³. Di³ ma²ca¹jmo¹ hio¹³ héi² lø³hiug¹² quianh¹³ jan² dsa² ŋioh¹² siáh². Ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² hén² Oseas dsǿg³ hio¹³ héi². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² jmo¹² Oseas cøng² hi² dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog² hio¹³ lø³hiug¹² héi². Hi² jøng² ma²léi¹³ quiah¹² dsa² efraín hi² hniu¹ Diú¹³ dsa² juøi² héi², dsa² ti³hlanh² diú¹³ siáh². Jøng² ca¹jmo¹ Oseas héh¹ hi² gú² hio¹³ héi² ja³quiah¹³dsa. Tsa¹ma¹cuø¹dsa jǿg³ hi² hlanh²dsa dsa² ŋioh¹² siáh². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Oseas héh¹ hi² gú² hio¹³ héi² cu²hŋiah¹² uú² jmai². Hi² jøng² ma²léi¹³ quiah¹² dsa² efraín hi² jií¹ jmai³ hi² tiogh³ dsa² juøi² uú² ji²ŋi². Tsa¹chian² dsa² lán¹² rai¹³. Jø¹² bíh³ ha¹chi² tsih¹² ja³han¹³, ju³lah guøh¹². Tsa¹lé² dsii¹²dsa hi² dsio¹ ni³ Diú¹³ ji²ŋi² uú² jøng². Jøng² jmai³ chi³quë¹́ jøng² hlanh² dsa² juøi² Jehová calah siíh². Jøng² ca¹juúh² Oseas cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ja³ca¹cuøh¹² dsa² juøi² dsag³. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Ma²ca¹jmo¹ jniang³ hi² hlaih¹³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Tsa¹ca¹mi¹ti¹ jniang³ jǿg³ ca¹jmó³ jniang³. Ca¹mi¹dsian¹² jniang³ roh¹³. Lán¹² dsa² go² jniang³ dsa² høin². Hlanh² dsa² go² jniang³ hio¹³ siáh². Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² lǿ² jøa³hŋa³ huø¹ la², huu¹³ hi² hlaih¹³ jøng². ’Tiogh³ ca²dsiog³dsa jøa³ ja³tiagh³ jniang³, dsa² lán¹² jmi²dsa² quianh¹³ dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Conh¹jøng² tsa¹ca¹tónh¹ dsa² héi² juu¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Tsa¹ca¹heh¹dsa dsa² juøi² jǿg³. ’Hlanh² dsa² juøi² diú¹³ lan³ hi² lǿa¹² hma². Jø¹² bíh³ hlanh²dsa hio¹³ lø³hiug¹² ja³tø¹ni¹ diú¹³ lan³ héi², hi² mi²juanh¹²dsa diú¹³ quián¹²dsa hi² møa¹² dsǿa¹²dsa. Ma²ca¹ta¹canh¹³ jniang³ ja³cog² Diú¹³. Na¹ bíh³ can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quián² jniang³, quianh¹³ dsa² chian² huø¹ Judá. Di³ rø²canh¹³ dsa² héi² dsag³ calah. ’Tsa¹ca¹møa¹ jniang³ hi² mi²hag² Diú¹³ jniang³. Ca¹møa¹ jniang³ hi² mi²hag² dsa² chian² huø¹ Asiria jniang³. ’Dsio¹ báh³ jéinh² dsǿa¹² jniang³. Dsio¹ báh³ hlanh² jniang³ Diú¹³ hi² jmo¹²dsa dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog² jniang³ quianh¹³ dsa² lán¹² ta³ huø¹ Judá, quianh¹³ rai¹³ huø¹ Efraín. Dsio¹ báh³ mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Tsa¹dsio¹ jmo² jniang³ hi² hlaih¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Oseas jin³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: 147 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Tsa¹hai² ca¹tiúg² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ju³lah lǿa¹² cøng² ja³lø²quing² jmøi² na³ma²ca¹dsíg³ hieg². ’Ma²ca¹tsë²́ Diú¹³ jue¹² dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹²dsa, dsa² ca¹cuøh¹² dsa² juøi² dsag³. Di³ hniu¹ Diú¹³ mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa. Hniu¹dsa hi² li¹ne³ jniang³ ha²lah lǿa¹² jǿg³ jøng². ’Tsa¹ŋë² dsa² juøi² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsii¹²dsa ŋǿ³jah ni³dsa. Jmáh¹lah hi² jøng² jmo¹²dsa. Tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa ti³hian¹³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hniu¹ báh³ Diú¹³ hi² li¹ne³ jniang³ ha²lah lán¹² Diú¹³, hi² mi³ti³ jniang³ ti³hian¹³ jǿg³ quiah¹²dsa. ’Tsa¹dsi¹² juu¹² ja³jmo¹² Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² jniang³ ju³lah mi³jmo¹²dsa. Di³ hlanh³ jniang³. Tsa¹lé² jniang³ hi² ŋi¹² Diú¹³ ha²lah lán² jniang³. Ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² hlaih¹³ jmo¹² jniang³. Hi² jøng² can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quián² jniang³. ’Hliú² rón² ma²ca¹hén² Diú¹³ jǿg³ hi² mi³lán¹² jan² dsa² ta³ huø¹ Efraín. Conh¹jøng² tsa¹ca¹jéinh² dsǿa¹² rai¹³ siáh². Tsa¹ca¹hlanh²dsa Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. ’Møa¹² jniang³ hi² mi²hag² dsa² siáh² quianh¹³ jniang³, dsa² ti³hlanh² diú¹³ lan³, ja³chi² hi² chi²quian² jniang³ jmai³. Tsa¹juøi² dsǿa¹² dsa² go² jniang³ ju³lah lán¹² jug². Hi² jøng² dsiag² jniang³ ju³lah dsian² jug² quianh¹³ tsí². ’Hian² hŋiah¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ quián¹² ta³og¹ diú¹³ lan³ lán¹² ca³ju² meh², diú¹³ ti³hlanh² dsa² efraín. Tsa¹chi² lán¹²dsa diú¹³ lah¹dsóh². Di³ ca¹jmo¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ diú¹³ héi². ’Tsa¹ca¹tónh¹ dsa² juøi² juu¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ma²ti³tǿng² ni³hiég² ja³cog² diú¹³ lan³. Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ quín² jniang³ jmø³uai¹². Ji¹lé² hlég² dsa² hiag¹³ huø¹ go² jniang³, hi² jiag¹²dsa jniang³ juu¹² go dsa² hiag¹³ héi². Ja³jøng² dsa¹tiagh³ jniang³. Dsian² tsih² guing² quián² jniang³ jmai³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Oseas jin³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi². Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Ma²léi¹³ lán¹² dsa² efraín dsa² chi² cog³. Di³ jláh³ lǿa¹² ni³hiég² ma²ti³tǿng² huø¹ go² jniang³, ni³hiég² ja³cog² diú¹³ lan³. ’Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ quín² jniang³ jmø³uai¹². Ji¹lé² dsa² hiag¹³, dsa² chian² Asiria, hi² can²dsa diú¹³ lan³ lán¹² ca³ju² meh², hi² lǿa¹² cog³ niáng¹³. Hi² jøng² li¹chi² cog³ niáng¹³ quiah¹² rai¹³ dsa² hiag¹³ héi². ’Jø¹² bíh³ tai¹ dsa² hiag¹³ héi² dsa² go² jniang³ juu¹² go² dsa² héi². Tsa¹ma¹dsii² jniang³ ŋǿ³ quián¹² jáh² ni³hiég² jøng². Hii¹² tang¹² ni³hiég² jøng². ’Dsio¹ báh³ jmo² jniang³ hi² dsio¹, hi² hniu¹ Diú¹³. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² lé² dsio¹ quián² jniang³ ju³ná³ jmo¹² jniang³ lah¹jøng². He¹² Diú¹³ jǿg³ ha²lah lán¹²dsa ju³ná³ møa² jniang³ jǿg³ jøng². Dsio¹ báh³ mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Mi³jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² tiíh¹ jmǿa¹² cu²rø² huø¹ go² jniang³. Jmo¹² Diú¹³ hliú² hi² dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog² jniang³ ju³ná³ mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa. 148 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Tsa¹ca¹hé² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Di³ jue¹² hlég² tiogh³ quián² jniang³. Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ tsa¹tiúh¹ hlég² héi² ja³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Oseas jin³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² dsa² hóg¹ quián² jniang³ jmai³ mi³ti³jmo¹²dsa ta³ huh² huø¹ Egipto. Ca¹liúg² báh³ dsa² héi² hi² ca¹jmo¹ Diú¹³. Ca¹jmo¹ Diú¹³ juanh¹² dsǿa¹² ja³cog² dsa² hóg¹ héi² ju³lah jmo¹² ti³jmi² guing² píh³. Ca¹cuø¹ Diú¹³ hi² hniuh¹² quián¹² dsa² hóg¹. Ca¹heh¹dsa dsa² jǿg³ ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹²dsa, hi² hniuh¹² jmo¹²dsa. ’Tsa¹ca¹tiúnh² jniang³ juu¹² hi² dsio¹ jøng² ma²ca¹jmo¹ Diú¹³. Tsa¹ca¹cuøh² jniang³ Diú¹³ di³hmah³. Tsa¹ca¹mi¹ti¹ jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa. Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² dsa¹tiagh³ jniang³ huø¹ Egipto quianh¹³ huø¹ Asiria. ’Tiog¹³ báh³ hniang¹ Diú¹³ jniang³. Hi² jøng² ha¹chi² dsiag² ca¹lah¹jái¹ jniang³. Jmai³ chi³quë¹́ dsa¹tiogh³ dsa² go² jniang³ huø¹ la² calah siíh². ’Dsio¹ báh³ jéinh² dsǿa¹² jniang³ hi² mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Dsio¹ báh³ ja³jmo² jniang³ juanh¹² dsǿa¹² ja³cog² roh² jniang³. Dsio¹ báh³ tseih² jniang³ dsa² jmáh¹lah jǿg³ té¹². ’Ma²ca¹mi¹juanh¹² dsa² hóg¹ Diú¹³ ma²lǿih². Jøng² ca¹tiúg² dsa² go² jniang³ jǿg³ jøng² na³ma²ca¹lán¹dsa dsa² chi² cog³. Ca¹ŋi²nio³dsa rú²dsa ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² quín² jniang³ jmø³uai¹² hi² jmo¹² dsa² hiag¹³. Huan² dsa² hiag¹³ héi² ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ jøa³juøi² Samaria, ja³guǿ¹³ dsa² lán¹² ta³ quián² jniang³. Conh¹jøng² jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² liúg² dsa² go² jniang³ jmai³ chi³quë¹́ . Jmáh¹lah hi² dsio¹ lé² quiah¹² dsa² héi² jmai³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Oseas jin³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi². Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Dsio¹ báh³ hlanh² jniang³ Diú¹³. Dsio¹ báh³ jéinh² dsǿa² jniang³. Dsio¹ báh³ tiúg² jniang³ jǿg³ quiah¹² diú¹³ lan³. ’Di³ jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² dsa² go² jniang³ jmai³ chi³quë¹́ . Lé² báh³ dsio¹ quiah¹² dsa² héi² jmai³ jøng². Tsa¹ma¹hlanh¹²dsa diú¹³ lan³. ’Dsio¹ báh³ néng² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ chi²júh² lán² jniang³ dsa² chian² dsǿa¹². Jmáh¹lah hi² dsio¹ báh³ jmo¹² Diú¹³. Té¹² báh³ jag³dsa. Dsa² mi²ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ lán¹² dsa² dsiog¹ lah¹dsóh². Lé² báh³ dsio¹ quiah¹² dsa² lah¹héi² ju³lah lǿa¹² quiah¹² dsa² ŋøa¹² cøng² juu¹² dsio¹, juu¹² cu¹dsøg¹². Lé² quiah¹² dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³ ju³lah lǿa¹² quiah¹² jan² dsa² ŋøa¹² juu¹² hlaih¹³, juu¹² hmøh² nung². Hlaih¹³ lé² quiah¹² dsa² lah¹héi² —ca¹juúh²dsa. Jǿg³ Lah¹ni³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Isaías Isaías 1–6

Jøng² ca¹mi¹liág¹ Isaías hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jmai³ mi³lán¹² Uzías rai¹³ huø¹ Judá. Ca¹hǿ²dsa ma²dsio¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² judá 149 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

quianh¹³ dsa² tiogh³ juøi² tioh¹² cøg¹². Lah¹la² lǿa¹² cøng² jǿg³ ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² chian² huø¹ Judá: —Tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³ quianh¹³ jniang³. Tsa¹ca¹tiúnh² jniang³ juu¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Tsa¹dsiog¹ jniang³. Di³ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ juanh¹² dsǿa¹² ja³cog² jniang³ ju³lah jmo¹² ti³jmi² dsiog¹ ja³cog² jong¹²dsa. Ma²ca¹jmó³ jniang³ ue¹² dsǿa¹² ja³cog² Diú¹³ ju³lah jmo¹² tsih² hlanh³ ja³cog² chiég³ jmi²dsa. ’Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² quín² jniang³ hliú² ni³ jmø³uai¹². Ma²ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³. Mih² tsa¹hén²dsa ta³cøng² juøi² go² jniang³. Ca¹mǿi² jøa³juøi² Jerusalén tsa¹ca¹lǿh² dsa² hiag¹³ héi². Conh¹jøng² tsa¹ca¹tiúnh² jniang³ juu¹² héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Cøng² hi² hnangh² Diú¹³ mai³¹ hi² jéinh² dsǿa² jniang³. ’Tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³ ja³dsii² jniang³ ŋǿ³jah ni³dsa. Ha¹chi² ta³ li¹jmo¹² hi² jøng². Jø¹² bíh³ tsa¹tøa¹² dsǿa¹²dsa quianh¹³ jmai³ jmo² jniang³ ja³cog²dsa. Tsa¹ma¹nang¹dsa jǿg³ ja³hlanh² jniang³ Diú¹³. Tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³ quianh¹³ hi² jøng². Di³ cøng² hi² jmo² jniang³ hi² hlaih¹³. ’Dsio¹ báh³ jéinh² dsǿa² jniang³. Dsio¹ báh³ jmo² jniang³ jmáh¹lah hi² dsio¹. Dsio¹ báh³ jmo² jniang³ juanh¹² dsǿa² jniang³ ja³cog² dsa² ti²ŋié². Dsio¹ báh³ tseih² jniang³ roh¹³ jǿg³ dsøg¹². Hén² báh³ Diú¹³ dsag³ røi² jniang³ ju³ná³ jmo² jniang³ jmáh¹lah hi² dsio¹, ju³ná³ mi³ti³ jniang³ cónh² lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lé² báh³ dsio¹ quián² jniang³ ju³ná³ jmo² jniang³ lah¹jøng². ’Conh¹jøng² lé² báh³ hi² hlaih¹³ quián² jniang³ ju³ná³ tsa¹néng² jniang³ gøg² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. ’Dsa² dsiog¹, dsa² ca¹mi¹ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³, dsa² mi³tiogh³ jøa³juøi² Jerusalén. Jmáh¹lah hi² dsio¹ mi³jmo¹²dsa ja³cog² roh¹³dsa. Siíh² báh³ lán¹² dsa² tiogh³ juøi² jøng² jmai³ na¹. Jmáh¹lah dsa² mi²dsian² dsa², dsa² lǿh² cog³ quianh¹³ mai³¹ hlaih¹³. Hi² jøng² jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² quín² jniang³ jmø³uai¹² hiug¹². Di³ jøng² jéinh¹ dsǿa² jniang³. Di³ jøng² mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ calah siíh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Isaías jin³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Ji¹lé² dsa² chian² ta³cøng² jmøi¹guǿi¹ guøh¹² juøh¹² tsih¹² huø¹ la² jmai³ chi³quë¹́ . Li¹nang¹ dsa² héi² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jmai³ jøng². Tsa¹ma¹jmo¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ hning² quianh¹³ roh¹³. Conh¹jøng² can² báh³ dsa² go² jniang³ jmø³uai¹² hiug¹² niúh¹ jín³ hi² jií¹ jmai³ dsio¹ jøng². Di³ ma²ca¹hlanh² jniang³ diú¹³ lan³. Tiún¹² jniang³ diú¹³ lan³ dsi²juu¹² ja³cuøin² jniang³ quianh¹³ dsa² hiag¹³ ja³hmoh² jniang³ dsa² hlanh³ héi². ’Conh¹jøng² hlanh³ jniang³ cónh² té¹² mi³hlanh³ dsa² mi³tiogh³ juøi² tsen² Sodoma ma²lǿih². Hiug¹² hlanh³ dsa² quin¹² ni³ juøi² la². Jmo¹² báh³ dsa² ue¹² dsǿa¹²dsa ja³cog² dsa² ti²ŋié². Can² dsa² héi² ni³ ja³quín²dsa mai³¹ hlaih¹³. ’Mi³ca¹tsø³jue¹³ jmai³ ja³cán² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² go² jniang³, hén²dsa dsǿg³ dsa² ca¹chió² jmø³uai¹² jøng². Qui²jiag¹² báh³ Diú¹³ dsa² tiogh³ jøa³juøi² Jerusalén jmai³ jøng². Hiúg² hŋiah¹² Diú¹³ juøi² jøng² —ca¹juúh²dsa. 150 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹juúh² Isaías cøng² jǿg³ ti³jnǿa¹² quiah¹² Diú¹³, hi² hia²dsa dsa² judá. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Lán¹² dsa² judá ju³lah lǿa¹² chiúh³ møi¹gu²jøah¹³. Ma²ca¹jmo¹ juu¹³ huø¹ hí³ cu²rø². Conh¹jøng² tsa¹ca¹cuø¹ chiúh³ jøng² mǿi². Mi³gëh² juu¹³ chiúh³ uøin¹². ’Lah¹jøng² báh³ lǿa¹² quián² jniang³. Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ ja³cog² jniang³. Conh¹jøng² tsa¹dsiog¹ jniang³. Ca¹jmó³ jniang³ ue¹² dsǿa¹² ja³cog² roh² jniang³. Ca¹jmo² jniang³ lø³neh³ jniang³ huø¹ quiah¹² dsa² siáh². Hlaih¹³ ca¹jmo¹ jue¹³ ja³mi³rǿ²dsa jǿg³. Lǿh² dsa² héi² cog³ quianh¹³ mai³¹ hlaih¹³. ’Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² ji¹lé² dsa² hiag¹³. Jmo¹² báh³ dsa² hning² quianh¹³ jniang³ —ca¹juúh²dsa. Cónh² jmai³ ja³ca¹jon¹ hlai³ rai¹³ Uzías mi³hiúg² Isaías dsi²néi² guøh¹². Mi³hlanh²dsa Diú¹³. Jøng² ca¹jnia¹ ángel quián¹² Diú¹³ ja³jøng². Jøng² ca¹lø¹lih¹³ Isaías hi² hiug¹² juanh¹² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² cu²tséh¹ ángel lán¹² cøng² ni³ ángel tsen² serafin: —Dsa² hiug¹² han¹³ báh³ Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ —ca¹juúh² ángel. Jøng² ca¹juúh² Isaías: —Dsag³ hiug¹² rø²canh²jni ni³ Diú¹³. Hliú² hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹jni ju³lah jmo¹² dsa² go²jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ jan² ángel lán¹² serafin juu¹² ni³hiég². Ca¹ŋi³quín² ángel héi² ca²jneh³ si² dsíg³ hi² løa¹² hma². Ca¹láh²dsa hag³ Isaías si² jøng², ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² serafin héi², ca¹tsáih¹dsa Isaías: —Ma²ca¹hén² Diú¹³ dsag³ quiánh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³: —¿Hein³ dsa² dsa²hé² jǿg³ quieg¹jni? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Isaías, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Nei³jni, Juu¹³ jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Isaías: —Gu³tseih³hning dsa² judá hi² tsa¹lé² ŋë²dsa jǿg³ quieg¹. Tsa¹quien² hi² nang¹dsa jǿg³ hliú² rón². Tiog¹³ báh³ tsa¹lø²ŋë²dsa jǿg³. Lán¹²dsa ju³lah jan² dsa² tiug³, ju³lah lán¹² jan² dsa² guai³. Di³ ma²ca¹jmo¹dsa hliú² hi² hlaih¹³. Tsa¹tónh²dsa juu¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Tsa¹jéinh² dsǿa¹²dsa. Hi² jøng² tsa¹log²jni dsa² héi². Cu¹dsie¹² tsa¹nang¹dsa jǿg³ quieg¹, jǿg³ hi² juaih²hning dsá¹ jmai³ chi³quë¹́ . Tsa¹ma¹nang¹dsa jǿg³ ju³lah ca¹nǿng²dsa cónh² jmai³ lah¹ni³ ja³juaih¹²hning dsá¹ jǿg³ —ca¹juúh² Diú¹³. Jǿg³ Quiah¹² Rai¹³ Jotam Quianh¹³ Rai¹³ Acaz Huø¹ Judá 2º Reyes 15.32–16.20; 2º Crónicas 27–28; Isaías 7.1–9.7

Mi³ca¹jon¹ rai¹³ Uzías, ca¹lán¹ Jotam, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Dsa² dsiog¹ báh³ Jotam héi². Ca¹mi¹ti¹dsa héh¹ ca¹jmo¹ 151 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Diú¹³. Hi² jøng² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa. Ca¹lø¹chí² bí² quiah¹²dsa. Ca¹tiúh¹ hlég² quián¹²dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³ chian² huø¹ Amón. Ca¹jmo¹dsa hliú² hniú¹² ja³tiogh³ hlég² huø¹ Judá. Ca¹jmóh²dsa jnǿ³ ŋieing¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹ jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹jmo¹dsa ta³ jøng², hi² ca¹mi¹liág¹ hlai³ ti³jmi²dsa. Ma²guie¹ jŋiéng² ji²ŋi² ca¹lán¹dsa rai¹³, ca¹jon¹dsa. Jøng² ca¹lán¹ Acaz, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Rai¹³ dsa² hlanh³ báh³ Acaz. Cu¹dsie¹² tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹can²dsa mai³¹ hlaih¹³ ti³quín² rai¹³ dsa² lán¹² ta³ huø¹ Efraín. Ca¹mi¹dsian¹²dsa tsih² quián¹²dsa. Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³tsih ni³ diú¹³ lan³. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹tiúh¹ hlég² chian² Siria quianh¹³ hlég² chian² huø¹ Efraín quianh¹³ dsa² judá. Jøng² ca¹tai¹ dsa² efraín jue¹² dsa² judá juu¹² go²dsa, dsa² ma²ca¹chiánh²dsa ja³ca¹jmo¹dsa hning². Conh¹jøng² tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³. Ca¹tsë²́ Diú¹³ jan² dsa² tsen² Obed, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹²dsa. Lah¹la² ca¹juúh² Obed, ca¹tsáih¹dsa dsa² efraín héi²: —Dsio¹ báh³ liúgh² hniah¹² dsa² ná¹², dsa² judá. Di³ dsa² ju³rúh² hniah¹² dsa² ná¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹nǿng² dsa² efraín jǿg³ jøng². Ca¹lúg²dsa dsa² héi². Ca¹jmo¹ dsa² chian² Edom hning² quianh¹³ dsa² chian² huø¹ Judá jmai³ mi³lán¹² Acaz ta³ huø¹ jøng². Cøng² jmai³ siíh² ca¹jmo¹ hlég² dsa² chian² Siria quianh¹³ hlég² chian² Efraín hning² quianh¹³ dsa² judá. Ca¹túgh² hlég² héi² lah¹jin² lah¹lǿih¹ jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹ŋó¹ Isaías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, juu¹² ja³quiah¹³ rai¹³ Acaz. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi²: —Tsa¹jmóh³hning ganh¹. Tsa¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ ná¹². Ja³ton¹lug²guí² rø²dsǿ² guie¹hŋí² ji²ŋi² tsa¹ma¹tógh² dsa² efraín go²dsa. Dsø²hén² jǿg³ quiah¹²dsa jmai³ jøng². ’Li¹chian² jan² guing² dsa² ŋioh¹² quián¹² jan² tsih²mǿ². Li¹tsen² guing² héi² Emanuel, hi² hniu¹dsa juúh²dsa: Diú¹³ Quianh¹³ Jniang³. Niúh¹ jín³ dsa¹juanh¹² tsih² héi² hén² hlég² dsa² chian² Asiria huø¹ go² dsa² chian² Siria quianh¹³ go² dsa² efraín. ’Jmo¹² báh³ Diú¹³ jǿg³ hi² lén¹² jan² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ David rai¹³. Lén¹² dsa² héi² jan² dsa² dsiog¹, dsa² juanh¹² dsǿa¹². Ma²dsio¹² bí² li¹chi² quiah¹²dsa. Jmo¹²dsa hi² niu¹ tei³ jǿg³ quiah¹² huø¹ la² —ca¹juúh²dsa. Tsa¹ca¹nǿng² rai¹³ Acaz jǿg³ ca¹juúh² Isaías. Tsa¹ca¹hé²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹møa¹² Acaz hi² mi²hag² rai¹³ Tiglat-pileser, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Asiria, ja³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² chian² Siria quianh¹³ dsa² chian² Efraín. Jøng² ca¹cuø¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ cog³ niáng¹³ quianh¹³ cog³ teg² quianh¹³ ma²dsio¹² lio¹³ jláh³ mi³tioh¹³ guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³ ja³cog² rai¹³ héi² hi² hlianh²dsa. Jøng² ca¹mi¹hag¹² rai¹³ Tiglat-pileser quianh¹³ rai¹³ Acaz. Ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ hlég² dsa² chian² Siria. Ca¹tiúh¹dsa quianh¹³ dsa² héi². Ca¹jŋëh¹dsa rai¹³ quián¹²dsa. Cu²hna² ca¹mi¹hag¹² rai¹³ chian² Asiria 152 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

quianh¹³ Acaz. Jøng² ca¹jmo¹dsa ue¹² dsǿa¹²dsa quianh¹³ rai¹³ héi². Tsa¹ca¹mi¹hag¹²dsa ti³hian¹³ ju³lah jǿg³ ma²ca¹jmo¹dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ rai¹³ Acaz juu¹² jøa³juøi² Damasco, ja³tén¹² huø¹ Siria. Ca¹jenh²dsa rai¹³ dsa² Asiria ja³jøng². Ja³jøng² ca¹jái¹dsa cøng² ni³hiég² tsih¹² ja³jøng², ni³hiég² ja³cog² diú¹³ lan³. Tøa¹² báh³ dsǿa¹² rai¹³ ha²lah jní² ni³hiég². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹, ca¹tsáih¹dsa Urías, dsa² lán¹² jmi²dsa², hi² jmo¹²dsa cøng² ni³hiég² ju³lah lǿa¹² ni³hiég² jøng². Jøng² ca¹jmo¹ Urías ni³hiég² ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ rai¹³. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Acaz héh¹ hi² dsii¹² jmi²dsa² ŋǿ³jah ni³hiég² jøng² lah¹cøng² lah¹cøng² jmai³. Tsa¹ma¹ca¹dsii¹dsa ŋǿ¹² jøng² ni³hiég² ca¹jmo¹ hlai³ Salomón. Ca¹mi¹ti¹ Urías cónh² lǿa¹² héh¹ ca¹jmo¹ rai¹³. Cøng² jmai³ siíh² ca¹jnéi¹² rai¹³ guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Tsa¹ma¹ca¹cuø¹ rai¹³ jǿg³ hi² dsii¹² jmi²dsa² ŋǿ³jah ja³jøng². Ca¹jmo¹dsa ma²dsio¹² ni³hiég² ti³tǿng² ta³cøng² jøa³juøi² Jerusalén ja³cog² diú¹³ lan³. Ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³ héi². Ma²guie¹jŋiéng² ji²ŋi² ca¹lán¹ Acaz rai¹³, ca¹jon¹dsa. Jøng² ca¹lán¹ Ezequías, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Isaías, Ca¹tsáih¹dsa Dsa² Judá Quianh¹³ Dsa² Efraín Isaías 9.8–12.6

Jøng² ca¹juúh² Isaías cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² efraín. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Dsa² ŋi²nio³ rú², hniah¹² dsa² efraín. Na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ canh² hniah¹² ju²hiíh¹. Ma²ca¹ŋi¹hénh² hniah¹² ja³ca¹jmoh³ hniah¹² hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³. Conh¹jøng² tsa¹ca¹hlanh¹³ hniah¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Tsa¹ca¹jéinh² hoh¹² hniah¹². Ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² ca¹jenh² hniah¹² hliú² ni³ jmø³uai¹². Di³ ca¹cuø¹ dsa² canh¹³ jǿg³ hi² ca¹jmo¹ dsa² juøi² ue¹² dsǿa¹² ja³cog² roh¹³dsa. Tsa¹ca¹néngh² hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. ’Na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ hi² dsa¹lé² hlég² dsa² hiag¹³ quián¹² rai¹³ Asiria juu¹² goh² hniah¹². Dsa² hlanh³ rai¹³ dsa² hiag¹³ héi². Conh¹jøng² cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² jmóh²dsa hniah¹² quianh¹³ dsa² judá. Hén² dsa² héi² jøa³juøi² Samaria. Jø¹² bíh³ jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² judá. ’Jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² quín² hŋiah¹² rai¹³ hlanh³ héi² rai¹³ chian² Asiria, jmø³uai¹² ja³cán² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quiah¹²dsa, ju³lah ca¹jmo¹dsa ja³cán² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quiánh² hniah¹² quianh¹³ dsa² judá. Di³ ŋøa¹²dsa rú²dsa huu¹³ ca¹tiúh¹dsa quianh¹³ jue¹² dsa² hiag¹³. Tsa¹ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Jmo¹²dsa ju³lah jmo¹² ŋi³tǿi¹ jmo¹² héh¹ quianh¹³ dsa² jai¹². Li¹dsogh²dsa jmai³ chi³quë¹́ hi² dsé²dsa. ’Jøng² chió² mih² dsa² goh² hniah¹² cónh² jue¹² báh³ hniah¹² tiogh³ lah¹jiá¹². Jéinh¹ dsǿa¹² dsa² héi² jmai³ chi³quë¹́ . Hlanh²dsa Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. 153 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹juúh² Isaías cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² judá. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Tsa¹jmóh³ hniah¹² ganh¹ quianh¹³ dsa² hiag¹³ chian² huø¹ Asiria. Na¹ bíh³ hén² Diú¹³ jǿg³ quiah¹²dsa. ’Jøng² jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² lén¹² jan² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ David rai¹³ huø¹ la² jmai³ chi³quë¹́ . Can²dsa jmi²dsí² han¹³ quiah¹² Diú¹³. Hi² jøng² lén¹² dsa² dsa² dsiog¹, dsa² juanh¹² dsǿa¹², dsa² ŋi¹² jǿg³ ma²dsio¹². ’Jmáh¹lah hi² dsio¹ li¹chi² ni³ guøh³ ni³ huø¹ la² jmai³ jøng². Tsa¹ma¹chian² jáh² hlanh³, jáh² cógh² roh¹³. ’Ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ cue¹² Diú¹³ jmai³ jøng². Ji¹lé² dsa² chian² ca¹lah¹i³ ni³ juøi² hi² mi²juanh¹²dsa rai¹³ dsa² dsiog¹ héi². ’Jøng² jmo¹² Diú¹³ ma²tiogh³ dsa² israel huø¹ go²dsa, dsa² ma²ni³tsǿ² ni³já¹ go² dsa² siáh². Jøng² tiogh³ dsa² judá cøng² jǿg³ quianh¹³ dsa² efraín jmai³ jøng². Cu¹dsie¹² ti³hlanh²dsa Diú¹³ jmai³ jøng², ja³cuø¹²dsa Diú¹³ di³hmah³ —ca¹juúh²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Miqueas Miqueas 1–7

Jøng² ca¹hǿ² Miqueas jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jmai³ mi³lán¹² Jotam rai¹³ huø¹ Judá ca¹tǿ² jmai³ mi³lán¹² Ezequías rai¹³ huø¹ jøng². Ca¹hǿ²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² chian² huø¹ Efraín quianh¹³ dsa² chian² huø¹ Judá. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Dsio¹ báh³ néng² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Na¹ bíh³ can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quián² jniang³ huu¹³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmó³ jniang³. Ma²ca¹hlanh² dsa² efraín diú¹³ lan³. Hi² jøng² jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² hén² dsa² hiag¹³ jøa³juøi² Samaria, ja³tén¹² go² dsa² héi². Hén²dsa diú¹³ lan³ mi³ti³tón² juøi² jøng². ’Mai³¹ hlaih¹³ ti³quín² dsa² efraín ca¹tsø² ca¹jan¹ go² jniang³, huø¹ Judá. Hi² jøng² quín² dsa² go² jniang³ mai³¹ hlaih¹³. Ti³hlanh²dsa diú¹³ lan³ jøa³juøi² Jerusalén. ’Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² dsa¹lé² hlég² dsa² hiag¹³ juu¹² huø¹ Efraín. Tiúh¹ báh³ hlég² héi². Dsa¹tei²dsa dsa² efraín juu¹² go²dsa ja³uǿin². ’Jø¹² bíh³ jmo¹² Diú¹³ ji¹lé² dsa² hiag¹³ huø¹ go² jniang³, huø¹ Judá. Li¹hén² dsa² hiag¹³ jøa³juøi² Jerusalén jmai³ hiá¹ hiég¹. ’Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² jøng². Di³ hiug¹² hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmó³ jniang³. Ca¹jmó³ jniang³ lø³neh³ jniang³ hniú¹² quianh¹³ huø¹ quiah¹² roh² jniang³. Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² quín² jniang³ jmø³uai¹². Tsa¹dsio¹ ca¹jmo¹ dsa² canh¹³ quián² jniang³. Tsa¹ca¹jmo¹dsa héh¹ cu²rø². Jø¹² bíh³ tsa¹ca¹jmó³ jniang³ hi² dsio¹. Tsa¹ca¹cuø¹² jniang³ jǿg³ dsøg¹². Jmáh¹lah hi² hlaih¹³ báh³ tøa³ dsǿa² jniang³. Tsa¹nang¹ Diú¹³ ja³hlanh² jniang³ dsá¹ —ca¹juúh²dsa. Jø¹² bíh³ ca¹juúh² Miqueas ŋi³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: 154 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Tsa¹dsio¹ ca¹mi¹rǿ² dsa² canh¹³ jǿg³. Hiug¹² ca¹can²dsa cog³ jøng². Jø¹² bíh³ líh² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ cog³ quianh¹³ mai³¹ hlaih¹³. A¹jáng¹ ju³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ lah¹dsóh² hǿ²dsa. Can²dsa cog³ ja³hǿ²dsa jǿg³ ca¹dsi¹dsa quianh¹³ jmi²dsí² hlaih¹³, jǿg³ quiah¹² dsa² hlanh³. ’Hi² jøng² can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quián² jniang³. Li¹hén² dsa² hiag¹³ jøa³juøi² Jerusalén. Gug¹dsa guøh¹² juøh¹² tsih¹² jøa³juøi² jøng². Jǿg³ tø³jǿg³ ca¹juúh³ jniang³ ja³ca¹tseih² jniang³ Diú¹³ hi² lán¹² jniang³ dsa² quián¹²dsa. Ha¹chi² ta³ li¹jmo¹ hi² la²ca¹tseih² jniang³ Diú¹³ jǿg³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Miqueas cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ha²lah lé² jmai³ chi³quë¹́ . Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Jií¹ báh³ cøng² jmai³ dsio¹ ja³hlanh² dsa² chian² ca¹lah¹jǿ¹ juøi² Diú¹³ guøh¹² juøh¹² tsih¹² jøa³juøi² Jerusalén. Quien² máh² ja³tsih¹³ guøh¹² jøng² cónh² jín³ hi² quien² ca¹lah¹jǿ¹ máh² ti³tǿng² jmøi¹guǿi¹. ’Ji¹lé² dsa² chian² ta³cøng² jmøi¹guǿi¹ hi² mi²tan¹²dsa ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² niu¹ tei³ hei¹² jmøi¹guǿi¹. Tsa¹ma¹jmo¹² dsa² ta³ hning² cu²guiog¹³dsa. Jø¹² bíh³ jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² ji¹lia¹ dsa² israel, dsa² ma²ni³tsǿ² ni³já¹ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹. ’Jmo¹² báh³ dsa² hiag¹³ hning² quianh¹³ jniang³. Na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ hi² dsa¹tiogh³ dsa² go² jniang³ huø¹ go² dsa² caldeo. ’Jøng² jmo¹² Diú¹³ jmai³ chi³quë¹́ hi² li¹chi² bí² quiah¹² dsa² go² jniang³. ’Li¹chian² jan² guing² dsa² ŋioh¹² juøi² tsen² Belén, ja³tén¹² Judá. Lén¹² dsa² héi² rai¹³ dsa² lén¹² ta³ ta³cøng² huø¹ Israel —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hǿ² Miqueas ŋi³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Tsa¹lán¹² jniang³ dsa² dsiog¹, dsa² té¹² jag³. Hniuh¹² dsø²jiag¹² dsǿa¹² jniang³ ha²lah cónh² té¹² hi² dsio¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³cog² dsa² hóg¹ quián² jniang³. Ma²ca¹lúg² Diú¹³ dsa² héi² jmai³ mi³tiogh³dsa huø¹ Egipto. Ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² ca¹tí² jniang³ huø¹ la², huø¹ mi³tsen² Canaán, ja³tiagh³ jniang³. ’Ha¹chi² hén² Diú¹³ dsǿg³ jniang³ huu¹³ hi² ca¹dsii² jniang³ ŋǿ³jah ni³ Diú¹³. Tsa¹tøa¹² dsǿa¹²dsa ja³dsii² jniang³ ŋǿ³ tsih² guing² ni³dsa. ’Lah¹jøng² báh³ hniu¹ Diú¹³: hi² mi³rǿ² jue¹² jǿg³ cu²rø², hi² jmo² jniang³ juanh¹² dsǿa² ja³cog² roh¹³ jniang³. Dsio¹ mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Tsa¹dsio¹ ja³ŋi¹niang¹³ rú² jniang³. ’Jmáh¹lah hi² hlaih¹³ ca¹jmó³ jniang³ jøa³hmah³. Tsa¹dsio¹ ja³dsiagh² jniang³ héh¹. ¡He² báh³ ue¹² dsǿa² jniang³, dsa² chi² cog³, ja³cog² dsa² ti²ŋié²! Tsa¹té¹² jǿg³ ca¹tseih² jniang³ dsa² roh¹³ jniang³. Hi² jøng² jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² quín² jniang³ jmø³uai¹². ’Ma²ca¹quín² jniang³ mai³¹ hlaih¹³ mi³quín² hlai³ rai¹³ Acab, dsa² mi³lán¹² ta³ huø¹ Efraín. Hi² jøng² can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quián² jniang³. Tiúh¹ dsa² hiag¹³ quianh¹³ jniang³ hliú² rón². Hi² jøng² quí² jniang³ dsag³ ma²ca¹ta¹canh¹³ jniang³ ni³ Diú¹³. Di³ jøng² jmo¹² Diú¹³ can² guiog¹³ dsa² hiag¹³ jmø³uai¹² huu¹³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹dsa. 155 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² tiogh³ dsa² go² jniang³ huø¹ la² calah siíh² jmai³ chi³quë¹́ . Li¹chi² bí² quiah¹² dsa² héi² jmai³ jøng². Ji¹lé² dsa² chian² ja³siíh³. Møa¹² dsa² héi² jǿg³ hi² tógh²dsa jøa³ dsa² go² jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hlanh² Miqueas Diú¹³. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Jmóh³hning hí³ quianh¹³ dsa² quiánh²hning, ju³lah jmo¹² juu¹³ ja¹chih² hí³ jáh² quián¹²dsa. Cuúh²hning hi² tiagh³ jniih³ dsio¹ huø¹ la². Jmóh³hning hi² dsio¹ hoh¹²hning ja³cog² jniih³. Hi² jøng² li¹ŋi¹² dsa² siáh² jǿg³ hi² hiug¹² juanh¹² hning². Tsa¹lanh¹²hning ju³lah lán¹² diú¹³ lan³. Di³ hénh²hning dsǿg³ jniang³. Ma²guiang³jni hi² li¹ti² jǿg³ ma²ca¹jmoh³hning quianh¹³ dsa² hóg¹, ju³lah hlai³ Abraham quianh¹³ hlai³ Jacob. Ma²guiang³jni hi² jmoh³hning hi² dsio¹ ja³cog² dsa² go² jniih³ hiá¹ hiég¹ —ca¹juúh²dsa. Ca¹hén² Jǿg³ Quiah¹² Huø¹ Efraín 2º Reyes 14.26-29; 15.8–31; 17

Ca¹lán¹ Jereboam rai¹³ huø¹ Efraín. Ca¹lø¹chí² bí² quiah¹² dsa² héi². Ca¹tiúh¹dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³ huu¹³ hi² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa. Ca¹løa¹ dsio¹ ta³cøng² huø¹ Efraín, ja³ca¹jmo¹ Jereboam héi² héh¹. Ma²ton¹lág¹ rø²dsǿ² cøng² ji²ŋi² ca¹lán¹dsa ta³ ca¹jon¹dsa. Jøng² ca¹lán¹ Zacarías, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ Efraín dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Dsa² hlanh³ báh³ rai¹³ Zacarías, ju³lah mi³lán¹² dsa² ta³ lah¹jiá¹² huø¹ jøng². Ma²jŋió² tsøh² ca¹lán¹ Zacarías ta³, ca¹jŋëh¹ Salum rai¹³ héi². Hi² jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ ca¹juúh² Diú¹³ hi² lén¹² quión² tsø³jong¹³ hlai³ Jehú ta³ huø¹ jøng². Ma²jan² tsøh² ca¹lán¹ Salum ta³ ca¹jŋëh¹ jan² dsa² tsen² Manahem rai¹³ héi². Ca¹lán¹ Manahem rai¹³ huø¹ Efraín dsié¹² hlai³ héi². Rai¹³ dsa² hlanh³ Manahem héi². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ chian² Asiria hning² quianh¹³ dsa² efraín. Jøng² ca¹cán²dsa cog³ quiah¹² dsa² efraín héi². Ma²guie¹ ji²ŋi² ca¹lán¹ Manahem ta³, ca¹jon¹dsa. Jøng² ca¹lán¹ Pekaía, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ Efraín dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Jø¹² bíh³ rai¹³ dsa² hlanh³ lán¹² Pekaía héi². Ma²ton² ji²ŋi² ca¹lán¹dsa ta³ ca¹jŋëh¹ jan² hlég² tsen² Peka rai¹³ héi². Ca¹lán¹ Peka rai¹³ huø¹ Efraín dsié¹² hlai³ héi². Mi³lán¹² Uzías rai¹³ huø¹ Judá jmai³ jøng². Ca¹lán¹ dsa² héi² ta³ jmai³ mi³lán¹² hlai³ Zacarías rai¹³ huø¹ Efraín. Rai¹³ dsa² hlanh³ lán¹² Peka héi². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ tsen² Tiglat-pileser, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Asiria, hning² quianh¹³ hlég² dsa² efraín. Ca¹lǿh²dsa hliú² juøi² mi³quiah¹² dsa² efraín héi². Ca¹tai¹dsa dsa² mi³tiogh³ juøi² jøng² juu¹² go²dsa, huø¹ Asiria. Ma²guiég² ji²ŋi² ca¹lán¹ Peka rai¹³ ca¹jŋëh¹ jan² dsa² tsen² Oseas rai¹³ héi². Jøng² ca¹lán¹ Oseas rai¹³ huø¹ Efraín dsié¹² hlai³ héi². Ca¹lán¹dsa ta³ jmai³ mi³lán¹² Acaz rai¹³ huø¹ Judá. Rai¹³ dsa² hlanh³ lán¹² Oseas héi². Conh¹jøng² mih² hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹dsa cónh² jín³ rai¹³ huø¹ Efraín, dsa² mi³lán¹² ta³ lah¹jiá¹². 156 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Salmanasar, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Asiria, hning² quianh¹³ dsa² efraín jmai³ mi³lán¹² Oseas ta³ huø¹ jøng². Jøng² ca¹can² rai¹³ dsa² hiag¹³ héi² cog³ quiah¹² dsa² efraín. Ma²ni³ŋó¹³ mih² ca¹møa¹ rai¹³ Oseas hi² mi²hag² rai¹³ chian² Egipto ja³jmo¹² dsa² efraín hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³ chian² Asiria. Tsa¹ca¹cuø¹dsa cog³ ca¹can² rai¹³ dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² rai¹³ chian² Asiria jǿg³ hi² mi³jmo¹² Oseas hning² quianh¹³dsa. Ca¹tiángh²dsa rai¹³ héi² hni¹ŋí³. Ca¹túgh² hlég² quián¹²dsa lah¹jin² lah¹lǿih¹ jøa³juøi² Samaria, ja³tén¹² Efraín. Ma²hnøa¹² ji²ŋi² mi³tiogh³ hlég² ja³jøng² ca¹lǿh² dsa² hiag¹³ juøi² jøng². Jøng² ca¹tai¹ rai¹³ Asiria ca¹lah¹já¹ dsa² efraín mi³tiogh³ juøi² jøng² juu¹² go²dsa, huø¹ Asiria. Ca¹túgh²dsa juøi² siíh² huø¹ jøng², ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ rai¹³ Asiria. Ma²ŋiu¹ ji²ŋi² ca¹lán¹ Oseas rai¹³ huø¹ Efraín, ca¹hén² dsa² hiag¹³ jǿg³ hi² lán¹² dsa² efraín go²dsa. Dsa² siáh² ca¹jmo¹ héh¹ huø¹ ja³mi³tiogh³ dsa² efraín héi². Lah¹jøng² ca¹løa¹ quiah¹² huø¹ Efraín huu¹³ hi² tsa¹ca¹nǿng²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³. Ca¹jmo¹dsa ni³hiég² ja³ca¹dsii¹dsa ŋǿ³jah ni³ diú¹³ lan³ héi². Mi³quín²dsa mai³¹ hlaih¹³ ju³lah mai³¹ mi³quín² dsa² mi³tiogh³ huø¹ Canaán ma²lǿih². Huu¹³ mai³¹ hlaih¹³ jøng² ca¹huan² Diú¹³ dsa² héi². Ca¹të²́ dsa² israel huø¹ mi³quiah¹² dsa² héi². Tsa¹ca¹nǿng² dsa² efraín jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹hǿ² dsa² quián¹² Diú¹³. Quianh¹³ hi² tiog¹³ ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi² hi² jéinh¹ dsǿa¹²dsa, hi² tióg²dsa hi² hlaih¹³. Ca¹jmo¹ dsa² juøi² og¹ diú¹³ lan³ hi² lán¹² ca³ju² meh², hi² lǿa¹² cog³ niáng¹³. Ca¹dsii¹dsa ŋǿ¹² quiah¹² tsih² guing² quián¹²dsa ni³ diú¹³ lan³. Jø¹² bíh³ ca¹dsi¹dsa jǿg³ quiah¹² dsa² hlanh³. Hi² jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹can² dsa² héi² jmø³uai¹² huu¹³ hi² hlaih¹³ jøng², hi² tsa¹hniú¹ Diú¹³. Ca¹chió² dsa² chian² huø¹ Judá jmai³ jøng². Conh¹jøng² tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa ti³hian¹³ ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Asiria héh¹ hi² dsa¹tiogh³ dsa² siáh² huø¹ Efraín, ja³mi³tiogh³ dsa² efraín héi². Ti³hlanh²dsa diú¹³ lan³ mi³ti³hlanh² dsa² go²dsa ja³mi³tiogh³ dsa² héi². Tiog¹³ hniu¹dsa hlanh² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Tsa¹ca¹lø¹ŋi¹²dsa ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ héi². Jøng² ca¹tsë²́ rai¹³ Asiria jan² jmi²dsa, dsa² mi³guǿ¹² huø¹ Efraín, juu¹² huø¹ jøng². Ca¹heh¹ jmi²dsa² héi² dsa² juøi² ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹hlanh² dsa² juøi² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ quianh¹³ diú¹³ lan³. Hi² jøng² tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Di³ hniu¹ Diú¹³ hi² hlanh² dsa² juøi² jmáh¹lah Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ héi². Ca¹lø¹tsén² dsa² juøi² héi² dsa² samaritano. 157 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹lán¹ Ezequías Rai¹³ Huø¹ Judá

2º Reyes 18–20; 2º Crónicas 29–32; Isaías 36–39

Ca¹lán¹ Ezequías rai¹³ huø¹ Judá mi³ca¹jon¹ ti³jmi²dsa, dsa² mi³tsen² Acaz. Rai¹³ dsa² dsiog¹ báh³ Ezequías. Ca¹mi¹ti¹dsa cónh² lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹gug¹dsa ma²dsio¹² ni³hiég² mi³ti³tǿng² ja³cog² diú¹³ lan³ huø¹ jøng². Cónh² jmai³ lah¹ni³ ca¹lán¹dsa ta³ ca¹jmo¹ Ezequías héh¹ hi² mi³ti³hlanh² dsa² juøi² jmáh¹lah Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Di³ ma²ni³ŋó¹³ ji²ŋi² tsa¹ca¹mi¹ti¹ rai¹³ Judá ti³hian¹³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹jmóh² Ezequías hag³ guøh¹² juøh¹². Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² hniuh¹² mi²ti² jmi²dsa² quianh¹³ dsa² mi²hag² quiah¹²dsa, dsa² lán¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví, ti³hian¹³ cónh² lǿa¹² héh¹ rø²juúh² si² ca¹tiun¹ hlai³ Moisés. Jøng² ca¹juúh² rai¹³ ca¹tsáih¹dsa dsa² héi², dsa² ca¹të²́ ta³ quiah¹² guøh¹²: —Hniuh¹² mi³tih³ hniah¹² héh¹ rø²juúh² si² quiah¹² hlai³ Moisés. Ma²ni³ŋó¹³ tsa¹ca¹mi³tih³ hniah¹² jǿg³ jøng². Hi² jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹quín² jniang³ jmø³uai¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví ju³lah hi² hniuh¹² jmo¹²dsa hi² ca¹lán¹dsa dsa² ti³jan¹ ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Jøng² ca¹can² dsa² héi² hi² tsa¹dsio¹, hi² tsa¹ti³jai¹ mi³tioh¹³ guøh¹² juu¹² ca¹hniu¹². Ca¹jmoh¹dsa guøh¹² cu²rø². Di³ ma²ca¹jmo¹ hlai³ Acaz hi² møa¹² dsǿa¹²dsa ja³ca¹tsih²dsa ni³hiég², ja³ca¹tsih²dsa ca¹lah¹jǿ¹ dsi²néi² guøh¹². Ca¹mi¹ti¹ Ezequías héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ ha²lah hniuh¹² lé² guøh¹² jøng². Mi³ca¹løa¹ ta³ jøng², ca¹jmo¹ rai¹³ Ezequías héh¹ hi² ca¹dsii¹ jmi²dsa² ŋǿ³jah ni³ Diú¹³ huu¹³ hi² ma²canh¹³ dsa² juøi² dsag³. Jø¹² bíh³ ca¹dsii¹dsa ŋǿ³jah ni³ Diú¹³ hi² lǿa¹² ta³jan² jáh² héi². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ hi² jmo¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví ta³ guøh¹² ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ hlai³ David. Di³ ca¹të²́ dsa ma²cu²tséh¹dsa ta³ jøng². Hi² jøng² ca¹løa¹ cu²rø² ja³ca¹mi¹ti¹ jmi²dsa² quianh¹³ dsa² mi²hag² ni³ Diú¹³ guøh¹² jøng², ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ hŋiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² Judá Jmai³ Ta²høa³. Ca¹tǿh² rai¹³ Ezequías dsa² tiogh³ ta³cøng² huø¹ Judá quianh¹³ dsa² tiogh³ ta³cøng² huø¹ Efraín. Ca¹løa¹ ti²juøh¹² jmai³ jøng². Ca¹túgh² ca¹lah¹já¹ dsa² judá quianh¹³ mih² dsa² efraín. Jue¹² dsa² héi² ca¹cu² ca¹jmáh² dsa² quián¹² rai¹³, dsa² ti³quín² jǿg³ hi² tǿh²dsa jmai³ jøng². Jøng² ca¹gug¹ dsa² tiogh³ jmai³ jøng² ca¹lah¹jǿ¹ ni³hiég² ti³tǿng² jøa³juøi² Jerusalén, ni³hiég² ja³dsii¹²dsa ŋǿ³jah. Jmáh¹lah ni³hiég² tsih¹² ja³dsi¹² guøh¹² tsa¹ca¹gug¹ dsa² juøi². Jø¹² bíh³ ca¹gug¹dsa ma²dsio¹² ni³hiég² ja³jǿn²dsa chiun². Ca¹ŋi¹cang²dsa ni³hiég² jøng² juu¹² chi³jmøi². Jmáh¹lah ni³hiég² jøng² tsih¹² dsi²néi² guøh¹² juøh¹² tsa¹ca¹gug¹dsa. Ca¹jmo¹dsa hi² jøng². Di³ ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² hniuh¹² hlanh² dsa² juøi² Diú¹³ jmáh¹lah guøh¹² juøh¹² tsih¹² jøa³juøi² Jerusalén. Hniuh¹² hlanh² dsa² juøi² jmáh¹lah Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ héi². 158 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jue¹² dsa² tiogh³ jmai³ jøng², dsa² tsa¹mi³lán¹² ti³jan¹ ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Jøng² ca¹hlanh² rai¹³ Ezequías Diú¹³ huu¹³ quiah¹² dsa² héi². Jøng² ca¹hén² Diú¹³ dsǿg³ dsa² tsa¹ti³jan¹ héi². Di³ hniu¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hniu¹dsa hi² hlanh²dsa Diú¹³ jmai³ jøng². Ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ ca¹jmo¹ dsa² héi² jmai³ ja³cog² Diú¹³. Mi³ca¹dság¹ jmai³ jøng², ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² juøi² ja³tén¹² Judá. Ca¹gug¹dsa ni³hiég² ti³tǿng² ta³cøng² huø¹ Judá. Jø¹² bíh³ ca¹gug¹ dsa² juøi² mih² ni³hiég² ti³tǿng² huø¹ Efraín. Jøng² ca¹ŋi¹lia¹dsa. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Ezequías héh¹ hi² cøng² hi² jmo¹² jmi²dsa² quianh¹³ dsa² mi²hag² ta³ cu²rø² guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa ma²cu²tséh¹dsa. Jøng² ca¹tǿ² dsǿa¹² Diú¹³ hi² ca¹jmo¹ rai¹³ Ezequías. Hi² jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹lø¹chí² bí² quianh¹³ rai¹³ héi². Ca¹løa¹ dsio¹ quiah¹²dsa. Jmai³ mi³lán¹² Ezequías ta³ huø¹ Judá ca¹tiúh¹ hlég² quián¹² rai¹³ Salmanasar quianh¹³ dsa² tiogh³ huø¹ Efraín. Ca¹hén²dsa jøa³juøi² Samaria. Ca¹tai¹dsa ca¹lah¹já¹ dsa² juøi² héi² juu¹² go²dsa, huø¹ Asiria. Mi³ca¹jon¹ rai¹³ Salmanasar héi², ca¹lán¹ Senaquer ib rai¹³ huø¹ Asiria dsié¹² hlai³ héi². Ma²guie¹ ji²ŋi² ca¹hén² dsa² Asiria jøa³juøi² Samaria, ca¹jmo¹ rai¹³ Senaquerib hning² quianh¹³ rai¹³ Ezequías. Mih² tsa¹ca¹lǿh²dsa ta³cøng² huø¹ Judá. Ca¹mǿi² jøa³juøi² Jerusalén tsa¹ca¹lǿh²dsa. Jøng² ca¹dsianh² rai¹³ Ezequías cøng² si², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ dsa² hiag¹³ héi². Lah¹la² rø²juúh² si²: —Cuø² jniih³ hning² cónh² té¹² hi² canh²hning, rø²juúh² si². Jøng² ca¹can² rai¹³ dsa² hiag¹³ ma²dsio¹² cog³. Jøng² ca¹cuøh¹² Ezequías rai¹³ dsa² hiag¹³ ca¹lah¹jǿ¹ cog³ teg² quiah¹²dsa quianh¹³ hi² mi³tioh¹³ guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹cuø¹dsa cog³ niáng¹³ hi² lai³ hag³ guøh¹² jøng². Tsa¹ca¹të²́ rai¹³ dsa² hiag¹³ cog³ jøng². Ma²dsio¹² hi³méh¹ mi³can²dsa. Jøng² ca¹tsë²́ dsa dsa² canh¹³ quián¹²dsa juu¹² jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ dsa² quián¹² Ezequías: —Nøngh² hniah¹² jǿg³ quieg¹jni. Tsa¹tiah² hniah¹² ja³jmoh² hniah¹² hning² quianh¹³ rai¹³ quián² jniih³. Ha¹chi² ta³ li¹jmo¹ ja³møh² hniah¹² hi² mi²hag² dsa² chian² Egipto quianh¹³ hniah¹². Tsa¹héh² hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ quiánh² hniah¹². Di³ ma²hénh² hniah¹² ni³hiég² quiah¹² Diú¹³ héi². Tsa¹mi²hog²dsa hniah¹² huu¹³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ho¹ dsa² quián¹² rai¹³ chian² Asiria tí², ca¹tsáih¹dsa dsa² tiogh³ jøa³juøi² Jerusalén. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Tsa¹héh² hniah¹² jǿg³ quiah¹² rai¹³ Ezequías. Di³ ca¹juúh²dsa hi² hniuh¹² héh² hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ tsen² Jehová. Tsa¹tiúh¹ Diú¹³ héi² quianh¹³ jniih³, dsa² Asiria. Ma²ca¹líh² jniih³ hliú² juøi². Tsa¹ca¹tiúh¹ diú¹³ ti³hlanh² dsa² héi² mi²hag²dsa ja³ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ jniih³. Hniuh¹² jéinh² hniah¹² ja³cog² rai¹³ quián² jniih³. Hi² jøng² cuø¹²dsa huø¹ dsio¹ ja³gu³túgh² hniah¹² ja³siíh³. Mi³jøng² niu¹ tei³ jǿg³ quiánh² hniah¹² —ca¹juúh²dsa. 159 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ha¹chi² ca¹ŋai¹ dsa² juøi² jǿg³ ca¹juúh² dsa² héi², ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ rai¹³ Ezequías. Jøng² ca¹ŋó¹ rai¹³ juu¹² guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Ca¹tǿh²dsa Isaías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Isaías cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ hi² nǿng¹² rai¹³ Senaquerib cøng² jǿg³ ca¹já¹ go²dsa hi² ca¹løa¹ møah¹³ huø¹ jøng². Jøng² dsiánh²dsa juu¹² go²dsa. Jón²dsa huø¹ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tsë²́ rai¹³ Senaquerib dsa² canh¹³ quián¹²dsa juu¹² jøa³juøi² Jerusalén calah siíh². Ti³quín²dsa si² ca¹jmo¹ rai¹³ dsa² hiag¹³ héi². Rø²juúh² si² jǿg³ ju³lah jǿg³ ma²ca¹juúh² dsa² quián¹² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Ezequías jmai³ lah¹ni³. Jøng² ca¹hǿ² rai¹³ Ezequías si² jøng². Ca¹ŋó¹dsa juu¹² ja³dsi¹² guøh¹² juøh¹². Ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Mi²hagh²hning jniih³ hi² tsa¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ chian² Asiria quianh¹³ jniih³ dsa² judá. Hi² jøng² li¹ŋi¹² ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ hi² lanh¹²hning Diú¹³ lah¹dsóh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Isaías cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Ezequías. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Ma²ca¹nǿng² Diú¹³ jǿg³ ca¹hlanh²hning dsá¹. Tsa¹jmo¹ hlég² dsa² chian² Asiria hning² jøa³juøi² la² —ca¹juúh²dsa. Ja³neng² jøng² ca¹mi¹dsian¹² ángel quián¹² Diú¹³ mih² tsa¹ca¹lah¹já¹ hlég² dsa² hiag¹³ chian² Asiria. Jøng² ca¹ŋáh¹ rai¹³ Senaquerib juu¹² go²dsa. Jøng² ca¹jŋëh¹ og¹ ja³ŋiúh³ rai¹³ ti³jmi²dsa. Hi² jøng² ca¹jon¹ rai¹³ Senaquerib. Ca¹lán¹ Esar-hadón ja³ŋiúh³dsa dsa² juanh¹², rai¹³ huø¹ Asiria dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Hi² jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ hi² ca¹hǿ² Isaías. Ma²ni³ŋó¹³ mih² ca¹lø¹dsógh² rai¹³ Ezequías. Ca¹hí² bøah¹² quiah¹²dsa. Jøng² ca¹hǿ² Isaías jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi²: —Ca¹tǿ² ja³jónh²hning, rai¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hlanh² Ezequías Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Jmóh³ hi² hliú³jni. Di³ ca¹mi²ti²jni ti³hian¹³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ chian²jni jmøi¹guǿi¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Isaías jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Ezequías: —Ma²ca¹nǿng² báh³ Diú¹³ jǿg³ ca¹hlanh²hning dsá¹. Hliúgh² báh³ hning² dsag³ hi² lanh²hning. Li¹chianh²hning jmøi¹guǿi¹ cónh² guie¹hŋí² ji²ŋi² —ca¹juúh²dsa. Hi² jøng² hioh¹² jénh² báh³ rai¹³ héi². Ca¹jmo¹dsa son¹³ ja³ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³, ja³ca¹cuøh¹²dsa Diú¹³ di³hmah³. Jøng² ca¹nǿng² rai¹³ Merodac-baladán dsa² lán¹² ta³ huø¹ go² dsa² caldeo, jǿg³ hi² mi³dsoh³ rai¹³ Ezequías. Ca¹tsë²́ dsa dsa² quián¹²dsa juu¹² jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹u¹quín²dsa hi² dsio¹ ja³cog² rai¹³ héi². 160 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹héh¹ Ezequías dsa² héi² jǿg³ ha²lah lǿa¹² hi² chi² quiah¹²dsa quianh¹³ hi² dsio¹, hi² jláh³. Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ dsa² héi². Jøng² ca¹hǿ² Isaías jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Ezequías: —Jmai³ chi³quë¹́ jmo² Diú¹³ ji¹lé² hlég² dsa² caldeo héi². Can² dsa² héi² ca¹lah¹jǿ¹ hi² dsio¹ quiah¹² rai¹³ Judá juu¹² Babilonia, ja³tén¹² go² dsa² caldeo. Jmo² báh³ Diú¹³ hi² mi²ti² tsø³jongh²hning ni³ rai¹³ go² dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Tsa¹ca¹tónh¹ rai¹³ Ezequías juu¹² jǿg³ jøng². Di³ ma²ca¹juúh² Isaías hi² tsa¹lé² hi² jøng² jmai³ chian² hŋiah¹² rai¹³ héi². Ma²guieg²ŋiu¹ ji²ŋi² ca¹lán¹ Ezequías rai¹³, ca¹jon¹dsa. Jøng² ca¹lán¹ Manasés, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ja³ca²tóh³ Jø² Ca¹hǿ² Isaías Isaías 40–66

Ca¹hǿ² Isaías jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ha²lah lé² ja³tiogh³ dsa² judá jmai³ chi³quë¹́ . Di³ dsa¹tiogh³dsa juu¹² go² dsa² siáh². Ca¹juúh² Isaías jǿg³ ju³lah juúh² jan² dsa² chian² jmai³ chi³quë¹́ jøng². Conh¹jøng² ca¹hǿ²dsa jǿg³ jøng² niúh¹ jín³ ca¹løa¹ lah¹jøng². Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Jmóh³ hniah¹² bí² hoh¹², dsa² judá. Di³ hiug¹² ma²ca¹quính² hniah¹² jmø³uai¹² huu¹³ hi² hlaih¹³ hi² ma²ca¹jmoh² hniah¹². Ma²ca¹quíg² hniah¹² dsag³ mi³ti³reh² hniah¹². ’Ca¹hløah¹ jan² dsa² tí² juu¹² ha¹chian² dsa² tiogh³. Ca¹juúh²dsa jǿg³ na¹ bíh³ jií¹ hŋiah¹² Juu¹³ Jniang³. Li¹ŋi¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ ha²lah cónh² té¹² dsiog¹ lán¹² Diú¹³ quián² jniang³. ’Lǿa¹² quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ ju³lah lǿa¹² høg² nung², ju³lah lǿa¹² lí³. Quián² lí³. Lø²quíng² høg² nung². Tsa¹lǿ² lah¹jøng² jǿg³ quiah¹² Juu¹³ Jniang³. Tsa¹lǿih² jmai³ dsa¹hén² hi² jøng². ’Dsio¹ báh³ goh² hniah¹² juu¹² máh² ŋieing¹². Gu³tseih³ hniah¹² dsa² juøi² tí² jǿg³ dsio¹, dsa² tiogh³ jøa³juøi² Jerusalén. Gu³tseih³ hniah¹² dsa² jǿg³ hi² chian² Diú¹³. Na¹ bíh³ jií¹ hŋiah¹² Diú¹³. Lén¹² dsa² héi² rai¹³ quián² jniang³. Dsio¹ báh³ ja³mi³rǿ²dsa jǿg³. Jmo¹³dsa hí³ dsa² quián¹²dsa ju³lah hí³ jmo¹² juu¹³ jah¹chih². ’Hiug¹² juanh¹² Diú¹³. Ŋi¹² báh³ dsá¹ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³. Juanh²dsa cónh² jín³ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹. Tsa¹lán¹²dsa ju³lah lán¹² diú¹³ lan³, hi² ca¹jmo¹ dsa² jmøi¹guǿi¹. Can² dsa² jmøi¹guǿi¹ ju²hí³ dsǿa¹² ja³tsih¹³dsa diú¹³ héi² tí². Cónh² jín³ cah¹hnang² hma² jmo¹²dsa cuai³. Jag³ ca¹hnang² jøng² jmo¹²dsa diú¹³ lan³. Tsa¹ŋi¹²dsa ha²lah cónh² té¹² tsa¹dsio¹ ja³jmo¹²dsa lah¹jøng². Tsa¹ŋøa¹² diú¹³ lan³. Tsa¹lé² mi²hag² diú¹³ héi² quianh¹³ dsa² jmøi¹guǿi¹. Tsa¹lé² lúg² diú¹³ héi² dsa² quián¹²dsa. ’Conh¹jøng² hiug¹² juanh¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Tsa¹chian² diú¹³ siáh² ju³lah lán¹² dsa² héi². Tsa¹dsio¹ lë² jniang³ hi² tsa¹ŋi¹² Diú¹³ ha²lah lǿa¹² ja³tiagh³ jniang³. Tsa¹lǿih² jmai³ ca¹hoh² Diú¹³. Ŋë²dsa ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ chi² 161 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

jmøi¹guǿi¹. Cuøh¹²dsa jniang³ ju²bí² hoh² ju³ná³ hé² jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa. Di³ tiog¹³ ca¹hoh² dsa² jmøi¹guǿi¹. ’Dsio¹ báh³ hlanh² ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Di³ hŋiah¹² báh³ Diú¹³ dsa² neng¹² gug² tai³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² chi² jmøi¹guǿi¹. Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ hi² qui²jiag¹²dsa jniang³, dsa² israel. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² tiagh³ jniang³ huø¹ go² jniang³ calah siíh². Di³ jmo¹² Diú¹³ hi² ni³tsø² ni³já¹ dsa² go² jniang³ juu¹² go² dsa² siáh² lah¹jiá¹². ’Lán¹² dsa² israel ju³lah lán¹² tsih² høh² quián¹² Diú¹³. Tsa¹jmóh³ ganh¹. Di³ hiúg² Diú¹³ jøa³ ja³tiagh³ jniang³. Qui²jiag¹²dsa jniang³. Jmo² báh³ Diú¹³ ue¹² dsǿa¹² ja³cog² dsa² jmo¹² ue¹² dsǿa¹² ja³cog² jniang³. Ca²juuh³ mih² dsa² go² jniang³. Conh¹jøng² mi²hag² báh³ Diú¹³ quián² jniang³. ’Na¹ bíh³ jií¹ jan² dsa² lén¹² tsih² høh¹² quián¹² Diú¹³. Quin¹²dsa jmi²dsí² quiah¹² Diú¹³. Cu²rø² mi³rǿ²dsa jǿg³. Ha¹chi² tsë¹́ dsa quianh¹³ roh¹³dsa. Tsa¹ho¹dsa tí². Nang¹ dsa² juøi² jǿg³ quiah¹²dsa. ’Hŋiah¹² Jehová lán¹² Diú¹³ lah¹dsóh². Tsa¹tǿa¹² dsǿa¹² Diú¹³ ju³ná³ hlanh² jniang³ Diú¹³ siáh², diú¹³ lan³. Di³ tsa¹chian² diú¹³ siáh². Jan² héi² báh³ Diú¹³ chian². ’Hén² Diú¹³ dsag³ quián² jniang³. Ma²ca¹ŋi¹niang¹³ jniang³ juu¹² tø¹cøg¹². Jmo¹² báh³ Diú¹³ juanh¹² dsǿa¹² quián² jniang³ ja³hén²dsa dsag³ quián² jniang³. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² tiíh¹ jmǿa¹² huø¹ la². Jø¹² bíh³ tí²dsa jmi²dsí² quiah¹²dsa quiah¹² dsa² go² jniang³. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² tógh² jue¹² dsa² jøa³juøi² Jerusalén calah siíh². Li¹juøh¹² juøi² jøng². ’Cuø¹² báh³ Diú¹³ juu¹² jmø³hiég¹ ja³cog² jan² rai¹³ tsen² Ciro. Lén¹² dsa² héi² ju³lah tsih² høh¹² quián¹² Diú¹³. Tsa¹cue¹² rai¹³ Diú¹³ juu¹³dsa. Conh¹jøng² mi²ti²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jmo¹²dsa héh¹ hi² liúg² dsa² israel ja³hiúg³dsa go² dsa² siáh². Tsih¹² dsa² go² jniang³ guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³ ni³ hmë²́ jøa³juøi² Jerusalén jmai³ lán¹² dsa² héi² ta³. Jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² quín² dsa² caldeo jmø³uai¹² hiug¹² huu¹³ hi² ca¹jmóh²dsa dsa² go² jniang³, huu¹³ hi² ca¹ŋi²nio³dsa rú²dsa. ’Jmo¹² Diú¹³ hi² li¹tí² jǿg³ quiah¹²dsa ca¹hǿ² dsa² quián¹²dsa ma²lǿih². Cán² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quián² jniang³. Ca¹cuø¹ Diú¹³ ju³lih¹³ dsøa¹². Tsa¹hniu¹dsa hi² hén²dsa jǿg³ ma²ca¹jmo¹dsa quianh¹³ jniang³. Hniu¹dsa hi² mi²tan¹² jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa. Hi² jøng² mi³ti³ jniang³ jǿg³ jøng². ’Ju³jøng² ca¹mi¹ti¹ jniang³ ti³hian¹³ jǿg³ quiah¹²dsa, tsa¹ca¹løa¹ ja³quín² jniang³ jmø³uai¹². Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² huanh² jniang³ go² dsa² caldeo. Dsa¹tiogh³ dsa² go² jniang³ huø¹ go² jniang³ calah siíh². Mi²hag² báh³ Diú¹³ jniang³. Tiog¹³ báh³ jmo¹² Diú¹³ hi² quín² dsa² jmø³uai¹², dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³. ’Lén² tsih² høh¹² quián¹² Diú¹³ jan² dsa² juanh¹². Li¹chi² bí² quiah¹²dsa. Jøng² li¹dsogh² dsǿa¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ ha²lah jniá² dsa² héi². Di³ jniá¹dsa siíh² cónh² jín³ hi² jniá² dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹²dsa. Hlaih¹³ jniá²dsa. Cónh² ja¹lái¹ jniá²dsa ju³lah jniá² dsa² jmøi¹guǿi¹. Jmo¹² hi² tsa¹quien²dsa dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹²dsa. Quín²dsa ma²dsio¹² jmø³uai¹². Quín²dsa jmø³uai¹² 162 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

jøng² huu¹³ quián² jniang³. Di³ ma²ca¹ta¹canh¹³ jniang³ dsag³. Hi² jøng² quín²dsa jmø³uai¹² ca¹të²́ jniang³. Hi² jøng² hén² Diú¹³ dsag³ quiah¹² jniang³ huu¹³ hi² ca¹can²dsa jmø³uai¹² jøng². ’La¹ŋi³niang¹³ jniang³ la²ŋi²nio³ jah¹chih². Conh¹jøng² cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² quín² dsa² héi² jmø³uai¹² huu¹³ hi² jøng² dsié¹² jniang³. Tsa¹hløah¹²dsa ca¹lah¹jin³ he² ja³quín²dsa jmø³uai¹². Jŋaih¹² dsa² hiag¹³ dsa² héi². Conh¹jøng² tsa¹ca¹ta¹canh¹³dsa dsag³ ca¹lah¹jin³ he². ’Ma²léi¹³ jmai³ chi³quë¹́ hi² lán¹²dsa dsa² dsiog¹. Huu¹³ hi² ca¹can²dsa jmø³uai¹² jøng² hén² Diú¹³ dsǿg³ dsa² jmøi¹guǿi¹. ’Hniu¹ báh³ Diú¹³ hi² hé² jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa ja³chi²quian² jniang³ jmai³. Qui²jiag¹² báh³ diú¹³ jniang³ ju³ná³ hé² jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa. Tsa¹lǿi² jniang³ cónh² té¹² ja³ca¹jmó³ jniang³ ta³. Lé² báh³ dsio¹ quián² jniang³ ju³ná³ hé² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ju³ná³ mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa. ’Jmo¹² báh³ Diú¹³ jǿg³ quianh¹³ jniang³ hi² tsa¹lǿih² jmai³ dsa¹hén². Hniang¹ báh³ Diú¹³ jniang³ ca¹lah¹jǿ¹ jmai³. Hi² jøng² héh² jniang³ dsa² jmøi¹guǿi¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. ’Lø¹i³hén² Diú¹³ dsǿg³ dsa² jmøi¹guǿi¹, ju³ná³ hein² dsa² ca¹hé² jǿg³ quiah¹²dsa, dsa² ca¹jéinh² dsǿa¹²dsa. Siíh² báh³ jmo¹² Diú¹³ cónh² jín³ ja³jmo¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Dsio¹ hi³méh¹ jmo¹² Diú¹³ cónh² jín³ hi² jmo² jniang³. Té¹² báh³ jag³dsa. Lø¹tí² jǿg³ quiah¹²dsa. ’Hniu¹ báh³ Diú¹³ hi² jmo² jniang³ jmáh¹lah hi² dsio¹. Dsio¹ ja³jŋi² jniang³ jmai³ sa³¹. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog² dsa² chian² ja³siíh³, ju³ná³ ca¹nǿng²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ju³ná³ hnio¹dsa Diú¹³. Cuø¹² báh³ Diú¹³ jǿg³ hi² dsii¹² dsa² héi² ŋǿ³jah ni³dsa guøh¹² juøh¹² quiah¹²dsa. Dsi¹² báh³ juu¹² hi² hlanh² ca¹lah¹i³ ni³ juøi² Diú¹³ guøh¹² jøng². ’Hiug¹² juanh¹² Diú¹³. Conh¹jøng² tónh² báh³ juu¹² jǿg³ quiah¹² dsa² meh², dsa² jmo¹² tsa¹quien² guiog¹³dsa. Mi²hag² báh³ Diú¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² go² jniang³ ju³ná³ hein² dsa² hé² jǿg³ quiah¹²dsa. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² quín² jniang³ jmø³uai¹², ju³ná³ jmo¹² jniang³ hi² hlaih¹³. ’Ha¹chi² ta³ li¹jmo¹ ju³ná³ hlanh² jniang³ Diú¹³, ju³ná³ tsa¹jmo² jniang³ juanh¹² dsǿa² ja³cog² dsa² ti³jmo¹² ta³ quián² jniang³. Hiug¹² hi² quien² ja³jmo² jniang³ juanh¹² dsǿa¹² ja³cog² dsa² jmøi¹guǿi¹, ju³lah dsa² ti²ŋié², cónh¹ jín³ ja³hlanh² jniang³ Diú¹³ ja³ti³jái¹ dsa² jue¹². ’Can² tsih² høh¹² quián¹² Diú¹³ jmi²dsí² quiah¹²dsa. Ca¹tsë²́ Diú¹³ dsa² héi² hi² dsa¹téng²dsa jǿg³ dsio¹ ja³cog² dsa² meh², dsa² tsa¹quien². Hi² jøng² cuø¹² Diú¹³ ju²hiúg¹ dsǿa¹² ja³cog² dsa² tsa¹hiúg² dsǿa¹². Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² liúg² dsa² mi³quián¹² dsa² hlanh³. Di³ ca¹dsiég¹ jmai³ ja³jmo¹² Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² ca¹lah¹já¹ dsa². Can² báh³ Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jmai³ hiá¹ hiég¹, dsa² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³. Cuø¹² Diú¹³ liánh² ja³cog² dsa² tsa¹hiúg² dsǿa¹². ’Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² dsio¹ ja³cog² dsa² quián¹²dsa. Conh¹jøng² dsián² dsa² hlanh², dsa² ti³hlanh² diú¹³ lan³. 163 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Jmo¹² báh³ Diú¹³ jmai³ chi³quë¹́ hi² li¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹ hliú² ji²ŋi², hi² lé² niu¹ tei³ jǿg³ hei¹² jmøi¹guǿi¹. Jø¹² bíh³ niu¹ tei³ jǿg³ quiah¹² jáh², ju³lah dsøi²núng² quianh¹³ jah¹chih². Ha¹chi² ma²cúgh²jah roh¹³ —ca¹juúh²dsa. Jǿg³ Ja³ca¹lán¹ Manasés Quianh¹³ Amón Quianh¹³ Josías Rai¹³ Huø¹ Judá 2º Reyes 21.1–23.30; 2º Crónicas 33–35; Jeremías 1–6

Ca¹lán¹ Manasés, ja³ŋiúh³ Ezequías, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Rai¹³ dsa² hlanh³ báh³ Manasés héi². Ca¹jmóh² ca¹lah¹jǿ¹ ni³hiég² ja³cog² diú¹³ lan³, hi² ma²ca¹gug¹ hlai³ Ezequías. Ca¹hlanh²dsa ca¹lah¹i³ ni³ diú¹³ lan³ mi³ti³hlanh² dsa² mi³tiogh³ huø¹ Canaán ma²lǿih². Ca¹jmo¹dsa ni³hiég² ja³cog² diú¹³ lan³ dsi²néi² guøh¹² quianh¹³ ja³dsi¹². Ca¹jŋëh¹ rai¹³ héi² ja³ŋiúh³dsa. Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³tsih ni³ diú¹³ lan³. Ca¹nǿng²dsa jǿg³ dsi² dsa² quianh¹³ dsa² hlanh³. Ca¹can² rai¹³ ni³ quiah¹² dsa² juøi² Judá ja³ca¹jmo¹dsa hi² hlaih¹³ lah¹jøng². Hi² jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³dsa. Jøng² ca¹tsë²́ Diú¹³ jue¹² dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹²dsa. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Hiug¹² hi² hlaih¹³ ca¹jmo¹ rai¹³ Manasés cónh² jín³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹ dsa² amorita, dsa² hiug¹² hlanh², dsa² mi³tiogh³ huø¹ la² ma²lǿih². Jøng² ca¹ŋi²nio³ dsa² juøi² dsi²cah³ rai¹³ juu¹² hlaih¹³ jøng², ja³ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³. ’Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² ji¹lé² dsa² hiag¹³, hi² hén²dsa ta³cøng² juøi² ja³tiagh³ jniang³ la², cu¹dsie¹² quianh¹³ jøa³juøi² Jerusalén. Ma²ni³ŋó¹³ ji²ŋi² ca¹jmo¹ dsa² juøi² hi² hlaih¹³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³, hi² tsa¹tǿa³ dsǿa¹² Diú¹³, cónh² jmai³ lah¹ni³ ca¹huanh¹²dsa dsa² hóg¹ quián² jniang³ huø¹ Egipto. Hiug¹² hlaih¹³ mai³¹ quín² rai¹³ Manasés cónh² jín³ ca¹lah¹já¹ rai¹³ mi³lán¹² ta³ huø¹ la² lah¹jiá¹². ’Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² quín² jniang³ jmø³uai¹² huu¹³ hi² hlaih¹³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Cu¹dsie¹² tsa¹ca¹tónh¹ dsa² juøi² juu¹² jǿg³ ca¹juúh² dsa² héi². Hi² jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹u¹lé² juu¹³ hlég² dsa² chian² Asiria. Ca¹chiánh²dsa rai¹³ Manasés. Ca¹tai¹dsa dsa² héi² juu¹² jøa³juøi² Babilonia. Ja³jøng² ca¹can²dsa jmø³uai¹². Jøng² ca¹hlanh² rai¹³ Manasés Diú¹³. Ca¹jéinh² dsǿa¹²dsa huu¹³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹dsa. Jøng² ca¹nǿng² Diú¹³ jǿg³ quiah¹² rai¹³. Ca¹lúg²dsa rai¹³ héi². Ca¹lán¹dsa ta³ huø¹ Judá calah siíh². Ca¹gú²dsa jøa³juøi² Jerusalén, ja³mi³guǿ¹³dsa. Hi² jøng² ca¹lø¹ŋi¹² rai¹³ héi² hi² lán¹² Jehová Diú¹³ lah¹dsóh². Jøng² ca¹gug¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ ni³hiég² ti³tǿng² jøa³juøi² Jerusalén, hi² ca¹jmo¹dsa hŋiah¹²dsa ja³cog² diú¹³ lan³. Ca¹tión²dsa diú¹³ lan³ mi³ti³tón² guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Ca¹dsii¹dsa ŋǿ³jah ni³ Diú¹³ guøh¹² jøng². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² ti³hlanh² dsa² juøi² jmáh¹lah Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. 164 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹jmóh²dsa jnǿ³ ŋieing¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹ jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹tógh²dsa hlég² quián¹²dsa lah¹cøng² lah¹cøng² juøi² tsih¹² jnǿ³ ŋieing¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹. Jøng² ca¹jmo¹ hlég² hí² juøi² jøng². Ma²ton¹lug¹guí² rø²dsǿ² hŋí² ji²ŋi² ca¹lán¹ Manasés rai¹³, ca¹jon¹dsa. Jøng² ca¹lán¹ Amón, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Rai¹³ dsa² hlanh³ báh³ Amón héi². Ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³ ju³lah ca¹jmo¹ hlai³ ti³jmi²dsa cónh² jmai³ lah¹ni³. Tsa¹ca¹tiu¹²dsa mai³¹ hlaih¹³ mi³quín²dsa. Ma²ton¹ ŋi² ca¹lán¹dsa rai¹³ ca¹jŋëh¹ dsa² canh¹³ quián¹²dsa rai¹³ héi². Jøng² ca¹mi¹dsian¹² dsa² juøi² dsa² canh¹³ héi², dsa² ca¹jŋëh¹ rai¹³. Jøng² ca¹lán¹ Josías, ja³ŋiúh³ hlai³ Amón, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ héi². Cónh² jŋii¹ ji²ŋi² hiúg¹² tsih² Josías cónh² mi³ca¹lán¹dsa rai¹³. Hniu¹dsa mi²tan¹²dsa ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Rai¹³ dsa² dsiog¹ báh³ héi². Ca¹gug¹dsa ni³hiég² quiah¹² diú¹³ lan³ ti³tǿng² ta³cøng² huø¹ Judá quianh¹³ huø¹ Efraín. Ca¹mi¹dsian¹²dsa jmi²dsa² quián¹² diú¹³ lan³, dsa² mi²ti¹ ni³ diú¹³ héi². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Josías héh¹ hi² jmóh² jmi²dsa² guøh¹² juøh¹². Ca¹jéinh²dsa cog³ ja³cog² Hilcías, dsa² lán¹² juu¹³ jmi²dsa² hi² jmóh²dsa guøh¹² jøng². Ja³jmóh²dsa guøh¹² jøng² ca¹dsóh¹ Hilcías si² rø²ba¹² hi² lǿa¹² lei¹³ quiah¹² hlai³ Moisés. Ca¹jéinh²dsa si² jøng² ja³cog² rai¹³. Mi³ca¹nǿng² rai¹³ Josías jǿg³ rø²juúh² si² jøng² ca¹lø¹dsógh² dsǿa¹²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ hi² hlanh² dsa² canh¹³ quián¹²dsa Diú¹³. Di³ hniu¹dsa li¹ŋi¹²dsa ha²lah lé² quiah¹² dsa² chian² Judá. Di³ ca¹lø¹lih¹³dsa tsa¹ca¹mi¹ti¹ dsa² juøi² ti³hian¹³ ca¹lah¹cónh² lǿa¹² jǿg³ rø²juúh² si² jøng². Hi² jøng² ma²ŋi¹² rai¹³ hi² ca¹can² dsa² judá quianh¹³ dsa² efraín jmø³uai¹² huu¹² hi² tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ jøng². Jøng² ca¹juúh² jan² hio¹³ ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, hio¹³ tsen² Hulda, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Josías: —Lah¹dsóh² li¹tí² jǿg³ uai¹² jong², jǿg³ rø²juúh² si². Hlaih¹³ lé² go² jniang³ quianh¹³ jøa³juøi² la². Di³ tsa¹ca¹mi¹ti¹ dsa² juøi² ti³hian¹³ ca¹lah¹cónh² lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ rø²juúh² si². Ca¹hlanh² dsa² juøi² jue¹² diú¹³ lan³. ’Conh¹jøng² ca¹jéinh² hoh¹²hning, rai¹³ quián² jniang³. Ma²ca¹mi³tih³hning jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hi² jøng² tsa¹lé² hi² hlaih¹³ jøng² cónh² jmai³ ja³chianh²hning jmøi¹guǿi¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tógh² rai¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² juøi² ja³dsi¹² guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Ca¹hǿ²dsa ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ rø²juúh² si² ca¹tiun¹ hlai³ Moisés. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ jǿg³ quianh¹³ Diú¹³ hi² cøng² hi² mi²ti²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ ja³chian²dsa jmøi¹guǿi¹. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ dsa² juøi² jǿg³ jøng² ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Jøng² ca¹hén² rai¹³ Josías ca¹lah¹já¹ diú¹³ lan³. Jmai³ ja³chian² rai¹³ héi² ca¹dsii¹ dsa² juøi² ŋǿ³jah ni³ jmáh¹lah Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. 165 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ma²guie¹ jŋii¹² ji²ŋi² ca¹lán¹ Josías rai¹³ ca¹jmo¹dsa jmai³ juøh¹², Jmai³ Ta²høa³. Conh¹jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² hén²dsa huø¹ Judá huu¹³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹ hlai³ rai¹³ Manasés ju³lah ca¹hén²dsa huø¹ Efraín. Tiog¹³ ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ dsa² juøi² huu¹³ hi² jøng². Jøng² ca¹tsë²́ Diú¹³ Jeremías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹²dsa, juu¹² ja³tiogh³ dsa² judá jmai³ mi³lán¹² Josías rai¹³ huø¹ jøng². Lah¹jøng² ca¹juúh² Jeremías, jǿg³ quiah¹² Diú¹³: —Ma²ca¹jmó³ jniang³ ma²dsio¹² hi² hlaih¹³. Tsa¹ca¹néng² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ma²ca¹hlanh² jniang³ diú¹³ lan³ hi² ca¹jmó³ jniang³ guiag¹². Ma²lǿih² ca¹hlanh² dsa² hóg¹ quián² jniang³ Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³, jmai³ ca¹huanh¹² Diú¹³ dsa² héi² huø¹ Egipto, jmai³ ca¹ŋi²nio³dsa juu¹² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ ja³ca¹jmo¹ dsa² héi² hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³. ’Mi³ca¹túgh² dsa² hóg¹ quián² jniang³ huø¹ la². Ca¹tiu²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹tǿ² jmi²dsa² quianh¹³ dsa² mi³hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹tiu²dsa jǿg³ jøng². Jøng² jmai³ na¹ ti³hlanh² dsa² juøi² jmáh¹lah diú¹³ lan³ tsa¹quien². Jmo² báh³ jniang³ ju³lah jan² dsa² ca¹tiu² ja³hii¹³ jmøi² dsio¹. Hi² jøng² guieg² jniang³ tøg² ja³quing², ja³tsa¹hii¹² jmøi² jin³ he². ’Ma²ni³ŋó¹³ jmai³ ma²ca¹quín² jniang³ jmø³uai¹² huu¹³ tsa¹ca¹néng² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Tiog¹³ báh³ hlanh² jniang³ Diú¹³ cu²hna² ja³chi²quian² jniang³ jmai³. Ma²ca¹hén² Diú¹³ jǿg³ quiah¹² dsa² mi³tiogh³ huø¹ Efraín huu¹³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹dsa. Conh¹jøng² tsa¹ca¹jéinh² dsǿa² jniang³ mi³ca¹ne¹³ jniang³ he² ca¹løa¹ quiah¹² dsa² héi². ’Ju³ná³ jéinh¹ dsǿa¹² dsa² efraín héi² huu¹³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹dsa, hi² hlanh²dsa Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ calah siíh², jøng² hén² Diú¹³ dsǿg³dsa. Cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² dsa¹tiogh³dsa jøa³juøi² Jerusalén ju³ná³ jmo¹²dsa lah¹jøng². ’Ju³ná³ tsa¹jéinh² dsǿa² jniang³, dsa² judá, jmo¹² Diú¹³ hi² ji¹lé² dsa² hiag¹³ chian² huø¹ neng¹² ta¹lah¹norte. Li¹hén² dsa² hiag¹³ héi² juøi² ja³tiagh³ jniang³. ’Tsa¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹ dsa² hniu¹ hi² dsio¹, dsa² hniu¹ mi²ti² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hi² jøng² dsio¹ ja³jmo¹² Diú¹³ hi² quín² jniang³ jmø³uai¹². Ji¹lé² hlég² dsa² hiag¹³. Tai¹ dsa² héi² dsa² go² jniang³ hi² dsa¹tiogh³dsa juu¹² go² dsa² siáh² —ca¹juúh²dsa. Ma²guieg²guí² rø²dsǿ² cøng² ji²ŋi² ca¹lán¹ Josías rai¹³ huø¹ Judá, ca¹jmo¹dsa hning² quianh¹³ rai¹³ Necao, rai¹³ chian² Egipto. Ca¹jenh² Josías rai¹³ héi² dsi²juu¹² ja³dság¹ rai¹³ hi² dsa¹mi²hag²dsa rai¹³ chian² Asiria. Tsa¹hné² rai¹³ Egipto quianh¹³ rai¹³ Josías. Conh¹jøng² ca¹jmo¹ Josías hning² quianh¹³ dsa² héi². Jøng² ca¹jon¹ rai¹³ Josías ja³ca¹jmo¹dsa hning² jøng². Jøng² ca¹lán¹ Joacaz, ja³ŋiúh³ hlai³ Josías, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Hlaih¹³ ca¹jénh² Jeremías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa cøng² son¹³ hi² hia²dsa hlai³ héi². 166 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Nahum Nahúm 1–3

Mi³ca¹hén² dsa² chian² Asiria huø¹ Efraín, ca¹hǿ² Nahum cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹hǿ²dsa jǿg³ niúh¹ jin³ hi² ca¹lán¹ Josías rai¹³ huø¹ Judá. Lah¹la² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² tiogh³ Nínive, ja³tén¹² Asiria: —Hiug¹² chi² bí² quiah¹² Diú¹³ Jehová. Hniu¹dsa hi² hlanh² dsa² jmøi¹guǿi¹ jmáh¹lah Diú¹³ héi². Gøg² lé² ju³ná³ hné²dsa. Jmo¹²dsa hí³ cu²rø² quianh¹³ dsa² quián¹²dsa, dsa² hé² jǿg³ quiah¹²dsa. Conh¹jøng² ta¹canh¹³ dsa² dsag³ ju³ná³ hein² dsa² tsa¹ca¹nǿng² jǿg³ quiah¹²dsa. ’Ma²ca¹jmoh² hniah¹² jǿg³ hi² tiah² hniah¹² quiah¹² Diú¹³. Conh¹jøng² jmo¹² báh³ Diú¹³ li¹hén² jǿg³ jøng². Can² Diú¹³ jǿg³ dsǿg² quiánh² hniah¹². Dsianh² hniah¹² ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. ’Conh¹jøng² jmo² báh³ Diú¹³ hí³ dsa² israel. Di³ lán¹² dsa² héi² dsa² quián¹²dsa. ’Ma²ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ ja³ca¹tiah² hniah¹² quianh¹³ dsa² efraín. Tsa¹ma¹tiah² hniah¹² quianh¹³ dsa² hiag¹³. Ji¹lé² dsa² hiag¹³. Tiúh¹ dsa² héi² quianh¹³ hniah¹². Tai¹dsa hniah¹² juu¹² go² dsa² siáh². Lenh² hniah¹² dsa² jmo¹² ta³ huh² quián¹² dsa² hiag¹³ héi². ’Hioh¹² báh³ jénh² dsa² ti³nang¹ jǿg³ jøng² ha²lah lé² quiánh² hniah¹². Di³ lanh¹² hniah¹² dsa² hiug¹² hlanh³ —ca¹juúh²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Sofonías Sofonías 1–3

Jmai³ mi³lán¹² Josías rai¹³ huø¹ Judá, ca¹hǿ² Sofonías jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹ dsa² judá. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Na¹ bíh³ mi²dsian² Diú¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² go² jniang³, dsa² ti³hlanh² diú¹³ lan³. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² tsa¹ma¹hlanh¹² dsa² juøi² diú¹³ héi². ’Na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ hi² quín² jniang³ jmø³uai¹², dsa² tiogh³ juøi² Judá. Di³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹ dsa² canh¹³, quianh¹³ dsa² hnai¹² lio¹³, quianh¹³ dsa² hen², quianh¹³ dsa² ca¹jmo¹ ue¹² dsǿa¹² quianh¹³ roh¹³. ’Cøng² hi² jmo¹² dsa² hi² hlaih¹³ ju³lah jmi²dsa², ju³lah dsa² canh¹³, ju³lah dsa² mi³hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Tsa¹ca¹nǿng²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Tsa¹ca¹jéinh² dsǿa¹²dsa. ’Hi² jøng² jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² dsián² jue¹² dsa² héi². Jø¹² bíh³ tai¹ dsa² hiag¹³ dsa² go² jniang³, dsa² ca¹chió² juu¹² go²dsa. Dsa¹tiagh³ jniang³ ja³jøng². ’Dsio¹ báh³ hlanh² jniang³ Diú¹³. Dsio¹ báh³ mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa. Hi² jøng² mih² jmø³uai¹² quín² jniang³ jmai³ jøng². ’Jmo¹² Diú¹³ hi² hén² juøi², jmai³ chi³quë¹́ dsa² ma²ca¹jmo¹ ue¹² dsǿa¹² quianh¹³ jniang³. Jø¹² bíh³ jmo¹² Diú¹³ hi² tógh² dsa² go² jniang³ huø¹ la² calah siíh² jmai³ jøng². Jø¹² bíh³ lǿh² dsa² héi² huø¹ mi³quiah¹² dsa² hiag¹³. Di³ dsa² quián² Diú¹³ báh³ jniang³. 167 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² niu¹ tei³ jǿg³ quiah¹² dsa² tiogh³ huø¹ Israel jmai³ jøng². Tsa¹ma¹jmo¹² dsa² héi² hi² hlaih¹³. Chính²dsa tí² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hioh¹² jénh²dsa. Di³ jmáh¹lah hi² dsio¹ jmo¹² Diú¹³ ja³cog² dsa² héi² jmai³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Habacuc Habacuc 1–3

Niúh¹ jín³ hi² ca¹hén² dsa² caldeo juøi² Judá, ca¹hǿ² jan² dsa² tsen² Habacuc jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹la² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Ma²ca¹hlanh²jni Diú¹³. Ca¹ŋai¹jni Diú¹³ he² løa¹ tsa¹can²dsa jǿg³ dsøg¹² quián² jniang³ huu¹³ hi² hlaih¹³ jøng². Di³ tsa¹ca¹néng² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmó³ jniang³. Hlaih¹³ ca¹jmo¹ jue¹³ ja³ca¹mi²rǿ²dsa jǿg³. Hiug¹² dsio¹ tiogh³ dsa² hlanh³ cónh¹ jín³ dsa² dsiog¹. ’Hi² jøng² ca¹juúh² Diú¹³ hi² na¹ bíh³ ji¹lé² hlég² dsa² caldeo juu¹² huø¹ la². Hlanh³ dsa² héi². Hiug¹² chi² bí² quiah¹²dsa. Li¹hén²dsa juøi² ja³tiagh³ jniang³. ’Jøng² ca¹ŋai¹jni Diú¹³ calah siíh². Di³ hiug¹² hlanh³ dsa² caldeo héi², cónh² jín³ hi² hlanh³ dsa² go² jniang³. Hi² jøng² tsa¹dsio¹ ja³cuø¹² Diú¹³ jǿg³ ji¹lé² dsa² hlanh³ hiug¹² juu¹² huø¹ la² hi² jmo¹²dsa hi² quín² jniang³ jmø³uai¹². Di³ lán¹² Diú¹³ dsa² han¹³, dsa² dsiog¹. Hlaih¹³ jní² hi² jmo¹² Diú¹³ lah¹jøng². Lah¹jøng² ca¹ŋai¹jni Diú¹³. ’Jøng² ca¹juúh² Diú¹³ calah siíh² hi² jmo¹²dsa hi² quín² dsa² caldeo jmø³uai¹² ju³lah jmø³uai¹² quín² dsa² go² jniang³. Ué² báh³ lé² quiah¹² dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³. Conh¹jøng² lé² báh³ dsio¹ quianh¹³ dsa² ca¹hé² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Hi² jøng² li¹ŋi¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jǿg³ hi² hiug¹² juanh¹² Diú¹³. ’Tsa¹chian² dsǿa¹² dsa² ca¹jmo¹ diú¹³ lan³, dsa² hé² jǿg³ quiah¹² diú¹³ héi². Tsa¹lé² mi²hag²dsa diú¹³ lan³, diú¹³ ca¹jmo¹ dsa² jmøi¹guǿi¹. Ha¹chi² jmi²dsí² quin¹² diú¹³ héi². ’Siíh² báh³ lǿa¹² quiah¹² Diú¹³ Jehová, Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Guǿ¹²dsa guøh¹² juøh¹² quiah¹²dsa. Dsio¹ báh³ nang¹ dsa² juøi² jǿg³ quiah¹²dsa ja³tiogh³dsa ja³tø¹ni¹ Diú¹³ héi². ’Ma²guiang³jni chi² bí² quiah¹² Diú¹³. Li¹hné²dsa quianh¹³ dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³. Jø¹² bíh³ hén²dsa dsǿg³ dsa² ma²ca¹ta¹canh¹³ dsag³. ’Tsa¹dsio¹ lǿa¹² quián² jniang³ jmai³ na¹. Tsa¹chi² cog³ quián² jniang³. Tsa¹dsio¹ ca¹løa¹ jøa³nung². Conh¹jøng² cøng² hi² mi²juanh²jni Diú¹³. Di³ ca¹cuø¹dsa bí² quieg¹jni. Lég²dsa jní² jmai³ hiá¹ hiég¹ —ca¹juúh²dsa. Ca¹lán¹ Joacaz Quianh¹³ Joacim Rai¹³ Huø¹ Judá

2º Reyes 23.31–24.7; 2º Crónicas 36.1–8; Jeremías 22.11-12; 25–26; 31; 36

Ca¹jon¹ báh³ rai¹³ Josías ja³ca¹jmo¹dsa hning². Jøng² ca¹lán¹ Joacaz, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Ma²úg² tsøh² ca¹lán¹dsa rai¹³ ca¹jmo¹ rai¹³ Necao, rai¹³ chian² Egipto, héh¹ hi² tsa¹ma¹lán¹² Joacaz ta³ huø¹ Judá. Ca¹tai¹ rai¹³ chian² Egipto dsa² héi² 168 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

juu¹² go²dsa. Ca¹can² dsa² hiag¹³ cog³ quiah¹² dsa² judá. Ca¹jmo¹ rai¹³ Necao héh¹ hi² ca¹lán¹ Joacim, roh¹³ Joacaz, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² Joacaz héi². Jøng² ca¹hǿ² Jeremías cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Tsa¹ma²dsianh² Joacaz juu¹² huø¹ Judá, huø¹ go²dsa. Jón²dsa huø¹ Egipto —ca¹juúh²dsa. Lah¹jøng² báh³ ca¹løa¹ quiah¹² dsa² héi². Ca¹jon¹dsa huø¹ Egipto. Rai¹³ dsa² hlanh³ Joacim héi². Tsa¹ca¹nǿng²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Cónh² jmai³ lah¹ni³ ja³mi³lán¹²dsa ta³ ca¹hǿ² Jeremías cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Ju³ná³ tsa¹tiu¹² jniang³ hi² hlaih¹³, cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² ji¹lé² dsa² hiag¹³, hi² hén²dsa jøa³juøi² Jerusalén —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ dsa² juøi² quianh¹³ jmi²dsa² quianh¹³ dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² dsa² hlanh³ quianh¹³ Jeremías, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Mi³jŋaih¹dsa Jeremías huu¹³ jǿg³ ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² og¹ úg² dsa² canh¹³ ca¹tsáih¹dsa dsa² ti³hné² héi²: —Ju³dsiagh² hoh¹² hniah¹² ha²lah ca¹løa¹ quiah¹² hlai³ Miqueas ma²ŋi¹lǿg² ji²ŋi². Di³ ca¹hǿ²dsa jǿg³ jøng² cónh² lǿa¹² jǿg³ ca¹hǿ² Jeremías ná¹². Conh¹jøng² tsa¹ca¹jŋëh¹ dsa² juøi² Miqueas héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² mi³ti³hné². Tsa¹ca¹jŋëh¹dsa Jeremías. Ma²hnøa¹² ji²ŋi² ca¹lán¹ Joacim rai¹³, ca¹hǿ² Jeremías jin³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Ma²guiég²hnøa¹² ji²ŋi² ma²ca¹juǿi²jni hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Tsa¹ca¹néngh² hniah¹² jǿg³ jøng². Ju³ná³ jéinh² dsǿa² jniang³, jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² cøng² hi² tiagh³ jniang³ huø¹ la² jmai³ ŋi² ja³já¹³ jmai³ ŋi² ja³dság¹. Tiog¹³ báh³ hlanh² jniang³ diú¹³ lan³. Hi² jøng² cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² jmo¹² rai¹³ Nabucodonosor, dsa² lán¹² ta³ quián¹² dsa² caldeo, hning² quianh¹³ jniang³. Tiúh¹ hlég² quián¹² dsa² héi². Hi² jøng² dsa¹tógh² dsa² go² jniang³ go² dsa² hiag¹³ héi² ton¹lug¹guí² rø²dsǿ² guiég² ji²ŋi². Jø¹² bíh³ tiúh¹ rai¹³ dsa² hiag¹³ héi² quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ juøi² tioh¹² cøg¹². Ma²ca¹dság¹ ji²ŋi² jøng² tiúh¹ dsa² siáh² quianh¹³ dsa² caldeo. Li¹hén² huø¹ jøng². Tsa¹ma¹tógh² dsa² huø¹ jøng² —ca¹juúh²dsa. Cøng² jmai³ siíh² ca¹hǿ² Jeremías cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Jmo¹² báh³ Diú¹³ cøng² jǿg³ hmë²́ quianh¹³ dsa² go² jniang³. Siíh² báh³ lǿa¹² jǿg³ jøng² cónh² jǿg³ ca¹jmo¹dsa quianh¹³ dsa² hóg¹ jmai³ ca¹huan² Diú¹³ dsa² héi² huø¹ Egipto. Tsa¹ca¹mi¹ti¹ jniang³ jǿg³ jøng². ’Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² dsi³lé² jǿg³ quiah¹²dsa ca¹tǿ² niúh¹² dsǿa¹², ca¹tǿ² niúh¹ jmi²dsí² quiah¹² dsa² go² jniang³. Hi² jøng² cøng² hi² lén² dsa² héi² dsa² quián¹² Diú¹³. Hén²dsa dsǿg³ dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Jeremías jin³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa jan² dsa² tsen² Baruc, dsa² të² si². Ca¹tiun¹ Baruc jǿg³ jøng² ni³ si². Lah¹la² lǿa¹² jǿg³ jøng²: 169 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Hniu¹ Diú¹³ hi² jéinh² dsǿa² jniang³. Hi² jøng² tsa¹jmo¹²dsa hi² quín² jniang³ jmø³uai¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹nǿng² rai¹³ Joacim jǿg³ jøng². Tsa¹ca¹jéinh² dsǿa¹²dsa. Ca¹jøn²dsa si² ja³rø²juúh² jǿg³ jøng², si² ca¹jmo¹ Baruc. Hi² jøng² ma²léi¹³ tsa¹ca¹hé²dsa jǿg³ jøng² quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tiun¹² Baruc jǿg³ ni³ si² calah siíh². Jøng² ca¹juúh² Jeremías, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Joacim: —Tiéng²dsa jmø²ŋǿ¹² quiánh²hning ja³dsi¹² huu¹³ hi² tsa¹ca¹jéinh² hoh¹²hning ja³ca¹néngh²hning jǿg³ quiah¹² Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Cónh² jmai³ lah¹ni³ mi³lán¹² rai¹³ Joacim ta³ huø¹ Judá, ca¹cán² rai¹³ Necao, dsa² mi³lán¹² ta³ huø¹ Egipto, ma²dsio¹² cog³ quiah¹² rai¹³ Joacim. Hi² jøng² ca¹can² rai¹³ héi² ma²dsio¹² cog³ quiah¹² dsa² juøi². Jøng² ca¹tiúh¹ Nabucodonosor, rai¹³ quián¹² dsa² caldeo, quianh¹³ dsa² chian² Egipto. Hi² jøng² ca¹can² rai¹³ Nabucodonosor cog³ quiah¹² rai¹³ Joacim. Ma²hnøa¹² ji²ŋi² tsa¹ma¹hiei¹ rai¹³ Joacim cuø¹²dsa cog³ can² rai¹³ dsa² caldeo héi². Jmai³ jøng² ca¹jmo¹ hlég² dsa² chian² hliú² juøi² hning² quianh¹³ dsa² judá. Jøng² ca¹jmo¹ hŋiah¹² rai¹³ Nabucodonosor hning² quianh¹³ dsa² judá héi². Ca¹chiánh²dsa rai¹³ Joacim. Ca¹hŋioh²dsa dsa² gug²dsa quianh¹³ ŋí³ cadena. Mi³tai¹dsa juu¹² go²dsa. Ja³hiúg³dsa juu¹² jøng², ca¹jéinh² dsǿa¹² rai¹³ Nabucodonosor héi². Ca¹jŋëh¹dsa rai¹³ Joacim dsi²juu¹². Ca¹téng²dsa jmø²ŋǿ¹² hlai³ huø¹. Hi² jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹hǿ² Jeremías, ca¹tsáih¹dsa hlai³ héi². Jø¹² bíh³ ca¹tai¹ rai¹³ dsa² hiag¹³ ca²dsiog³ dsa² juøi² juu¹² jøa³juøi² Babilonia. Ca¹can²dsa taza quianh¹³ uøin¹² mi³tiah¹² guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Ca¹tioh¹²dsa hi² jláh³ jøng² hniú¹² quiah¹²dsa hi² tsih¹² go²dsa. Jøng² ca¹lán¹ Joaquín, ja³ŋiúh³ hlai³ Joacim, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Ca¹tai¹ Dsa² Caldeo Ca²dsiog³ Dsa² Judá Juu¹² Go²dsa Daniel 1–3

Jøng² ca¹tai¹ Nabucodonosor ca²dsiog³ dsa² judá juu¹² go²dsa jmai³ ca¹jŋëh¹dsa rai¹³ Joacim. Ca¹tai¹dsa quión² tsih² dsa² judá jøa³ dsa² héi². Tsen²dsa Daniel quianh¹³ Sadrac, quianh¹³ Mesac, quianh¹³ Abed-nego. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ hi² mi²tan¹² cu²tséh¹ dsa² judá, dsa² të² jǿg³, ha²lah lǿa¹² ja³jmo¹² rai¹³ héh¹. Hniu¹ rai¹³ hi² lén¹² dsa² héi² dsa² canh¹³ juøi² jøng². Jøng² ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹² dsa² quión² héi². Ca¹lán¹dsa dsa² canh¹³, dsa² ŋi¹². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹të²́ Daniel jǿg³ hi² ca¹cøa¹ dsa² jmøi¹guǿi¹. Jøng² ca¹tǿ² dsǿa¹² rai¹³ Nabucodonosor quianh¹³ dsa² héi². Ca¹të²́ dsa² héi² ma²dsio¹² ca¹lah¹cónh² jín³ ca¹të²́ dsa² siáh². Cøng² jmai³ siíh² ca¹jái¹ rai¹³ Nabucodonosor hi² ca¹cøa¹dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³ quián¹²dsa: 170 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Juaih² hniah¹² jní² he² jǿg³ ca¹cøa¹jni quianh¹³ he² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Tsa¹hiúg² dsa² quión² chian² huø¹ Judá jøa³ dsa² canh¹³ héi². Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Tiúh¹ báh³ tsa¹juøi² jniih³ hning² he² ca¹cøh²hning. Jøng² juaih²hning jniih³ jǿg³ jøng². Hi² jøng² lé² juøi² jniih³ hning² he² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³. Di³ tsa¹ne³ jniih³ he² ca¹cøh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ rai¹³. Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² mi²dsian² hlég² quián¹²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² canh¹³ héi². Jøng² ca¹dsi¹lé² hlég² ja³quiah¹³ dsa² quión² héi². Mi³jŋaih¹dsa dsa² héi². Jøng² ca¹juúh² Daniel, ca¹tsáih¹dsa juu¹³ hlég²: —¿He² løa¹ mi²dsianh²hning jniih³? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹heh¹ juu¹³ hlég² dsa² jǿg³ quiah¹² rai¹³ quianh¹³ dsa² canh¹³. Jøng² ca¹ŋó¹ Daniel ja³quiah¹³ rai¹³. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Dsio¹ báh³ tsa¹mi²dsianh² hniah¹² jniih³ dsa² canh¹³ cøng² ton¹ jmai³. Jøng² juǿi²jni hning² he² ca¹cøh²hning cu¹dsie¹² quianh¹³ he² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuø¹ rai¹³ jǿg³. Jøng² ca¹ŋáh¹ Daniel. Ca¹heh¹dsa dsa² go²dsa jǿg³ he² ca¹juúh² rai¹³. Jøng² ca¹hlanh²dsa Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ huu¹³ hi² jøng². Jøng² ca¹nǿng² Diú¹³ jǿg³ ca¹hlanh² dsa² quión² héi². Ca¹heh¹dsa Daniel he² ca¹cøa¹ rai¹³ quianh¹³ he² hniu¹dsa juúh²dsa hi² jøng². Jøng² ca¹ŋó¹ Daniel ja³quiah¹³ juu¹³ hlég². Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Tsa¹mi²dsianh²hning dsa² canh¹³ quián¹² rai¹³. Taih²hning jni² juu¹² ja³tø¹ni¹ rai¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ Daniel juu¹² ja³quiah¹³ rai¹³ Nabucodonosor. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi²: —Juǿi²jni hning² he² ca¹cøh²hning. Tsa¹tiúh¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ héh¹ hning² jǿg³ jøng². Conh¹jøng² tiúh¹ báh³ Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ jmo¹² lah¹jøng². Di³ hŋiah¹² dsa² héi² ca¹jmo¹ hi² ca¹cøh²hning. Hi² jøng² li¹ŋih³hning ha²lah lé² jmai³ chi³quë¹́ . ’Ca¹jáih²hning cøng² dsa² lan³ hiug¹² juanh¹². Dsi³dsa lǿa¹² cog³ niáng¹³. Dsǿa¹²dsa quianh¹³ gug²dsa lǿa¹² cog³ teg². Toh²dsa lǿa¹² ŋí³ bronce. Quiu²dsa lǿa¹² ŋí³ fierro. Tai³dsa lǿa¹² ŋí³ fierro rø²guian¹² guøh³ jen². ’Jøng² ca¹jáih²hning ca¹já¹ cøng² cang³ pa³. Ca¹já¹ máh² hi² ca¹løa¹ cu²hŋiah¹². Tsa¹chian² dsa² ca¹jmo¹ ca¹já¹ cang³ jøng². Jøng² ca¹táh² cang³ huø¹. Ca¹tǿ² cang³ dsa² lan³ héi². Cu¹dsie¹² ca¹jué² quiah¹² ta³jan² dsa² lan³. Jøng² ca¹hǿi² dsí². Ca¹ŋi¹lé² ti³jneh³ quiah¹² dsa² lan³ ca¹can² dsí². ’Jøng² ca¹løa¹ pa³ cang³ jøng². Ca¹løa¹ cøng² máh² juøh¹². Lah¹jøng² ca¹jáih²hning hi² ca¹cøh²hning. 171 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Lah¹la² báh³ hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ jøng². Lanh¹²hning dsa² chi² hiug¹² bí². Lanh¹²hning ju³lah lǿa¹² dsi³ dsa² lan³ hi² lǿa¹² cog³ niáng¹³. ’Jmai³ chi³quë¹́ lén¹² dsa² chian² ja³siíh³ dsa² ta³ juu¹² huø¹ la². Tsa¹li¹chi² bí² quiah¹²dsa ju³lah chi² quiánh²hning. Dsa² héi² lén¹² ju³lah lǿa¹² cog³ teg² dsa² lan³ héi². ’Jøng² jmai³ chi³quë¹́ jøng² lén¹² dsa² chian² ja³siíh³ ta³ jmøi¹guǿi¹. Lén¹² dsa² héi² ju³lah hi² lǿa¹² ŋí³ bronce quiah¹² dsa² lan³. Juøi² ja³ma²quiún² lén¹² ta³ jmai³ chi³quë¹́ jøng². Lén¹² dsa² héi² ju³lah hi² lǿa¹² ŋí³ fierro quiah¹² dsa² lan³. Jøng² lé² ton¹ dsoh¹³ juøi² jøng². Tsa¹lé² bí² quiah¹² ta³ton¹ dsoh¹³ juøi² jøng², ju³lah tsa¹bé² ja³rø²guian¹² guøh³ jen² quianh¹³ ŋí³ fierro. ’Jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² lé² cøng² juøi² siíh² ja³gú² dsa² ta³ jmøi¹guǿi¹. Tsa¹lǿih² jmai³ dsa¹hén² jǿg³ quiah¹² juøi² jøng² —ca¹juúh²dsa. Cøng² jmai³ siíh² ca¹tsih² rai¹³ Nabucodonosor jan² diú¹³ lan³ hi² lǿa¹² cog³ niáng¹³. Jøng² ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² tógh² dsa² juøi² cøng² jmai³ juøh¹² ja³cog² diú¹³ lan³ héi². Ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ hi² ti³hlanh² dsa² juøi² diú¹³ lan³ hi² chi¹jné²dsa. Jøng² ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi² tiogh³: —Ju³ná³ hein² dsa² tsa¹hiei¹ chi¹jné² ni³ diú¹³ lan³ hi² mi²juanh²dsa diú¹³ héi², jøng² tianh²dsa niúh¹ si² dsíg³ hi² jón²dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² tsa¹ca¹hiei¹ Sadrac, quianh¹³ Mesac, quianh¹³ Abed-nego chi¹jné² ni³ diú¹³ lan³ héi². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ calah siíh² hi² mi²juanh² dsa² úg² héi² diú¹³ lan³ hi² chi¹jné²dsa ni³ diú¹³. Cu¹dsie¹² tsa¹ca¹hiei¹dsa chi¹jné²dsa ni³ diú¹³ lan³ héi². Jøng² ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Tsa¹tiúh¹ diú¹³ siáh² lég² jniih³ hi² tsa¹dsiag² jniih³ ni³ si² dsíg³. Jan² báh³ Diú¹³ quián² jniang³ dsa² tiúh¹. Conh¹jøng² ju³ná³ tsa¹lég² Diú¹³ jniih³ ni³ si² jøng², tiog¹³ tsa¹mi²juanh² jniih³ diú¹³ lan³ ná¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ hlaih¹³ rai¹³. Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² jmo¹² dsa² quián¹²dsa hi² lǿa¹² si² jøng² dsíg³ hi³méh¹. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² hŋió¹²dsa dsa² héi². Jøng² ca¹tiág²dsa si² dsíg³ jøng². Dsíg³ hlaih¹³ si². Jøng² ca¹dsan² dsa² quián¹² rai¹³, dsa² ca¹tiág²dsa si². Jøng² ca¹jë²́ rai¹³ quión² dsa² ŋioh¹² ŋi²nio³dsa jøa³si². Jniá² dsa² ja³ma²quión² ju³lah jniá² jan² diú¹³. Jøng² ca¹ŋó¹ rai¹³ cøg¹² hag³ si² dsíg³. Ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² ŋi²nio³ jøa³si²: —Dsio¹ báh³ huøh² hniah¹² si² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹huøh¹² dsa² úg² si² jøng². Ha¹chi² ca¹jenh²dsa jin³ he². Ha¹chi² léi¹³ lǿa¹² quiah¹²dsa, ju³lah lǿa¹² quiah¹² dsa² na¹u¹hí² si². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Nabucodonosor héh¹ jón² dsa² juøi², ju³ná³ hein² dsa² ca¹hia¹ Diú¹³ quián¹² Sadrac, quianh¹³ Mesac, quianh¹³ Abed-nego quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. 172 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹lán¹ Joaquín Rai¹³ Huø¹ Judá

2º Reyes 24.8-17; 2º Crónicas 36.9–10; Jeremías 22.24-30; 29.1-14

Ca¹lán¹ Joaquín rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa, rai¹³ mi³tsen² Joacim. Ca¹lán¹ Joaquín héi² ta³ úg² tsøh² jmai³. Tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹hǿ² Jeremías cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi². Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Tai¹ dsa² hiag¹³ hning² juu¹² go²dsa. Jónh²hning go² dsa² hiag¹³ héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹ja¹lé² hlég² quián¹² rai¹³ Nabucodonosor, rai¹³ quián¹² dsa² caldeo. Ca¹túgh² hlég² héi² lah¹jin² lah¹lǿih¹ jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹jënh² rai¹³ Joaquín hŋiah¹²dsa ja³cog² rai¹³ dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹tai¹ rai¹³ Nabucodonosor Joaquín juu¹² jøa³juøi² Babilonia, go²dsa. Ca¹tiánh²dsa hni¹ŋí³. Jø¹² bíh³ ca¹tai¹ dsa² caldeo ca¹lah¹já¹ dsa² canh¹³ quián¹² rai¹³ Joaquín, quianh¹³ tøa³hma², tøa³ŋí³, quianh¹³ ca¹lah¹já¹ hlég² juu¹² go²dsa. Tsa¹ca¹tai¹dsa dsa² ti²ŋié². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Nabucodonosor héh¹ hi² ca¹lán¹ Sedequías, roh¹³ hlai³ Joacim, rai¹³ huø¹ Judá dsié¹² Joaquín. Jøng² ca¹dsianh² Jeremías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, cøng² si², ca¹tsáih¹dsa dsa² go²dsa, dsa² ma²ca¹tai¹ rai¹³ Nabucodonosor juu¹² jøa³juøi² Babilonia. Lah¹la² rø²juúh² si² jøng²: —Dsio¹ báh³ tsǿh² hniah¹² hniú¹² huø¹ go² dsa² caldeo. Dsio¹ báh³ jǿih² hniah¹² dsieg³. Dsio¹ báh³ jenh² dsa² gug² quianh¹³ roh¹³dsa huø¹ jøng². Di³ túgh² hniah¹² go² dsa² siáh² jøng² ton¹lug¹guí² rø²dsǿ² guiég² ji²ŋi² huø¹ go² dsa² caldeo. Hi² jøng² cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² tógh² hniah¹² huø¹ Judá calah siíh², rø²juúh² si². Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Ezequiel Ezequiel 1–24

Jmai³ ca¹tai¹ rai¹³ Nabucodonosor Joaquín juu¹² jøa³juøi² Babilonia, go²dsa, ca¹tai¹dsa jan² dsa² tsen² Ezequiel. Mi³ca¹dsiég¹ Ezequiel jøa³juøi² jøng² ca¹heh¹ Diú¹³ dsa² héi² jǿg³ ha²cónh² té¹² juanh² hŋiah¹² Diú¹³, hi² ca¹cøa¹dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Ezequiel: —Gu³tengh²hning jǿg³ quieg¹jni. Gu³tseih³hning dsa² goh²hning, dsa² judá tiogh³ huø¹ la². Hlanh³dsa. Cu¹dsie¹² tsa¹li¹nang¹dsa jǿg³ quiánh²hning. Ju³ná³ tsa¹hieih²hning gu³tseih³hning dsa² jǿg³ quieg¹ hi² hniuh¹² hi² jéinh¹ dsǿa¹²dsa, ta¹canh¹³ báh³ dsa² juøi² dsag³. Jø¹² bíh³ ta¹canh² hning² hŋiah¹² dsag³ huu¹³ hi² tsa¹ca¹tseih²hning dsa² jǿg³ jøng². Ju³ná³ gu³tseih³hning dsa² jǿg³ jøng², guiog¹³ dsa² héi² rø²canh¹³ dsag³ ju³ná³ tsa¹jéinh² dsóa¹²dsa. Tsa¹ma¹rø²canh²hning dsag³. Di³ ma²ca¹tseih²hning dsa² jǿg³ quieg¹jni. 173 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² gu³tseih³hning dsa² dsiog¹ jǿg³ quieg¹jni hi² cøng² hi² jmo¹²dsa hi² dsio¹. Ju³ná³ jmo¹²dsa hi² hlaih¹³ ta¹canh¹³ dsa² dsag³. Jø¹² bíh³ rø²canh²hning dsag³ ju³ná³ tsa¹ca¹hieih²hning tseih²hning dsa² jǿg³ jøng². Ju³ná³ ca¹tseih²hning dsa² jǿg³ lé² nang¹dsa jǿg³ quiánh²hning. Hi² jøng² tsa¹ca¹ta¹canh¹³dsa dsag³. Jø¹² bíh³ ha¹chi² ta¹canh²hning hŋiah¹ dsag³ huu¹³ hi² ca¹mi³tih³hning jǿg³ quieg¹jni —ca¹juúh² Diú¹³. Jøng² ca¹hǿ² Ezequiel cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² go²dsa, dsa² tiogh³ huø¹ Judá. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Na¹ bíh³ cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² dsa¹hén² hlég² dsa² caldeo jøa³juøi² Jerusalén. Mi²dsian² hlég² jue¹² dsa² go² jniang³. Jø¹² bíh³ dsian² jue¹² dsa² héi² quianh¹³ hag³cón² quianh¹³ dsag³ hiug¹² hi² jenh²dsa. Jøng² dsa² go² jniang³ dsa² ca¹chió² jøa³juøi² jøng², dsa¹tiogh³dsa juøi² go² dsa² siáh². Na¹ bíh³ ni³tsø² ni³já¹dsa. ’Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² jøng² ja³cog² dsa² go² jniang³ huu¹³ hi² tsa¹ca¹nǿng²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ti³hlanh²dsa diú¹³ lan³. Ca¹tǿ² ja³dsi¹² guøh¹² quiah¹² Diú¹³ ti³hlanh²dsa diú¹³ lan³ héi². ’Jøng² cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² tai¹ rai¹³ Nabucodonosor dsa² go² jniang³, dsa² ca¹chió² huø¹ la², go² dsa² caldeo. ’Mi³cuøin² rai¹³ Sedequías jmai³ ja³tiogh³ hlég² dsa² hiag¹³ jøa³juøi² Jerusalén. Tsa¹liúg²dsa mi³né³. Tai¹ dsa² hiag¹³ rai¹³ héi² juu¹² huø¹ go² dsa² caldeo. Conh¹jøng² tsa¹jái¹ rai¹³ héi² ha²lah lǿa¹² huø¹ jøng². ’Hi² jøng² li¹ŋi¹² mih² dsa² ca¹chió² hi² lán¹² Jehová Diú¹³ lah¹dsóh². ’Lán¹² Diú¹³ ju³lah jan² ji²gug² ja³cog² dsa² go² jniang³. Ti²ŋié² mi³lán¹² dsa² hóg¹ quián² jniang³, ju³lah guing² ta¹ma¹ŋo¹², guing² tsáh². Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² dsa² héi². Ca¹quieh² Diú¹³ dsa² héi² tsǿnh³dsa dsio¹, tsǿnh³dsa jláh³ lǿa¹² jǿg³. ’Conh¹jøng² hi² hlaih¹³ ca¹jmó³ jniang³. Ca¹ŋi³niang¹³ rú² jniang³. Ca¹hlanh² jniang³ diú¹³ lan³. Ca¹tiu² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ju³lah jmo¹² hio¹³ lø³hiug¹² hi² tiu²dsa jǿg³ quiah¹² ji²gug²dsa, hi² hlanh²dsa dsa² siáh². Hi² jøng² ta¹canh¹³ jniang³ dsag³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Na¹ bíh³ quín² jniang³ jmø³uai¹² huu¹³ hi² hlaih¹³ jøng². ’Jøng² rø²canh¹³ báh³ dsa² dsag³ hŋiah¹² dsa² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³. Tsa¹ca¹ta¹canh¹³ dsa² dsag³ huu¹³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹ ju³roh¹³dsa. ’Ju³ná³ ca¹jéinh² dsǿa¹² jan² dsa² mi³jmo¹² hi² hlaih¹³, tsa¹ma¹dsagh² dsǿa¹² Diú¹³ hi² hlaih¹³ jøng². Tøa¹² báh³ dsǿa¹² hi² jéinh¹ dsǿa¹² dsa² lah¹héi² cónh² jín³ hi² rø²canh¹³dsa dsag³. Tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³ ja³quín² dsa² héi² jmø³uai¹² huu¹³ hi² hlaih¹³ jøng². ’Ju³ná³ hein² dsa² mi³jmo¹² hi² dsio¹ ca¹tiú²dsa juu¹² dsio¹ jøng², hi² jmo¹²dsa hi² hlaih¹³, tsa¹ma¹dsagh² dsǿa¹² Diú¹³ hi² dsio¹ mi³jmo¹²dsa. Ma²ca¹ta¹canh¹³dsa dsag³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³. ’Ma²ni³ŋó¹³ ji²ŋi² ca¹jmo¹ dsa² go² jniang³ hi² hlaih¹³. Ca¹jmo¹dsa hi² hlaih¹³ cónh² jmai³ ca¹huanh¹² Diú¹³ dsa² hóg¹ quián² jniang³ huø¹ Egipto. Lán¹² dsa² go² jniang³ quianh¹³ dsa² efraín ju³lah og¹ hio¹³ roh¹³, hio¹³ lø³hiug¹². Ca¹tai¹ 174 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Diú¹³ ta³og¹ hio¹³ héi² lǿa¹² jǿg³. Conh¹jøng² cøng² hi² ca¹hlanh²dsa dsa² siáh² lǿa¹² jǿg³. Ca¹tiú²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lán¹² dsa² efraín hio¹³ dsa² juanh¹², lǿa¹² jǿg³. Lán¹² dsa² judá hio¹³ dsa² meh² lǿa¹² jǿg³. ’Ca¹jái¹ dsa² judá he² ca¹løa¹ quianh¹³ hio¹³ roh¹³ dsa² juanh¹². Di³ ca¹jon¹ hio¹³ dsa² juanh¹². Ca¹jŋëh¹ dsa² ŋioh¹² mi³hlanh²dsa, dsa² ŋioh¹² chian² Asiria, lǿa¹² jǿg³. Jøng² tsa¹ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² judá, dsa² lán¹² ju³lah hio¹³ dsa² meh². Cøng² hi² ca¹hlanh²dsa dsa² ŋioh¹² siáh², lǿa¹² jǿg³. Ca¹hlanh²dsa dsa² caldeo lǿa¹² jǿg³. Jøng² cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² jŋaih¹ dsa² caldeo héi² hio¹³ dsa² meh² lǿa¹² jǿg³. ’Na¹ bíh³ ji¹lé² jin³ cu²tséh¹ dsa² judá huø¹ la², go² dsa² caldeo. Hi² jøng² ma²léi¹³ hi² dsøg¹² jǿg³ quieg¹jni —ca¹juúh²dsa. Ca¹hén² Dsa² Caldeo Jøa³juøi² Jerusalén

2º Reyes 24.18–25.21; 2º Crónicas 36.11-20a; Jeremías 21; 24; 27.12–28.17; 32–35; 37–39; Ezequiel 17.11–18

Mi³lán¹² Sedequías, roh¹³ hlai³ Joacim, rai¹³ huø¹ Judá. Rai¹³ dsa² hlanh³ Sedequías héi². Tsa¹ca¹nǿng²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Jeremías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi²: —Hniuh¹² mi³tih³hning jǿg³ quiah¹² rai¹³ Nabucodonosor, dsa² lán¹² ta³ quián¹² dsa² caldeo. Lé² dsio¹ quianh¹³ dsa² go² jniang³ tiogh³ go² dsa² caldeo, dsa² ca¹tai¹ rai¹³ Nabucodonosor héi². Conh¹jøng² ué² lé² quianh¹³ dsa² tsa¹hiei¹ dsa¹lé² huø¹ jøng², ju³lah dsa² tiogh³ ja³la², ju³lah dsa² cuøin² juu¹² huø¹ Egipto. ’Na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ hi² chianh² rai¹³ Nabucodonosor hning². Tai¹dsa hning² juu¹² jøa³juøi² Babilonia, go²dsa. Jónh²hning ja³jøng² jmai³ chi³quë¹́ . Niu¹ tei³ jǿg³ quiánh²hning ja³jøng² —ca¹juúh²dsa. Tsa¹ca¹nǿng² rai¹³ Sedequías jǿg³ ca¹juúh² Jeremías. Jøng² ca¹hǿ² dsa² siáh² cøng² jǿg³ ja³tø¹ni¹ rai¹³. A¹jáng¹ ju³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jøng². Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Sedequías: —Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² lǿh² dsa² hiag¹³ jøa³juøi² Jerusalén. Na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ héh¹ hi² quín² rai¹³ Nabucodonosor taza quianh¹³ uøin¹² mi³tiah¹² guøh¹² juøh¹² juu¹² guøh¹² jøng² calah siíh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Jeremías jin³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Sedequías: —Na¹ bíh³ can² rai¹³ Nabucodonosor ca¹lah¹jǿ¹ hi² dsio¹ hi² tiah¹² guøh¹² juøh¹² juu¹² go²dsa ca¹tǿ² jmai³ ja³cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² quín² dsa² hi² jøng² ja³la² calah siíh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hé² rai¹³ Sedequías jǿg³ ca¹hǿ² dsa² siáh². Tsa¹ca¹hé²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹hǿ² Jeremías. Ca¹hén²dsa jǿg³ ma²ca¹jmo¹dsa quianh¹³ rai¹³ Nabucodonosor. Ca¹møa¹ hi² mi²hag² rai¹³ chian² Egipto quiah¹²dsa. Hi² jøng² ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² ca¹ja¹lé² hlég² quián¹² rai¹³ Nabucodonosor calah siíh² jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹túgh² hlég² héi² lah¹jin² lah¹lǿih¹ juøi² jøng². Ca¹túgh²dsa ja³jøng² cøng² ŋi² jmai³ rø²dsǿ² jŋió² tsøh². 175 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jmai³ ja³ca¹túgh² hlég² dsa² caldeo lah¹jin² lah¹lǿih¹ jøa³juøi² Jerusalén, ca¹tiágh² rai¹³ Sedequías Jeremías hni¹ŋí³ huu¹³ hi² jǿg³ uai¹² ma²ca¹juúh²dsa, hi² li¹hén² dsa² caldeo juøi² jøng². Conh¹jøng² cøng² hi² ca¹hǿ² Jeremías jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ quianh¹³ dsa² juøi². Cøng² jmai³ ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa Jeremías: —¿He² hi² dsio¹ jmo¹²jni? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Jeremías, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Sedequías: —Dsio¹ báh³ jënh²hning quianh¹³ rai¹³ Nabucodonosor. Hliú² rón² ma²ca¹juǿi²jni hning² jǿg³ ná¹² —ca¹juúh²dsa. Tsa¹tí² dsǿa¹² rai¹³ jmo¹² lah¹jøng². Jøng² ca¹løa¹ hag³cón² jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ jǿg³ quianh¹³ ca²dsiog³ dsa² quianh³dsa hi² mi³cuøin²dsa cøng² ja³neng². Hlaih¹³ ca¹løa¹ quiah¹²dsa. Di³ ca¹chiánh² hlég² dsa² caldeo rai¹³ coh¹³ jnǿ³. Ca¹hén²dsa mø³ni³ rai¹³ héi². Ca¹tai¹dsa juu¹² go²dsa, jøa³juøi² Babilonia. Hi² jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹hǿ² Jeremías quianh¹³ Ezequiel hi² tsa¹liúg² rai¹³ Sedequías ja³mi³cuøin²dsa. Jøng² ca¹hén² hlég² dsa² caldeo guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³ mi³tsih¹² jøa³juøi² Jerusalén. Jø¹² bíh³ ca¹hén² hlég² héi² hniú¹² mi³quiah¹² rai¹³ quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ hniú¹² dsio¹ mi³ti³tǿng² jøa³juøi² jøng². Ca¹gug¹dsa jnǿ³ ŋieing¹² mi³tsih¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹ juøi² jøng². Ca¹mi¹dsian¹² hlég² jue¹² dsa² juøi². Jøng² ca¹tai¹dsa mih² tsa¹ca¹lah¹já¹ dsa² judá ca¹chió² juu¹² jøa³juøi² Babilonia, go²dsa. Cøng² Jǿg³ Uai¹² Ca¹jmo¹ Jeremías Huu¹³ Ca¹hén² Jøa³juøi² Jerusalén Lamentaciones 1–5

Jøng² ca¹hlanh² Jeremías Diú¹³. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —¡Jai³lah! Mi³tiogh³ jue¹² dsa² juøi² la². Tsa¹ma¹chian² dsa² chian² jmai³ na¹. Ma²ca¹guǿnh² dsa² hiag¹³. Ca¹tai¹dsa dsa² go² jniih³ go² dsa² héi². Ca¹lán¹ dsa² go² jniih³ dsa² jmo¹² ta³ dsa². Ue¹² dsǿa¹² ca¹jmo¹ dsa² hiag¹³ ja³cog² jniih³. Tsa¹chian² dsa² mi²hag² jniih³. Ca¹ŋë²́ jniih³ hi² hlaih¹³ jøng² huu¹³ hi² ca¹jmo¹ jniih³ hi² hlaih¹³. ’¡Jai³lah, Juu¹³ Jniang³! Hiug¹² quin² jniih³ jmø³uai¹². ’Tiog¹³ báh³ rø²canh¹³ jniih³ dsag³ ja³cogh²hning. Hi² jøng² dsi¹² juu¹² quin² jniih³ jmø³uai¹². Di³ tsa¹ca¹mi¹ti¹ jniih³ héh¹ ca¹jmóh³hning. ’Hioh¹² jénh² ca¹lah¹já¹ dsa² hiag¹³ huu¹³ hi² quin² jniih³ jmø³uai¹². Jmóh³hning juanh¹² hoh¹², Diú¹³ quián¹² jniang³. Ju³jií¹ jmai³ ta²tí² ja³can² dsa² hiag¹³ jmø³uai¹² huu¹³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹dsa, ju³lah ca¹ŋë²́ jniih³. ’Ca¹cuøh³hning jǿg³ hi² ca¹ŋë²́ jniih³ hliú² ni³ hi² hlaih¹³, jniih³ dsa² judá. Ca¹tǿ² ja³ca¹cuøh³hning jǿg³ hi² ca¹hén² dsa² hiag¹³ guøh¹² juøh¹² quiánh²hning. Jøng² tsa¹chian² dsa² go² jniih³ huø¹ la² hi² jŋi¹dsa jmai³ sa³¹, hi² jmo¹²dsa jmai³ juøh¹² ju³lah ca¹jmo² jniih³ jmai³ lah¹jiá¹². Tsa¹chian² 176 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

jmi²dsa². Tsa¹chian² rai¹³ quián² jniih³ huø¹ la². Tsa¹ma¹dsagh² dsǿa¹² jniih³ ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Tsa¹chian² dsa² he² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. ’Hiug¹² hlaih¹³ jénh² jniih³, dsa² israel. Ca¹láh¹ ma²dsio¹² jmøi² ne³jni. Ca¹tǿ² tsa¹jniáng²jni quianh¹³ jmøi² jøng². Ca¹láh¹ jmøi² jøng² chi²ne³jni huu¹³ hi² quin¹² dsa² go²jni hiug¹² jmø³uai¹². Tsa¹të²́ jni cuø²jni liáh² dsa² go²jni. ’Ca¹mi²gag² dsa² ca¹hǿ² jǿg³ ja³tø¹ni¹ dsa² juøi². Ca¹tsáih¹dsa dsá¹ jǿg³ tsa¹té¹², jǿg³ hi² ca¹cøa¹dsa. Ha¹chi² ca¹hǿ² dsa² héi² jǿg³ té¹² hi² lah¹dsóh² rø²canh¹³ dsa² juøi² dsag³ ja³cog² Diú¹³. Jøng² tsa¹ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² juøi². Tsa¹ca¹tióg²dsa dsag³ jøng². Hi² jøng² hiug¹² ca¹jenh¹dsa jmø³uai¹² ca¹jmoh³hning huu¹³ hi² hlaih¹³ jøng² ma²ca¹jmo¹dsa. ’Ti³ŋǿi² dsa² hiag¹³ quián² jniih³ huu¹³ hi² rø²hén² jøa³juøi² Jerusalén, juøi² mi³jláh³, juøi² mi³dsio¹. Ma²ca¹mi³tih³hning jǿg³ ca¹juaih²hning jniih³. Ca¹ŋë²́ jniih³ jmø³uai¹² ju³lah jǿg³ quiánh²hning. ’Jmóh³hning juanh¹² hoh¹² ja³cog² jniih³, Juu¹³ Jniang³. Chi²jan²jni hi² mi²hagh²hning jniih³. Di³ tiog¹³ ma²léi¹³ hi² mi³hnóh²hning jniih³. Té¹² báh³ jǿg³ quiánh²hning. Dsa¹ŋiú² hoh¹²hning ja³cog² jniih³ jmai³ chi³quë¹́ . Hi² cu²hna² hi² tsa¹nǿngh²hning jǿg³ quián² jniih³ hi² hlanh² jniih³ hning². ’Jmóh³hning hi² quin² jniih³ hiug¹² jmø³uai¹². Conh¹jøng² jmóh³hning juanh¹² hoh¹² ja³cog² jniih³ jmai³ chi³quë¹́ . Di³ mi³hnóh²hning jniih³. ’Dsio¹ báh³ mi²ti² jniih³ jǿg³ quiánh²hning. Di³ hniuh¹² jmo³ jniih³ huø³ dsǿa² jniih³ ja³cog² dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹² jniih³. Dsio¹ báh³ tiu³ jniih³ hi² hlaih¹³. Dsio¹ báh³ jmo² jniih³ jmáh¹lah ju³lah héh¹ ma²ca¹jmóh³hning. ’Tsa¹dsio¹ ja³hi² hlanh² jniih³ hning² hi² tsa¹hiúg² dsǿa¹² jniih³. Hniuh¹² hlanh² jniih³ hning² ca¹lah¹hiu³ dsǿa² jniih³. ’Jmóh³hning juanh¹² hoh¹², Juu¹³ Jniang³. Dsiagh² hoh¹²hning ca¹lah¹jǿ¹ he² hi² hlaih¹³ ca¹ŋë²́ jniih³. Hiug¹² jmø³uai¹² quin² jniih³. Ma²neng¹² gugh² taih³hning ta³cøng² jmøi¹guǿi¹. Tsa¹dsa²hén² jǿg³ hi² lanh¹²hning dsa² hiug¹² juanh¹². Tsa¹ju³dsi²henh² hoh¹²hning ha²lah lǿa¹² quián² jniih³. Jmóh³hning hi² lén¹² jniih³ dsa² quiánh²hning, dsa² mi²ti¹ neih³hning, ju³lah mi³lán¹² jniih³ cónh² jmai³ lah¹jiá¹² —ca¹juúh² Jeremías. Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Abdías Quianh¹³ Ezequiel Hi² Hia¹dsa Dsa² Chian² Edóm Ezequiel 25; Abdías 1

Mi³ca¹hén² rai¹³ Nabucodonosor, dsa² lán¹² ta³ quián¹² dsa² caldeo, jøa³juøi² Jerusalén, ca¹hǿ² Ezequiel cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ hi² hia¹dsa dsa² chian² Edóm. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ dsǿa¹²dsa hi² hén²dsa juøi² ja³tiogh³ dsa² edóm. Cuø¹²dsa jǿg³ hi² hén² dsa² hiag¹³ juøi² jøng². Di³ ca¹mi¹hag¹² dsa² héi² dsa² caldeo ja³ca¹jmo¹ dsa² héi² hning² quianh¹³ dsa² judá. Ca¹mi¹dsian¹² dsa² chian² Edóm dsa² judá héi². Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² dsian² guiog³ dsa² 177 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

chian² Edóm huu¹³ hi² jøng². Tsa¹tógh² dsa² jmøi¹guǿi¹ huø¹ go² dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Jø¹² bíh³ ca¹hǿ² Abdías cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² chian² Edóm jmai³ jøng². Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Hioh¹² jénh² hniah¹² ca¹løa¹ ja³ca¹jaih² hniah¹² hi² ca¹can² dsa² judá jmø³uai¹² ja³ca¹hén² dsa² caldeo juøi² go²dsa, ja³ca¹mi¹dsian¹² dsa² hiag¹³ dsa² juøi² héi². Ca¹ŋi³quính² hniah¹² hi² mi³chi² quiah¹² dsa² judá. Jø¹² bíh³ ca¹mi¹dsianh² hniah¹² dsa² héi², dsa² mi³cuøin². ’Na¹ bíh³ lé² jmø³uai¹² quiánh² hniah¹² ju³lah ca¹can² dsa² judá héi², ja³ca¹jmóh² hniah¹² dsá¹. Jmo¹² báh³ Diú¹³ lah¹jøng² quiánh² hniah¹². ’Lé² báh³ dsio¹ quiah¹² dsa² judá jmai³ chi³quë¹́ . Conh¹jøng² jmáh¹lah hi² hlaih¹³ lé² quiánh² hniah¹². Hén² juøi² goh² hniah¹². Di³ ma²ca¹ŋi³nioh³ hniah¹² rúh² hniah¹² —ca¹juúh²dsa. Ca¹cuøin¹ Ca²dsiog³ Dsa² Judá Juu¹² Huø¹ Egipto 2º Reyes 25.22-26; Jeremías 40–44; Ezequiel 29–32

Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Nabucodonosor héh¹ hi² ca¹lán¹ Gedalías ta³ dsi³máh² huø¹ Judá. Hiúg² Jeremías jøa³ dsa² juøi² tiogh³ huø¹ jøng². Di³ ca¹cuø¹ juu¹³ hlég² dsa² caldeo jǿg³ hi² guǿ¹² Jeremías ja³jøng². Jøng² ca¹juúh² Gedalías, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Hniuh¹² mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹² rai¹³ Nabucodonosor. Tsa¹jmóh³ hniah¹² ganh¹. Hi² jøng² lé² dsio¹ quián² jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jŋëh¹ jan² dsa² tsen² Ismael dsi³máh² héi². Jøng² ca¹lø¹goh¹³ dsa² juøi² quianh¹³ dsa² caldeo. Ca¹jmo¹dsa cøng² jǿg³ hi² mi³cuøin²dsa juu¹² huø¹ Egipto. Hi² jøng² mi²liúg²dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³. Dsa² ca¹can² ni³ dsa² héi² lán¹² dsa² ca¹jmo¹ héh¹ lah¹guiog¹³. Hliú² tséh¹ dsa² mi³tiogh³ quianh¹³ dsa² ca¹can² ni³ lah¹cøng² lah¹cøng² tséh¹ dsa². Mi³tiogh³dsa cøng² jǿg³. Jøng² ca¹juúh² dsa² can² ni³ héi², ca¹tsáih¹dsa Jeremías: —Dsio¹ báh³ hlanh²hning Diú¹³. Jøng² mi²ti² jniih³ cónh² lǿa¹² jǿg³ heh² Diú¹³ hning² —ca¹juúh²dsa. Ta³dsǿa¹²dsa ca¹juúh²dsa jǿg³ jøng². Di³ ma²ca¹jmo¹dsa jǿg³ lah¹jiá¹² hi² cuøin²dsa juu¹² huø¹ Egipto. Jøng² ca¹juúh² Jeremías, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi², hi² lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Dsio¹ báh³ janh² hniah¹² huø¹ la². Hi² jøng² dsio¹ lé² quiánh² hniah¹², hi² ca¹jmo¹ Diú¹³. Tsa¹jmóh³ hniah¹² ganh¹ quianh¹³ rai¹³ Nabucodonosor. Di³ tsa¹cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² jmóh²dsa hniah¹². ’Tsa¹ju³lëh² hniah¹² hi² lé² dsio¹ quiánh² hniah¹² huø¹ Egipto. Ju³ná³ cuøinh² hniah¹² juu¹² huø¹ jøng² hlaih¹³ lé² quiánh² hniah¹². Dsianh² hniah¹² quianh¹³ hag³cón² quianh¹³ ja³jmo¹ dsa² hiag¹³ hning² quianh¹³ hniah¹² —ca¹juúh²dsa. 178 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Cu¹dsie¹² tsa¹ca¹tónh² dsa² héi² juu¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹hǿ² Jeremías. Ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² huø¹ Egipto. Quianh¹³ dsa² héi² Jeremías. Jøng² ca¹hǿ² Jeremías cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² judá tiogh³ huø¹ Egipto. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Na¹ bíh³ jií¹ rai¹³ Nabucodonosor juu¹² huø¹ la² quianh¹³ hlég² quián¹²dsa. Tiúh¹dsa quianh¹³ dsa² chian² ja³la². Jøng² dsian² ca¹lah¹já¹ dsa² go² jniang³ tiogh³ huø¹ la². Di³ cøng² hi² hlanh² dsa² go² jniang³ diú¹³ lan³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hǿ² Ezequiel cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² judá tiogh³ jøa³juøi² Babilonia, dsa² ca¹tai¹ rai¹³ Nabucodonosor juu¹² go²dsa. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Na¹ bíh³ li¹hén² rai¹³ Nabucodonosor huø¹ Egipto. Tsa¹lé² tógh² dsa² jmøi¹guǿi¹ huø¹ jøng² cu²hna². Dsian² jue¹² dsa² chian² Egipto. Dsa¹quín² hlég² quián¹² Nabucodonosor cog³ quianh¹³ hi² dsio¹, hi² jláh³ mi³chi² quiah¹² dsa² chian² ja³jøng² juu¹² go²dsa. Li¹hén² ca¹lah¹jǿ¹ juøi² huø¹ jøng² —ca¹juúh²dsa. Ca¹hǿ² Ezequiel Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Jøa³juøi² Babilonia Calah Siíh² Ezequiel 33–34; 36–48

Cøng² hi² ca¹hǿ² Ezequiel jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² judá tiogh³ jøa³juøi² Babilonia mi³ca¹hén² dsa² caldeo jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹dsi¹lia¹ dsa² ca¹tai¹ hlég² dsa² hiag¹³, dsa² mi³tiogh³ jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹heh¹dsa dsa² go²dsa tiogh³ jøa³juøi² Babilonia jǿg³ he² ca¹løa¹ juøi² go²dsa. Jøng² ca¹hǿ² Ezequiel cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Hliú² hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo² jniang³. Conh¹jøng² cuøh² jniang³ Diú¹³ dsag³ huu¹³ hi² ca¹huan² dsa² go² jniang³ huø¹ Judá. Di³ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ ma²lǿih² hi² tan¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Abraham, dsa² hóg¹ quián² jniang³, huø¹ jøng². Conh¹jøng² jmo¹² báh³ Diú¹³ tsa¹lé² tógh² dsa² ja³jøng² cu²hna² huu¹³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo² jniang³. Hi² jøng² li¹ne³ jniang³ lán¹² Jehová Diú¹³ lah¹dsóh². ’Tsa¹dsio¹ ja³jmó³ jniang³ hi² la²néng² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Tsa¹dsio¹ ja³møa² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ju³ná³ tsa¹hiei² jniang³ mi³ti¹³ jniang³ jǿg³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hǿ² Ezequiel cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judá. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Hné² Diú¹³ quianh¹³ hniah¹², dsa² canh¹³. Di³ tsa¹dsio¹ ca¹jmoh³ hniah¹² ja³ca¹quính² hniah¹² ni³ juøi². Jmóh³ hniah¹² jmáh¹lah hi² møa¹² hoh¹² hniah¹², jmáh¹lah jǿg³ quiánh² guiogh¹². Tsa¹ca¹hieih¹² hniah¹² mi³tih³ hniah¹² ni³ dsa² juøi². ’Lanh¹² hniah¹² ju³lah lán¹² juu¹³ jah¹chih², dsa² hlanh³, dsa² cúgh² jáh² quián¹²dsa dsa² tsa¹jmo¹² hí³ jáh². 179 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Jøng² tsa¹ma¹cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² lénh² hniah¹² dsa² canh¹³, dsa² quin¹² ni³ juøi². ’Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² dsa¹tógh² dsa² go² jniang³ huø¹ Judá calah siíh² jmai³ chi³quë¹́ , dsa² ni³tsø² ni³jan¹ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹. Hŋiah¹² báh³ Diú¹³ lén¹² dsa² ta³ huø¹ go² jniang³ jmai³ jøng². Cu²rø² ja³jmo¹dsa héh¹ ja³jøng². Hi² jøng² lén¹² jan² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ David rai¹³ quián¹² dsa² israel jmai³ jøng². Jmáh¹lah hi² dsio¹ lé² quiah¹² dsa² go² jniang³ jmai³ jøng². Di³ mi²hag² báh³ Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hǿ² Ezequiel cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² judá tiogh³ jøa³juøi² Babilonia. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ hi² quín² dsa² hiag¹³ quián² jniang³ jmø³uai¹² huu¹³ hi² ca¹jmóh²dsa jniang³. Jøng² tai² Diú¹³ dsa² go² jniang³ juu¹² huø¹ Judá calah siíh² jmai³ chi³quë¹́ . Lé² dsio¹ quiah¹²dsa jmai³ jøng². ’Ma²ca¹can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² ja³cog² jniang³. Mi³hné²dsa huu¹³ hi² ca¹hlanh² jniang³ diú¹³ lan³. Rø²canh¹³ báh³ jniang³ dsag³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Cøng² hi² ca¹hlanh² dsa² go² jniang³ diú¹³ lan³ ja³tiogh³dsa go² dsa² siáh². Di³ ca¹túgh²dsa ja³jøng² huu¹³ hi² ca¹hlanh²dsa diú¹³ lan³ huø¹ go²dsa. ’Conh¹jøng² jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² tiog¹³ báh³ chió¹² dsa² go² jniang³. Tai² báh³ Diú¹³ dsa² go² jniang³ juu¹² huø¹ Judá jmai³ chi³quë¹́ . La²jmo¹² Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² jøng² ja³cog² dsa² go² jniang³. Tsa¹jmo¹² Diú¹³ lah¹jøng² huu¹³ hi² dsio¹ ca¹jmo² jniang³. Hi² la²jmo¹² Diú¹³ báh³ jøng². ’Hi² jøng² li¹ŋi¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jǿg³ hi² lán¹² Jehová Diú¹³ lah¹dsóh². Hén² báh³ Diú¹³ ca¹lah¹jǿ¹ dsag³ mi³ti³røi² jniang³. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² li¹chian² dsa² go² jniang³ ni³ hmë²́ . Cán² dsa² héi² jmi²dsí² quiah¹² Diú¹³. Mi³jøng² jéinh¹ dsǿa¹²dsa jmai³ jøng². Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² hniu¹ dsa² go² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³, hi² mi²ti¹dsa jǿg³ jøng². Hi² jøng² lé² dsio¹ quiah¹²dsa ja³tiogh³dsa go²dsa —ca¹juúh²dsa. Cøng² jmai³ ca¹jái¹ Ezequiel cøng² ja³juøh¹², hi² ca¹cøa¹dsa. Ca¹jái¹dsa mu² dsa² neng¹² ta³cøng² ja³juøh¹² jøng². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Ezequiel: —Hi² lé² jính² dsa² mu² ná¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hǿ² Ezequiel cøng² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa mu² jøng². Ca¹tógh² mu² jøng². Ca¹løa¹ ju³lah lǿa¹² quiah¹² dsa² ma²ca¹dsan¹. Ca¹jni¹ jmø²ŋǿ¹² quiah¹² dsa² jue¹². Conh¹jøng² tsa¹ca¹hí² jmi²dsí² jmø²ŋǿ¹² jøng². Jøng² ca¹hǿ² Ezequiel jin³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa jmø²ŋǿ¹² jøng². Jøng² ca¹jính² calah jmø²ŋǿ¹² jøng². Ca¹nung² ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ ja³juøh¹² jøng². Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Ezequiel: —Lah¹la² jmo¹²jni ja³cog² dsa² goh²hning jmai³ chi³quë¹́ . Lǿ² quiah¹² dsa² héi² jmai³ na¹ ju³lah lǿa¹² quiah¹² mu² dsa² ma²quing². Di³ ni³tsø² ni³jan¹dsa hliú² juøi² ja³tiogh³dsa. Conh¹jøng² jmo¹²jni hi² tógh² dsa² goh²hning huø¹ Israel calah siíh³. Ja³jøng² lé² dsio¹ quiah¹²dsa. Qui²jiag¹² jmi²dsí² quieg¹ ja³cog² dsa² héi². Tógh² dsa² judá cøng² jǿg³ quianh¹³ dsa² 180 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

efraín jmai³ jøng². Jøng² jan² dsa² lán¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ David lén¹² ta³ dsa² israel jmai³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Diú¹³ jin³ cang² jǿg³, ca¹tsáih¹dsa Ezequiel: —Tiúh¹ dsa² goh²hning ja³jmo¹dsa hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³ jmai³ chi³quë¹́ . Ji¹lé² hlég² dsa² hiag¹³, dsa² chian² huø¹ neng¹² ta¹lah¹norte. Rai¹³ quián¹² dsa² héi² jan² dsa² tsen² Gog. Jmo¹² dsa² héi² hning² quianh¹³ dsa² israel. Jmo¹³jni hi² dsa²hén² jǿg³ quiah¹² dsa² héi². Dsian² ca¹lah¹já¹ hlég² quián¹²dsa —ca¹juúh²dsa. Ma²guie¹quiún² ji²ŋi² ca¹hén² hlég² dsa² caldeo jøa³juøi² Jerusalén, ca¹jái¹ Ezequiel hi² ca¹cøa¹dsa. Quianh¹³ hi² jøng² ca¹heh² Diú¹³ Ezequiel ha²lah lé² go²dsa jmai³ chi³quë¹́ . Ca¹jái¹dsa ma²tsih¹² cøng² guøh¹² hmë²́ jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹jái¹ Ezequiel ha²cónh² té¹² ta¹lah¹hǿg² ta¹lah¹cug² guøh¹² jøng². Ca¹jái¹dsa ha²lah lǿa¹² quiah¹² guøh¹² jøng². Ca¹jái¹ Ezequiel ma²tiogh³ jmi²dsa² guøh¹² jøng². Ti³jmo¹² dsa² héi² ta³ quiah¹² guøh¹² ju³lah héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³, ju³lah rø²juúh² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹jái¹ Ezequiel ma²tiogh³ dsa² israel go²dsa. Jan² rai¹³ ca¹jmo¹ héh¹ ta³cøng² juøi² jøng². Lah¹jøng² ca¹jái¹ Ezequiel hi² ca¹cøa¹dsa, hi² ca¹heh² Diú¹³ quiah¹²dsa. Ca¹lán¹ Nabucodonosor Quianh¹³ Evil-merodac Rai¹³ Quián¹² Dsa² Caldeo 2º Reyes 25.27-30; Daniel 4

Cøng² jmai³ ca¹jái¹ rai¹³ Nabucodonosor cøng² hma² pa³, hma² juøh¹², hi² ca¹cøa¹dsa. Ca¹quiúgh² dsa² hma² jøng². Jøng² ca¹juúh² Daniel, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi²: —Lah¹la² hniu¹dsa juúh²dsa hi² ca¹cøh²hning. Lénh²hning dsa² ŋá³ cónh² guio¹ ji²ŋi². Lé² ŋǿh²hning cǿgh²hning høg² nung² ju³lah cǿgh² ca³ju² dsú². Hi² jøng² li¹ŋih³hning chi² bí² quiah¹² Diú¹³. Di³ hŋiah¹² báh³ Diú¹³ jmo¹² héh¹ hein² dsa² lén¹² ta³ jmøi¹guǿi¹ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ jøng². Lah¹la² ca¹løa¹: Ca¹ŋó¹ rai¹³ juu¹² guiuh¹³hniú¹² quiah¹²dsa. Hi² jøng² lë²dsa: —Lah¹dsóh² chi² bí² quieg¹jni. Ma²ca¹jmo¹jni hi² ca¹lø¹chí² hi² jláh³, hi² dsio¹ jøa³juøi² Babilonia la². Hi² jøng² dsi² báh³ juu¹² hi² jmo¹²jni ju³lah møa¹² dsøa¹jni jøa³juøi² la², hi² ma²ca¹jmo¹jni –lë²dsa. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹lø¹ŋá³ rai¹³ héi². Di³ mi³ŋøa¹²dsa rú²dsa. Ma²guio¹ ji²ŋi² jøng² ca¹lán¹dsa dsa² dsiog¹ ma²neng¹² dsǿa¹²dsa calah siíh². Ca¹lán¹dsa rai¹³ quián¹² dsa² caldeo calah siíh². Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² rai¹³ Nabucodonosor hi² hiug¹² chi² bí² quiah¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Ma²ŋi¹²dsa juanh¹² báh³ dsǿa¹² Diú¹³ héi². Mi³ca¹jon¹ rai¹³ Nabucodonosor, ca¹lán¹ Evil-merodac, ja³ŋiúh³dsa, rai¹³ quián¹² dsa² caldeo dsié¹² hlai³ ti³jmi²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héi² hi² dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog² Joaquín, dsa² mi³lán¹² rai¹³ huø¹ Judá. Ca¹liúg²dsa hni¹ŋí³. Ca¹lán¹ Joaquín jan² dsa² canh¹³ quián¹² rai¹³ Evil-merodac héi². 181 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹tiúh¹ Dsa² Hiag¹³ Quianh¹³ Dsa² Caldeo Daniel 5; 7–8

Jøng² ca¹lán¹ Belsasar, ja³ŋiúh³ hlai³ Nabucodonosor, rai¹³ quián¹² dsa² caldeo. Jmai³ mi³lán¹²dsa ta³ ca¹jái¹ Daniel hi² gøg² hi² ca¹cøa¹dsa. Quianh¹³ hi² jøng² ca¹heh² Diú¹³ Daniel jǿg³ ha²lah lé² jmai³ chi³quë¹́ . Ca¹quë² Daniel quión² jáh² ca¹hian¹² ni³ jmø³ŋih¹³. Jøng² ca¹jë² Daniel jan² ángel tsenh¹² cøg¹². Ca¹ŋai¹ Daniel dsa² héi², ca¹juúh²dsa: —¿He² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ ná¹² quianh¹³ quión² jáh² jnung²? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² ángel, ca¹tsáih¹dsa Daniel: —Lán¹² quión² jáh² ná¹² ju³lah quiún² juøi² can² ni³ jmøi¹guǿi¹. Ta³ma¹cang² juøi² jøng² jmo¹² héh¹ jmøi¹guǿi¹. Jøng² jáh² ja³ma¹quión² lé² ju³lah cøng² juøi² lǿ² hiug¹² chi² bí² quiah¹² cónh² jín³ juøi² siíh². Jøng² guie¹ mu² juú²jah ti³dsøa¹³ dsi³jah lǿa¹² ju³lah lǿa¹² guian¹ rai¹³ jmo¹² héh¹ lah¹cøng² lah¹cøng² ja³tén¹² jmøi¹guǿi¹. ’Jøng² lǿa¹² mu² juú²jah píh³ hi² ca¹hii¹² ja³ca²tóh³ jø² ju³lah jan² rai¹³ hlanh³, rai¹³ dsa² hiag¹³ quianh¹³ Diú¹³. Jmóh² dsa² héi² dsa² quián¹² Diú¹³ jmai³ jøng². ’Jøng² jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² lé² hén² jǿg³ quiah¹² rai¹³ hlanh³ héi². Jí¹ jan² dsa² jmøi¹guǿi¹, dsa² lán¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Lén¹² dsa² héi² ta³ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹ jmai³ ŋi² ja³já¹³ jmai³ ŋi² ja³dság¹ —ca¹juúh²dsa. Ma²ton¹ ŋi² ca¹cøa¹ Daniel jǿg³ jøng², ca¹cøa¹dsa jǿg³ siíh², hi² ca¹jmo¹ Diú¹³. Ca¹jë²dsa jan² jah¹chih² dsú². Dsi² ton¹ mu² juú²jah dsi³jah. Jain¹ hi³méh¹ cøng² mu² juú²jah cónh² jín³ roh¹³. Hiug¹² bé² jáh² héi². Jøng² ca¹já¹ jan² chiang³ lǿg² dsú². Ca¹tá²jah quianh¹³ jah¹chih². Dsi² cøng² mu² juú²jah chiang³ lǿg² héi². Ca¹tiúh¹ chiang³ lǿg² quianh¹³ jah¹chih². Jøng² ca¹jué² mu² juú²jah chiang³ lǿg². Ca¹hii¹² quiún² mu² juú²jah dsi³ jáh² héi². Jøng² ca¹hii¹² jin³ cang² mu² juú²jah píh³ ja³ca¹hii¹² cøng² mu²juú²jah jøng². Jøng² ca¹jmo¹ mu² juú²jah jøng² ju³lah jan² dsa² lán¹² dsa² lø³neh³, dsa² ŋøa¹² rú². Ca¹jmo¹ mu² juú²jah jøng² tsa¹ti³jai¹ guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Tsa¹ma¹cuø¹² mu² juú²jah jǿg³ hi² dsii¹² jmi²dsa² ŋǿ³jah ni³ Diú¹³ ja³jøng². Jøng² ca¹juúh² jan² ángel, ca¹tsáih¹dsa Daniel: —Jií¹ jmai³ ja³jmo¹ Diú¹³ hi² lé² ti³jai¹ guøh¹² jøng² calah siíh² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² jin³ jan² ángel, dsa² tsen² Gabriel, ca¹tsáih¹dsa Daniel: —Lah¹la² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ hi² ca¹cøh²hning: Lán¹² jah¹chih² ju³lah lán¹² dsa² ta³ huø¹ Media quianh¹³ Persia, dsa² lén¹² ta³ jmøi¹guǿi¹ jmai³ chi³quë¹́ . Jøng² lán¹² chiang³ lǿg² ju³lah lán¹² dsa² ta³ huø¹ Grecia, dsa² lén¹² ta³ jmøi¹guǿi¹ mi³ca¹hén² jǿg³ quiah¹² dsa² chian² Media quianh¹³ Persia. 182 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Lǿa¹² cøng² mu² juú²jah, hi² ca¹jué², dsa² lén¹² ta³ huø¹ jøng² cónh² jmai³ lah¹ni³. Jøng² quiún² juú²jah lǿa¹² ju³lah lén¹² quión² rai¹³, dsa² jmo¹² héh¹ cónh² cøng² ja³tén¹² ja³mi³jmo¹² hlai³ rai¹³ ne³ héh¹. Jøng² lǿa¹² cøng² mu² juú²jah píh³ ju³lah lǿa¹² quiah¹² jan² rai¹³ hiug¹² hlanh³, dsa² jmóh² dsa² israel jmai³ chi³quë¹́ —ca¹juúh²dsa. Cøng² jmai³ siíh² ca¹jmo¹ rai¹³ Belsasar cøng² jmai³ juøh¹². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héi² héh¹ dsa¹quín² dsa² quián¹²dsa taza quianh¹³ uøin¹² mi³tioh¹² guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³ mi³tsih¹² jøa³juøi² Jerusalén, hi² ca¹can² hlai³ Nabucodonosor juu¹² Babilonia. Jøng² ca¹ŋi³quín² dsa² quián¹²dsa hi² jøng² ja³neng¹² jmai³ jøng². Jøng² ca¹hǿnh² dsa² juøi² tiogh³ jmai³ jmøah¹² møi¹gu³jøah¹³ quianh¹³ taza jøng², ja³mi³juanh²dsa diú¹³ lan³ quián¹²dsa. Jøng² ca¹jni¹ cøng² gug² dsa² hi² ca¹løa¹ cu²hŋiah¹². Jøng² ca¹tiun¹ gug² dsa² jǿg³ ni³ cang³ guiuh¹³. Jøng² ti³jái¹ dsa² jue¹² tiogh³ jǿg³ jøng². Jøng² ca¹lø¹goh¹³ rai¹³. Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² tógh² dsa² canh¹³ dsa² ŋi¹² quián¹²dsa. Di³ jøng² heh²dsa rai¹³ he² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ jøng². Tsa¹ca¹tiúh¹ dsa² héi² he² jǿg³ jøng² ja³tø¹ni¹ rai¹³. Jøng² ca¹dságh² dsǿa¹² hio¹³ quián¹² rai¹³ jǿg³ ma²të² Daniel jǿg³ ué² lah¹jøng², hi² tsa¹tiúh¹ dsa² siáh². Jøng² ca¹tǿh² rai¹³ Daniel héi². Jøng² ca¹juúh² rai¹³ Belsasar, ca¹tsáih¹dsa Daniel: —Cuø¹²jni hning² hi² jláh³, lénh²hning dsa² juanh² quián¹jni, ju³ná³ tiáh²hning héh¹²hning jní² he² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ ná¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Daniel, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Tsa¹hno¹jni hi² chi² quiánh²hning. Conh¹jøng² he²jni hning² he² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ rø²ton¹² ni³ cang³ ná¹². ’Ca¹lán¹ hlai³ ti³ŋieih¹²hning jan² rai¹³ dsa² chi² bí². Conh¹jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹lán¹dsa dsa² ŋá³ guio¹ ji²ŋi² jmai³. Ca¹jmo¹dsa ju³lah jmo¹² jáh². Ca¹cǿgh²dsa høg² nung² guio¹ ji²ŋi² jøng². Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² hlai³ héi² hiug¹² chi² bí² quiah¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ cónh² jín³ mi³chi² quiah¹² hŋiah¹² rai¹³ héi². ’Ma²ŋih³hning jǿg³ la² quiah¹² hlai³. Conh¹jøng² ŋǿh²hning rúh²hning. Tsa¹lëh²hning hi² chian² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Ca¹héngh²hning jmøah¹² møi¹gu³jøah¹³ ja³ca¹mi²juanh²hning diú¹³ lan³. Quianh¹³ taza quianh¹³ uøin¹² mi³lǿa¹² quiah¹² Diú¹³ Jehová ca¹jmoh³hning lah¹jøng². Tsa¹lëh²hning hi² chi² bí² quiah¹² Diú¹³ héi². ’Conh¹jøng² hiug¹² chi² bí² quiah¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Neng¹² gug² tai³ dsa² héi² ta³cøng² mǿi² jmøi¹guǿi¹ ja³tiagh³ jniang³. Hi² jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹tiun¹ gug² dsa² jǿg³ ná¹² ni³ cang³. ’Lah¹jøng² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ jøng²: Rø²ton¹² jǿg³ quiah¹² jmai³ quianh¹³ jǿg³ ja³dsiag²dsa héh¹ lio¹³ jøa³hmah³ quianh¹³ jǿg³ ja³dsiúh²dsa huø¹. ’Rø²ton¹² jǿg³ quiah¹² jmai³. Di³ ca¹dsiég¹ jmai³ ja³hén² Diú¹³ jǿg³ quiah¹² dsa² caldeo, dsa² goh²hning. Tsa¹ma¹jmo¹²dsa héh¹ quianh¹³ dsa² jue¹². 183 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Rø²ton¹² jǿg³ ja³dsiag²dsa héh¹ lio¹³ jøa³hmah³. Di³ ca¹can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quiánh²hning. Tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³ quianh¹³ hning² ju³lah tsa¹tøa¹² dsǿa¹² dsa² quianh¹³ lio¹³ tsa¹ti³hian¹³ ja³dsii¹²dsa héh¹ lio¹³ jøng². ’Rø²ton¹² jǿg³ quiah¹² ja³dsiúh²dsa huø¹. Di³ na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ hi² dsiúh² dsa² siáh², dsa² chian² Media, quianh¹³ dsa² chian² Persia, huø¹ la² ja³jmoh³hning héh¹ —ca¹juúh²dsa. Ja³neng² jøng² ca¹jŋëh¹ dsa² rai¹³ Belsasar. Ca¹u¹lé² hlég² dsa² chian² Media quianh¹³ dsa² chian² Persia jøa³juøi² Babilonia. Ca¹hí²dsa niúh¹ jnǿ³. Ca¹lǿh²dsa juøi² jøng². Jøng² ca¹lán¹ Darío, dsa² chian² Media, rai¹³ quián¹² dsa² caldeo, ja³mi³jmo¹² hlai³ Belsasar héh¹. Jǿg³ Quiah¹² Daniel Ja³ca¹tiág² Dsa² Hiag¹³ Jøa³ Ja³tiogh³ Hieh¹² Daniel 6

Jøng² ca¹lán¹ Darío ta³ quiah¹² hliú² juøi². Ca¹hia¹dsa dsa² ca¹lán¹ dsi³máh² quián¹²dsa, dsa² jmo¹² héh¹ lah¹cøng² lah¹cøng² ja³tén¹² juøi² jøng². Ca¹lán¹ Daniel jan² dsi³máh² quián¹² rai¹³. Cu²rø² ca¹jmo¹dsa ta³ jøng². Ca¹tǿ² dsǿa¹² rai¹³ quianh¹³dsa. Mi³jmo¹² rai¹³ Darío héh¹ hi² ca¹lán¹ Daniel dsa² juanh¹² hi³méh¹. Jøng² ca¹qui² ca¹tsë²́ dsa² canh¹³ jian¹²dsa quianh¹³ Daniel héi². Ca¹hnangh²dsa mai³¹ ja³cuúh²dsa Daniel dsag³ ja³tø¹ni¹ rai¹³. Tsa¹ca¹dsogh²dsa jin³ cøng² jǿg³ ja³cuúh²dsa Daniel dsag³. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² canh¹³ jǿg³ cu²guiog¹³dsa hi² mi³cuúh²dsa Daniel dsag³ huu¹³ hi² hlanh²dsa Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Ca¹jmo¹ dsa² canh¹³ jǿg³ ja³tø¹ni¹ rai¹³ Darío. Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi²: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Hiug¹² chi² bí² quiánh²hning. Hi² jøng² dsio² jmóh³hning héh¹ hi² tsa¹lé² møa¹² dsa² juøi² jǿg³ ja³tø¹ni¹ diú¹³ ho¹ ju³ dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹²dsa jan² tsøh² jmai³. Jmóh³hning héh¹ hi² hniuh¹² møa¹²dsa jǿg³ jøng² ja³tø¹neih²hning, rai¹³ dsa² juanh¹² quián² jniang³. ’Ju³ná³ hein² dsa² tsa¹mi²ti¹ héh¹ jøng², jmóh³hning héh¹ hi² tiagh²dsa jøa³ ja³tiogh³ hieh¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tǿ² dsǿa¹² Darío jǿg³ jøng². Di³ ca¹mi¹juanh¹² dsa² canh¹³ quiah¹² hŋiah¹² rai¹³ quianh¹³ héh¹ jøng². Jøng² ca¹jmo¹dsa héh¹ jøng². Tsa¹ca¹lø¹lih¹³ rai¹³ ta³dsǿa¹² ca¹jmo¹ dsa² canh¹³ héi². Hi² jøng² mi³cuúh²dsa Daniel dsag³. Ca¹can² Daniel héi² mai³¹ hi² hlanh²dsa Diú¹³ hnaih¹² rón² cøng² jmai³. Ca¹nǿng² Daniel jǿg³ ja³ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ jøng². Conh¹jøng² cøng² hi² ca¹hlanh²dsa Diú¹³, ju³lah mai³¹ ca¹can²dsa. Jøng² ca¹jái¹ dsa² canh¹³ ja³hlanh² Daniel Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³ héi², ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Daniel ma²ca¹møa¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² hlaih¹³ ca¹jenh¹ rai¹³ Darío mi³ca¹lø¹lih¹³dsa ma²ca¹ta¹canh¹³ Daniel dsag³ huu¹³ héh¹ ma²ca¹jmo¹ rai¹³. Tsa¹hniu¹ rai¹³ hi² jón² Daniel. Conh¹jøng² hniuh¹² mi²ti¹dsa héh¹ ma²ca¹jmo¹dsa hŋiah¹²dsa. Ca¹jmo¹dsa 184 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

héh¹ hi² tiágh²dsa Daniel jøa³ ja³tiogh³ hieh¹² ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹dsa lah¹jiá¹². Jøng² ca¹juúh² rai¹³ Darío, ca¹tsáih¹dsa Daniel: —Tiúh¹ báh³ Diú¹³ liúgh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tiág²dsa Daniel jøa³ ja³tiogh³ jáh² héi², hi² lǿa¹² tøg². Ca¹jnái¹dsa hag³ tøg² jøng² quianh¹³ cøng² cang³ pa³. Ca¹tiun¹dsa cøng² sello ni³ cang³ jøng². Hi² jøng² tsa¹lé² liúg² dsa² siáh² Daniel. Tsa¹ca¹güé² rai¹³ Darío ca¹lah¹jin³ he² ja³neng² jøng². Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹ŋó¹ rai¹³ Darío ta¹ŋih¹³ juu¹² tøg². Ca¹tǿh²dsa Daniel. Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Daniel héi²: —¿Ca¹tiúh¹ Diú¹³ liúgh²hning? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Daniel, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Darío: —Jan². Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hí³ quieg¹jni. Ca¹guøn¹ jan² ángel quián¹² Diú¹³. Ca¹jné² ángel hag³ jáh² tiogh³. Di³ ha¹chi² dsag³ mi³re²jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² hioh¹² jénh² rai¹³ héi². Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² ca¹huanh¹²dsa Daniel tøg² jøng². Ha¹chi² ca¹jenh¹dsa ca¹lah¹jin³ he². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ tiág²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² mi³cuúh² Daniel dsag³ tøg² ja³tiogh³ hieh¹². Dsø¹juu¹² jøng² ca¹cagh² jáh² dsa² jue¹² héi². Ha¹chi² ca¹tánh²dsa tøg² huø¹. Ca¹cagh²jah dsa² héi² dsi²guøi². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Darío héh¹ hi² hniuh¹² nang¹ dsa² juøi² gøg² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ quián¹² Daniel. Jǿg³ Quiah¹² Jmai³ Chi³quë¹́ Ca¹heh² Diú¹³ Daniel Hi² Ca¹cøa¹dsa Daniel 9–12

Cónh² jmai³ lah¹ni³ ca¹lán¹ Darío ta³, ca¹hǿ² Daniel si² quiah¹² Diú¹³. Ca¹hǿ²dsa jǿg³ ca¹tiun¹ Jeremías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih². Lah¹la² rø²juúh² si² jøng²: —Ja³ton¹lug¹guí² rø²dsǿ² guiég² ji²ŋi² na¹ cuø¹² Diú¹³ jǿg³ hi² tógh² dsa² go² jniang³ jøa³juøi² Jerusalén calah siíh², juøi² ca¹hén² dsa² hiag¹³, rø²juúh² si². Jøng² ca¹hǿ² dsǿa¹² Daniel. Ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa hi² mi²han²dsa hi² tsa¹ca¹gǿh¹dsa. Ca¹mǿh²dsa Diú¹³ hi² mi²hén² Diú¹³ dsǿg³dsa hŋiah¹² quianh¹³ dsǿg³ dsa² go²dsa, dsa² israel. Ca¹mǿh²dsa Diú¹³ hi² li¹ti² jǿg³ jøng², jǿg³ rø²juúh² si², hi² tógh²dsa huø¹ Judá calah siíh². Jøng² ca¹juúh² Daniel, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: —Ma²guiang³ báh³ jní² hi² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ rø²juúh² si² ca¹jmo¹ hlai³ Moisés, ja³ca¹quín² jniih³ jmø³uai¹². Ta²canh² báh³ jniih³ dsag³ ja³tø¹neih²hning huu¹³ hi² tsa¹ca¹mi¹ti¹ jniih³ jǿg³ quiánh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹guøn¹ jan² ángel tsen² Gabriel ja³hiúg³ Daniel. Ca¹heh² ángel héi² Daniel jǿg³ ha²lah lé² jmai³ chi³quë¹́ . Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Daniel: —Hniuh¹² tsø³jué² ton¹lug¹guí² rø²dsǿ² guiég² sø²ma³¹ hi² lǿa¹² ji²ŋi² lǿa¹² jǿg³ niúh¹ jín³ hi² dsa²hén² jmøi¹guǿi¹. Jmáh¹lah hi² dsio¹ jmo¹² dsa² 185 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

jmøi¹guǿi¹ jmai³ jøng². Lé² tí² ti³hian¹³ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lé² ti³jai¹ guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³ jmai³ jøng². ’Ma²ton¹lug¹guí² rø²dsǿ² guie¹niú¹ sø²ma³¹ lǿa¹² jǿg³ ca¹jmo¹ jan² rai¹³ héh¹ hi² jmóh² dsa² juøi² jøa³juøi² Jerusalén ni³ hmë²́ , jií¹ báh³ hŋiah¹² Mesías, dsa² lán¹² Cristo. ’Cónh² tsa¹hai² ná¹² báh³ jón² Mesías héi². Jøng² ji¹lé² hlég² dsa² hiag¹³ jøa³juøi² Jerusalén. Gug¹dsa guøh¹² juøh¹². Hén²dsa juøi². ’Hei¹² cøng² sø²ma³¹, lǿa¹² jǿg³. Jmai³ jøng² jmo¹² rai¹³ dsa² go² dsa² hiag¹³ ca¹hén² juøi² cøng² jǿg³ quianh¹³ dsa² chian² ja³siíh³. Cónh² ton¹ dsoh¹³ sø²ma³¹ jøng², lǿa¹² jǿg³, tsa¹ma¹cuø¹² rai¹³ jǿg³ hi² dsii¹² dsa² israel ŋǿ³jah ni³ Diú¹³ guøh¹² juøh¹². Dsø¹juu¹² jøng² jií¹ jmai³ ja³can² dsa² jmøi¹guǿi¹ jmø³uai¹², ja³cán² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quiah¹²dsa —ca¹juúh²dsa. Ma²ni³ŋó¹³ mih² ca¹lán¹ Ciro, dsa² chian² Persia, rai¹³ huø¹ jøng². Ca¹hé² Diú¹³ jǿg³ quiah¹² Daniel hi² ca¹cøa¹dsa. Hiug¹² ué² jǿg³ jøng². Jøng² ca¹hlanh² Daniel Diú¹³. Ca¹møa¹dsa hi² mi²hag² Diú¹³ hi² li¹ŋëh² dsǿa¹²dsa he² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ jøng². Jøng² ca¹tsë²́ Diú¹³ jan² ángel hi² he¹dsa jǿg³ jøng². Jøng² ca¹juúh² ángel héi², ca¹tsáih¹dsa Daniel: —Hiug¹² hno¹ Diú¹³ hning². Nøngh²hning cu²rø² jǿg³ juǿi²jni hning². Li¹chian² jin³ quión² rai¹³ huø¹ Persia mi³ca¹jon¹ Ciro, dsa² lán¹² ta³ jmai³ na¹. Hiug¹² li¹chi² bí² quiah¹² rai¹³ ja³ma¹quión², rai¹³ dsa² chi² cog³. Jøng² tiúh¹ jan² dsa² hiag¹³ chian² Grecia quianh¹³ dsa² héi². ’Hiug¹² chi² bí² quiah¹² rai¹³ héi². Ca¹lah¹jin³ jan² dsa² jmøi¹guǿi¹ tsa¹tí² dsǿa¹² jmo¹² hning² quianh¹³ dsa² héi². Dsø¹juu¹² jøng² jón²dsa. Ha¹chian² jong¹²dsa li¹chian². ’Jøng² tan¹ quión² dsa² ta³ lah¹cøng² lah¹cøng² ja³ca¹jmo¹ hlai³ héi² héh¹. Jan² dsa² héi² ta¹ huø¹ Siria, huø¹ neng¹² ta¹lah¹norte. Jan² dsa² jmo¹² héh¹ huø¹ neng¹² ta¹lah¹sur, huø¹ Egipto. Tiog¹³ báh³ jmo¹² dsa² ton¹ juøi² hning² cu²guiog¹³dsa. Tiúh¹ cøng² juøi² dsa² cu²hna². Jøng² cu²hna² tiúh¹ dsa² siáh² jmai³ chi³quë¹́ . Jøng² jií¹ cøng² jmai³ ja³tiúh¹ rai¹³ dsa² chian² Siria. Jøng² lén¹² jan² dsa² mi²gag², dsa² mi²dsian² roh¹³, ta³ huø¹ jøng². Jøng² jmo¹²dsa hning² quianh¹³ rai¹³ Egipto. Tsa¹tiúh¹dsa ja³jmo¹dsa hning² jøng². Jøng² dsianh¹²dsa juu¹² go²dsa. Hné²dsa. Jøng² jmóh³dsa dsa² israel dsi²juu¹². Tsa¹cuø¹²dsa jǿg³ hi² dsii¹² dsa² israel ŋǿ³jah ni³ Diú¹³. Jøng² jmo¹² rai¹³ héi² quianh¹³ hlég² quián¹²dsa hi² møa¹² dsǿa¹²dsa dsi²néi² guøh¹². Jmo¹²dsa hi² lé² tsa¹ti³jai¹ ja³jøng². Jmo¹²dsa hi² hlaih¹³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Dsa² hlanh³ dsa² héi². ’Jøng² can² ca²dsiog³ dsa² israel mai³¹ hlaih¹³ quiah¹² rai¹³ héi². Conh¹jøng² li¹hné² ca²dsiog³dsa quianh¹³ rai¹³ héi². Hniu¹dsa mi²ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Jmo¹² dsa² héi² hning² quianh¹³ rai¹³. Ma²ni³ŋó¹³ ji²ŋi² jón² rai¹³ dsa² hlanh³ héi². 186 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Jøng² jií¹ jan² ángel tsen² Miguel. Jmo¹²dsa hí³ dsa² israel. Ti³quín² dsa² jmøi¹guǿi¹ hiug¹² jmø³uai¹². Conh¹jøng² liúg² báh³ dsa² israel, hi² jmo¹² Diú¹³. ’Jøng² jií¹ jmai³ ja³jính² dsa² ma²ca¹dsan¹. Li¹chian² ca²dsiog³dsa tiá² ja³cog² Diú¹³. Conh¹jøng² can¹ dsa² siáh² jmø³uai¹² hiug¹² jmai³ ŋi² ja³já¹³, jmai³ ŋi² ja³dság¹ —ca¹juúh²dsa. Ca¹cuø¹ Rai¹³ Ciro Jǿg³ Hi² Dsianh² Dsa² Judá Juu¹² Go²dsa 2º Crónicas 36.20b-23; Esdras 1–2

Ca¹túgh² dsa² judá jøa³juøi² Babilonia, go² dsa² caldeo cónh² ton¹lug¹guí² rø²dsǿ² guiég² ji²ŋi². Ma²ca¹tai¹ hlai³ Nabucodonosor dsa² héi² ja³jøng² ja³ca¹jmo¹dsa ta³ quiah¹² dsa² caldeo héi². Ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² ca¹ŋi¹ŋë²́ dsa² judá hi² jøng² huu¹³ tsa¹ca¹mi¹ti¹ dsa² juøi² héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² hniuh¹² jŋi¹²dsa cøng² ŋi² ja³ma¹guio¹ hi² tsa¹jmo¹²dsa ta³ jøa³nung². Ca¹lø¹ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³, jǿg³ ca¹hǿ² hlai³ Jeremías. Ma²ca¹dság¹ ji²ŋi² jøng² tsa¹ma¹lán¹² dsa² caldeo ta³. Ca¹lán¹ dsa² chian² Media, quianh¹³ dsa² chian² Persia ta³. Mi³lán¹² Ciro, dsa² chian² Persia, rai¹³ jmai³ jøng². Cónh² jmai³ lah¹ni³ ja³ca¹jmo¹ Ciro héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹jmo¹ Ciro juanh¹² dsǿa¹²dsa ja³cog² dsa² israel. Jøng² ca¹tiun¹ rai¹³ jǿg³ ni³ si². Lah¹la² báh³ rø²juúh² si² jøng²: —Ca¹cuø¹ Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³ jǿg³ hi² ca¹lán¹²jni ta³, ja³jmo¹²jni héh¹ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹. Diú¹³ héi² ma²ca¹jmo¹ héh¹ hi² tsǿh²jni guøh¹² juøh¹² quiah¹²dsa jøa³juøi² Jerusalén, huø¹ Judá. ’Hi² jøng² cuø¹²jni jǿg³ dsa¹lia¹ dsa² israel tiogh³ ja³jmo¹²jni héh¹ huø¹ jøng², hi² tsih¹²dsa guøh¹² juøh¹² jøng². Jø¹² bíh³ jmo¹²jni héh¹ hi² mi²hag² ju³ná³ hein² dsa² israel hiei¹ dsa¹lia¹dsa juu¹² huø¹ jøng². Hniuh¹² mi²hag² dsa² héi² quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ he² hi² hniuh¹² ja³tsih¹²dsa guøh¹² jøng² quianh¹³ hi² hniuh¹² ja³dsii¹²dsa ŋǿ³jah ni³ Diú¹³ ja³jøng², rø²juúh² si². Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Benjamin, quianh¹³ jmi²dsa², quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví, dsa² ca¹mi¹hag¹² jmi²dsa², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Ciro: —Dsøgh² jniih³ juu¹² jøa³juøi² Jerusalén hi² dsa¹tseih¹² jniih³ guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuøh¹ dsa² tiogh³ cøg¹² dsa² héi² hi² dsio¹, hi² jláh³ hi² hniuh¹² ja³jmo¹² dsa² israel ta³ jøng². Jø¹² bíh³ ca¹jéinh² rai¹³ Ciro taza quianh¹³ uøin¹² mi³tioh¹² guøh¹² juøh¹² jøng². Di³ ca¹can² hlai³ rai¹³ Nabucodonosor hi² jøng² juu¹² go²dsa ma²lǿih². Ca¹jéinh² rai¹³ Ciro hi² jøng² ja³cog² Sesbasar, dsa² quín² ni³ dsa² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Judá. Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ cónh² ton¹lág¹ rø²dsǿ² ton¹ mei¹³ dsa² juu¹² huø¹ Judá. Ca¹túgh²dsa jøa³juøi² Jerusalén quianh¹³ juøi² siíh² ja³tén¹² Judá jøng². 187 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹tsih¹ Dsa² Israel Guøh¹² Juøh¹² Ni³ Hmë²́ Jøa³juøi² Jerusalén Esdras 3–6; Hageo 1–2

Jøng² ca¹túgh² dsa² judá huø¹ go²dsa. Jøng² ca¹jmo¹dsa cøng² jmai³ juøh¹² ja³cog² Diú¹³ ja³ca¹túgh² dsa² juøi² hniú¹² píh³ ja³dsi¹². Ca¹jmo¹dsa jmai³ jøng² tsøh² septiembre. Ca¹túgh² ca¹lah¹já¹ dsa² juøi² jøa³juøi² Jerusalén jmai³ jøng². Jøng² ca¹tsih¹ Jesúa, dsa² lán¹² juu¹³ jmi²dsa², quianh¹³ Zorobabel, dsa² lán¹² ta³ dsa² judá, cøng² ni³hiég² ja³cog² Diú¹³ ja³mi³tsih¹² ni³hiég² ja³dsi¹² guøh¹² juøh¹². Ca¹mi¹ti¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³, jǿg³ quiah¹² jmai³ jøng². Jǿg³ jøng² rø²juúh² si² ca¹jmo¹ hlai³ Moisés. Jøng² ca¹mi¹liág¹ dsa² juøi² ta³ ca¹tsih¹dsa guøh¹² juøh¹² ni³ hmë²́ tsøh² junio ji²ŋi² cøng². Ca¹jmo¹ Jesúa quianh¹³ Zorobabel héh¹ ja³ca¹jmo¹ dsa² ta³ juøi² jøng². Ca¹jmo¹dsa cøng² jmai³ mi³ca¹tsih¹dsa chiúh³ hniú¹². Ca¹jiég² jmi²dsa² løg¹². Ca¹ba² tsø³jong² quián¹² hlai³ Leví ŋí³ hein². Ca¹hǿ² dsa² juøi² tiogh³ son¹³ hi² ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³, Diú¹³ tsen² Jehová. Hioh¹² jénh² dsa² juøi² ca¹løa¹. Hiug¹² hioh¹² jénh² dsa² ma²guiuh¹³, dsa² ca¹dságh² dsǿa¹² ha²lah mi³lǿa¹² guøh¹² juøh¹² hi² ma²ca¹hén² dsa² hiag¹³. Mi³tiogh³ dsa² chian² ja³siíh³ huø¹ Judá. Ma²ca¹tai¹ rai¹³ chian² Asiria dsa² héi² hi² tógh²dsa huø¹ jøng². Tsen² dsa² héi² dsa² samaritano. Lán¹²dsa dsa² hiag¹³ quianh¹³ dsa² judá. Ta³dsǿa¹²dsa ca¹jmo¹dsa. Mi³mi²hog²dsa dsa² héi². Ca¹hnangh²dsa mai³¹ ja³ca¹cuø¹dsa ju¹méh³ dsǿa¹² ja³cog² dsa² judá héi². Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judá, ca¹tsáih¹dsa dsa² hiag¹³ héi²: —Jmo¹³ báh³ jniih³ ta³ ná¹² guiag¹² jniih³. Ha¹chi² chi²quian² jniih³ jmai³ ja³mi²hog² jniih³ dsa² siáh², ju³lah dsa² chian² ja³siíh³. Di³ ca¹jmo¹ rai¹³ Ciro héh¹ hi² tsih¹² jniih³ guiag¹² guøh¹² ná¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ dsa² samaritano héi². Cøng² hi² ca¹hnangh²dsa mai³¹ hi² tsa¹ma¹tsih¹² dsa² judá guøh¹² jøng². Ca¹møa¹dsa dsag³ quianh¹³ dsa² canh¹³ quián¹² rai¹³ huø¹ Persia. Jøng² ca¹dsianh²dsa si², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ héi². Ca¹hia¹dsa dsa² judá quianh¹³ jǿg³ tø³jǿg³. Lah¹la² rø²juúh² si² jøng²: —Na¹ bíh³ jmo¹² dsa² judá hning² quianh¹³ hning². Tsa¹hiei¹dsa héh¹ ca¹jmoh³hning, rø²juúh² si². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ Artajerjes hi² tsa¹ma¹jmo¹² dsa² judá ta³ ja³ca¹tsih¹dsa guøh¹². Jøng² ca¹tiu² dsa² juøi² ta³ jøng². Hi² uú² tsa¹ca¹jmo¹dsa ta³ tsih¹²dsa guøh¹² ca¹tǿ² jmai³ mi³lán¹² Darío ta³ huø¹ Persia. Jmai³ mi³lán¹² dsa² héi² ta³ ca¹hǿ² Hageo quianh¹³ Zacarías jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹la² ca¹juúh² Hageo, ca¹tsáih¹dsa Zorobabel quianh¹³ Jesúa: —Ma²ca¹juøh² hniah¹² jǿg³ tsa¹ca¹dsiég² jmai³ ja³tsǿh² hniah¹² guøh¹² juøh¹² ni³ hmë²́ . Conh¹jøng² tiogh³ dsa² juøi² hniú¹² jláh³. Hi² jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ tsa¹ca¹táh² jmǿa¹² cu²rø² huø¹ la². Hlaih¹³ ca¹løa¹ ja³cog² jniang³. 188 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Tsa¹dsio¹ ca¹løa¹ jøa³nung². Mih² báh³ hi² chi² hi² quie¹³ jniang³. Mih² báh³ jmøi² ha³ hi² hniuh³ jniang³. Ma²øg² tsǿnh³ jniang³. ’Hi² jøng² dsio¹ báh³ ma¹dsǿg³ máh². Ma²quiúgh² jniang³ hma² hniuh¹² quianh¹³ guøh¹² juøh¹² jøng², guøh¹² quiah¹² Diú¹³. Qui²jiag¹² báh³ Diú¹³ jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² lø¹i³tsih¹²dsa guøh¹² ca¹løa¹ quianh¹³ dsa² canh¹³ dsa² judá, hi² ca¹jmo¹ Diú¹³. Jøng² tsa¹hai² jøng² ca¹mi¹liág¹dsa ta³ ja³ca¹tsih¹dsa guøh¹² calah siíh². Ma²jan² tsøh² jøng² ca¹hǿ² Hageo jin³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi², dsa² ti³jmo¹² ta³ guøh¹². Mi³jmo¹²dsa liáh² quianh¹³ dsa² héi². Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Tsa¹jláh³ guøh¹² ná¹² cónh² jín³ guøh¹² mi³tsih¹² jmai³ lah¹ni³. Conh¹jøng² tsa¹jmóh³ hniah¹² ganh¹. Guǿ¹² báh³ Diú¹³ guøh¹² ná¹². Tøa¹² báh³ dsǿa¹² Diú¹³ guøh¹² ná¹² cónh² jín³ guøh¹² ma²ca¹tsih¹ hlai³ Salomón. Dsio¹ báh³ jní² guøh¹² ná¹² —ca¹juúh²dsa. Cøng² jmai³ siíh² ca¹hǿ² Hageo jin³ cang² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi². Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Na¹ bíh³ jmo¹² Diú¹³ hi² lé² dsio¹ quián² jniang³ huu¹³ hi² ca¹jmo² jniang³ ta³ ja³ca¹tsih² jniang³ guøh¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹guøn¹ dsa² canh¹³ chian² Persia ja³ti³jmo¹² dsa² juøi² ta³ quiah¹² guøh¹². Lán¹² dsa² héi² dsa² hiag¹³ quianh¹³ dsa² judá. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —¿Hein² dsa² ma²ca¹cuø¹ jǿg³ hi² tsǿh² hniah¹² guøh¹² juøh¹² ná¹²? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³ dsa² chian² huø¹ Judá, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Hlai³ rai¹³ Ciro, dsa² ca¹cuø¹ jǿg³ tsih¹² jniih³ guøh¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹dsianh² dsa² hiag¹³ héi² cøng² si², ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Darío. Lah¹la² rø²juúh² si² jøng²: —Gu³jaih²hning ni³ta³. Gu³hnangh²hning cøng² si² ni³ta³ ma²ca¹jmo¹ hlai³ rai¹³ Ciro ja³ca¹cuø¹ hlai³ jǿg³ hi² tsih¹² dsa² judá guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³ huø¹ go²dsa. Jøng² jmóh³hning jǿg³ quianh¹³ jniih³ chi²júh² ca¹dsánh²hning si² jøng², rø²juúh² si². Chi²jŋi²dsa jǿg³ jøng² quiah¹² rai¹³ Darío. Cøng² hi² ca¹jmo¹ dsa² judá ta³ ja³tsih¹³dsa guøh¹². Ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹hnangh² rai¹³ Darío si² jøng² ni³ta³. Ca¹dsóh¹ dsa² quián¹² rai¹³ si² jøng². Jøng² ca¹dsianh² hŋiah¹² rai¹³ cøng² si², ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³, dsa² hiag¹³ héi². Lah¹la² rø²juúh² si² jøng²: —Dsøg¹² báh³ jǿg³ ca¹juúh² dsa² judá. Jøng² tsa¹ma¹cuúh² hniah¹² dsa² héi² ju¹méh³ dsǿa¹². Dsio¹ báh³ mi²hogh² hniah¹² dsa² héi². Dsio¹ báh³ cuǿh² hniah¹² dsá¹ cog³ hniuh¹² quiah¹² guøh¹², cog³ cagh² hniah¹² ja³ti³lanh¹² hniah¹² ta³, rø²juúh² si². Jøng² ca¹mi¹hag¹² dsa² hiag¹³ héi² quiah¹² dsa² judá ja³ca¹tsih¹dsa guøh¹². Ma²jŋiéng² ŋi² ca¹lán¹ Darío rai¹³ ca¹dsóh¹ dsa² judá ta³ quiah¹² guøh¹². 189 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹jmo¹ dsa² juøi² cøng² jmai³ juøh¹² quiah¹² guøh¹² ja³ca¹jǿinh²dsa juøi² guøh¹² jøng² ja³cog² Diú¹³. Ca¹dsii¹ jmi²dsa² ŋǿ¹² quiah¹² jue¹² jáh² ni³ Diú¹³ jmai³ jøng². Hioh¹² jénh² dsa² juøi² ca¹løa¹. Ca¹jmo¹ jmi²dsa² quianh¹³ dsa² ca¹mi¹hag¹², tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví, ta³ quiah¹² guøh¹² ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ hlai³ Moisés. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² juøi² Jmai³ Ta²høa³ ji²ŋi² cøng². Hioh¹² jénh²dsa ca¹løa¹. Di³ ca¹mi¹hag¹² Diú¹³ ja³ca¹tsih¹dsa guøh¹² juøh¹² ni³ hmë²́ . Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Zacarías Zacarías 1–14

Jøng² ca¹hǿ² Zacarías jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² judá jmai³ mi³hǿ² Hageo jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹la² ca¹juúh² Zacarías: —Dsio¹ báh³ jéinh² dsǿa² jniang³. Dsio¹ báh³ mi³ti³ jniang³ héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Hi² jøng² mi²hag² Diú¹³ jniang³. Dsio¹ báh³ tiú² jniang³ mai³¹ hlaih¹³ ti³quín² dsa² hóg¹. Tsa¹ca¹nǿng² dsa² héi² jǿg³ ca¹hǿ² dsa² quián¹² Diú¹³. Tsa¹ca¹jéinh² dsǿa¹²dsa. Hi² jøng² ca¹can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quiah¹²dsa. Ca¹lø¹ti¹ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ uai¹² ca¹hǿ² dsa² quián¹² Diú¹³ hi² hia¹dsa dsa² hóg¹ héi². Hi² jøng² ca¹lø¹lih¹³ dsa² héi² rø²canh¹³ guiog¹³dsa dsag³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jái¹ Zacarías jǿg³ hi² ca¹cøa¹dsa, jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Quianh¹³ hi² jøng² ca¹héh¹ Diú¹³ Zacarías héi² ha²lah lé² jmai³ chi³quë¹́ . Ca¹jái¹ Zacarías cøng² jǿg³ hi² lé² dsio¹ quiah¹² jøa³juøi² Jerusalén calah siíh² jmai³ chi³quë¹́ , hi² jmo¹² Diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹hǿ² Zacarías jǿg³ quiah¹² Diú¹³ hi² jií¹ jan² dsa² lán¹² rai¹³. Gú² dsa² héi² cah³ búh³ meh². Ha¹chi² jmo¹²dsa quien²dsa hŋiah¹²dsa. Jmo¹² dsa² héi² héh¹ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹ jmai³ chi³quë¹́ . Jǿg³ ná¹² ca¹hǿ² Zacarías, jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: —Jmai³ chi³quë¹́ li¹ŋi¹² dsa² go² jniang³ ma²ca¹cuøh²dsa Diú¹³ jmø³uai¹². Hi² jøng² jéinh¹ dsǿa¹² dsa² héi². Jøng² táh² dsǿa¹²dsa jǿg³ jøng². Conh¹jøng² hén² báh³ Diú¹³ dsǿg³dsa. Tsa¹ma¹ti³tón² diú¹³ lan³ huø¹ go² jniang³ jmai³ jøng². ’Li¹tsenh¹² hŋiah¹² Diú¹³ máh² tsen² Olivo. Jøng² jmo¹² Diú¹³ hi² lé² dsió² dsi²jo² máh² jøng². Hi² jøng² lé² ton¹ dsoh¹³ máh² jøng². Hŋiah¹² báh³ Diú¹³ dsa² jmo¹² héh¹ jmøi¹guǿi¹ jmai³ jøng². Tsa¹ma¹lé² ja³neng² jmai³ jøng². Cán² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² ja³cog² dsa² hiag¹³ quianh¹³ jniang³ —ca¹juúh²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Hio¹³ Rai¹³ Ester Ester 1–10

Jøng² ca¹lán¹ Asuero rai¹³ huø¹ Persia. Cøng² jmai³ ca¹lø¹hné¹ rai¹³ héi² quianh¹³ hio¹³ quián¹²dsa, hio¹³ rai¹³ tsen² Vasti. Di³ tsa¹hiei¹ hio¹³ dság¹ jmai³ ca¹jmo¹ ji²gug²dsa. Mi³tǿh²dsa ji²gug²dsa jmai³ jøng². Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³ quián¹² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa juu¹³dsa: 190 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Dsio¹ báh³ hiah²hning jan² hio¹³ rai¹³ siáh² dsié¹² Vasti ná¹². Hi² jøng² nang¹² hio¹³ dsa² juøi² gøg² jǿg³ quiah¹² ji²gug²dsa —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tǿ² dsǿa¹² rai¹³ Asuero jǿg³ jøng². Jøng² ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² tógh² jue¹² tsih²mǿ², dsa² hiug¹² jniá² ja³quiah¹³ rai¹³. Jøng² lén¹² jan² tsih²mǿ² héi² hio¹³ rai¹³ quián¹²dsa. Jøa³juøi² Susa ja³tsih¹³ hniú¹² quiah¹² rai¹³ Asuero. Mi³guǿ¹² jan² dsa² israel tsen² Mardoqueo. Ca¹tai¹ dsa² héi² jan² tsih²mǿ² tsen² Ester jmai³ mi³meh²tsih. Di³ lán¹² Ester héi² ju²roh¹³ dsa² héi², tsih² hnǿi². Dsio¹ báh³ jniá²tsih. Hi² jøng² ca¹tai¹ rai¹³ tsih² héi² juu¹² ja³quiah¹³dsa. Jue¹² tsih² ma²tiogh³ ja³jøng². Jøng² ca¹tǿ² dsǿa¹² dsa² quián¹² rai¹³, dsa² neng¹² gug² tai³ jǿg³ tsih² jue¹² héi² quianh¹³ Ester. Ca¹jmo¹dsa hi² dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog² tsih² héi². Tsa¹ŋi¹² dsa² quián¹² rai¹³ hi² lán¹² Ester dsa² israel. Di³ ma²ca¹jmo¹ Mardoqueo héh¹ hi² tsa¹héh¹tsih dsá¹ jǿg³ jøng². Ca¹ŋøa¹² Mardoqueo cøg¹² ja³quiah¹³ rai¹³ lah¹cøng² lah¹cøng² jmai³. Hniu¹dsa li¹ŋi¹²dsa ha²lah lé² quiah¹² tsih² héi². Ma²cøng² ŋi² ca¹dsiég¹ jmai³ ja³cán² rai¹³ jǿg³ dsøg¹² ja³cog² tsih² Ester. Ca¹tǿ² dsǿa¹² rai¹³ quianh¹³ tsih² héi² cónh² jín³ ca¹lah¹já¹ tsih²mǿ² jian¹²tsih. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ hi² ca¹lán¹ Ester hio¹³ rai¹³ quián¹²dsa. Tiog¹³ báh³ tsa¹ŋi¹² rai¹³ hi² lán¹² Ester dsa² israel. Cøng² jmai³ siíh² ca¹nǿng² Mardoqueo jǿg³ ca¹dsii¹ og¹ dsa² quián¹² rai¹³ hi² mi³jŋëh²dsa hŋiah¹² rai¹³ Asuero, juu¹³dsa. Jøng² ca¹héh¹ Mardoqueo Ester jǿg³ jøng². Jøng² ca¹héh¹ Ester hŋiah¹² rai¹³ jǿg³ ca¹juúh² Mardoqueo. Jøng² ca¹can² rai¹³ jǿg³ dsøg¹² jǿg³ jøng². Ma²léi¹³ ca¹ta¹canh¹³ dsa² og¹ héi² dsag³ ja³cog² rai¹³. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ hi² mi²dsian²dsa dsa² héi² hi² jmo¹²dsa chi²hŋio¹² dsa² héi² guiuh¹³. Ca¹tiun¹ rai¹³ jǿg³ ma²ca¹jmo¹ hi² dsio¹ Mardoqueo ni³ si². Jan² dsa² canh¹³ quián¹² rai¹³ Asuero dsa² tsen² Amán. Ca¹tǿ² dsǿa¹² rai¹³ quianh¹³ dsa² héi². Ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ hi² ca¹lán¹ Amán dsa² juanh¹², dsa² chi² bí². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ chi²jné² ca¹lah¹já¹ dsa² juøi² ni³ Amán héi². Di³ lán¹²dsa dsa² juanh¹². Jan² ca¹mǿi² Mardoqueo tsa¹ca¹hiei¹ chi²jné² ni³ Amán. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Amán quianh¹³ Mardoqueo. Mi³jŋaih¹dsa dsa² héi². Jø¹² bíh³ ca¹hnangh² mai³¹ ha²lah mi²dsian²dsa ca¹lah¹já¹ dsa² go² Mardoqueo héi², dsa² israel. Jøng² ca¹dsi¹ jan² dsa² jǿg³ ja³tø¹ni¹ Amán. Mi³jái¹dsa he² jmai³ dsio¹ ja³mi²dsian²dsa dsa² israel héi², dsa² go² Mardoqueo. Jøng² ca¹juúh² Amán, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Chi² báh³ cøng² juøi² ja³jmoh³hning héh¹. Tsa¹mi²ti¹dsa héh¹ quiánh²hning. Cuúh²hning jǿg³ mi²dsian²jni dsa² héi². Di³ jmáh¹lah dsa² hlanh³ báh³ héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuø¹ rai¹³ jǿg³ mi²dsian² Amán dsa² héi². Ca¹jmo¹ Amán cøng² si². Ca¹tiun¹dsa sello quiah¹² rai¹³ ni³ si² jøng², sello ca¹jéinh² rai¹³ ja³cog² 191 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Amán. Jøng² ca¹dsianh² Amán si² jøng² juu¹² ca¹lah¹jǿ¹ juøi² ja³tén¹² ja³jmo¹² rai¹³ Asuero héh¹. Lah¹la² rø²juúh² si² jøng²: —Jmo¹³jni héh¹ hi² mi²dsianh² hniah¹² dsa² israel tiogh³ jøa³ ja³tógh² hniah¹². Jmóh³ hniah¹² lah¹jøng² jmai³ ja³ca¹dság¹ tsøh² febrero ji²ŋi² cøng², rø²juúh² si². Di³ jmai³ jøng² ca¹dsi¹ dsa² ni³ Amán ja³mi²dsian²dsa dsa² israel héi². Jøng² ca¹tánh² dsǿa¹² dsa² israel mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Jø¹² bíh³ ca¹tánh² dsǿa¹² Mardoqueo. Jøng² ca¹caih¹dsa tsǿnh³dsa lǿa¹² moh¹³høg². Ca¹tǿ² ca¹ho¹dsa. Di³ hlaih¹³ jénh²dsa. Jøng² ca¹lø¹lih¹³ hio¹³ rai¹³ Ester he² ca¹jmo¹ Mardoqueo. Ca¹tsë²́ dsa jan² dsa² quián¹²dsa juu¹² ja³hiúg³ Mardoqueo. Jøng² ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsaíh¹dsa Mardoqueo héi²: —¿He² lanh¹²hning? ¿He² løa¹ hlaih¹³ jniáh²hning? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Mardoqueo, ca¹tsáih¹dsa dsa² quián¹² hio¹³ rai¹³: —Gu³tseih³hning hio¹³ rai¹³ jǿg³ hi² na¹ bíh³ mi²dsian² Amán dsa² israel ju³lah rø²juúh² si² la². Gu³canh²hning si² jøng² juu¹² ja³quiah¹³ hio¹³ juuh²hning. Dsio¹ báh³ gu³tseih³hning hio¹³ hi² hniuh¹² møa¹²dsa jǿg³ ni³ rai¹³. Di³ jøng² liúg² dsa² israel héi² —ca¹juúh²dsa. Mi³ca¹nǿng² hio¹³ rai¹³ Ester jǿg³ jøng², ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² quián¹²dsa: —Goh²hning calah siíh² juu¹² ja³hiúg³ Mardoqueo. Gu³tseih³hning dsá¹ hi² ué² lǿa¹² ja³hlanh²jni rai¹³. Di³ tsa¹ca¹cuø¹ dsa² jǿg³ hi² dság¹ dsa² ja³tø¹ni¹dsa, dsa² tsa¹ca¹tǿh²dsa. Ta²canh² dsa² lah¹héi² dsag³ hi² jón²dsa. Ju³ná³ jmo¹² rai¹³ léi¹³ quianh¹³ hma² hø¹³ tsa¹jón¹ dsa² héi². Ma²jan² tsøh² tsa¹ca¹tǿh² rai¹³ jní². Hi² jøng² gag¹²jni nei³jni juu¹² ja³quiah¹³ rai¹³ hi² møa¹³jni jǿg³ jøng². Gu³tseih³hning Mardoqueo ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ma²ca¹juǿi²jni hning² —ca¹juúh²dsa. Mi³ca¹nǿng² Mardoqueo jǿg³ jøng² ca¹juúh² Ester, ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² quián¹² hio¹³ rai¹³ héi²: —Gu³tseih³hning hio¹³ rai¹³ calah siíh² hi² tiog¹³ báh³ jón² hŋiah¹² hio¹³ rai¹³ quianh¹³ dsa² go²dsa ju³ná³ tsa¹møa¹²dsa jǿg³ ni³ rai¹³. Ju³ná³ tsa¹ti² dsǿa¹²dsa møa¹²dsa jǿg³ jøng², lég² báh³ Diú¹³ jniang³ quianh¹³ mai³¹ siíh². Tiog¹³ báh³ jón² hio¹³ rai¹³ ju³ná³ tsa¹ca¹møa²dsa. Tsa¹guiang³jni chi²júh² ca¹lán¹ Ester hio¹³ rai¹³ huø¹ la² hi² liúg²dsa dsa² go²dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³ jmai³ na¹. Gu³tseih³hning hio¹³ rai¹³ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ma²ca¹juǿi²jni hning² —ca¹juúh²dsa. Mi³ca¹nǿng² Ester jǿg³ jøng², ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² quián¹²dsa: —Goh²hning jin³ cu²rón² juu¹² ja³hiúg³ Mardoqueo. Gu³tseih³hning dsá¹ jǿg³ hi² nei³jni juu¹² ja³quiah¹³ rai¹³. Jøng² gu³tseih³hning Mardoqueo hi² tógh²dsa dsa² go²jni, dsa² tiogh³ jøa³juøi² la² hi² ti³hlanh²dsa Diú¹³ huu¹³ quieg¹, hi² jmo¹²dsa hi² mi²han¹²dsa hi² tsa¹gǿh²dsa ton¹ jmai³. Tsa¹ma¹ca¹tónh²jni juu¹² hi² jón¹jni ho¹ ju³ hi² liúg¹²jni. Tiog¹³ báh³ 192 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

nei³jni juu¹² ja³quiah¹³ rai¹³. Gu³tseih³hning Mardoqueo ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ma²ca¹juǿi²jni hning² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹mi¹ti¹ Mardoqueo héh¹ ma²ca¹jmo¹ hio¹³ rai¹³ Ester. Ca¹tógh²dsa dsa² israel. Ca¹ti³hlanh²dsa Diú¹³ ni³ huu¹³ quiah¹² hio¹³ rai¹³ héi². Ca¹mi²han²dsa hi² tsa¹gǿh²dsa. Mi³ca¹tsø³jue¹³ ton¹ jmai³ ca¹caih¹ hio¹³ rai¹³ hmøah¹² jláh³ hi² cáih³ jmáh¹lah hio¹³ rai¹³. Ca¹ŋó¹dsa juu¹² ja³dsi¹² ja³quiah¹³ rai¹³. Jøng² ca¹jë² rai¹³ hio¹³ héi². Ca¹jmo¹dsa léi¹³ quianh¹³ hma² hø¹³ chính²dsa hi² ca¹tǿ² dsǿa¹²dsa. Jøng² ca¹ŋë²́ Ester ja³quiah¹³ rai¹³. Ca¹tsenh²dsa ja³tø¹ni¹dsa. Jøng² ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa Ester, hio¹³ quián¹²dsa: —¿He² dsio¹ jmo¹³jni ja³cogh²hning? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Ester, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ Asuero, ji²gug²dsa: —Ma²ca¹jmo¹jni cøng² má¹ dsio¹, má¹ jmá³. Jøng² jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Tøah¹³hning Amán, dsa² canh¹³ quiánh²hning. Hi² jøng² quie¹³ jniang³ jmai³ na¹ cu¹dsie¹² quianh¹³ Amán héi² má¹ jøng² ma²ca¹jmo¹jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa Ester: —Nei³jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tǿh² rai¹³ Amán héi² hi² dság¹dsa ja³neng¹² má¹ jøng², má¹ ca¹jmo¹ Ester. Jøng² ca¹túgh²dsa mesa. Jøng² ca¹gǿh¹dsa má¹ ca¹jmo¹ hio¹³ rai¹³. Mi³ca¹lø¹ta²dsa, ca¹juúh² Ester, ca¹tsáih¹dsa rai¹³ quianh¹³ Amán: —Jmóh³ hniah¹² juanh¹² hoh¹². Dsio¹ báh³ ŋi³noh² hniah¹² calah hiá¹ cónh² hora la². Jmo¹³ báh³ jní² jin³ cang² má¹ dsio¹ hi² quie¹³ jniang³. Jø¹² bíh³ møa¹³jni cøng² jǿg³ ja³tø¹ni¹ rai¹³, juu¹²jni —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋáh¹ Amán. Ca¹jénh²dsa Mardoqueo dsi²juu¹². Cu¹dsie¹² tsa¹ca¹hiei¹ dsa² héi² chi²jné² ni³ Amán. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Amán. Ha¹chi² jǿg³ ca¹dsii¹dsa quianh¹³ dsa² héi². Mi³ca¹dsiánh² Amán dsi²néi² ja³quiah¹³dsa, ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa hio¹³ quián¹²dsa quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² jenh² quianh¹³dsa: —Hioh¹² báh³ jéin¹²jni. Di³ lán¹²jni dsa² chi² cog³. Ma²chian² jue¹² tsø³jon¹²jni. Jø¹² bíh³ lán¹²jni dsa² hiug¹² juanh¹² ja³tø¹ni¹ rai¹³ Asuero. Ma²ca¹jmo¹ hio¹³ rai¹³ Ester cøng² má¹ dsio¹ ja³cog² rai¹³ quiah¹² hŋiéng¹jni. Tsa¹ca¹tǿh²dsa dsa² siáh². Jø¹² bíh³ tøh²dsa jní² quianh¹³ rai¹³ cøng² má¹ dsio¹ hiá¹. ’Conh¹jøng² tsa¹quien¹² hi² jøng² ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ tsa¹hiei¹ Mardoqueo chi²jné² ja³ta¹ne³jni. Dsio¹ báh³ jón² dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² hio¹³ quián¹² Amán, quianh¹³ dsa² jénh² quianh¹³dsa, ca¹tsáih¹dsa Amán: —Dsio¹ báh³ jmóh³hning cøng² ja³ŋieing¹² ja³han² dsa² dsi²guøi². Hi² jøng² dsio¹ gu³hanh²hning Mardoqueo héi² ja³jøng². Mi³jøng² jón²dsa. Dsio¹ báh³ møh²hning rai¹³ hiá¹ ta¹ŋih¹³ hi² cuø¹² rai¹³ jǿg³ hi² hanh²hning Mardoqueo ja³ŋieing¹² jøng² —ca¹juúh²dsa. 193 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹tǿ² dsǿa¹² Amán quianh¹³ jǿg³ jøng². Ca¹jmo¹dsa ja³ŋieing¹² jøng². Ja³neng² jøng² tsa¹ca¹güé² rai¹³ Asuero cu²rø². Tsa¹hiúg² dsǿa¹²dsa. Jøng² ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² ca¹hǿ² jan² dsa² quián¹²dsa si² ca¹tiun¹ hŋiah¹² rai¹³ cónh² jǿg³ he² ca¹løa¹ jmai³ mi³lán¹²dsa ta³ huø¹ jøng². Ca¹hǿ²dsa jǿg³ ha²lah ca¹jmo¹ Mardoqueo ja³ca¹héh¹dsa rai¹³ jǿg³ ca¹dsii¹ dsa² hiag¹³, dsa² mi³jŋaih¹ rai¹³. Jøng² ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² quián¹²dsa: —¿He² hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹jni ja³cog² Mardoqueo héi² huu¹³ hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹dsa ja³cog²jni? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² dsa² quián¹² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Ha¹chi² ma²ca¹jmoh³hning ja³cog² dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Mi³dsii¹²dsa jǿg³ jøng² ja³quiah¹³ rai¹³, ca¹guøn¹ Amán. Mi³møa¹² Amán jǿg³ hi² mi²han²dsa Mardoqueo ja³ŋieing¹² jøng², ja³ma²ca¹jmo¹dsa. Jøng² ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa Amán: —¿He² dsio¹ jmo¹³jni ja³cog² jan² dsa² dsiog¹, dsa² hno¹jni hi² mi²juanh²jni dsá¹? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹jiag¹² dsǿa¹² Amán: —Lah¹dsóh² hia¹dsa jní² –lë²dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Dsio¹ báh³ jmóh³hning héh¹ hi² cáih³ dsa² héi² hmøah¹² cáih³ hning² quianh¹³ corona quiánh²hning. Hniuh¹² gú²dsa cah³ cuø³ quiánh²hning. Hi² jøng² hniuh¹² can² ni³ jan² dsa² juanh¹² quiánh²hning quianh¹³ dsa² héi² juu¹² jøa³juøi² Susa. Dsio¹ báh³ hløah¹ dsa² can² ni³ héi² tí² hi² lah¹jøng² jmo¹² rai¹³ quián² jniang³ ja³cog² jan² dsa² tøa¹² hlaih¹³ dsǿa¹²dsa quianh¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa Amán: —Dsio¹ báh³ jǿg³ jøng². ¡Hiugh¹²! Gu³jmóh³hning ca¹lah¹jǿ¹ ju³lah jǿg³ ca¹juøh³hning jøng² ja³cog² Mardoqueo, dsa² israel —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ Amán. Ca¹mi¹ti¹dsa héh¹ ca¹jmo¹ rai¹³. Ca¹jmo¹ hi² dsio¹ jøng² ja³cog² Mardoqueo, dsa² hiag¹³ quián¹²dsa. Ca¹caih¹dsa Mardoqueo hmøah¹² cáih³ rai¹³. Ca¹tí²dsa corona dsi³dsa. Jøng² ca¹gú² Mardoqueo cah³ cuø³ quián¹² rai¹³. Ca¹can² Amán ni³ dsa² héi² jøa³juøi² Susa. Ca¹ho¹dsa tí²: —Lah¹la² jmo¹² rai¹³ Asuero ja³cog² dsa² tøa¹² dsǿa¹²dsa quianh¹³ —ca¹juúh²dsa. Mi³ca¹løa¹ hi² jøng² ca¹tánh² dsǿa¹² Amán. Ca¹can²dsa ju²hiíh¹. Ca¹ŋáh¹dsa. Ca¹héh¹dsa dsa² quián¹²dsa, dsa² tiogh³ dsi²néi² he² na²løa¹. Tsa¹chi² jmai³ ca¹løa¹ ja³ca¹møa¹dsa hi² han²dsa Mardoqueo ja³ŋieing¹² jøng². Jøng² ca¹juúh² dsa² tiogh³ dsi²néi², ca¹tsáih¹dsa Amán: —Tsa¹tiah²hning quianh¹³ Mardoqueo, ju³ná³ lah¹dsóh² lán¹²dsa jan² dsa² israel. Tiúh¹ dsa² héi² quianh¹³ hning² —ca¹juúh²dsa. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹tǿh² dsa² quián¹² rai¹³ Amán héi². Di³ ca¹dsiég¹ hora ja³neng¹² má¹ dsio¹ ca¹jmo¹ hio¹³ rai¹³ Ester ja³cog² rai¹³ quianh¹³ hŋiah¹² Amán. 194 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ja³cǿgh² hǿnh²dsa ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa Ester: —¿He² jǿg³ møh²hning jní²? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Ester, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹², Rai¹³ Asuero. Jmóh³hning hi² liúg²jni cu¹dsie¹² quianh¹³ dsa² go²jni. Di³ ca¹jmo¹ dsa² hiag¹³ jǿg³ hi² mi²dsiag²dsa jniih³. Tsa¹mi³cuø²jni hning² ju¹méh³ dsǿa¹² ju³jøng² ca¹jmo¹ dsa² hiag¹³ hi² chiangh²dsa jniih³ hi² jmo¹²jni ta³ quiah¹²dsa. ’Conh¹jøng² mi³mi²dsiag²dsa jniih³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa Ester: —¿Hein² dsa² tí² dsǿa¹² jmo¹² hi² hlaih¹³ lah¹jøng² ja³cogh²hning? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Ester, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Amán, dsa² guǿ¹² ná¹², dsa² lán¹² dsa² hiag¹³ quián² jniih³ —ca¹juúh²dsa. Tsa¹ca¹ŋai¹ Amán jin³ cang² jǿg³, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Ca¹ŋi¹dsogh¹² dsǿa¹²dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ hlaih¹³ rai¹³ quianh¹³ Amán héi². Ca¹ŋó¹dsa juu¹² ja³dsi¹². Ca¹ŋøa¹²dsa joa³hma², jøa³lí³ ja³dsi¹² jøng². Jøng² ca¹quiag¹ Amán ni³ jein³ ja³rø²quia¹² hio¹³ rai¹³. Mi³møa¹²dsa hi² liúg² hio¹³ Amán, hi² tsa¹jón²dsa. Mi³ca¹dsianh² rai¹³ dsi²néi² calah siíh² ca¹jë²dsa Amán rø²quia¹² cøg¹² hio¹³ rai¹³. Jøng² ca¹juúh² rai¹³: —¿Ho¹ ju³ hlanh²dsa hio¹³ quián¹jni dsi²néi² ja³quieg¹? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² quián¹² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa juu¹³dsa: — Ma²ca¹jmo¹ Amán ná¹² cøng² ja³ŋieing² ja³mi²han²dsa Mardoqueo, dsa² ca¹jmo¹ hi² dsio¹ ja³cogh²hning —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ hi² dsa¹han²dsa hŋiah¹² Amán ja³ŋieing² jøng². Mi³ca¹jon¹ Amán, ca¹jŋi¹ ja³ca¹lø¹hné¹ rai¹³ Asuero. Jøng² ca¹héh¹ Ester rai¹³ jǿg³ hi² lán¹² Mardoqueo ŋiu¹dsa. Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ héh¹ hi² ca¹lán¹ Mardoqueo dsa² canh¹³, dsa² chi² bí² dsié¹² hlai³ Amán. Tiog¹³ báh³ rø²juúh² lei¹³ ca¹jmo¹ hlai³ Amán hi² na¹ bíh³ mi²dsian² dsa² hiag¹³ dsa² israel tiogh³ huø¹ jøng². Jøng² ca¹ŋó¹ hio¹³ rai¹³ Ester juu¹² ja³quiah¹³ rai¹³ Asuero calah siíh². Jøng² ca¹jmo¹ rai¹³ léi¹³ quianh¹³ hma² hø¹³ chính²dsa. Jøng² ca¹juúh² hio¹³ rai¹³, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Jmóh³hning hi² tsa¹ma¹quien² si² ma²ca¹jmo¹ hlai³ hi² mi²dsiag² dsa² hiag¹³ jniih³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa Ester: — Tsa¹lé² jmo¹²jni lah¹jøng². Di³ ma²ca¹tiun¹ hlai³ si² jøng² quianh¹³ sello quieg¹. Tsa¹ma¹lé² jmo¹²jni tsa¹quien¹² si² jøng². Dsio¹ báh³ jmóh³hning quianh¹³ Mardoqueo cøng² si² hmë²́ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ Mardoqueo cøng² si² hmë²́ . Lah¹la² rø²juúh² si² jøng²: 195 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

—Ju³li¹ŋi¹² ca¹lah¹já¹ dsa² jǿg³ ma²ca¹cuø¹ rai¹³ Asuero hi² lé² mi²dsian² dsa² israel dsa² hiag¹³ quianh¹³dsa jmai³ ja³ca¹dság¹ tsøh² febrero, jmai³ mi³mi²dsian²dsa dsa² hiag¹³ héi² dsa² israel, rø²juúh² si². Jøng² ca¹tiun¹ rai¹³ sello quiah¹² ni³ si² jøng². Jøng² ca¹tiun¹ dsa² quián¹² rai¹³ si² jøng² lah¹cøng² lah¹cøng² jǿg³ jmei¹³ quiah¹² ca¹lah¹i³ ni³ dsa² tiogh³ ja³jmo¹² rai¹³ Asuero héh¹. Ca¹dsianh² dsa² héi² si² jøng² ta³cøng² huø¹ jøng². Mi³ca¹dsiég¹ jmai³ jøng² ca¹mi¹dsian¹² dsa² israel jue¹² dsa² hiag¹³ quianh¹³dsa. Jø¹² bíh³ ca¹mi¹dsian¹²dsa guián¹ ja³ŋiúh³ hlai³ Amán. Mi³ca¹jni² jmai³ siíh² ca¹mi¹dsian¹² dsa² israel tiogh³ jøa³juøi² Susa dsa² hiag¹³, dsa² ca¹chió² ma²dsiég¹. Mi³ca¹dsan¹ jǿg³ jøng², ca¹jmo¹ dsa² israel cøng² jmai³ juøh¹². Ca¹jmo¹ Mardoqueo si², ca¹tsáih¹dsa ca¹lah¹já¹ dsa² go²dsa hi² hniuh¹² jmo¹²dsa jmai³ jøng² lah¹cøng² lah¹cøng² ji²ŋi². Hi² jøng² dsiag¹² dsǿa¹² dsa² héi² he² hi² dsio¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³cog²dsa jmai³ jøng². Jmo¹² báh³ dsa² israel jmai³ jøng² ca¹tǿ² jmai³ na¹, jmai³ tsen² Jmai³ Ca¹dsi¹ Dsa² Jǿg³. Jøng² ca¹lán¹ Mardoqueo dsa² hiug¹² juanh¹² huø¹ Persia. Jan² ca¹mǿi² rai¹³ Asuero dsa² lán¹² dsa² juanh¹² cónh² jín³ Mardoqueo héi². Siíh² báh³ ca¹jmo¹ Mardoqueo. Ha¹chi² ca¹can²dsa mai³¹ hlaih¹³ mi³quín² hlai³ Amán. Ca¹mi²ho¹²dsa dsa² go²dsa. Hi² jøng² ca¹mi¹juanh¹²dsa dsa² héi². Jǿg³ Quiah¹² Jmi²dsa² Tsen² Esdras Esdras 7–10

Ma²ton¹lág¹ ji²ŋi² ma²ca¹tsih¹ dsa² israel guøh¹² juøh¹² ni³ hmë²́ jøa³juøi² Jerusalén, ca¹ŋáh¹ jan² jmi²dsa² tsen² Esdras juu¹² jøa³juøi² Jerusalén. Mi³guǿ¹² dsa² héi² jøa³juøi² Babilonia, go² dsa² caldeo. Ca¹mi²tan² Esdras héi² ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, hi² rø²juúh² si². Ca¹mi¹ti¹dsa ti³hian¹³ jǿg³ jøng². Jø¹² bíh³ ca¹héh¹dsa dsa² siáh² ha²lah lǿa¹² jǿg³ jøng². Jøng² ca¹cuø¹ rai¹³ chian² Persia jǿg³ hi² dsa¹lia¹ dsa² israel quianh¹³ Esdras héi² juu¹² go²dsa, ju³ná³ hein²dsa hniu¹ dsa¹lia¹dsa ja³jøng². Jøng² jue¹²dsa ca¹ŋi¹lia¹ quianh¹³ jmi²dsa² héi². Quianh¹³dsa jmi²dsa² jian¹² Esdras, quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví, dsa² mi²ho¹² jmi²dsa² ta³ quiah¹² guøh¹² juøh¹², quianh¹³ jue¹² dsa² siáh² calah. Jøng² ca¹cuø¹ rai¹³ cog³ hi² dsa¹lian²dsa jáh². Di³ mi³dsii¹² dsa² juøi² ŋǿ³jah ni³ Diú¹³. Jø¹² bíh³ ca¹cuø¹ rai¹³ cog³ cónh² hi² møa¹² Esdras, he² hi² hniuh¹² quiah¹² dsa² juøi². Jøng² ca¹dsianh¹² rai¹³ cøng² si², ca¹tsáih¹dsa dsa² go²dsa, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Judá. Lah¹jøng² rø²juúh² si² jøng²: —Jmo¹²jni héh¹ hi² tsa¹cagh² hniah¹² cog³ quiah¹² dsa² ca¹të²́ ta³ quiah¹² guøh¹² juøh¹², ju³lah jmi²dsa², ju³lah tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví. Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² cuúh² hniah¹² he² hi² hniuh¹² quiah¹² guøh¹² juøh¹², ju³lah 196 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

hi² gøah¹² dsa², ju³lah cog³ hniuh¹² quiah¹² guøh¹² jøng². Hniuh¹² jéinh² hniah¹² hi² jøng² ja³cog² jmi²dsa² tsen² Esdras, rø²juúh² si². Jøng² ca¹mi²han² dsa² israel héi² hi² tsa¹gøah¹²dsa. Ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Ca¹møa¹dsa hi² mi²hag² Diú¹³ ja³hiúg³dsa juu¹² juu¹² huø¹ Judá. Ca¹jmo¹dsa lah¹jøng² niúh¹ jín³ ca¹ŋi¹lia¹dsa huø¹ jøng². Di³ tsa¹ca¹tí² dsǿa¹² Esdras hi² møa¹²dsa hi² mi³cuø² rai¹³ hi² dsa¹lé² hlég², dsa² mi³jmo¹² hí³ dsa² dsi²juu¹². Di³ ma²ca¹tsáih¹dsa rai¹³ lah¹jiá¹² jǿg³ hi² hŋiah¹² báh³ Diú¹³ jmo¹² hí³ quianh¹³ dsa² quián¹²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ dsa² israel héi² quianh¹³ Esdras. Ca¹jmo¹ Diú¹³ hí³. Ha¹chi² ca¹jenh¹ dsa² héi² dsi²juu¹². Ha¹chian² dsa² ca¹høin¹ cog³ quianh¹³ uøin¹² jláh³ hi² mi³ti³quín²dsa, hi² quiah¹² guøh¹². Jøng² ca¹dsi¹lia¹dsa jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² Esdras jǿg³ ma²ca¹jia¹² jue¹² dsa² israel hio¹³ chian² ja³siíh³. Quianh¹³ dsa² héi² mih² jmi²dsa² quianh¹³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví. Dsa² go² hio¹³ héi², dsa² ti³hlanh² diú¹³ lan³. Hlaih¹³ ca¹jenh¹ Esdras. Ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Lah¹la² ca¹juúh²dsa: —Ma²ca¹jmo¹ dsa² hóg¹ quián² jniih³ hi² hlaih¹³. Tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa héh¹ ma²ca¹jmoh³hning. Hi² jøng² ca¹cuøh³hning jǿg³ ca¹u¹lé² dsa² hiag¹³, dsa² ca¹mi¹dsian¹² jue¹² dsa² hóg¹ héi². Jø¹² bíh³ ca¹tai¹ dsa² hiag¹³ héi² dsa² go² jniih³, dsa² ca¹chióg², juu¹² go²dsa. ’Quien² na¹ ma²ca¹cuøh³hning jǿg³ hi² ca¹túgh² dsa² go² jniih³ huø¹ la² calah siíh². Ma²ca¹tsih¹dsa ni³ hmë²́ guøh¹² juøh¹² quiánh²hning. Ca¹jmoh³hning hi² ca¹jmo¹ rai¹³ chian² Persia hliú² ni³ hi² dsio¹ ja³cog² jniih³. Conh¹jøng² jmo¹² báh³ jniih³ hi² hlaih¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹túgh² dsa² juøi² cøg¹² ja³ca¹hlanh² Esdras Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² dsa² juøi², ca¹tsáih¹dsa Esdras: —Jmo¹³ jniih³ tiog¹² jniih³ hio¹³ chian² ja³siíh³ quianh¹³ jong¹²dsa ma²chian² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tiog¹²dsa hio¹³ héi². Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ hio¹³ héi² quianh¹³ jong¹²dsa juu¹² go²dsa. Di³ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹ hi² tsa¹jia¹² dsa² israel hio¹³ chian² ja³siíh³. Jǿg³ Quiah¹² Nehemías Ja³ca¹jmóh² Dsa² Jnǿ³ Ŋieing¹² Lah¹jin² Lah¹lǿih¹ Jøa³juøi² Jerusalén Nehemías 1–7

Jmai³ mi³lán¹² Artajerjes rai¹³ huø¹ Persia, ca¹lán¹ Nehemías jan² dsa² quián¹² rai¹³ héi². Dsa² israel báh³ Nehemías héi². Ca¹gú²dsa jøa³juøi² Susa, ja³tsih¹³ hniú¹² rai¹³. Cøng² jmai³ ca¹dsiég¹ roh¹³ Nehemías, dsa² tsen² Hanani, ja³quiah¹³ hŋiah¹² Nehemías. Quianh¹³dsa og¹ úg² dsa² go²dsa. Ma²ca¹ŋie¹²dsa huø¹ Judá. Jøng² ca¹juúh² Nehemías, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —¿He² jǿg³ chi² jøa³juøi² Jerusalén? —ca¹juúh²dsa. 197 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹juúh² dsa² go²dsa, ca¹tsáih¹dsa Nehemías: —Tiog¹³ báh³ cuø¹² dsa² hiag¹³ ju¹méh³ dsǿa¹² ja³cog² dsa² go² jniang³. Di³ ha¹chi² jnǿ³ ŋieing¹² ma²ca¹jmo¹ jniih³. Lǿa¹² quiah¹² hi² jøng² ju³lah ca¹løa¹ jmai³ ma²lǿih² ja³ca¹gug¹ hlai³ rai¹³ Nabucodonosor jnǿ³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹tánh² dsǿa¹² Nehemías, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Jøng² ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Lah¹la² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³: — Hiug¹² juanh¹² báh³ hning², Diú¹³ tsen² Jehová. Mi³tih³hning jǿg³ ma²ca¹jmoh³hning quianh¹³ dsa² quiánh²hning, dsa² mi²ti¹ jǿg³ quiánh²hning, dsa² mi³hnóh²hning. ’Ma²ca¹jmo¹ dsa² hóg¹ quián² jniih³ hi² hlaih¹³. Hi² jøng² ma²ca¹jmoh³hning hi² ca¹tai¹ dsa² hiag¹³ dsa² go² jniih³ juu¹² go² dsa² siáh². ’Conh¹jøng² ma²ca¹jmoh³hning jǿg³ hi² dsa¹tiagh³ jniih³ go² jniih³ calah siíh² ju³ná³ ca¹jéinh² dsǿa² jniih³. Jøng² jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Jmóh³hning hi² cuø¹² rai¹³ juu¹²jni jǿg³ neh¹³jni juu¹² huø¹ Judá. Di³ na¹ bíh³ møa¹³jni jǿg³ ja³tø¹ni¹ dsa² héi² —ca¹juúh²dsa. Ma²quión² tsøh² jøng² ca¹mi¹ti¹ Nehemías ni³ rai¹³. Ca¹can²dsa cuøh³ ha³ jmø² jmøah¹² møi¹gu³jøah¹³ hi² hǿnh¹² rai¹³. Jøng² ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa Nehemías: —¿He² løa¹ tsa¹hiúg² hoh¹²hning? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹goh¹³ Nehemías. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: —Tsa¹lé² hi² mi²li¹hiúg² dsøa¹jni. Di³ tsa¹dsio¹ lǿa¹² jøa³juøi² Jerusalén, huø¹ go²jni. Jmóh³hning juanh¹² hoh¹². Cuúh²hning jǿg³ hi² neh¹³jni juu¹² huø¹ jøng² hi² ŋi¹jmóh¹²jni jøa³juøi² jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹cuø¹ rai¹³ jǿg³ jøng². Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² ca¹lán¹ Nehemías dsi³máh² huø¹ Judá. Jø¹² bíh³ ca¹dsianh¹² rai¹³ cøng² si², ca¹tsáih¹dsa dsa² chian² Persia, dsa² lán¹² ta³ juøi² cøg¹² huø¹ Judá. Lah¹jøng² rø²juúh² si² jøng²: — Hniuh¹² mi³hagh² hniah¹² Nehemías, dsa² lán¹² dsi³máh² huø¹ Judá, ta³ ja³jmóh²dsa jøa³juøi² Jerusalén, rø²juúh² si². Hi² jøng² ma²léi¹³ ca¹nǿng² Diú¹³ jǿg³ ja³ca¹hlanh² Nehemías quianh¹³dsa. Ma²guie¹hnøa¹² ji²ŋi² ca¹ŋáh¹ Esdras juu¹² jøa³juøi² Jerusalén, ca¹ŋáh¹ hŋiah¹² Nehemías juu¹² huø¹ jøng². Ma²hnøa¹² jmai³ ca¹dsiánh² Nehemías ja³jøng², ca¹ŋó¹dsa juu¹² chiuh³ juøi² cøng² ja³neng². Quianh¹³dsa mih² dsa² quianh³dsa. Ca¹can²dsa jǿg³ dsøg¹² jnǿ³ ŋieing¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹ juøi². Ha¹chi² ma²ca¹héh¹ Nehemías dsa² juøi² jian¹²dsa hi² mi³jmóh²dsa jnǿ³ jøng². Jøng² ca¹juúh² Nehemías, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Dsio¹ báh³ jmóh² jniang³ jnǿ³ ŋieing¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹ juøi² la². Ma²ca¹cuøh² rai¹³ Artajerjes he² hi² hniuh¹² ja³jmó³ jniang³ ta³ jøng² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹mi¹liág¹ dsa² juøi² ta³ hi² jmóh²dsa jnǿ³ jøng², ca¹lah¹hiúg² dsǿa¹²dsa. Di³ ca¹tǿ² dsǿa¹²dsa jǿg³ jøng². 198 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Mi³tiogh³ úg² dsa² hiag¹³ cøg¹² jøa³juøi² jøng². Tsen² dsa² héi² Sanbalat, quianh¹³ Tobías, quianh¹³ Gesem. Jøng² ca¹cu² ca¹jmóh² dsa² hiag¹³ héi² dsa² ti³jmo¹² ta³ jøng², mi³ca¹nǿng²dsa hi² jmóh² dsa² israel jnǿ³ ŋieing¹² jøng². Lah¹jøng² ca¹juúh² dsa² hiag¹³ héi², ca¹tsáih¹dsa dsa² israel: —¿Tsa¹ma¹hnøngh² hniah¹² mi³tih³ hniah¹² jǿg³ quiah¹² rai¹³ chian² Persia? —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Nehemías, ca¹tsáih¹dsa dsa² hiag¹³: —Mi²hag¹² báh³ Diú¹³ jniih³. Conh¹jøng² dsa² siáh² báh³ lanh¹² hniah¹². ́ ² hniah¹² jǿg³ quiah¹² ta³ jmo¹² jniih³ jøa³juøi² la² —ca¹juúh²dsa. Tsa¹ca¹tëh Cøng² hi² ca¹jmo¹ báh³ dsa² juøi² ta³ ja³jmóh²dsa jnǿ³ ŋieing¹² jøng². Ca¹túgh²dsa ma²cu²tséh¹dsa. Ca¹jmo¹dsa ta³ jøng² lah¹cøng² lah¹cøng² cu²tséh¹ dsa² jnǿ³ lah¹jin² lah¹lǿih¹ juøi², ja³ca¹të²́ ma²cu²tséh¹ dsa². Ca¹túgh²dsa ma²cu²tséh¹ dsa² ju³lah dsa² chian² lah¹cøng² lah¹cøng² juøi² tioh¹² cøg¹² jøa³juøi² jøng². Ca¹jmóh²dsa jnǿ³ quianh¹³ hag³jnǿ³. Jøng² ca¹juúh² Sanbalat quianh¹³ Tobías, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Tsa¹tiáh¹² hniah¹² jmoh³ hniah¹² ca¹lah¹jǿ¹ ta³ jnǿ³ ná¹². Tsa¹tëh² hniah¹² jmóh² hniah¹² jnǿ³ cu²rø². Tsa¹tsih¹² tí² jnǿ³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hlanh² Nehemías Diú¹³. Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa: —Dsio¹ báh³ mi²hagh²hning jniih³. Jmóh³hning hi² lé² hi² hlaih¹³ ja³cog² dsa² hiag¹³ ju³lah hniu¹dsa lé² quián² jniih³ —ca¹juúh²dsa. Mi³ca¹dsiég¹ cónh² ton¹ dsoh¹³ ta³ jnǿ³ jøng², ca¹lø¹hné¹ dsa² hiag¹³. Mi³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² israel, dsa² ti³jmo¹² ta³ jnǿ³ jøng². Hniu¹ dsa² hiag¹³ mi³jŋi¹ dsa² israel ja³jmóh²dsa jnǿ³. Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² dsa² israel jǿg³ ma²ca¹jmo¹ dsa² hiag¹³. Ca¹hlanh²dsa Diú¹³ hi² mi²hag² Diú¹³ quián¹²dsa. Jøng² ca¹túgh²dsa ma²cu²tséh¹ dsa², dsa² ti³jmo¹² hí³ jnǿ³ ja³ti³jmo¹² roh¹³dsa ta³ ja³jøng². Jøng² huø³ ma²hei¹² dsǿa¹² dsa² ti³jmo¹² ta³. Jøng² ca¹juúh² Nehemías, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Tsa¹hǿih² hniah¹² huø³ hoh¹² hniah¹². Diú¹³ mi²hag² quián² jniang³ hi² tsa¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² Sanbalat quianh¹³ Tobías jǿg³ hi² ma²tiogh³ dsa² israel ju²jŋia¹³ ju³jøng² ji¹lé² dsa² hiag¹³. Hi² jøng² ca¹hén² jǿg³ quiah¹² dsa² hiag¹³ héi². Ha¹chi² hning² ca¹jmo¹dsa. Cøng² hi² ti³jmo¹² dsa² israel ta³ quiah¹² jnǿ³. Ca¹túgh² ma²cu²tséh¹ dsa². Cu²tséh¹dsa ca¹jmo¹ hí³. Roh¹³dsa ca¹jmo¹ ta³ quiah¹² jnǿ³, ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ Nehemías. Ti³quín² dsa² juøi² ŋí³ ca¹lah¹já¹ dsa². Ti³quín³ mih² dsa² løg¹² hi² jiég²dsa. Ca¹jmo¹ Nehemías héh¹ hi² hniuh¹² tógh² ca¹lah¹já¹ dsa² ja³jiég² dsa² løg¹² jøng². Di³ løg¹² jøng² cuø² léi¹³ ca¹u¹lé² dsa² hiag¹³ ja³jøng². Ca¹túgh² dsa² jmo¹² ta³ jøa³juøi² ja³neng². Mi³quieh²dsa tsǿnh³dsa ja³ca¹güé²dsa. Ron¹² ŋí³ cøg¹² ja³rø²güé¹ dsa², lah¹jan² lah¹jan² dsa². Hi² jøng² ma²tiogh³ dsa² juøi² ju²jŋia¹³ ju³jøng² ca¹ja¹lé² dsa² hiag¹³. 199 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Cøng² jmai³ ca¹lø¹ŋi¹² Nehemías jǿg³ ha²lah ca¹jmóh² dsa² chi² cog³ roh¹³dsa, dsa² ti³re² cog³ quiah¹²dsa. Di³ mi³tai¹dsa tsih² guing² quián¹² dsa² ti²ŋié² huu¹³ hi² re² ti³jmi²dsa cog³. Hi² jøng² lén¹² tsih² dsa² jmo¹² ta³ huh² quiah¹² dsa² chi² cog³ héi². Jø¹² bíh³ mi³jŋíh³dsa huø¹ quiah¹² roh¹³, dsa² rø²canh¹³ cog³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹juúh² Nehemías, ca¹tsáih¹dsa dsa² chi² cog³ héi²: —Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² jmó³ jniang³ ue¹² dsǿa¹² jniang³ ja³cog² roh¹³ jniang³. Dsio¹ báh³ jéinh² hniah¹² huø¹ ma²ca¹jŋíh² hniah¹². Dsio¹ báh³ jënh² hniah¹² tsih² guing² quián¹² dsa² calah —ca¹juúh²dsa. Dsi¹² báh³ juu¹² ja³can² hŋiah¹² Nehemías cog³ quiah¹² dsa² juøi² huu¹³ hi² lán¹²dsa ta³. Conh¹jøng² tsa¹ca¹can²dsa cog³ jøng². Di³ ma²ŋi¹²dsa jmóh³ can² rai¹³ chian² Persia quiah¹² dsa² judá, dsa² go² Nehemías. Jøng² ca¹dsiég¹ jmai³ ca¹løa¹ ta³ ja³ca¹jmóh² dsa² juøi² jnǿ³. Hei¹² báh³ ta³ ja³tsih¹³ dsa² hag³jnǿ³. Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² Sanbalat quianh¹³ Tobías quianh¹³ Gesem jǿg³ jøng². Ca¹jmo¹dsa jǿg³ cu²guiog¹³dsa hi² mi³mi²gan²dsa Nehemías. Hi² jøng² ca¹juúh² dsa² hiag¹³, ca¹tsáih¹dsa Nehemías héi²: —Ma¹dsǿg³ juu¹² ja³siíh³. Hniuh¹² mi³dsii¹² jniang³ jǿg³ —ca¹juúh²dsa. Ta³dsǿa¹²dsa ca¹juúh²dsa jǿg³ jøng². Mi³jŋaih¹dsa Nehemías ja³jøng². Tsa¹ca¹hé² Nehemías jǿg³ ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² hiag¹³ héi²: —Tsa¹jan²jni nei³jni quianh¹³ hniah¹². He³ jní² jmo¹³ ta³ —ca¹juúh²dsa. Quiún² rón² ca¹tǿh² dsa² hiag¹³ Nehemías. Tsa¹ca¹hiei¹ Nehemías hi² dság¹dsa ja³jøng². Jøng² ca¹dsianh¹³ dsa² hiag¹³ cøng² si², ca¹tsáih¹dsa Nehemías. Lah¹la² rø²juúh² si²: —Tiog¹³ báh³ hniuh¹² dsii² jniang³ jǿg³. Di³ ma²léi¹³ tsa¹ma¹hieih¹²hning mi²ti¹ jǿg³ quiah¹² rai¹³ chian² Persia. Mi³lanh¹²hning rai¹³ hŋiah¹hning huø¹ Judá, rø²juúh² si². Jøng² ca¹juúh² Nehemías, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Jmáh¹lah jǿg³ tø³jǿg³ ca¹juøh² hniah¹² ca¹hiah¹ hniah¹² jní² —ca¹juúh²dsa. Ma²ŋi¹² báh³ Nehemías ta³dsǿa¹² dsa² hiag¹³ ca¹juúh²dsa jǿg³ jøng². Tsa¹hniu¹dsa tsih¹² dsa² israel hag³jnǿ³ jøa³juøi² Jerusalén. Cøng² hi² ca¹jmo¹ Nehemías ta³. Hiug¹² hi³méh¹ ca¹jmo¹dsa ta³ jøng². Cøng² ja³neng² ca¹ŋó¹ Nehemías juu¹² ja³quiah¹³ jan² dsa² mi³lán¹² dsa² jénh² quianh¹³dsa. Tsa¹ca¹lø¹lih¹³dsa ca¹jéinh² dsǿa¹² dsa² héi². Ca¹lán¹dsa dsa² jag¹³ dsa² hiag¹³ huu¹³ hi² ca¹hlianh¹² dsa² hiag¹³. Jøng² ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa Nehemías: —Na¹ bíh³ ji¹lé² dsa² hiag¹³ quiánh²hning. Mi²jŋaih¹dsa hning². Dsio¹ báh³ gu³hmóh²hning dsi²néi² guøh¹² juøh¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² Nehemías, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: —Ha¹chi² nei³jni. Di³ tsa¹ca¹të²́ jni nei³jni dsi²néi² ja³han¹³ jøng². Jmáh¹lah jmi²dsa² dsa² ca¹të²́ dság¹ ja³jøng² —ca¹juúh²dsa. 200 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jøng² ca¹lø¹lih¹³ Nehemías ta³dsǿa¹² dsa² héi² ca¹juúh² jǿg³ jøng². Di³ ca¹lø¹hlianh² Sanbalat quianh¹³ Tobías quiah¹² dsa² héi². Di³ mi³cuúh² dsa² hiag¹³ Nehemías dsag³ ju³jøng² ca¹hí²dsa dsi²néi² guøh¹² jøng². Cónh² tsa¹hai² jøng² ca¹løa¹ ti³hian¹³ ta³ quiah¹² jnǿ³ ŋieing¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹ jøa³juøi² Jerusalén. Ma²og¹ tsøh² ca¹mi¹liág¹dsa ta³, ca¹løa¹ ta³. Jøng² ca¹lø¹lih¹³ dsa² chian² juøi² cøg¹² jøng² ca¹mi¹hag¹² báh³ Diú¹³ quiah¹² dsa² israel. Ca¹tǿ² dsa² hiag¹³ ca¹lø¹lih¹³ hi² jøng². Jøng² ca¹hia¹ Nehemías dsa² jmo¹² hí³ hag³jnǿ³. Ca¹ní¹dsa hag³ ja³dsíg³ hieg². Cu²rø² hniuh¹² jmo¹²dsa hí³. Di³ ma¹quién¹ ja³mi³tiogh³dsa niúh¹ jnǿ³. Ca¹túgh² Dsa² Juøi² Jøa³juøi² Jerusalén Ja³ti³nang¹dsa Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Hi² Rø²juúh² Si² Nehemías 8–13

Jøng² ca¹túgh² ca¹lah¹já¹ dsa² israel tiogh³ huø¹ Judá jøa³juøi² Jerusalén tsøh² septiembre. Ca¹jmo¹dsa jmai³ ja³ca¹túgh²dsa hniú¹² píh³ lǿa¹² goh² hma², hi² tsih¹² ja³dsi¹². Jøng² ca¹túgh²dsa cu¹dsie¹² ja³juøh¹² niúh¹ jnǿ³. Jøng² ca¹hǿ² Esdras, dsa² lán¹² jmi²dsa², jǿg³ quiah¹² Diú¹³, jǿg³ rø²juúh² ni³ si² rø²ban¹². Mi³tsenh¹²dsa ja³ŋieing¹², ja³lé² nang¹ dsa² juøi² jǿg³ høa¹²dsa. Jøng² ca¹héh¹ cu²tséh¹ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví dsa² juøi² ha²lah lǿa¹² jǿg³ ca¹hǿ² Esdras. Mi³jøng² ca¹lø¹ŋë²́ dsa jǿg³ jøng². Jøng² lé² mi²ti¹dsa jǿg³. Jøng² ca¹hǿ² dsǿa¹² dsa² juøi² mi³ca¹lø¹ŋë²́ dsa ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Di³ ma²ŋi¹²dsa hi² tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³. Jøng² ca¹juúh² Esdras, quianh¹³ Nehemías, dsa² lán¹² dsi³máh², quianh¹³ dsa² ca¹héh¹ dsa² juøi² jǿg³, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi²: —Tsa¹canh² hniah¹² ju²hí³ dsǿa¹². Mi³jøng² lé² hioh¹² jénh² jniang³. Di³ jmai³ na¹ cøng² jmai³ juøh¹² ja³cog² Diú¹³ —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² juøi² jmai³ jøng² ju³lah héh¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ ma²lǿih². Ca¹túgh²dsa hniu¹² píh³ jøng² ja³neng¹² jmai³. Cu²rø² ti³hian¹³ ca¹jmo¹dsa jmai³. Ma²lǿih² ca¹jmo¹dsa ti³hian¹³ jøng² ju³lah ca¹jmo¹dsa jmai³ jøng². Di³ ma²ca¹jmo¹ jan² ca¹mǿi² hlai³ Josué jmai³ jøng² ti³hian¹³, ja³ca¹të²́ dsa² juøi² huø¹ Canaán, ma²lǿih² hiug¹². Ma²hnøa¹² sø²ma³¹ jøng² ca¹túgh² dsa² juøi² calah siíh². Ca¹jéinh² dsǿa¹²dsa ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Ca¹nǿng²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹hǿ² dsa². Jøng² ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Ca¹møa¹dsa hi² mi²hén² Diú¹³ dsǿg³dsa. Jøng² ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Ca¹dságh² dsǿa¹²dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³cog² dsa² hóg¹ quián¹²dsa, ju³lah hlai³ Abraham. Jø¹² bíh³ ca¹dságh² dsǿa¹²dsa ja³ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹can²dsa jmø³uai¹² ja³ca¹tai¹ dsa² hiag¹³ dsa² israel juu¹² go² dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹hlanh²dsa Diú¹³. Ca¹møa¹dsa hi² mi²hag² Diú¹³ ja³mi²ti¹ dsa² juøi² ni³ rai¹³ chian² Persia, dsa² lán¹² ta³ ja³tén¹² Judá ja³tiogh³dsa. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² juøi² jǿg³ ja³tø¹ni¹ Diú¹³ hi² cøng² hi² mi²ti¹ báh³ dsa² héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³, ju³lah héh¹ hi² tsa¹ma¹jia¹²dsa hio¹³ chian² 201 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

ja³siíh³, ju³lah héh¹ hi² tsa¹ma¹lá²dsa lio¹³ hnaih¹² dsa² jmai³ sa³¹ ho¹ ju³ cøng² jmai³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² tsa¹jmo¹²dsa ta³ jøa³nung² ji²ŋi² ja³ma¹guio¹. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² liúg²dsa dsa² ma²ca¹chiánh²dsa hi² ca¹lán¹ dsa² jmo¹² ta³ quiah¹² dsa² huu¹³ hi² re²dsa cog³. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² cuø¹²dsa cog³ hi² hniuh¹² quiah¹² guøh¹². Jøng² ca¹dsi¹ dsa² juøi² jǿg³ hein² dsa² ca¹të²́ tsih¹² hniú¹² quiah¹²dsa niúh¹ jnǿ³ jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹jmo¹dsa guie¹ tséh¹dsa. Jøng² ca¹të²́ cu²tséh¹ dsa² héi² hi² tsih¹²dsa hniú¹² ja³jøng². Héi¹ ju³ dsa² canh¹³ ca¹jmo¹ guie¹ tséh¹dsa. Di³ ti³tǿng² hniú¹² quiah¹² ca¹lah¹já¹ dsa² canh¹³ jøa³juøi² jøng². Ma²guie¹tǿn² ji²ŋi² ca¹ŋáh¹ Nehemías juu¹² jøa³juøi² Jerusalén, ca¹ŋó¹dsa juu¹² jøa³juøi² Susa, ja³quiah¹³ rai¹³ Artajerjes, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Persia. Jmai³ tsa¹chian² dsa² héi² jøa³juøi² Jerusalén, ca¹cuø¹ jan² jmi²dsa² tsen² Eliasib jǿg³ hi² ca¹gú² Tobías, dsa² hiag¹³, cøg¹² ja³dsi¹² guøh¹². Tsa¹ca¹të²́ dsa gú² ja³jøng². Di³ lán¹² Tobías dsa² amonita, dsa² chian² ja³siíh³. Tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³ jǿg³ túgh² dsa² amonita ja³jøng². Ma²ni³ŋó¹³ ji²ŋi² ca¹dsiánh² Nehemías jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹lø¹hné¹dsa huu¹³ hi² ca¹gú² Tobías cøg¹² ja³dsi¹² guøh¹². Ca¹huanh¹²dsa dsá¹ ja³jøng². Ca¹tén²dsa lio¹³ quiah¹² Tobías juu¹² ja³dsi¹². Jøng² ca¹jmo¹ Nehemías héh¹ hi² jmo¹² dsa² tiogh³ guøh¹² hi² lǿa¹² ti³jai¹ ja³cog² Diú¹³ calah siíh² ja³mi²guǿ² Tobías héi² cøg¹² ja³dsi¹² guøh¹². Jø¹² bíh³ ca¹tǿh² Nehemías dsa² mi²ho¹² jmi²dsa², dsa² lán¹² tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Leví. Di³ ca¹ŋi¹lia¹ jue¹² dsa² héi² juu¹² juøi² go²dsa. Di³ tsa¹chi² ca¹lø¹hmah³ quiah¹²dsa ta³ mi³jmo¹²dsa guøh¹². Hi² jøng² báh³ ca¹ŋi¹lia¹dsa. Ca¹jmo¹ Nehemías héh¹ hi² jmo¹²dsa ta³ guøh¹². Jøng² ca¹hia¹dsa dsa² quig² cúg² dsa² ca¹jmo¹ ta³ jøng². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Nehemías héh¹ hi² jnái¹dsa hag³jnǿ³ jøa³juøi² Jerusalén jmai³ sa³¹, jmai³ jŋi¹² dsa² juøi². Di³ mi³jmo¹² dsa² juøi² ta³ jmai³ jøng². Jø¹² bíh³ mi³dsa¹quín² dsa² juøi² lio¹³ hi² gǿh²dsa niúh¹ jnǿ³ hi² hnaih¹²dsa jmai³ sa³¹ jøng². Jøng² ca¹dsi¹lé² dsa² chian² ja³siíh³ cøng² jmai³ sa³¹, dsa² ti³quín² lio¹³. Mi²hnaih¹²dsa lio¹³ jøng² niúh¹ jnǿ³. Rø²jnái¹² hag³jnǿ³. Jøng² ca¹jŋi¹dsa coh¹³ jnǿ³ ca¹tǿ² jmai³ du²mei³¹. Jøng² ca¹jé² Nehemías dsa² héi² quianh¹³ hi² tiog¹³. Ma²ton¹ hnøa¹² sø²ma³¹ tsa¹ca¹dsi¹lé² dsa² héi² hag³jnǿ³ jmai³ sa³¹. Jøng² ca¹jé² Nehemías dsa² ma²ca¹jia¹² hio¹³ chian² ja³siíh³. Ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² tsa¹ma¹jmo¹²dsa lah¹jøng². Ca¹cuúh² Nehemías ca²dsiog³ dsa² héi². Di³ hné²dsa huu¹³ hi² jøng². Jø¹² bíh³ ca¹hén² Nehemías jǿg³ hi² ca¹lán¹ ŋó³ Sanbalat jmi²dsa². Di³ ca¹jia¹² jmi²dsa² ja³mái¹³ quián¹² dsa² hiag¹³. 202 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Ca¹hǿ² Malaquías Malaquías 1–4

Ca¹hǿ² Malaquías jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jmai³ ma²tiogh³ dsa² israel huø¹ go²dsa calah siíh². Ma²tsih¹² jnǿ³ ŋieing¹² lah¹jin² lah¹lǿih¹ jøa³juøi² Jerusalén. Lah¹la² ca¹juúh² Malaquías, ca¹tsáih¹dsa jmi²dsa²: —Tsa¹mi²juanh² hniah¹² Diú¹³ ju³lah hniuh¹² jmoh³ hniah¹². Di³ dsii² hniah¹² ŋǿ¹² quiah¹² jáh² tsa¹dsiog¹ ni³ Diú¹³. Tsa¹lëh² hniah¹² ma²ŋi¹² Diú¹³ ha²lah jmoh³ hniah¹². Hlaih¹³ jmo¹²dsa ca¹jënh² jáh² tsa¹dsiog¹ ja³cogh² hniah¹² guøh¹². Tsa¹ca¹hlanh²dsa Diú¹³ cu²rø² ja³ca¹jmo¹dsa lah¹jøng². ’Tsa¹ti² hoh¹² hniah¹² cua² jáh² lah¹héi² ja³cog² dsi³máh² quiánh² hniah¹², jáh² can² dsa² héi². Di³ hiug¹² hlanh³ jáh² lah¹héi². ’Cu²rø² hi³méh¹ ti³hlanh² dsa² chian² ja³siíh³ Diú¹³ cónh² jín³ ja³ti³hlanh² hniah¹² dsa² héi². ’Hniu¹ Diú¹³ hi² héh¹ hniah¹² dsa² juøi² ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Conh¹jøng² héh¹ hniah¹² dsá¹ jmáh¹lah mai³¹ hlaih¹³ ti³quính² hniah¹², ju³lah jǿg³ tø³jǿg³ hi² mi²ganh² hniah¹² dsa². ’Tsa¹ca¹mi³tih³ hniah¹² jǿg³ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ quianh¹³ dsa² hóg¹ quiánh² hniah¹², dsa² mi³lán¹² jmi²dsa² quián¹² Diú¹³ ma²lǿih². Hi² jøng² tsa¹ma¹tónh² dsa² juøi² juu¹² jǿg³ quiánh² hniah¹² —ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹hǿ² Malaquías jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² juøi². Lah¹la² lǿa¹² jǿg³ jøng²: —Tsa¹ca¹mi³tih³ hniah¹² jǿg³ hi² ma²ca¹jmoh³ hniah¹² quianh¹³ Diú¹³, quianh¹³ dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². Di³ ma²ca¹jiah¹² hniah¹² hio¹³ chian² ja³siíh³. Ma²ca¹tiógh² hniah¹² hio¹³ quiánh² hniah¹². ’Tsa¹ma¹tónh² Diú¹³ juu¹² jǿg³ juaih² hniah¹² dsá¹. Di³ tsa¹té¹² jǿg³ juaih² hniah¹² Diú¹³. Hiah² hniah¹² dsa² hlanh³ quianh¹³ jǿg³ dsio¹. Ma²ca¹cuøh² hniah¹² Diú¹³ dsag³ tsa¹re²dsa. Tsa¹héh² hniah¹² jǿg³ hi² mi³rǿ² Diú¹³ jǿg³ cu²rø² ni³ jmøi¹guǿi¹. ’Jǿg³ dsøg¹² juǿi²jni hniah¹². Jií¹ jan² dsa² jmai³ chi³quë¹́ , dsa² jmo¹² ju²jŋia¹³ juu¹² ja³ŋøa¹² hŋiah¹² Juu¹³ Jniang³. Jií¹ Juu¹³ Jniang³ héi² juu¹² guøh¹² juøh¹². Tsa¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ tiogh³ guøh¹² quianh¹³ dsa² héi². Huøh¹² dsa² héi² ca¹lah¹jǿ¹ hi² hlaih¹³ guøh¹² jøng². Cu²rø² can¹³dsa jǿg³ dsøg¹² guøh¹² jøng², hi² lé² ti³jai¹ guøh¹². Hi² jøng² lé² dsii¹² jmi²dsa² jmáh¹lah hi² dsio¹ ni³ dsá¹ ja³jøng². ’Cán² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² ja³cogh² hniah¹² jmai³ jøng². Di³ rø²canh¹³ hniah¹² dsag³ ja³tø¹ni¹dsa. Dsih² hniah¹² jǿg³ quianh¹³ dsa² hlanh³. Hlanh² hniah¹² hio¹³ siáh². Tsa¹té¹² jǿg³ quiánh² hniah¹². Jmóh³ hniah¹² ue¹² hoh¹² hniah¹² ja³cog² dsa² ti²ŋié² quianh¹³ ja³cog² dsa² chian² ja³siíh³. Ma²léi¹³ tsa¹hlanh² hniah¹² Diú¹³ cu²rø². Di³ ti³quính² hniah¹² mai³¹ hlaih¹³ jøng². ’Cøng² ni³ báh³ hi² lán¹² Diú¹³ cónh² ja³ma²ca¹já¹. Tiog¹³ báh³ lán¹² jniang³ tsø³jong¹³ quián¹² hlai³ Jacob. Hniuh¹² mi³ti³ jniang³ jǿg³ ma²ca¹jmo¹ dsa² 203 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

hóg¹ quián¹² jniang³ quianh¹³ Diú¹³. Hi² jøng² mi²ti¹ báh³ hŋiah¹² Diú¹³ jǿg³ jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ quianh¹³ dsa² hóg¹ héi². Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² jniang³ ju³ná³ cuø² jniang³ cøng² dsoh¹³ quiah¹² ja³ma²guie¹ dsoh¹³ hi² chi² jøa³nung² quián² jniang³ ja³cog² Diú¹³. Ma²ne¹³ di³ cøng² he² hi² dsio¹ jmo¹² Diú¹³ ja³cog² jniang³ ju³ná³ jmó³ jniang³ lah¹jøng². Lah¹dsóh² jmo¹² Diú¹³ hi² lé² dsio¹ quián² jniang³ huu¹³ hi² cuø² jniang³ hi² jøng². ’Ma²ca¹juúh² hniah¹² ha¹chi² ta³ li¹jmo¹ hi² mi³tih³ hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Di³ jue¹² dsa² chi² cog³ tsa¹tónh²dsa juu¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ jøng². Ha¹chi² ca¹jenh¹dsa huu¹³ hi² tsa¹nǿng²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹jøng² báh³ ca¹juúh² hniah¹². ’Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Jií¹ cøng² jmai³ ja³cán² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² ja³cog² dsa² lah¹héi². Li¹hén² jǿg³ quiah¹²dsa ju³lah jan² dsa² jøn² qui¹² quianh¹³ si². Conh¹jøng² lé² báh³ dsio¹ quianh¹³ dsa² ca¹nǿng² gøg² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Dsio¹ báh³ dsiágh² dsǿa¹² jniang³ lei¹³ quiah¹² Diú¹³ ca¹hǿ² hlai³ Moisés máh² tsen² Sinaí ma²lǿih². ’Jií¹ jan² dsa² tsen² Elías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ja³tiagh³ jniang³ jmai³ chi³quë¹́ . Hi² jøng² jmo¹²dsa hi² túgh² tsih² guing² cøng² jǿg³ quianh¹³ ti³jmi²dsa niúh¹ jín³ hi² jií¹ jmai³ ja³dsiá¹ jmøi¹guǿi¹ —ca¹juúh²dsa. Jǿg³ Quiah¹² Diú¹³ Rø²juúh² Si² Salmos Salmos 1–150

Rø²ton¹² ŋi²lǿg² rø²dsǿ² ton¹lug²guí² son¹³ quiah¹² Diú¹³ si² Salmos. Ca¹jmo¹ hlai³ David hliú² son¹³ jøng². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ dsa² siáh² son¹³ rø²ton¹² si² jøng². Ca¹jmo¹ dsa² ton¹ hnøa¹² son¹³ jmai³ ca¹túgh² dsa² israel huø¹ go²dsa calah siíh², dsa² mi³tiogh³ jøa³juøi² Babilonia, go² dsa² caldeo. Rø²ton¹² báh³ son¹³ ja³ca¹mi¹juanh¹² dsa² Diú¹³. Jø¹² bíh³ rø²ton¹² son¹³ si² jøng² hi² heh²dsa dsa² juøi² ha²lah ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² dsa² juøi² jmai³ ja³ma²ca¹já¹. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹dsa son¹³ hi² møa¹²dsa hi² mi²hag² Diú¹³ quiah¹²dsa. Lah¹la² rø²juúh² jǿg³ ca²dsieg³ son¹³ jøng² si² Salmos: Salmo 1: Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² dsa² tsa¹ŋøa¹² juu¹² hlaih¹³, ja³ŋi²nio³ dsa² hlanh³. Jmáh¹lah jǿg³ quiah¹² Diú¹³ dsø²jiag¹² dsøa¹² dsa² dsiog¹ héi². Lé² báh³ dsio¹ quiah¹² dsa² héi² ju³lah lǿ² quiah¹² hma² tsih¹² cøg¹² chi³jmøi². Di³ dsio¹ lǿ² quiah¹² hma² jøng². Conh¹jøng² hlaih¹³ lé² quianh¹³ dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³, ju³lah hlaih¹³ lǿ² quiah¹² ti³jneh³ qui¹² ja³ca¹hǿ² dsí² tí². Can² báh³ Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² ja³cog² dsa² jmøi¹guǿi¹. Ta¹canh¹³ dsa² dsag³, dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³. Conh¹jøng² qui²jiag¹² báh³ Diú¹³ dsa² jmo¹² hi² dsio¹. Salmo 2: Ha¹chi² ta³ li¹jmo¹ jǿg³ dsø²jiag¹² dsøa¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Di³ ca¹túgh² dsa² chian² ja³siíh³ cøng² jǿg³ hi² tsa¹hiei¹dsa ja³ca¹jmo¹ Diú¹³ héh¹. Hian³dsa hŋiah¹² Diú¹³ quianh¹³ rai¹³, dsa² ca¹hia¹ Diú¹³, dsa² lán¹² ta³ huø¹ Israel. 204 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ŋǿi³ báh³ Diú¹³ jǿg³ ca¹jmo¹ dsa² hiag¹³, dsa² tiogh³ jmøi¹guǿi¹. Di³ hiug¹² chi² bí² quiah¹² Diú¹³. Jií¹ Diú¹³ quiah¹² dsa² héi². Di³ ma²ca¹hia¹ Diú¹³ rai¹³ lán¹² ta³ dsa² israel, dsa² guǿ¹² jøa³juøi² Jerusalén, ja³tén¹² Judá. Lán¹² rai¹³ héi² jong¹² Diú¹³. Ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹lán¹ dsa² héi² dsa² juanh¹², dsa² jmo¹² héh¹ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹. Tsa¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ quiah¹² rai¹³ héi², ju³lah dsa² chian² ja³siíh³. Ué² lǿ² quiah¹² dsa² ju³lah ja³bán¹² dsa² roh¹³ quianh¹³ ŋí³ pa³, ŋí³ jain². Jøng² hniuh¹² mi²juanh¹² ca¹lah¹já¹ rai¹³ chian² jmøi¹guǿi¹ Diú¹³. Di³ jøng² tsa¹li¹hné² Diú¹³. Salmo 8: Lanh¹²hning dsa² neng¹² gug² tai³ quián² jniih³, Diú¹³ quián² jniang³. Mi²juanh² báh³ dsa² jmøi¹guǿi¹ quiánh²hning, dsa² chian² ca¹lah¹jǿ¹ juøi². Can² dsa² juanh¹², dsa² hiag¹³, ju²hiíh¹ ja³tø¹neih²hning mi³ca¹nǿng²dsa ja³ti³hlanh² tsih² guing² quiánh²hning. Tsa¹guiang³jni he³ løa¹ tónh²hning juu¹² jǿg³ quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Di³ jai¹²jni guiuh¹³ ja³neng². Ma²léi¹³ hiug¹² juanh¹² hning². Di³ ca¹jmoh³hning tsøh² quianh¹³ chi³neng¹². Lanh¹²hning dsa² juanh¹² cónh² jín³ jniih³, dsa² tiogh³ jmøi¹guǿi¹. Conh¹jøng² ca¹jmoh³hning héh¹ hi² ca¹lán¹ jniih³ dsa² neng¹² gug² tai³ jáh² chian² jmøi¹guǿi¹. Salmo 19: Ca¹jái¹jni juu¹² guiuh¹³ ha²lah lǿa¹² dsi²guøi². Ca¹jan²jni hieg², quianh¹³ tsøh², quianh¹³ chi³neng¹². Ma²léi¹³ hi² chian² Diú¹³, dsa² juanh¹², dsa² ma²ca¹jmo¹ hi² jøng². Ma²léi¹³ hi² jøng² quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa². Tsa¹hniuh¹² heh²jni roh¹³ jǿg³ jøng². Ma²ŋi¹² báh³ dsa² hi² chian² Diú¹³. Conh¹jøng² hniuh¹² hi² hí² jniang³ si² quiah¹² Diú¹³. Hi² jøng² lé² mi²tan² jniang³ ha²lah lán¹² hŋiah¹² Diú¹³. Dsio¹ báh³ jǿg³ jøng², jǿg³ rø²juúh² si². Ju³ná³ mi³ti³ jniang³ jǿg³ jøng² lén² jniang³ dsa² chian² dsǿa¹². Hiug¹² jín³ dsio¹ jǿg³ jøng² cónh² jín³ jmá³ jmø³tah¹². Hniuh¹² hí² jniang³ si² jøng² tiog¹³ ca¹lah¹hiúg² dsǿa² jniang³. Rø²juúh² si² jǿg³ hi² hlaih¹³ lé² quiah¹² dsa² tsa¹nang¹ jǿg³. Conh¹jøng² lé² báh³ dsio¹ quianh¹³ dsa² mi²ti¹ jǿg³ jøng². Tsa¹ne³ jniang³ cónh² té¹² dsag³ røi² jniang³. Hénh²hning dsag³ re²jni, Diú¹³, dsag³ tsa¹guiang³jni re²jni. Jø¹² bíh³ jmóh³hning hi² tsa¹jmo¹jni hi² hlaih¹³ ju³lah tsa¹mi²ti²jni héh¹ ca¹jmoh³hning, jǿg³ ma²guiang³jni ha²lah lǿa¹². Mi³jøng² lén²jni dsa² dsiog¹ ja³tø¹ni¹ Diú¹³. Jmóh³hning juanh¹² hoh¹², Diú¹³. Mi²hagh²hning jní² hi² tsa¹juøh¹²jni jǿg³ hlaih¹³, ho¹ ju³ tsa¹dsø²jiag¹² dsøa¹jni hi² hlaih¹³. Hno¹jni jmo¹²jni jmáh¹lah hi² dsio¹ ja³tø¹neih²hning, hi² tøa¹² hoh¹²hning. Salmo 22: Lah¹la² juǿi²jni Diú¹³: ¿He² løa¹ ma²na²tégh²hning jní²? Tsa¹nøngh²hning jǿg³ ja³hlanh¹²jni hning². Ca¹hé¹ dsa² hóg¹ jǿg³ quiánh²hning. Ca¹liogh²hning dsa² héi². Conh¹jøng² jmáh¹lah jmø³uai¹² ca¹ŋë²́ jni. Ca¹cu² ca¹jmóh¹ dsa² hiag¹³ quieg¹jni huu¹³ 205 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

hi² hé²jni jǿg³ quiánh²hning. Quianh¹³ hi² tiog¹³ báh³ ca¹hé²jni jǿg³ quiánh²hning. Mi²hagh²hning jní². Tsa¹ma¹chi² bí² chi² quieg¹. Lø¹i³gø²jni jmøi². Ca¹cuø¹ dsa² hiag¹³ jmø³uai¹² quieg¹. Ca¹løa¹ uai¹² tai¹²jni quianh¹³ gug²jni. Hioh¹² jénh² dsa² hiag¹³ ja³quín²jni jmø³uai¹². Ca¹dsiúh¹ dsa² héi² tsønh¹jni cu²guiog¹³dsa. Jøng² dsi²dsa jǿg³ hein² dsa² ta¹ hmøah¹² jøng². Mi²hagh²hning jní², Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Tiog¹³ mi²juanh¹²jni hning² ja³tø¹ni¹ dsa² go²jni, dsa² israel. Di³ ma²ca¹liúgh²hning jní², Diú¹³ quián¹jni. Salmo 23: Cu²rø² jmo¹² Diú¹³ hí³ quieg¹jni ju³lah jmo¹ juu¹³ jah¹chih². La²ca¹cuø¹ Diú¹³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² hniuh¹² ja³cog²jni. Qui²jiag¹²dsa jní² ha² juu¹² nei³jni. Ma²dsio¹² hi³méh¹ ca¹cuø¹dsa cónh² jín³ ca¹møa¹²jni, cónh² jín³ hi² hniuh¹² quieg¹jni. Qui²jiag¹²dsa jní² ja³tiogh³ dsa² hiag¹³. Hi² jøng² tsa¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ quianh¹³ jní². Jmo¹²dsa hi² dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog²jni ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ chian²jni jmøi¹guǿi¹. Guǿ¹²jni ja³dsio¹ quianh¹³ Diú¹³ jmai³ ca¹tǿ² ja³jón²jni. Guǿ¹²jni ja³jøng² jmai³ ŋi² ja³já¹³, jmai³ ŋi² ja³dság¹. Salmo 34: Mi²juanh¹²jni Diú¹³ ca¹lah¹jǿ¹ jmai³. Cuø¹²jni Diú¹³ di³hmah³. Hioh¹² jénh² dsa² tsa¹ca¹jmo¹ quien²dsa guiog³ jmøi¹guǿi¹ mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ dsio¹ báh³ hi² hia¹²jni Diú¹³. Ju³mi²juanh¹² jniang³ Diú¹³, ca¹lah¹jái² jniang³. Di³ ma²ca¹nǿng² Diú¹³ jǿg³ ca¹hlanh²jni dsá¹. Ca¹mi²ho¹²dsa jní². Ca¹lég²dsa jní² ja³ca¹juáh²jni. Jmo¹² ángel quián¹² Diú¹³ hí³ quianh¹³ dsa² nǿng² gøg² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Liúg² ángel héi² dsa² hé² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ju³ná³ tiogh³ dsa² hiag¹³. Dsio¹ báh³ heh²hning jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jmo¹² báh³ Diú¹³ juanh¹² dsǿa¹² ja³cogh² hniah¹² ju³ná³ héh² hniah¹² jǿg³ quiah¹²dsa. Siíh² báh³ lǿ² quiah¹² dsa² tsa¹hniu¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lø¹i³conh¹²dsa lǿ² hi² chi²quian²dsa jmai³. Dsa² hniu¹ hi² chian²dsa uú² ni³ jmøi¹guǿi¹, dsa² hniu¹ ŋǿa¹² hi² dsio¹ hi² chian²dsa ju²hiúg¹ dsøa¹², tsa¹ju³juúh² dsa² héi² jǿg³ hlaih¹³, tsa¹ju³mi²gan¹²dsa dsa². Ju³ŋøa¹²dsa jmáh¹lah jǿg³ rø² tsa¹hniu¹dsa møah¹³. Ju³jmo¹dsa jmáh¹lah hi² dsio¹ ja³cog² roh¹³dsa. Di³ nang¹ báh³ Diú¹³ jǿg³ hlanh²dsa dsa² dsiog¹. Conh¹jøng² hlaih¹³ jái¹dsa quiah¹² dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³. Cu²hna² can² dsa² dsiog¹ jmø³uai¹². Liúg² báh³ Diú¹³ dsa² héi² jmai³ hiá¹ hiég¹. Ha¹chi² ca¹hná² jin³ cøng² mu² quiah¹²dsa. Conh¹jøng² guiog³ báh³ dsa² hlanh³ ca¹jmo¹ hi² quín²dsa jmø³uai¹² huu¹³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹dsa. Salmo 37: Tsa¹cánh² hniah¹² mai³¹ hlaih¹³ quiah¹² dsa² hlanh³ tiogh³ jmøi¹guǿi¹. Cu²hna² báh³ chian² dsa² héi², ju³lah lǿa¹² quiah¹² høg² nung². Dsio¹ báh³ hé² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Dsio¹ báh³ jmó³ jniang³ hi² dsio¹. Hi² jøng² cuø¹² Diú¹³ ca¹lah¹jǿ¹ he² hi² hnéng² jniang³, hi² lah¹dsóh² dsio¹. Dsio¹ báh³ jënh² jniang³ guiag¹² ja³cog² Diú¹³. Hi² jøng² jmo¹² Diú¹³ li¹ŋi¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ lán¹² jniang³ dsa² dsiog¹, dsa² juanh¹² dsǿa¹². Hniuh¹² mi²bí³ 206 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

jniang³ dsǿa¹². Jmo¹² báh³ hŋiah¹² Diú¹³ hi² jøng² ja³cog² jniang³ jmai³ hiá¹ hiég¹. Tsa¹dsio¹ quín² jniang³ mai³¹ hlaih¹³ quín² dsa² hlanh³ ja³jmo¹²dsa ue¹² dsǿa¹²dsa quianh¹³ roh¹³dsa. Líh² dsa² héi² cog³ quianh¹³ mai³¹ hlaih¹³. Ca¹lán¹dsa dsa² chi² cog³ hi² jøng². Hniuh¹² dsiagh² dsǿa² jniang³ hi² can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² ja³cog² dsa² lah¹héi² hiá¹ hiég¹. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² dsio¹ ja³cog² dsa² ca¹hé¹ jǿg³ quiah¹²dsa, dsa² ca¹chính² tí² jǿg³ jøng². Na¹ bíh³ dsian² dsa² hlanh³. Conh¹jøng² lé² dsio¹ quiah¹² dsa² néng² dsǿa¹². Li¹chi² huø¹ quiah¹²dsa. Hian³ dsa² hlanh³ quianh¹³ dsa² dsiog¹. Conh¹jøng² ŋǿi² báh³ Diú¹³. Di³ ma²ŋi¹²dsa tsa¹hai² dsian² dsa² hlanh³ héi². Hiug¹² jín³ dsio¹ hi² lán¹² jniang³ dsa² ti²ŋié² ju³ná³ lán¹² jniang³ dsa² dsiog¹ cónh² jín³ hi² lán¹² jniang³ dsa² chi² cog³ ju³ná³ lán¹² jniang³ dsa² hlanh³. Di³ tiog¹³ báh³ lé² hi² ué² quianh¹³ dsa² hlanh³. Conh¹jøng² lé² báh³ dsio¹ quianh¹³ dsa² dsiog¹, hi² jmo¹² Diú¹³. Dsa² juanh¹² dsǿa¹² dsa² dsiog¹. Conh¹jøng² tsa¹quíg² dsa² hlanh³ cog³ re²dsa. Jǿg³ cah³ juúh² dsa² dsiog¹. Ma²ŋi¹²dsa ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Mi²ti¹ báh³ dsa² jǿg³ jøng². Mi³mi²dsian² dsa² hlanh³ dsa² dsiog¹. Conh¹jøng² can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² ja³cog² dsa² hlanh³ héi² jmai³ hiá¹ hiég¹. Dsian² báh³ dsa² héi². Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² lé² dsio¹ quianh¹³ dsa² dsiog¹ jmai³ jøng². Salmo 40: Chi²jan²jni Diú¹³ chi²júh² tiúh¹ dsa¹lég²dsa jní². Jøng² ca¹lég²dsa jní². Lah¹la² ca¹løa¹: Ca¹chió²dsa jní² juu¹² guiuh¹³ ja³mi³hiúg²jni juu¹² hen² hlaih¹³, lǿa¹² jǿg³. Ca¹tsenh²dsa jní² ni³ cang³ pa³ rón² tí², lǿa¹² jǿg³. Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹hǿ²jni cøng² son¹³ hmë²́ , ja³ca¹mi¹juanh²jni Diú¹³. Li¹ŋi¹² dsa² jue¹² he² hi² dsio¹ ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³cog²jni, na²ma²ca¹nǿng²dsa hi² høa¹²jni son¹³ jøng². Li¹hé²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³ huu¹³ hi² jøng². Lé² báh³ hi² dsio¹ quianh¹³ dsa² hé² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² jniang³. Jmáh¹lah hi² dsio¹ jmo¹²dsa ja³cog² jniang³. Hi² jøng² hno¹jni juǿi²jni dsa² jmøi¹guǿi¹ jǿg³ ha²lah ca¹jmo¹ Diú¹³. Conh¹jøng² tsa¹tiág¹²jni juǿi²jni dsá¹ ca¹lah¹ti³hian¹³ jǿg³ jøng². Di³ hliú² hi² dsio¹ ca¹jmo¹dsa. Hnio¹ báh³ Diú¹³ hi² néng² jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa, hi² mi³ti³ jniang³ jǿg³ cónh² jín³ hi² dsii² jniang³ ŋǿ³jah ni³dsa. Hi² jøng² hno¹jni mi²tan²jni cu²rø² hi³méh¹ ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Di³ hno¹jni mi²ti²jni jǿg³ jøng². Ma²ca¹juǿi²jni dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹²jni jǿg³ dsøg¹², jǿg³ ma²të²jni. Ha¹chi² ca¹jmo¹jni dsøa¹jni hi² tsa¹hé¹jni dsá¹ jǿg³. Di³ a¹jáng¹ ju³ hi² dsio¹ quieg¹jni hŋiéng¹, jǿg³ ca¹mi²tan²jni. Ma²ca¹juǿi²jni dsa² jue¹² jǿg³ jøng². Ma²chian² dsa² hiag¹³ quieg¹jni, Diú¹³ quián¹jni. Jøng² mi²hagh²hning jní². Jmóh³hning hi² dsø³hén² jǿg³ quiah¹² dsa² hiag¹³, hi² dsa¹ŋë²́ dsa hi² hlaih¹³. Jmóh³hning hi² dsio¹ hoh¹²hning ja³cog² dsa² mi²ti¹ jǿg³ quiánh², 207 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

dsa² hniu¹ mi²juanh¹²dsa hning². Jmóh³hning hi² li¹të²́ dsa jǿg³ ha²lah hlanh²dsa hning² cu²rø² hi³méh¹. Mi²hagh²hning jní², Diú¹³ quián¹jni. Di³ jan² báh³ hning² dsa² tianh¹ jmóh³ hi² liúg²jni. Salmo 46: Hŋiah¹² báh³ Diú¹³ dsa² qui² dsa² jiag¹² jniang³ jmai³ ja³quín² jniang³ jmø³uai¹². Hi² jøng² tsa¹jmo² jniang³ goh² jniang³ ju³ná³ dsa¹hén² jmøi¹guǿi¹ la². Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ hi² gú²dsa hŋiah¹²dsa jøa³juøi² Jerusalén, ja³tén¹² Judá. Hi² jøng² qui²jiag¹² báh³ Diú¹³ dsa² tiogh³ ja³jøng². Dsø³hén² báh³ go² dsa² siáh². Diú¹³, dsa² ca¹hlanh² hlai³ Jacob, dsa² hóg¹ quián² jniang³, dsa² héi² báh³ qui²jiag¹² báh³ jniang³. Ma²ca¹hén² Diú¹³ juøi² go² dsa² siáh², dsa² hiag¹³ quián² jniang³. Ma²ca¹hén² Diú¹³ ŋí³ hi² mi³chi² quiah¹² dsa² hiag¹³ héi². Hi² jøng² tsa¹ma¹lé² jmo¹²dsa hning² quianh¹³ jniang³. Hniu¹ báh³ Diú¹³ hi² tsa¹ma¹tá¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ quianh¹³ jniang³. Hniuh¹² báh³ hi² nǿng²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ni² jøng² li¹ŋi¹²dsa hi² lán¹² Jehová Diú¹³ lah¹dsóh², dsa² neng¹² gug² tai³ ca¹lah¹ta³cøng² jmøi¹guǿi¹. Diú¹³ dsa² juanh¹² báh³ héi², dsa² qui²jiag¹² báh³ jniang³, jniang³ dsa² israel. Salmo 51: Hénh²hning dsag³ quieg¹jni, Diú¹³ quián¹jni. Ma²guiang³ báh³ jní² hi² ca¹jmo¹jni cøng² hi² hlaih¹³, hi² tsa¹tøa¹² hoh¹²hning. Dsøg¹² báh³ jǿg³ ca¹cuøh³hning jní² dsag³. Ca¹ta¹canh¹³ báh³ jní² dsag³ ca¹cuøh¹²hning jní². Cónh² jmai³ lah¹ni³ ca¹jmo¹jni hi² hlaih¹³. Hénh²hning dsag³ quieg¹jni. Hi² jøng² ma²hiúg² dsøa¹jni calah siíh². Jmóh³hning hi² lén²jni dsa² dsiog¹, dsa² hniu¹ héh¹ hi² jmóh²hning. Tsa¹jmóh³hning héh¹ hi² juúh²hning hi² nei³jni tø¹cøg¹². Tsa¹jmóh³hning héh¹ hi² tsa¹ma¹can²jni jmi²dsí² han¹³ quiánh²hning. Jmóh³hning hi² li¹hiúg² dsøa¹jni calah siíh² huu¹³ hi² ca¹logh²hning jní². Mi²hagh²hning jní² quianh¹³ jmi²dsí² quiánh²hning. Hi² jøng² dsi¹² juu¹² hi² héh¹jni dsa² rø²canh¹³ dsag³ jǿg³ quiánh²hning. Hénh²hning dsag³ quieg¹jni. Hi² jøng² mi²juanh¹²jni hning². Hnøngh²hning hi² lán¹²jni dsa² néng² dsǿa¹² cónh² jín³ hi² dsii¹²jni ŋǿ³jah ja³tø¹neih²hning. Jmóh³hning hi² lán¹²jni dsa² néng² dsǿa¹² jøng². Jmóh³hning hi² lé² dsio¹ quiah¹² dsa² tiogh³ jøa³juøi² Jerusalén. Jmóh³hning hi² mi²ti¹ dsa² héi² jǿg³ quiánh²hning cu²rø² hi³méh¹. Hi² jøng² tøa¹² hoh¹²hning quianh¹³ ŋǿ³jah hi² dsii² jniih³ neih²hning jmai³ hiá¹ hiég¹. Salmo 73: Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³cog² dsa² jmo¹² hi² dsio¹. Mih² tsa¹ca¹hé²jni jǿg³ jøng². Di³ ca¹jái¹jni ha²lah lǿa¹² quiah¹² dsa² hlanh³. Ca¹løa¹ dsio¹ quiah¹² dsa² héi². Tsa¹quín²dsa ju²hí³ dsǿa¹². Jmo¹² dsa² héi² hi² hlaih¹³, hi² ue¹² dsǿa¹²dsa quianh¹³ roh¹³dsa. Ca¹lǿh²dsa cog³ quianh¹³ mai³¹ hlaih¹³. Ca¹hia¹dsa Diú¹³ quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Jø¹² bíh³ ca¹hia¹dsa dsa² quián¹² Diú¹³ quianh¹³ jǿg³ hlaih¹³. Ca¹jái¹ ca²dsiog³ dsa² quián¹² Diú¹³ ha²lah lǿa¹² quiah¹² dsa² hlanh³ héi². Tsa¹ma¹lë²dsa hi² jmo¹² báh³ ta³ ja³hlanh²dsa Diú¹³. Mih² tsa¹ca¹hé²jni jǿg³ jøng² calah. Mi³jmo¹²jni hi² hlaih¹³ ja³cog² Diú¹³, ja³cog² dsa² quián¹²dsa ju³jøng² ca¹hé²jni jǿg³ jøng². 208 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹ŋi¹jiag¹² dsøa¹jni jǿg³ jøng². Jøng² ca¹ŋie¹²jni guøh¹² juøh¹² quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹heh¹ Diú¹³ jní² ha²lah lé² quiah¹² dsa² hlanh³ héi² jmai³ hiá¹ hiég¹. Can²dsa jmø³uai¹² ja³cán² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quiah¹²dsa. Jøng² ca¹lø¹léi¹³jni mi³mi²hag² báh³ Diú¹³ quieg¹jni cónh² jmai³ ca¹ŋi¹jiag¹² dsøa¹jni hi² hlaih¹³ hi² hia¹²jni Diú¹³. Hŋiah¹² báh³ Diú¹³ dsa² qui²jiag¹² jní². Tsa¹chi²quian²jni jmai³ mi²hag² dsa² siáh² quieg¹. Hlaih¹³ lǿ² hi² jmo¹² Diú¹³ quianh¹³ dsa² tsa¹ca¹nǿng² jǿg³ quiah¹²dsa. Conh¹jøng² ca¹jmo¹jni dsøa¹jni hi² ca¹hé²jni jǿg³ quiah¹²dsa. Salmo 89: Høa¹²jni cøng² son¹³ ha²lah hniang¹ Diú¹³ jniang³. Mi²hag² báh³ Diú¹³ quianh¹³ jniang³ ca¹lah¹jǿ¹ jmai³. Tsa¹chian² diú¹³ siáh² chian² ju³lah lán¹² Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Tsa¹chian² diú¹³ siáh² lán¹² lah¹jøng² jmøi¹guǿi¹ ho¹ ju³ ŋi¹juǿi¹. Hiug¹² chi² bí² quiah¹²dsa. Ma²neng¹² gug² tai³ dsa² héi² ta³cøng² jmøi¹guǿi¹ quianh¹³ ŋi¹juǿi¹. Dsiog¹ báh³ Diú¹³, dsa² juanh¹² dsǿa¹². Hniang¹dsa jniang³. Hioh¹² jénh² jniang³ ja³ti³hlanh² jniang³ Diú¹³ héi². Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹løa¹ dsio¹ ja³tiagh³ jniang³, dsa² israel. Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ quianh¹³ rai¹³ David. Hŋiah¹² báh³ Diú¹³ ca¹hia¹dsa hi² ca¹lán¹dsa rai¹³ huø¹ la². Ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ quianh¹³ dsa² héi² hi² jmo¹² tsø³jong¹³dsa héh¹ huø¹ Israel jmai³ ŋi² ja³já¹³, jmai³ ŋi² ja³dság¹. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ hi² mi²hag² Diú¹³ quianh¹³ David héi² ja³jmo¹²dsa hning² quianh¹³ dsa² hiag¹³. Hi² jøng² lén¹² David dsa² hiug¹² juanh¹². Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ quianh¹³ David hi² jmo¹² rai¹³ héi² héh¹ ja³tiogh³ dsa² jue¹², cøng² huø¹ juøh¹². Ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ hi² can² dsa² go² jniang³ jmø³uai¹² ju³ná³ tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa héh¹ ca¹jmo¹ Diú¹³. Conh¹jøng² tsa¹lǿih² jmai³ hi² lé² hén² Diú¹³ jǿg³ jøng², jǿg³ ca¹jmo¹ Diú¹³ quianh¹³ David. Cónh² jmai³ na¹ ca¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ quianh¹³ jniang³. Hniuh¹² mi²hag² Diú¹³ jniang³ cónh² tsa¹hai², ju³lah jǿg³ ma²ca¹jmo¹dsa. Tiúh² tsa¹ma¹hné² Diú¹³ quián² jniang³. Hniuh¹² mi²juanh² jniang³ Diú¹³ ca¹lah¹jǿ¹ jmai³. Salmo 91: Qui²jiag¹² báh³ Diú¹³ jniang³ huu¹³ hi² ca¹hé² jniang³ jǿg³ quiah¹²dsa. Jmo¹²dsa hí³ quián² jniang³. Lé² ne¹³ jniang³ ja³jmo¹² Diú¹³ hi² quín² dsa² hlanh³ jmø³uai¹². Conh¹jøng² tsa¹ca¹jenh² jniang³ ca¹lah¹jin³ he². Di³ hé² jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ángel quián¹² Diú¹³ qui²jiag¹² jniang³ ja³ŋi³niang¹³ jniang³. Di³ ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ hi² jmo¹²dsa hí³ quianh¹³ dsa² hé² jǿg³ quiah¹²dsa, dsa² cué² Diú¹³. Nang¹ báh³ Diú¹³ jǿg³ hlaih¹² dsa² lah¹héi². Liúg² dsa² lah¹héi². Lén¹² dsa² lah¹héi² dsa² juanh¹², dsa² li¹chian² uú² ji²ŋi². Dsio¹ báh³ lé² quiah¹²dsa hi² jmo¹² Diú¹³ ja³chian²dsa jmøi¹guǿi¹. Salmo 95: Dsio¹ báh³ hí² jniang³ son¹³ quiah¹² Diú¹³, hioh¹² jénh² jniang³. Di³ ma²ca¹lég²dsa jniang³. Ma¹dsǿg³ guøh¹² juøh¹² quiah¹²dsa ja³mi²juanh² jniang³ Diú¹³. Di³ hiug¹² juanh¹² Diú¹³ quián² jniang³ cónh² jín³ diú¹³ siáh², diú¹³ ti³hlanh² dsa² chian² ja³siíh³. Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ quián² jniang³ guøh³ huø¹ la² quianh¹³ jmø³ŋih¹³. Ma²neng¹² gug² tai³dsa jǿg³ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹. Dsio¹ báh³ chi¹jné² jniang³ ni³ dsa² héi². Di³ Diú¹³ héi² ca¹jmó³ 209 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

jniang³. Lán¹²dsa Diú¹³ quián² jniang³. Jø¹² bíh³ lán¹² jniang³ dsa² quián¹² Diú¹³ héi². Ju³ná³ mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ lé² ne¹³ jniang³ cónh² té¹² bí² quiah¹² dsa² héi². Hniu¹ báh³ Diú¹³ hi² tsa¹ŋi¹niang¹³ jniang³ juu¹² hlaih¹³ ju³lah ca¹jmo¹ dsa² hóg¹ ja³ŋi²nio³dsa ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. Ca¹jái¹ dsa² héi² hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³cog²dsa. Conh¹jøng² tsa¹ca¹hiei¹dsa héh¹ hi² jmo¹² Diú¹³. Jøng² ca¹lø¹hné¹ Diú¹³ quianh¹³ dsa² héi² cónh² ton¹lág¹ ji²ŋi². Ca¹juúh² Diú¹³ hi² tsa¹cuø¹²dsa jǿg³ dsa¹tógh² dsa² héi² huø¹ mi³tsen² Canaán hi² jŋi¹dsa ja³jøng². Di³ tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Salmo 100: Dsio¹ báh³ mi²juanh² ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ Diú¹³ Jehová quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ dsǿa¹²dsa. Hniuh¹² hi² li¹ŋi¹²dsa hi² lán¹² Jehová Diú¹³ lah¹dsóh². Hŋiah¹² báh³ Diú¹³ ca¹jmo¹ ca¹lø¹chiáng² jniang³, hi² lán¹² jniang³ dsa² quián¹²dsa. Ma²tiagh³ jniang³ gug² tai³ dsa² héi². Lán¹² jniang³ ju³lah lán¹² jah¹chih². Diú¹³ dsa² ma²jmo¹² hí³ jniang³. Ma¹dsǿg³ guøh¹² juøh¹² ja³ca¹mi¹juanh² jniang³ Diú¹³, dsa²cuø¹² jniang³ Diú¹³ di³hmah³. Di³ dsiog¹ báh³ Diú¹³. Hniang¹dsa jniang³ tiá². Mi²ti¹dsa jǿg³ dsio¹ hi² ma²ca¹jmo¹dsa quianh¹³ jniang³. Salmo 103: Mi²juanh²jni Diú¹³ quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ ju²bí² quieg¹jni. Hno¹jni dsiagh² dsøa¹jni ca¹lah¹jǿ¹ hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹dsa. Hi² jøng² cuø²jni Diú¹³ di³hmah³ huu¹³ hi² dsio¹ jøng². Cøng² hi² hén² báh³ Diú¹³ dsag³ quieg¹jni. Cøng² hi² jmo¹²dsa hí³ quieg¹jni na²ma²dso¹jni. Ma²ca¹lég²dsa jní². Mih² tsa¹ca¹jon¹ jní². Hliú² hi² dsio¹ ca¹jmo¹dsa ja³cog²jni. Hiug¹² dsiog¹dsa. Juanh¹² dsǿa¹²dsa. Ca¹lø¹ŋi¹² hlai³ Moisés quianh¹³ dsa² hóg¹ ha²lah lán¹² Diú¹³ héi². Ha¹chi² li¹hné²dsa cu²tí². Hén²dsa dsǿg³ jniang³ quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ dsǿa¹²dsa. La²ca¹jmo¹dsa hi² dsio¹ ja³cog² jniang³. Ha¹chi² ca¹jmo¹dsa lah¹jøng² huu¹³ hi² dsio¹ ma²ca¹jmó³ jniang³. Di³ ma²ŋi¹² Diú¹³ tsa¹chi² bí² quián² jniang³, dsa² jmøi¹guǿi¹. Hi² jøng² ca¹jmo¹dsa juanh¹² dsǿa¹²dsa ja³cog² jniang³, ju³lah jmo¹² ti³jmi² dsa² dsiog¹ ja³cog² tsih² guing² quián¹²dsa. Hén² Diú¹³ dsag³ quián² jniang³. Cu²hna² chiang² báh³ jniang³ jmøi¹guǿi¹ ju³lah lǿa¹² quianh¹³ høg² nung² quianh¹³ lí³. Conh¹jøng² hniang¹ Diú¹³ jniang³ tiá², dsa² nang¹ gøg² jǿg³ quiah¹²dsa, dsa² ca¹mi¹ti¹ jǿg³ quiah¹²dsa. Jmo¹² báh³ Diú¹³ héh¹ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹ quianh¹³ ŋi¹juǿi¹. Dsio¹ báh³ mi²juanh¹² ángel hŋiah¹² Diú¹³, juu¹³dsa. Hniuh¹² mi²juanh¹² ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ Diú¹³, dsa² ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² ca¹lø¹chián²dsa. Jø¹² bíh³ hniuh¹² hi² mi²juanh¹² hŋiéng¹ báh³ jní² Diú¹³ héi². Salmo 110: Lah¹jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa juu¹³jni: —Ní² cog²jni. Jøng² jmo¹jni li¹dsenh¹³hning dsa² hiag¹³ quiánh²hning — ca¹juúh² Diú¹³. Hŋiah¹² báh³ Diú¹³ cuø¹² jǿg³ hein² dsa² lán¹² ta³ jmøi¹guǿi¹, ju³lah rai¹³. Ca¹mi²ho¹² Diú¹³ rai¹³ cónh² jmai³ ca¹lø¹chián²dsa. Jø¹² bíh³ ca¹jmo¹ Diú¹³ jǿg³ hi² lén¹² dsa² héi² jan² jmi²dsa² ju³lah ca¹lán¹ Melquisedec ma²lǿih². Hiug¹² li¹chi² bí² quiah¹² rai¹³ héi². 210 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Salmo 118: Dsio¹ báh³ mi²juanh² jniang³ Diú¹³ quián² jniang³. Di³ dsiog¹ báh³ dsa² héi². Dsio¹ báh³ heh² dsa² israel dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹²dsa jǿg³ hi² hniang¹ Diú¹³ jniang³ tiá². Ca¹hlanh²jni Diú¹³. Jøng² ca¹lég²dsa jní² ja³tiogh³ dsa² hiag¹³. Mi²hag² báh³ Diú¹³ quianh¹³ jní². Hi² jøng² tiág¹²jni quianh¹³ jue¹² dsa² hiag¹³. Mi²juanh²jni Diú¹³ huu¹³ jǿg³ jøng². Cang³ tsa¹jíh² dsa² ca¹jmo¹ hniú¹², cang³ jøng² báh³ ma²jmo¹² hi² tsih¹² hniú¹² tí². Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ hi² jøng². Hi² jøng² mi²juanh² jniang³ dsá¹. Dsio¹ báh³ hioh¹² jénh² jniang³ huu¹³ hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ jmai³ na¹. Tiog¹³ báh³ hniuh¹² hi² mi²hag² Diú¹³ quianh¹³ jniang³ ja³tiogh³ dsa² hiag¹³. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog² tsih² høh² quián¹²dsa. Dsio¹ báh³ mi²juanh² jniang³ Diú¹³. Di³ hniang¹ Diú¹³ jniang³ ca¹lah¹jǿ¹ jmai³. Salmo 119: Ma²dsio¹² jǿg³ Salmo ná¹² hi² lǿa¹² son¹³ ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ rø²juúh² si². Di³ hniuh¹² hí² jniang³ jǿg³ jøng². Jø¹² bíh³ hniuh¹² mi³ti³ jniang³ jǿg³. Lah¹la² rø²juúh² si² jøng²: — Dsio¹ báh³ lé² quianh¹³ dsa² mi²ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³, jǿg³ rø²juúh² si². Dsio¹ báh³ mi²ti¹ tsih² guing² jǿg³ jøng². Dsio¹ báh³ lé² quianh¹³ tsih² héi² na²ma²juanh¹²tsih. Lén¹²tsih dsa² dsiog¹ lah¹dsóh². ’Ca¹hlanh²jni Diú¹³ quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ dsøa¹jni. Dsio¹ báh³ ja³jmo¹² Diú¹³ hi² tsa¹tiu²jni jǿg³ quiah¹²dsa. Ca¹ŋi¹jiag¹² dsøa¹jni jǿg³ jøng² ca¹lah¹jǿ¹ jmai³. Hi² jøng² tsa¹ma¹møa¹² dsøa¹jni hi² hlaih¹³. Hniuh¹² mi²hag² Diú¹³ quianh¹³ jní² hi² mi²tan²jni ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ rø²juúh² si² cu²rø² hi³méh¹. Di³ hiug¹² dsio¹ jǿg³ jøng². ’Tsa¹ca¹mi¹ti¹jni jǿg³ quiah¹² Diú¹³ lah¹jiá¹². Ca¹can²jni jmø³uai¹² huu¹³ hi² jøng². Jøng² ca¹jéinh² dsøa¹jni. Mi²ti²jni jǿg³ quiah¹² Diú¹³. ’Tsa¹lǿih² jmai³ dsa¹hén² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Mi³ca¹mi²tan¹²jni jǿg³ jøng² ca¹lán¹jni dsa² ŋi¹² cónh² jín³ dsa² hiag¹³ quianh¹³ tøa¹² mi³heh² jǿg³ quianh¹³ dsa² canh¹³, dsa² ma²juanh¹² cónh² jín³ jní². ’Tøa¹² hi³méh¹ dsøa¹jni quianh¹³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ cónh² jín³ hi² rǿg² ho¹ ju³ hi² hmóh³, hi² jláh³. Lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ju³lah lǿa¹² ja³chi²hiúh² cøng² si², hi² taih¹² ja³neng². Di³ he² jǿg³ jøng² juu¹² ja³ŋøa¹jni. ’Ca¹hǿ² dsøa¹jni. Di³ jue¹² dsa² lǿ², dsa² tsa¹hniu¹ jǿg³ dsio¹ jøng², rø²juúh² si². Salmo 121: Hŋiah¹² báh³ Diú¹³ dsa² tiúh¹ mi²ho¹³ jniang³. Di³ ca¹jmo¹dsa jmøi¹guǿi¹ quianh¹³ ŋi¹juǿi¹. Tsa¹lǿih² jmai³ jŋi¹ Diú¹³ ja³jmo¹²dsa hí³ quián² jniang³. Hi² jøng² tsa¹jenh² jniang³ ca¹lah¹jin³ he². Salmo 135: Dsio¹ báh³ mi²juanh² jniang³ Diú¹³. Dsio¹ báh³ mi²juanh² dsa² Diú¹³, dsa² mi²ti¹ ni³dsa guøh¹² juøh¹². Di³ hiug¹² dsiog¹ báh³ Diú¹³ héi². Dsio¹ báh³ hí² jniang³ son¹³ ja³cog² Diú¹³. Ma²ca¹hia¹ Diú¹³ dsa² israel, dsa² go² jniang³, hi² lén¹² jniang³ dsa² quián¹² Diú¹³. Hiug¹² juanh¹² Diú¹³ cónh² jín³ ca¹lah¹já¹ diú¹³ siáh² chian² jmøi¹guǿi¹. Hŋiah¹² báh³ Diú¹³ ma²ŋi¹² ha²lah jmo¹²dsa ca¹lah¹jǿ¹ he² hi² hniu¹dsa jmo¹²dsa. Jmo¹²dsa hi² ca¹hǿi² dsí², ca¹táh² jmǿa¹². Ma²ca¹mi¹dsian¹² báh³ tsih² guing² dsa² juanh¹² quián¹² dsa² chian² huø¹ Egipto quianh¹³ guing² jáh² ma²juanh¹² quián¹² dsa² chian² huø¹ jøng². 211 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Ca¹mi¹dsian¹² Diú¹³ rai¹³ dsa² hiag¹³, rai¹³ dsa² mi³chi² bí² quiah¹². Ca¹të²́ jniang³ huø¹ ja³mi³jmo¹² hlai³ rai¹³ héi² héh¹. Dsio¹ báh³ tsa¹jŋi¹² mi²juanh¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ Diú¹³. Jmo¹² báh³ Diú¹³ juanh¹² dsǿa¹²dsa ja³cog² jniang³. Hén² báh³ Diú¹³ dsag³ quián² jniang³. Tsa¹chi² ta³ li¹jmo¹ ja³hlanh² dsa² siáh² diú¹³ lan³. Tsa¹lán¹² diú¹³ héi² Diú¹³ lah¹dsóh². Ca¹jmo¹ báh³ dsa² jmøi¹guǿi¹ diú¹³ lan³ héi². Tsa¹huøh¹² jǿg³ hag³ diú¹³. Tsa¹jniúh² mø³ni³ diú¹³. Tsa¹niúh² guø³ diú¹³. Tsa¹cang¹² diú¹³ héi² dsí². Cu²re² guiog³ diú¹³ héi² quianh¹³ dsa² ca¹jmo¹ diú¹³ cu¹dsie¹² quianh¹³ dsa² ti³hlanh² diú¹³ héi². Cu¹dsie¹² tsa¹quien² jǿg³ quiah¹² dsa² lah¹héi². Conh¹jøng² hniuh¹² mi²juanh¹² dsa² israel, dsa² go² jniang³, Diú¹³ lah¹dsóh², Diú¹³ tsen² Jehová. Guǿ¹² Diú¹³ héi² guøh¹² juøh¹² tsih¹² jøa³juøi² Jerusalén. Salmo 137: Ma²tiagh³ jniang³ dsa² israel chiuh³ chi³jmøi² jøa³juøi² Babilonia, ja³tén¹² huø¹ go² dsa² caldeo. Tsa¹hiúg² dsǿa¹² jniang³. Di³ ma²hén² dsa² hiag¹³, dsa² caldeo, jøa³juøi² Jerusalén, go² jniang³. Jøng² ca¹møa¹ dsa² caldeo héi² hi² mi³hí² jniang³ son¹³, jǿg³ quiah¹² jøa³juøi² Jerusalén, go² jniang³. Tsa¹ca¹hiei¹ jniang³ jǿg³ hí³ jniang³ son¹³ jøng² go² dsa² siáh². Tsa¹lǿih² jmai³ tsa¹ma¹dságh² dsøa¹jni jǿg³ quiah¹² go²jni, jøa³juøi² Jerusalén. Di³ guǿ¹² Diú¹³ ja³jøng². Hiug¹² quien² ja³jøng² cónh² jín³ jǿg³ siíh² chi² jmøi¹guǿi¹. Dsio¹ báh³ ja³cán² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² ja³cog² dsa² hiag¹³, dsa² chian² huø¹ Edóm. Di³ ma²ca¹jmo¹ dsa² héi² hioh¹² jmai³ ca¹hén² dsa² caldeo jøa³juøi² Jerusalén, go² jniang³. Ma²guiang³jni can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² ja³cog² guiog³ dsa² hiag¹³, dsa² caldeo, huu¹³ hi² ca¹jmo¹dsa ue¹² dsǿa¹²dsa ja³cog² jniang³. Can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² ja³cog² dsa² héi² jmai³ hiá¹ hiég¹. Salmo 139: Ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ ti³hian¹³ ha²lah lǿa¹² quieg¹jni, ju³lah he² hi² jmo¹²jni quianh¹³ jǿg³ hi² ca¹juǿi²jni dsa². Tsa¹ŋë²jni ha²lah ŋi¹²dsa hi² jøng². Tsa¹tiág¹²jni hmo²jni quianh¹³ Diú¹³. Tsa¹chi² ja³tsa¹hiúg² Diú¹³, ju³lah ŋi¹juǿi¹, ju³lah ja³tiogh³ dsa² ma²ca¹dsan¹. Ma²jní² quiah¹² Diú¹³ ja³neng² ja³nioh¹². Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ jní² ja³hiúg¹jni niúh¹ toh¹² mi²chie¹jni. Mi²juanh¹²jni Diú¹³ huu¹³ hi² hiug¹² juanh¹²dsa. Hliú² juu¹² juøh¹² quianh¹³ hi² gøg² ca¹jmo¹dsa. Ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ ha²lah lǿa¹² jmø²ŋǿ¹² quieg¹jni. Ti³hian¹³ ma²ŋi¹²dsa ha²lah lǿa¹² jǿg³ quieg¹jni. Tsa¹guiang³jni ha² lah¹cónh² té¹² jǿg³ hi² dsø²jiag¹² Diú¹³ ja³cog²jni. Ma²dsio¹² jǿg³ jøng² ju³lah lǿa¹² tsai² cang³ chiuh³ jmø³ŋih¹³. Hian²jni dsa² hiag¹³ quián¹² Diú¹³. Dsio¹ báh³ ja³hén² Diú¹³ jǿg³ hlaih¹³ quiah¹² dsa² héi². Dsio¹ báh³ can² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quieg¹. Ma²ŋi¹²dsa he² jǿg³ dsø²jiag¹² dsøa¹jni. Dsio¹ báh³ ja³jmo¹² Diú¹³ hí³ quieg¹jni hi² tsa¹tianh²jni hi² hlaih¹³, hi² tsa¹tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³. Dsio¹ báh³ mi²hag² Diú¹³ jní² ja³mi²ti²jni jǿg³ quiah¹²dsa. 212 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

Salmo 146: Mi²juanh¹²jni Diú¹³ ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ chian²jni jmøi¹guǿi¹. Høa¹²jni salmo ja³cog² dsa² héi². Tsa¹dsio¹ hé² jniang³ jǿg³ quiah¹² rai¹³ chian² jmøi¹guǿi¹ la² ho¹ ju³ dsa² jmøi¹guǿi¹ siáh². Tsa¹tiúh¹ dsa² héi² mi²hag² jniang³. Dsian² báh³ dsa² jmøi¹guǿi¹. Conh¹jøng² dsio¹ báh³ lé² quianh¹³ dsa² qui²jiag¹² Diú¹³ quián¹²dsa. Diú¹³ héi² Diú¹³ ca¹hlanh² hlai³ Jacob ma²lǿih². Ca¹jmo¹ Diú¹³ héi² guøh³ huø¹ la² quianh¹³ dsi²guøi² quianh¹³ jmø³ŋih¹³ quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ he² hi² chi² ta³cøng² hi² jøng². Jmo¹² báh³ Diú¹³ juanh¹² dsǿa¹² ja³cog² dsa² meh², dsa² ti³quín² jmø³uai¹² ca¹jmo¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹²dsa. Cuø¹² Diú¹³ hi² gøah¹² dsa² lǿa¹² lø¹i³conh¹². Cuø¹²dsa hi² liúg² dsa² ma²tiogh³ hni¹ŋí³, dsa² ca¹chiánh² dsa² hiag¹³. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² jniang² mø³ni³ dsa² teg³. Mi²hag² báh³ Diú¹³ quiah¹² dsa² ti³quín² lio¹³ hii¹². Hnio¹ báh³ Diú¹³ jǿg³ quiah¹² dsa² dsiog¹. Jmo¹²dsa hí³ quiah¹² hio¹³ hnǿi² quianh¹³ guing² hnǿi², quianh¹³ dsa² chian² ja³siíh³ tiogh³ huø¹ go² jniang³. Jmo¹² Diú¹³ hi² can² dsa² jmø³uai¹² ju³lah dsa² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³. Jmo¹² báh³ Diú¹³ héh¹ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹ jmai³ ŋi² ja³já¹³, jmai³ ŋi² ja³dság¹. Dsio¹ báh³ mi²juanh¹² jniang³ Diú¹³ guǿ¹² guiuh¹³. Jǿg³ Cah³ Ti³dsii¹² Dsa² Israel Proverbios 1–31

Ca¹lø¹chí² jǿg³ cah³ ti³dsii¹² dsa² israel cu²guiog¹³dsa. Hliú² jǿg³ jøng² rø²ton¹² si² tsen² Proverbios. Ca¹jmo¹ rai¹³ Salomón ma²dsio¹² jǿg³ cah³ rø²ton¹² si² jøng². Di³ mi³lán¹²dsa jan² dsa² canh¹³ dsa² ŋi¹². Mih² jǿg³ jøng² ca¹jmo¹ dsa² siáh². Lah¹la² lǿa¹² jǿg³ rø²ton¹² si² jøng²: Ca¹juúh² rai¹³ Salomón cøng² ton¹ jǿg³, ca¹tsáih¹dsa tsih² dsa² ŋioh¹² chian² huø¹ Israel hi² hniuh¹² nang¹dsa jǿg³ cah³ ca¹juúh² dsa² canh¹³. Hi² jøng² lén¹² tsih² héi² dsa² canh¹³, dsa² ŋi¹² na²ma²juanh¹²dsa. Ca¹juúh² Salomón jǿg³ hi² jmáh¹lah dsa² tsa¹chian² dsǿa¹², dsa² mi³ŋi³nio¹ quianh¹³ dsa² hlanh³, ju³lah dsa² høin². Hniuh¹² mi²juanh¹² tsih² héi² Diú¹³. Hi² jøng² lén¹²dsa dsa² chian² dsǿa¹². Hniuh¹² hé²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ha¹chi² ta³ li¹jmo¹ ja³mi²ti¹dsa jǿg³ ti³dsii¹²dsa cu²guiog¹³dsa. Mi²ho¹³ báh³ Diú¹³ dsa² jmo¹² he² hi² hnio¹ Diú¹³. Dsio¹ báh³ tsa¹jmo¹²dsa hi² tsa¹hiei¹dsa ja³cuø² Diú¹³ ju²lih¹³ dsøa¹² ja³cog²dsa. Di³ jmo¹² Diú¹³ lah¹jøng² huu¹³ hi² hnio¹ Diú¹³ dsa² héi². Ca¹juúh² Salomón jǿg³ hi² tsa¹dsio¹ hlanh² dsa² ŋioh¹² hio¹³ lø³hiug¹² quianh¹³ hio¹³ siáh². Hlaih¹³ lé² quianh¹³ dsa² jmo¹² lah¹jøng² quianh¹³ hio¹³ siáh². Hiug¹² jín³ quien² hi² lén¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ dsa² chian² dsǿa¹² cónh² jín³ cog³ quianh¹³ mǿi² jláh³ quianh¹³ cang³ sih¹². Lah¹la² lǿa¹² jǿg³ cah³ siíh², ca¹juúh² rai¹³ Salomón: —Hiug¹² hioh¹² jénh² chiég³ jmi² tsih² ma²chian² dsǿa¹². ’Hlaih¹³ jénh²dsa ju³ná³ lán¹² jong¹²dsa dsa² tsa¹juøi² dsǿa¹². ’Tsa¹hiei¹ dsa² tsa¹juøi² dsǿa¹² jǿg³ héh¹dsa dsa² siáh². Conh¹jøng² hiei¹ dsa² chian² dsǿa¹² jǿg³ jøng². 213 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Ma²léi¹³ hi² tsa¹hniu¹ ti³jmi² tsih² guing² quián¹²dsa, ju³ná³ tsa¹cuø¹²dsa ju²lih¹³ dsøa¹² quiah¹² tsih² héi² mi³ca¹jmo¹ tsih² hi² hlaih¹³. Ju³ná³ lah¹dsóh² hniu¹ ti³jmi²guing guing² héi², cuø¹²dsa ju²lih¹³ dsøa¹². Hi² jøng² mi²tan¹²tsih hi² tsa¹ma¹jmo¹²tsih hi² hlaih¹³. ’Hé² dsa² tsa¹juøi² dsǿa¹² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ chi² jmøi¹guǿi¹. Conh¹jøng² dsa² chian² dsǿa¹² can² jǿg³ dsøg¹² quiah¹² jǿg³ jøng². ’Ma²bí² dsǿa¹² dsa² ju³lah dsa² chian² dsǿa¹². Ma²léi¹³ hi² tsa¹juøi² dsǿa¹²dsa dsa² hiug¹² tsøg² dsǿa¹²dsa. ’Ju³ná³ hné² jan² dsa² quianh¹³ roh¹³, jŋi¹ hi² hné²dsa ju³ná³ hlaih¹² roh¹³dsa jǿg³ huø³, jǿg³ rø². Ju³ná³ jǿg³ uai¹² ŋai¹²dsa, hiúg¹² hi³méh¹ li¹hné²dsa. ’Hiug¹² jín³ dsio¹ lé² quianh¹³ dsa² ti²ŋié², dsa² nang¹ gøg² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ cónh² jín³ dsa² chi² cog³, dsa² can² jmø³uai¹². ’Hiug¹² jín³ dsio¹ lé² quiah¹² dsa² gøah¹² má¹ siog² hmáh² dsi²néi² quiah¹²dsa, ju³ná³ hiug¹² hnio¹dsa roh¹³dsa, cónh² jín³ ja³ti³gøah¹² dsa² má¹ jláh³ ja³hian³dsa roh¹². ’Jmáh¹lah jmø³uai¹² já¹ ja³cog² dsa² ŋøa¹² rú²dsa. ’Hiug¹² jín³ quien² hi² huø³ dsǿa¹² jniang³ cónh² jín³ hi² lán¹² jniang³ hlég², dsa² tiúh¹ ja³tá¹²dsa quianh¹³ jue¹² dsa² hiag¹³. ’Ma²léi¹³ hi² chian² dsǿa¹² dsa² tsa¹juøi² dsǿa¹² ju³ná³ tsa¹hløah¹²dsa ma²dsio¹² jǿg³. ’Ta¹canh¹³ dsa² hen² dsag³. Tsa¹juøi² dsǿa¹²dsa dsa² hniu¹ hǿnh² ma²dsio¹² jmøi². ’Dsio¹ báh³ tsa¹jmó³ jniang³ hi² hlaih¹³ ja³cog² dsa² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³ ja³cog² jniang³. Hŋiah¹² báh³ Diú¹³ ca¹të²́ jmo¹² hi² quíg¹ dsa² re² dsag³. ’Tsa¹dsio¹ jmó³ jniang³ hi² quien² jniang³ ja³tø¹ni¹ jan² dsa² juanh¹². Dsio¹ báh³ lé² ja³jmo¹² dsa² juanh¹² héh¹ hi² tiagh³ jniang³ ja³dsio¹. Conh¹jøng² hlaih¹³ lé² ju³ná³ jmo¹² dsa² hi³méh¹ cónh² jín³ ja³mi³tiagh³ jniang³. Quín³ jniang³ ju²hiíh¹ ju³ná³ jmo¹²dsa lah¹jøng². ’Tsa¹dsio¹ lǿ² quiah¹² dsa² gøh¹² ma²dsio¹² jmø³tah¹². Lø¹i³ŋiú²dsa lǿ². ’Dsio¹ báh³ tsa¹goh²hning ja³quiah¹³ rúh²hning ca¹lah¹jǿ¹ jmai³. Hi² jøng² tsa¹tiáh² dsǿa¹² rúh²hning. ’Dsio¹ báh³ mi²hagh² hniah¹² dsa² hiag¹³ quiánh² hniah¹² ja³chi¹quian²dsa jmai³, ju³ná³ lø¹i³conh¹²dsa lǿa¹², ju³ná³ lø¹i³hǿnh²dsa jmøi² guúh². Hi² jøng² can² dsa² hiag¹³ héi² ju²hiíh¹. Jmo¹² báh³ Diú¹³ hi² lé² dsio¹ quiánh² hniah¹² huu¹³ hi² ca¹jmoh² hniah¹² lah¹jøng². ’Hiug¹² jín³ dsio¹ ja³guǿ¹² jan² dsa² ŋioh¹² hniú¹² píh³, hniú¹² chi²cagh² cónh² jín³ ja³guǿ¹²dsa hniú¹² dsio¹ quianh¹³ hio¹³ dsii¹² jmáh¹lah jǿg³ uai¹². ’Dsio¹ báh³ ca¹løa¹ ju³ná³ ca¹go² jǿg³ dsio¹ ca¹já¹ ja³uǿin². Lǿa¹² jǿg³ jøng² ju³lah lǿa¹² ja³hǿnh²dsa jmøi² guúh² jmai³ hiug¹² lǿ² lø¹i³hǿnh²dsa jmøi². ’Møah¹³ lǿa¹² ju³lah lǿa¹² si² cuai³. Ju³ná³ dsii¹² dsa² jǿg³ qui²hnah² lǿa¹² ju³lah ja³tiah² si² cuai³. Li¹øg² si² ju³ná³ ca¹dság¹ cuai³. Jø¹² bíh³ tsa¹ma¹lǿ² møah¹³ ju³ná³ tsa¹ma¹dsii¹² dsa² jǿg³ hlaih¹³ hi² hia¹dsa roh¹³. 214 ©Liga Bíblica Internacional, 2010

’Tsa¹juúh² hniah¹² jǿg³ ma²dsio¹² he² jmóh³ hniah¹² hiá¹ hiég¹. Di³ tsa¹ne³ jniang³ ha²lah lé² jmai³ jøng². ’Dsio¹ báh³ ja³hia² dsa² jmøi¹guǿi¹ hning² quianh¹³ jǿg³ dsio¹. Conh¹jøng² hlaih¹³ jní² ja³mi²juanh²hning hŋiah¹hning. ’Tsa¹nang¹ Diú¹³ jǿg³ hlanh² dsa² tsa¹mi²ti¹ jǿg³ quiah¹²dsa. Lǿa¹² jǿg³ jøng² ju³lah jǿg³ hlaih¹³ juúh²dsa hi² hia²dsa Diú¹³. ’Ju³ná³ tsa¹tiog¹² jniang³ dsǿg³, jmáh¹lah hi² hlaih¹³ báh³ lé² quián² jniang³. Ju³ná³ jéinh² jniang³ dsǿa¹² hi² tiog¹² jniang³ dsǿg³, hén² báh³ Diú¹³ dsag³ jøng² —ca¹juúh² Salomón.

215 ©Liga Bíblica Internacional, 2010